Transkription des 'Jüngeren Sigenot'/Druckfassung s 13 (H, M): [Hamburg: Joachim Löw, 1560/65] (Exemplar: Berlin, Staatsbibliothek zu Berlin - PK / Abteilung Historische Drucke / Signatur: 5 in: Yf 7864 : R) Angefertigt im Rahmen des DFG-Projekts „'Sigenot'-Edition“ (Leitung: Prof. Dr. Elisabeth Lienert; Transkription/Korrekturen: Valeria Pasquali, Myrte Steinbock, Elisa Pontini, Elisabeth Lienert). TEI/xml- Fassung von Valeria Pasquali, Ramona Theßmann. Vgl. Sigenot. Hg. von Elisabeth Lienert / Elisa Pontini / Stephanie Baumgarten. Berlin/Boston 2020 (Texte und Studien zur mittelhochdeutschen Heldenepik 12). A1 r Dre kortwilige Historien. Van Diderick van Beren / Hildebrand vnd dem resen Sigenot . Van dem Hoͤrnen Sifride / vnd etliken velen Draken. Van dem koͤninge der Dwer= ge/ Lorin vnd andern Dwer= gen vnd Resen mehr. A1 v Van dem alderkoͤnesten Wigande/her Diderick van Bern / vnd Hildebrandt / synem getruͤ= wen meister / wo se wedder den Resen Sigenot hebbẽ gestreden / gantʒ kortwilich tholesen / edder thosingen. W Olde gy heren hyr bedagen/ groth euentuͤr will ick iuw sagen/ van starcken stoͤrmen harde/De de Berner vnd Hildebrant leidt / vel mangen storme he dar stredt/beth dat en Godt ernerde/ Jdt mocht em anders nicht ergaͤn / he redt allein vth Berne / dorch mangen wilden duͤsteren Dann / dat moͤge gy hoͤren gerne/ Groth leff vñ leidt em dar geschach/van eiuem starcken Resen/ quam he in vngemach. § Do de Berner by Hildebrant sat/de twe de woͤrdẽ reden dat/wat se hedden erstreden/mit erer held kreff= tigen handt/ do sprack sick meister Hildebrandt : Jck hebbe so vel erleden/ wol van dem starcken Jsingrin / vnd van synem boͤsen wiue/ Se hedde my schyr/dat leuendt myn/gescheiden van dem liue/ se dwanck my tuͤsschen ere been/ick moͤst syn dar gebleuen/dat wend gy here allein. Her Diderick sprack / ja dat ys war / dyn leuendt stundt als vm ein har/do se dy hadd vmfangen/Vn= der ere armen se dy dwanck/dyne wehr was jegen er so kranck/ydt was vmme dy ergang̃e /Jck sloech er aff dat hoͤuet twar / van stund moͤste se dy laten/ Hilde= brant sprack/here dat ys war/se was groth ane ma= ten/ wor se noch in der erden licht/ ick ledt ny harder druͤcke/ by alle myner tydt. Jdt ys ein vngefoͤg geslecht/ wol sick daran gelatẽ moͤcht/ dat gy nicht wolden riden / hentho dem resen in den Dann/ Jck segg iuw van dem groͤsten man/ de suͤnt A2 r suͤnt Adams tiden / wart doch ny neen starcker man/ van frouwen lyff gebaren / Dat smyde dat he drecht an/ dat ys ein ydel horen/ vel glader denn ein spegel glas / neen swerdt darup nicht hafftet / vorwar segg ick iuw dat. Do sprack van Bern her Diderick : Hildebrandt ick bidde dy flytichlick/dho my den resen noͤmen. Hil= debrandt sprack/ick dho ydt nicht/ wat my van iuw daruͤm geschicht/ gy gelauent my denne / dat gy ni= cht willen in den Dann/ wol tho den resen riden/ Ja sprack de voͤrste lauesan/ ick will tho allen tyden/ in dinem getruͤwen raͤdt bestaͤn/Jdt sprack Hildebrandt de olde/mocht ick my daran gelaͤn. Ja sprack de eddel voͤrste van Bern : Hildebrandt sprack/so wil ick gern/iuw van dem resen sagen: Her wete gy ock noch den steen / dar gy dem olden Hilte= grin /syn suͤster hebbt erslagen Dar waͤndt de rese/het Sigenot /vnd ys des Grymen mage / He waͤrt vp vn= ser beider dodt/vnd licht dar an der lage/wo vnser ei= ner vor em rit/so moth he mit em striden/des leth he waͤrlick nicht. Do sprack de eddel voͤrste van Bern / den Grymen wold ick seen gar gern/nu lath vns to em riden. Hil= debrant sprack/twaͤr ick nicht wil/ van synem groten striden.Men secht/ wat Helden vor en gange / he leth der neen genesen/Vnd veer ort ys so scharp syn stange/ nicht scharper moͤcht se wesen/ vñ glenst dat men sick darin ersuͤth/here kame gy to dem resen / gy seen wat iuw geschuͤth. Do sprack van Bern her Diderick : Hildebrant /ydt stuͤnde vns lasterlick / wen wy nicht doͤrfften beseen/ des starcken resen degenheit / wor men dat van vns seyt / so moͤcht men gar seggen/ Wy leten dat dorch A ii grote A2 v grote frucht/dat spreke de welt gemeine/weer he noch also wol vorwrocht / so wil ick recht alleine/ tho em doch riden in den Dann/vnd weer he haluer stelen/so wil ick em bestaͤn. Do sprack sick meister Hildebrandt / ick wedderrade iuw dat thohandt/ als ick denn schal van rechte/ Jck hebb by alle mynen dagen/van nenem starckern hoͤrẽ sagen/ beide ridder vnd knechte/ se myden all densuͤl= uen Dann/ wol vor dem starcken resen/ Ja sprack de voͤrste lauesan / men hefft my vel geprisen/ Scholde myn gude loff hyr vndergaͤn/hedd ick noch dusent li= ue/se moͤsten all daran. Hildebrandt sprack / nu ys my leidt / dat ick iuw van dem resen seidt/ dat wetet vp myn truͤwen/ Nu lath my mit iuw in den Dann/ o eddel voͤrste laue= san/ ydt schal iuw nicht geruͤwen/ Efft sick de vnge= foͤge man/ Herr iuw woͤrde tho swere/darna so wil ick ehm bestaͤn/ vnd dat myn ende were/ Do sprack de voͤrst so hoch genant/ ick befele dynen ehren/ borch/ stede vnd all myn landt. § Wo Hildebrant dem Berner syn harnsch her bringt / vnd ene wapent. Dat ys mit dy so wol bewaͤrt/wente ick enich will vp de vart/ vnd schold ick daruͤm steruen/ He heth em gar bald bringen her / Ros / schildt / harnsch vnd ock syn speer/wente ick will prys erweruen/ wol an dem resen Sigenot /de vns beiden tosamen/geferlick ys bet in den dodt/ wil ick mit mynen handen/ in kort mit striden wanen by/ vnd schold ick daruͤm steruen / ick mack en laues fry. Do se segen eres heren gemoͤth/dat sick de eddel voͤr= ste gudt/ nicht lenger wolde bliuen/ Wente he wolde riden in den woldt/erst hoff sick klagent mannichfolt/ van A3 r van mannen vnd van wiuen/ vnd ock syn dener alle= sampt/ weren in grotem liden/ dat sick de voͤrste hoch genant/ also wold van en scheiden/ Ach eddler herr/ nu bliuet hyr/ denn scholde wy iuw vorlesen/ geschege vns leider wee. § Wo de frouwen den Berner bidden/ dat he thohus bliuen scholde. Do sprack gar mannich schoͤne wyff: Herr wolde gy iuwe iunge lyff/na dem resen vorkopen? Jdt duͤn= cket vns nicht wolgedaͤn/ de werden froͤwlin lauesan/ woͤrden den Berner straffen/Herr wolde gy iuwe iun= gen dage/wagen an einem waldthunde/ Syn degen heit doch ny gelach/dat segg ick iuw thor stunde/ Vñ wer he doch ein eddelman/ so lete wy iuw riden/ deste leuer in den Dann. Do sprack van Bern her Diderick / wol to den froͤw lin wuͤnnichlick: Efft my Godt gluͤck vorguͤnde/ick wold en nicht genesen laͤn / efft sick de vngefoͤge man/ ock ysern freten konde/ Syn koͤnheit de wil ick beseen/ de men so ghar hoch priset / wat my daruͤmme mach gescheen/ick werdes wol bewiset/ Dat sprack de voͤrst so hoch genandt / se weren in grotem leide / syn dener allesampt. Wo seer men em dat wedderreedt / de eddle voͤrste wolde sick dar nicht/ mit nichte daran keren/ Do dat sach meister Hildebrandt / he bracht em her syn stelin gewandt/vnd wapent en mit ehren/He gaff em man= gen remen|strick/so gar mit gantʒen truͤwen/ Vp en/ so dede he mangen blick/syn here dede em ruͤwen/ He sprack/ HEr Godt dy sy geklaget/ all dat ick mynem heren van dem resen hebb gesaget. Nu fruͤchted ick iuwer ny so seer/ suͤnt dat ick/ edle voͤrst vnd herr/ iuw thom meister wart geuen/ So ick A iiij iuw A3 v iuw dat beste raden schal / o eddeler voͤrst / nu dhot so wol/efft gy kuͤmpt vmme dat leuendt/ Laͤth riden mit iuw einem man/de vns de meer konde sagen/Efft iuw de rese so grusam / tho dode hebbe erslagen / edder wo ydt vm iuw beide staͤth/Herr volgt gy myner lere/vel= licht ydt iuw wol ghaͤt. Do sprack van Beren her Diderick / ein wordt tho em gar tuͤchtichlick / vnd antwert schon dem olden/ Ein warteken wil ick dy laͤn/ schalt Hildebrandt gar wol vorstaͤn/ vnd gantʒ flytich beholden: Kaͤm ick ni= cht in den achte dagen/her wedder heim tho Beren / so bin ick to dodt erslagen/ick wil dy des geweren/Wil= tu dyn truͤw an my bewern/so voͤer my her na Beren / dar schal men my begrauen. So wert dyn truͤw an my bekant/do sprack meister Hildebrant /o herr dat schal gescheen: nempt hen myn Christlicke truͤwe/dat ick suͤluest gern ryde na iuw/ vñ euen well beseen / wo iuw mit res Sigenoth / in dem wald ys ergangen/ Hefft he iuw geslagen thododt / he genete denn syner stangen / vnd wen de duͤuel in ehm weer/ so wil ick mit em stryden/ Jck werd em velicht tho sweer. Do sprack de hertoginne so gudt : O eddel voͤrste hochgemodt / weme will gy my hyr laten? Dat dho ick dem getruͤwen Godt / so synt gy wol gesegent. He gaff sick vp de straten / ydt volget em na wol vor dat dhor / dre dusent edder mehre/ Hildebrandt wiset en vp dat spor / do sprack de voͤrst vnd here/ Nu keret alle wedder heim / ick befehl dy landt vnd luͤde / vnd Ditmar den broder myn. Se kerden wedder in de stadt/ ein ytlick dener Godt do badt/ dat he dede wedder keren/ Ach leuer Godt in dinem saͤl/help dat an koͤnheit nicht vortʒaͤgt/ de eddel vaͤgt A4 r vaͤgt van Beren / vnd dat he wedder kame thohandt/ des bidde wy dy seere/O Jesu Christ so hoch genandt/ dat he mit guder ehre/ Beren besitte noch mangen dach/ syn mild vnd ock syn guͤde / nemandt vull la= nen mach. Jdt weenden vel der frouwen ʒart/ do sprack sick de starcke Wulffhart : Latet suͤlck trurent liggen/ Seeth wo hebben sick de wiue. Wat schal eins eddeln Voͤr= sten lyff / ydt woͤrde syn gantʒ geswege / dat men in aller Christenheit/ neen euentuͤr konde sagen. O edler voͤrst so vnuortʒagt / gy schoͤlen nicht vortʒagen/ an dissem vngefoͤgen man / vnd dede gy des nicht gerne/ so wold ick em bestaͤn. De Berner lachede vnd sach en an: Wulffhart du bist ein koͤner man / in noͤden vtherlesen / Jck truͤwe Godt wol vnd myner hende / he stha my by in dem elende / vnd will my gnedich wesen / dat ick thoschro= de syn gesmyde/wen de duͤuel daran hengde/ Wente ick de nodt gantʒ gerne lyde/ de ick van em entfengde/ Weer ydt sake dat ick auer en queme/den schaden acht ick kleine / den ick van em neme. § Wo de Berner henwech redt/ vnd Hilde= brandt em dat geleide gaff. Se woͤrden an der tinnen staͤn / Hildebrandt de vel koͤne man/mehr als ein halue raste / dar neuen synem heren redt / gar vel he vam resen seidt / vnd vnderwi= set en vaste/ Wo he dem vngefoͤgen man / schold vth den streken wiken / O eddel voͤrst so lauesan / ick segge iuw sekerliken / vnd wike gy em nicht vth der stange/ ick segge iuw Vaͤgt van Berne / Juwe vechtent waͤrt nicht lang. Syn slege synt so grusamlick.Do sprack van Bern her Diderick : Nu schaltu wedder keren / na Beren in A iiij myn A4 v myn egen landt/ydt vmmefenck dar Hildebrandt /den synen leuen heren/ Nu make iuw Godt so segenhafft/ Dat iuw nicht missgelinge/ Dat iuw des argen duͤ= uels krafft/im walde dar nicht bedwinge.Do scheden sick de twe thohandt / vnd redt wedder tho Beren in/ de olde Hildebrandt . Se stuͤnden an der tinnen fyn / Syn helm hete men Hiltegrin / he glentʒet ein halue mile / gelick als de morgensterne dhot/ Vnd van Bern de voͤrste gudt/ be= guͤnde ryden mit yle/vnd kerde van em de werde man/ syn harnsch gar schoͤn luͤchte / Van golde was ydt wunnesam/ syn denern alle duͤchte / wo dat de waldt weer gesticket an/ He hadd eins loͤuwen mode/van Bern de koͤne man. De voͤrste kerde sick dar in denn waldt / der rugen straͤt so mannichfalt / noch was syn modt gar vaste/ He redt allein erre in den dann / van Bern de voͤrste lauesan/wente he suͤluest nicht wuͤste/ wor he scholde keren dar hen an/He redt vmm den waldt hennuͤmme/ van Bern de hochgelauet man / redt mangen wech so krumme / Van stundt an quam de heldt so koͤn / auer ein breide heide/wol vp ein ouwe groͤn. § Wo de heldt einer Hinde na rande/ vnd se erstack. Vnd do he vp de heide quam / ydt sach de voͤrst so lauesam/ vor em lopen ein Hinde / Thohandt sprack sick de Berner : Nu ys my vel gesaget mehr / ydt sy myn Ros geswinde/ Jck wilt vorsoͤken an dem deer / mit des beguͦnd he springen/Datsuͤlue gewild erreket he schyr / sym Ros kond he wol hengen/ Dem deer he auer den hals redt / he velledet mit dem swerde/ de degen hoch gemeit. Wo A5 r § Wo Berner vp der heiden satt / vnd leth syn pert eten dat groͤne gras. Do sprack van Bern her Diderick / vp myn truͤwe so froͤw ick mick / dat myn ros ys so swinde/ Erst will ick dy nicht vorkopen / suͤnt dy nicht mach voͤr= entlopen / vp desser heid ein Hinde/ Jck will dy len= ger by my han / allhyr vp disser heide/ Syn gude ros leth he by em gaͤn/vnd soͤken dar syn weide/ Jdt att by em dat groͤne gras / de eddle vaͤgt van Berne / tho em dar nedder satt. Do sprack van Bern her Diderick / vp myn truͤwe so roͤw ick mick/ efft vellicht einer queme / tho my vp desser heide her/vnd dem na stryden stuͤndt syn begher wat schadens ick dar neme/ He moͤste my wysen in den dann/wer efft ick en bedwuͤnge/sprack sick de voͤr= ste lauesan/vellicht my wol geluͤnge/ O HEr Godt voͤge my einen man/ hesy wilt vnd vngehuͤre / de my doͤrue bestaͤn. § Wo ein wilt man / einen Dwerch droech an syner stangen/ j egen dem Berner . Do sach he dar auer den dann/her lopen einen wil= den man/de droech vp em gefangen/Einen Dwerch/de was so lauesan / denn wolde de wilde vordoruen han/ droech he an syner stangen/ Dat Dwerglin reep den Berner an/in synen groten noͤden: Help my/bistu ein Christen man/my wil de duͤuel doͤden/ Jdt mach my nemandt dar voͤr syn / Ja sprack de vaͤgt van Beren / Jck dho dy huͦlpe schyn. De Berner synen helm vp bandt / syn swerdt dat nam he in de handt / trat tho dem wilden dare/ De hadd noch harnsch edder waͤt/als ydt ock noch geschr= euen staͤt/wen dat he men mit hare/gantʒ auerall be= decket was / so klein als wo ein vadem/ De Berner A v sprack A5 v sprack thom wilden dat: Heffstu des nenen schaden/ nim dat deer dat ick gefangen han / du moͤst my vp myn truͤwe/den dwerch genesen laͤn. Des antwert em de wildeman: Wult dy des dwer= ges nemen an / ydt mach dy wol geruͤwen / Wath soͤchstu hyr in dem gewild/ydt duͤncket my ein groth vnbild/segg ick dy vp myn truͤwen. He warp dat dwerglin in den dann/ vñ leddigt dar syn stangen/He leep snelle an den werden man / vnd suͤmet sick nicht lange/ De Berner leep en wedder an/ van stund wart van en beiden/ein harder strydt gedaͤn. § Wo de wilde man den Berner sloech / mit syner stange / to boddem. De voͤrste sloech vp den wilden dar/ syn swert ginck aff auer dat haͤr/ vnd mocht darup nicht hafften/ De eddel voͤrste stundt noch allhyr / vnd de wilde suͤmet sick ock ny/ he stoech vp en mit kraffte/ He droep den Berner lauesan/gar hart mit syner stangen/ Do spr= anck bald vp de werde man/he suͤmet nicht lange/ Si- nen schildt nam vor sick de werde man / syn swerdt to beiden henden/vnd leep en wedder an. Her Diderick de bran van vuͤer / he sloech den wil= den vngehuͤer/ dat he vell in dat velde/ Wowol den wilden dat vordroet / noch maket he em syn hoͤuede bloth/ydt was ein weddergelde/ Do spranck bald vp de wild vnwerdt/ vnd nam alldar syn stange/ He sloech den voͤrsten tho der erdt/ dar lach de herr nicht lange/ bald swanck sick vp de eddel Berner / noch kond he en nicht wunden/als efft he stenen weer. De Berner sprack / ick wilt Godt klagen / schal ick denn hyr werden erslagen / van einem boͤsen manne/ de also naket vor my staͤt / vnd nicht an hefft ein sare waͤt/ efft ick van em woͤrde danne / vp desser heyd tho dodt A6 r dodt geslagen/ weer doch ein klene ehre/ Wen men dat van my scholde sagen/ick kan en nicht/vorseren/ Vor= loͤr ick denn hyr minen lyff/so schold my billick schel= den/de man vnd ock de wyff. Twaͤr nu heb ick dar klenen vall / he sloech em vel der doden maͤl/ wor he en mocht aff langen/ De wilde man nicht lang vmginck / ein grimmen ernst he dar emfinck / he hoeff bald vp syn stangen/ He sloech em vp syn helme rein / dat he em wardt gantʒ duncker/ Dat wilde vuͤer vth em erscheen/ lichter den ein Kar= bunckel / doit vns de ware schrifft sagen / her Diderick van Berne /ny herder wart geslagen. Darna sprack de eddel Berner :Nu hebb ick wol ge= hoͤret mehr/ van resen Sigenoten / Nu bistu vngefoͤge genoech / wo vel ick huͤte vp dy sloech / ick konde dy nicht vorschroten / Segg an bistu Sigenoten knecht/ edder bistu ydt suͤluen / Do sprack de ruge tho em slecht / ick weer by em nicht haluer/ Voͤchte Sigenoth mit dy allhyr/du werest einen streke / vor em gestan= den ny. Jck wolde mit Sigenoth gestreden haͤn/ dat ick gar noͤw van em entran/vnd schyr gelegen dode/ Weren myner teine gewesen / vnser einer weer nicht genesen/ vor dem resen Sigenote / Du bist jegen em ein krancker man/segg ick dy sekerlike/ Jdt sprack de voͤrste laue= san/van Bern her Diderike : Bestuͤndt he diner teine wol/so weeth ick vp myn truͤwe nicht/wo ick genesen sol. Do antwerd em de wilde man/ bistu daruͤmme ka= men in den dann/ mit Sigenoth tho stryden/ Jck geue dy syn vnd myn genoech / mit dem he vp den heren sloech / wol tho densuͤluen tyden/ De herr gar schyr gefallen was / dem wilden vor syn voͤte/ Se droͤgen jegen A6 v iegen ander hatt/er vechtent was nicht soͤte/ He sloech nedder den werden man/ vpricht he sick gar balde/ de dwerch wenen begann. Do he den heren vmmedriuen sach / tho her Dide= rick he do sprack: Herr gy moth kummer liden / Jdt ys in em vorheelt ein krudt/ dat em vp erden syne hudt/ neen wapen mach vorsniden/ Voͤget iuw tho my gy werde man/ein woͤrtel geue ick iuw tware/ Neen toͤ= uerie nicht helpen kan/dat segg ick iuw vorware/Ne= met de tho iuw in iuw gewaldt / de eddel vagt van Berne / hoeff sick thom dwerglin baldt. He snedt em vp de synen bandt/gar bald de dwerch ein woͤrtel vandt/ he hadd de lang beholden/ Gaff se dem voͤrsten lauesan / de wilde gar bald gesprungen quam/mit slegen mannichfolde/He sloech den voͤrsten wunnesam/dat he vell vp de erde/ Jdt spranck bald vp de koͤne man / sick suͤmpt nicht lang de werde/ De woͤrtel in de hende nam / syn swerdt tho beiden hen= den/vnd leep den wilden an. § Wo de Berner dem wilden dat hoͤuet aff sloech/vnd erloͤset den dwerch. Syn swerdt wolde voͤrhen snyden noͤw/Jtʒt dorch den wilden he dar hoͤw/dat he vel groter stuͤcke/vam wilden vellet dorch syn streke / als effte he weer ein swam so weeck / Jdt was syn vngeluͤcke/ dat he den dwerch gefangen hedde/ehm tho grotem vnheile/ De woͤrtel em den schaden dede/de dem vagt wart to de= le / He sloech em aff dat hoͤuet syn/de ruge vel thor er= den/do lachde dat dwerchlin klein. De ruge man lach dar thostroͤyt/gar mannich vn= gefoͤge bradt/de dar her Diderike /wol van dem rugen man affsloech / ein wulff hedd an eim stuͤck genoech/ wetet dat sekerlike / De ruge lach auerall thostroͤyet/ wol A7 r wol vp der heyde groͤne / Dat dwerchlin was gantʒ erfroͤuwet/denn her Diderick de koͤne/ den rugen hadd tho dodt geslagen / em geschach ny groͤter froͤwde/ by alle synen dagen. Dat dwerglin lopen dar begann / ydt dancket do dem werden man/dat he ydt hedd erloͤset/O herr/ydt weren vnser wol dusent / all in einem berch behuset/ de hefft he all ertoͤset/dat vnser nu ys nicht vel mehr/ wen vngefehr by hunderdt/ Do sprack de eddel voͤrst vnd herr/ my datsaͤlue gar seer wundert/ Wat tyet iuw dar de ruge man/ ick wuͤst ydt also gerne/ woͤrd ydt my kundt gedan. Jdt antwerdt em de klene dwerch/wy hadden einẽ halen berch/he wold en han genamen/darinne wold he holden hus / vnser nemandt doͤrffte nicht heruth/ als vmm ein har dar kamen/ Wenn einer vor den berch vth trat/so quam de wilde gesprungen/vnd er= greep en an der stedt/ Also ys em gelungen/vnd vor= darff se in dem dann/He hefft in einem mante/by hun= dert also gedan. Jdt sprack van Beren her Diderick / dorch Godt so schaltu noͤmen dick/sprack he dar tho dem dwerge/O herr/so hete ick Valdunck vñ hebbe van Albrecht den ortsprunck/ der satt voͤr in dem berge/ den berch hebb ick van em ereruet/ vnd alle myn geslechte/ He wold vns daruͤmm han vorderuet / vnd hadd dartho neen rechte/ So hefft vns erloͤset iuwe handt/wy schoͤlen iuw des dancken/eddel voͤrst so hoch genant. Do sprack dat dwerglin hochgemeit: Her / wold ydt iuw nicht wesen leidt/ ick fraget iuw also gerne / Wat landes her gy moͤget syn/ My duenckt/ gy voͤert den Hiltegrin /Synt gy de vágt van Berne /Van dem ick vel hebb hoͤren sagen/wo he so mannlick stryde/ so schoͤl A7 v schoͤl gy my des nicht loͤchnen/ Noͤmet iuw by der ty= de / vnd meldet iuw gy werde man / dat ick iuwe loff vnd ehre/deste beth vthspreken kan. Jdt sprack de eddel voͤrste so rick / wol to dem dwer= glin wuͤnnichlick ick bin de vaͤgt van Berne / My ys gesecht van euentuͤr / dho du my ock dartho dyn stuͤr/ ick hebb gehoͤrt vor mehre/Van einem de licht in dem dann/ he heth Reß Sigenote / He hebbe vel mangem werden man/gedaͤn den grimmen dode/ Jck will dem strydes wanen by / vnd schold ick daruͤm steruen / ick maͤck em laues fry. Dat dwerchlin leeff vnd leydt gewann / synt gy de vórste lauesan/so syth my Godt willkamen/ Alhyr in dissem wilden dann/ o eddle voͤrst so lauesan/ hebb gy iuw angenamen? Dat gy mit dem so starcken man/wilt hyr dhon einen stryde/ Jck wold dat gy we= ret van dann/wol dusent milen wyde/ Edder dat gy nicht weren hyr/ Hundert strydt hefft he wol gedaͤn/ nicht ein mißreedt em ny. Van Beren leue here myn / laͤth dem dúuel schaf= fen dat syn/vnd theet mit my tohuse/ Men wert iu= wer ridderlick plegen /gy schoͤlt iuw synr gantʒ erwe= gen/wente my vmgifft ein gruse/all van dem vngefoͤ= gen man/denn ick hoͤr van em sagen/ O eddle voͤrste lauesan/he hebb vel held erslagen/Gy schoͤlt mit my tehen heim / ick geue iuw goldt vnd suͤluer/ ock man= nich eddel steen. Ock geue ick iuw de besten waͤdt/ vnd de neen here im land nicht haͤt/ick geue iuw des de vuͤlle/ Reine spyse vnd den besten wyn / de berch moth iuwer egen syn/ Gy hebbt vns van dem tolle / erloͤset here mit iuwer handt/wy schoͤln iuw juͤmmer dancken/O ed= del voͤrste lauesan/ick rede dat ane wancken/Nu theet gy A8 r gy mit my vth dem dann/ick geue iuw golt vnd suͤl= uer/gy hochgelauede man. Her Diderick sprack: Jck nicht will/ ick hebb Hilde= brandt gemaket ein till/ kaͤm ick nicht in achte dagen/ Wedder tho Beren in myn landt/so schal my de rese mit der handt/to dodt hebben erslagen/ Ride ick deñ mit dy in dyn huss/dat my nicht wol geteme/ Vel= licht rede deñ de Hildebrant vth/ vnd vort an den re= sen queme/ so dreue he mit em synen spott/ Dyn mild vnd ock dyn guͤlde/vorgelde dy de leue Godt. An den resen schaltu my wisen / den ick so seer hoͤre prisen/vnd ock groth loff naseggen/Wat he vor man= heit an sick haͤt/deste leuer em myn handt bestaͤt/wat my druͤmm schal geschehen/ Du most my hoͤren in kor= ter frist/ yfft dat ick en dar vinde/Wo gar he denn ein duͤuel ys/ ick werd em nicht tho linde/ Jck hadd mit mynem swerdt gewaldt/so einer lenger was den ick/ dem ick darmit vorgaldt. Ja sede dat eddel dwergelin / nu gy nicht by my willen syn/so wil ick iuw doch geuen/ Ein steen/vnd de ys doͤgenthafft/ he denet tho mannes krafft / mach iuw fristen iuwe leuendt/dat iuw noch hunger edder doͤrst/ vnd strede gy ein jare/Van Bern ein hochgela= uet voͤrst / wat ick iuw segg ys ware/ Van Bern gy hochgelauede man/ wo lang gy strydet vngeten / ydt iuw nicht schaden kan. § Wo de dwerch dem Berner einen eddelen steen gaff/dat he den wilden erslagen/vnd en erloͤset hadde. Venge iuw de rese in synen torn / darin geit man= nich boͤseworm/ se moͤg̃e iuw am liue/doch neen scha= de gar nicht gesyn/ Vã Bern leuer her myn/ nicht me= net dat ick dar driue/mit iuw alhyr den mynen tant twar A8 v twar neen ick/vp myn truͦwen/ Jck hebb den steen gar wol erkandt/moͤste my sunst juͤmmer ruͤwen/ De steen ys eddel vnd geslacht / wart my vth froͤmden landen/ tho suͤnder truͤw her bracht. Den steen denn nam he in de handt/ de eddel voͤrste lauesan / vnd beheelt en gar schoͤne / vnd sede des dem dwerglin danck /Jdt sprack:Her/myn gaue ys kranck/ Godt van hemmel iuw lone/ Wente gy allhyr my hebbt ernert/ van des feegen duͤuels bilde/ Doͤrfft ick dar hebben myn gefeert/in dissem woldt so wilde/ Jck sege wo ydt vm iuw woͤrde gaͤn / so darff ick myne vaͤrte/ vorm resen nerges haͤn. Do sprack van Bern de koͤne man/nim dat deer dat ick gefangen haͤn / vnd bringe dynen gesellen/ Wyß my thom resen in den dann / ydt antwert em de klene man/ nu gy nicht anders willen/ Jck wise iuw vp den rechten padt/ dat gy nicht doͤruen fragen/ tho dem resen an syn wals tat / wor he licht an der lage/ Wor gy iuw hen kert in all wege / de rike Christ _van hem= mel/ hebbe iuw in syner plege. § Wo de Berner orloff nimpt / van dem dwerge/ vnd de dwerch em den wech wiset. Her Diderick de gude do hatt/ vp synen valcken he dar satt / he wolde noch nicht vortʒagen/ He orloff van dem dwerglin nam/ydt wiset en vp de rechte baͤn mocht en nicht vnrecht dragen/De eddel voͤrst so laue= san/voer hen in loͤuwens mode/ dar he den vngefoͤgen man / vandt liggen an der hode / vnd dar he syne roͤu= we plach / ein stange de was gantʒ stelen/ dar by dem resen lach. Her Diderick quam dar gerandt / henn dar he den groten Volandt / vandt liggen in dem walde/ He heelt by em vnd sach ehn an / gar gruwsamlick so was de man B1 r man/ Her Diderick ergrimmet balde/do he en also sla= pen vandt / Syn hodt gantʒ wyth erglanste/ gar bald he synen valcken bandt/ an eines bomes aste/ De rese den atem an sick thoch / ydt boͤgen sick de este / wol an den boͤmen hoch. Syn bene legen wo ein block / gantʒ ruch was em syn wapenrock / mit remen wol dorchneyet / Gantʒ vern he em vor syn knee hinck / ein dunst em vth sym halse ginck/recht als ein windt dar weyet/ De mundt hadd em begrepen gar/tho synen beiden wangen/Syn ogen weren vuͤrfar/ do he den resen langen/also slapen dar vor em sach/ de eddel vaͤgt van Berne / wedder sick suͤluen sprack: § Wo de Berner den resen slapende vindt/vnd en mit einem vote stoͤtte dat he erwaket. Ach leuer Godt van hemmelrick / wo ys de man so grwsamlick/vnd hefft doch minschen bilde/ Wat mo= der mach en hebben bracht / ick hebb my also lang be= dacht sloͤg ick en in der wilde/dar also slapen ytʒunt dodt/ick heddes juͤmmer schande/ Syn degenheit em dat vorbodt/ he wold en mit der hande / nicht wecken vnd gaff em einen stoet / mit einem voet vp de borste/ daruan erwaket de groth. Vpspranck sick de vngefoͤge/wen ick dy dissen stoeth vordroͤge/ick heddes juͤmmer schande/He greep na dem voͤrsten her/ vnd wold en dar aͤn alle wehr/ bald van= gen mit der hande/ De Berner sloech em vp syn hodt/ dat he moͤst werden munder/ Mit synem scharpen swerdt so gudt/ ydt nam dem resen wunder/ Vnd dat de man so klene was/ dat he van synem streke/strukelt nedder in dat gras. § Wo de Berner dem resen vp synen hodt sloͤch/ dat he strukelde nedder in dat gras. B De B1 v De rese stundt still/besach en bath/tho her Diderick sprack he dat/ Du bist de vaͤgt van Berne / Vor my kanstu dy nicht vorsteln/du voͤrest myns omen Gry= men helm/ dat ys my van dy swere/ Jck kenne dy by dem helm rodt/ de also wydt her glyste/ Ersloͤgestu mynen ohm ock thododt / daruͤmm heffstu dat leste/ Gegangen to my her in den dann / ick segg dy vaͤgt van Berne / nicht beth mach ydt dy gaͤn. Do sprack van Bern her Diderick / ein wapen ys dem andern glick / du kanst my nicht erkennen/ Ja sprack sick de rese Sigenot /ick kenn dy by dem loͤuwẽ rodt/du wilt dy doch nicht nennen/Nu dho recht ed= der lath ydt vaͤrn / dyn stott my seer misfilde/ Du voͤrst den loͤuwen vnd den aͤrnt / gemaͤlt an dynem schilde/Du kanst my nicht bedregen twaͤr/ick hebb vp dy gehoͤdet/mehr denn twe gantʒe jaͤr. Jck kond dy doch ny bekamen / nu hebb ick van dy vornamen/ja ein slach so groten/Sloͤgest my vp my= nen ysern hodt/mit dynem scharpẽ swerde gudt/ Ock heffstu my gestoten/ mit dynen voͤten vp myn brust/ ydt licht my van dy swere/ Wy willen vorsoͤken ein rast/de eddel vaͤgt van Beren /Nicht mehr dar vp den resen sloech/ he wold an em voͤrsoͤken / efft ydt mochte hebben voech. He sprack tom vngefoͤgen man/wiltu my na Bern riden laͤn / dorch aller resen ehre/ Sege ick dy slapen alle daͤch/ vorwaͤr ick dat spreken mach/ ick wreke dy nuͤmmermehre/ Vnd dat du myn vyent scholdest syn/ hebb ick nicht wuͤst vorware/Du sprickst du heffst ge= wachtet myn/mehr denn twe gantʒe jare/Schalt my na Beren riden laͤn/ Neen/sprack de vngefoͤge man/ ydt mach dy nicht also gaͤn. Her Diderick sprack nu see ick wol/vnd dat ick mit dy B2 r dy striden sol/ du wilt my doch nicht myden/ Suͤnt wy synt thosamen kamen / ick hebbe dy den grymen genamen/ wil ock dyn lyff besnyden/dat ydt dy moth werden synwel/ vnd balde darna dyn ende/ Dyn y= sern hodt wart ny so hell/he moth van myner hende/ noch huͤt werden gar dunkerfar / ydt dede dem resen toren/hoeff sick gar snelle dar. § Wo de Berner vnd de rese im walde mit einander fechten. Mit syner stangen/de he droech/na her Didrick he dar sloech/vel starcker slege so swere/De twige vellen van boͤmen nedder/ her Diderick hoͤw vast hen wed= der/ er stercke weren gewere/ Dat doͤrfft em ʒaͤghaff= tich man/dar nuͤmmer wol anschouwen/Dat sweeth ock van en beiden rann/ als van dem groten houwen Dat se dar deden in dem dann / dat loeff hoch an den esten/ wol van dem vuͤre brann. Her Diderick wart vngemodt/ he sloech dem resen vp den hodt / ydt schadet em nicht seere/ Darunder was ein huue gudt/ se was gehardet mit wormes bl= odt/ de eddel voͤrst vnd here/ He mocht ock jo nicht we= ten dat/des starcken resen horne/ Wormit datsuͤlue hardet was/ ydt dede her Diderick torne/ Edder wo ydt doch was vorwrocht he droech ock an em brinne darinn vocht he aͤn fruchte. Syn swerdt en nicht vorwunden mocht/ wath her Diderick je gefocht/he kond en nicht vorschroden/ He sloech em vp syn hoͤrnen gewandt/he acht dat ringer den ein quandt/ de rese Sigenote / sloech na dem vor= sten lauesan/dat he beguͤnde tho struklen/ Ja sprack de vngefoͤge man/ du moͤst dyn swerdt beth bruken/wil= tu my strydes weddergeuen/ vpspranck de vaget van Berne /recht als ein koͤner degen. B ii Sloech B2 v Sloech vp den resen Sigenoth / dat sick dat wilde vuͤr so rodt / spranck vth dem harden horne / Dat sweeth dar van en beiden rann/ydt sprack de vngefoͤge man/ick heddet wol vorswaren/ Dat du my ein eni= gen slach/moͤchtest syn voͤr gestanden/ Nu ysset ytʒt dyn iuͤngstedach/ he nam de stange tho handen/ Na dem voͤrsten he se dar swanck/ de edle vaget van Ber= ne /tein vadem van em spranck. Vnd do he en dar nicht en drap/ men hoͤrde doch so wydt den klap/ de stang em dar entwisschert/ Her Di= dericken wol gelanck/tuͤsschen den resen vnd de stangen spranck/wol tho dersuͤluen friste/ Van der stangen he en dreeff/ wold se em nicht mehr laten/ Van dem voͤr= sten he sick dar scheeff/ de rese groth aͤn maten/ Trat neuen sick wol in den dann / he roͤpet vth ein boͤemlin / vnd leep den heren an. § Wo de rese einen bom vth der erden roͤpet/vnd dar= mit j egen dem Berner vechtet. Ein boem he in den henden droech / na her Didrick he dar sloech/ vel groter slege swere / Do sprack de edle voͤrst so gudt/my duͤchte wol in mynem modt/ ick der rod entwassen were/Wiltu denn my hyr bedwingen/ mit dynen groten boͤmen/Efft Godt wil/schal dy ni= cht gelingen/ he kond dem resen ruͤmen/ De est em vor den hend affsloech/ des acht de rese nicht sere/ he vandt der noch genoech. Wenn he ehm ein boem affwann/ so leep he an den werden man/bracht twe mal ein so groten/ Mit dem voͤget sick er vngemack/de edle vaͤgt van Beren sprack/ ick sach ny dyns geliken/ Nu kehr heldt wedder to der stang/dorch aller resen ehre/ Du deist my mit den boͤ= men drang/ick fruͤcht de telgen sere/ Se steken my tom helme in/so dat ick nicht kan sehen/vnd vorlese mynen schyn. B3 r Ja sprack de rese vnuorʒaͤgt / erst hefftu my dyn kummer klaͤgt/he moth sick ock noch mehren/ Jck wil my der stang erwegen / vnd will dy mit boͤmen ple= gen/ he sloech all vp den heren/ Dat he nicht wuͤst all wor he was/ so druͤngen en de este/Her Diderick syner sinne vorgatt/ wente he suͤluen nicht wuͤste / Wo he em scholde sygen an/ beguͤnd em vast de este/ aff hou= wen in dem dann. Her Diderick sick wol besann/ he wold ehm nenen bom mehr lan/ beguͤnd en daruan jagen/Wen he tho einem boem hen dranck/ her Diderick na em dar spr= anck/vnd ded den resen slagen/Mit also vtherwelden slegen / sloech he em tho dem hoͤuede/ Do sprack her Diderick de degen / ick hadde dy de stang erloͤuet / de vorsmadestu van my do/ick geue dy des myn truͤwe/ du werst er noch gantʒ fro. De rese sprack lath dyn droͤuwent syn / du geldest my den ome myn/ den du my hefft erslagen / Ja spr= ack van Bern her Diderick /du waldthwr ytʒundt so wehr dick/ vnd kond den resen jagen / Euen wol vor em in den dann / wold ehm nenen boem mehr laten/ Do beguͤndt de rese so gruwsam/ hen tho der stangen lopen/de wold he nemen in de handt/do aff ylet en de Berner /vnd sloech en vp dat landt/ § Wo de Berner den resen nedder sloech: De rese alldar nicht lange lach / twar du geldest my ytʒt den slach/ dat spreck ick sekerliken/ An myne gnade moͤstu dy ergeuen/ydt geit dy nu an dat leuen/ do sprack her Diderike / Jck segge dy twar ick dho ydt nicht/ ick heddes juͤmmer schande/Vnd wor men gin= ge vnd ock rit/ so wydt in alle lande/Vnd dat men spr= ke/ in manger stadt/ dat sick de vaget van Berne /dorch druoͤwent ergeuen hat. B iij Se B3 v Se voͤchten einen langen dach / dar geschach man= nich harder slach / er nemandt sick vorsuͤmbde/ Her Didrick entfenck nicht vel/als ick iuw hyr bescheiden wil/ de voͤrst dem resen ruͤmbde/ dat loeff dat an den telgen stundt/ dat venck an tho blecken/ Vnd dat ydt darna nuͤmmer groͤnde/des resen horn wart weke/De brinne de he anne droech/de eddel vagt van Bern /eine wunden dardorch sloech. § Wo de Berner den resen wundet. Her diderick de sprack vth torn / merck rese/ dyn re= de ys gantʒ vorlaͤrn / ick kehr my an neen droͤuwent/ Jck will in dissem dann steruen / edder will prys hyr erweruen/den ick hebb van den frouwen/ Schold ick myn hoge loff vorlesen / dat ick lange hebb beholden/ Eer wold ick dusentdoͤde kesen/eer ick wolde boͤslick ol= den/Vnd dat men spreke in aller stede/dat sick de vaͤgt van Berne /dorch droͤuwent ergeuen hedd. Vechtestu denn dorch frouwen schoͤn / merck wath wert dy daruͦm tho loen / se lonen vngelike/ Segen se dy im blode baden / se leten dy densuͤluen schaden/ do sprack her Diderike / Jck vechte dorch frouwen vnd do= rch man/vnd ock dorch myn suͤlueu ehren/ Do beguͤn= de de rese so grwsam/ den synen sweet ock roͤren/ Van der hitte de ehm beschach / de her Didrick van Berne / van synem mund vthbrack. Do sprack de vngefoͤge man / scholdest ein wile syn in dem dann/du woͤrdest my vorbrennen/ Vam vuͤr dat vth dynem munde gaͤt/weeth nicht wol ydt in dy gedragen hat/ick kan nicht anders kennen/wen dat de duͤuel in dy sy / mit alle synen knechten/ Dyn hitte waͤnt my neger by/denn heldt dyn grote vechten/ dar= mit so wekestu my myn horn / de rede dede dem Ber= ner /van dem resen gar torn. Jn B4 r Jn my ys neen duͤuels genoth/ do sloech he vp den resen groth/ schroet em echter ein wunden/ Do sprack de vngefoͤge man/erst wils my an de remen gan/wol tho densuͤluen stunden / trath he van Berner in den waldt/dar he syn schildt hadde hangen/Den nam he vor de hende baldt / darmit quam he gegangen/ De schildt was als eine schuͤndoͤr/erst ruͤwet dem vagt van Berne /dat he quam vp dat gespoͤr. De schildt was mit horne wol belecht/ als vns de euentuͤre secht / einer handt dick vm de ende/ was he mit stale auertagen / ydt hedden denn de boͤker gela= gen / den droech he vor der hende/ Nu wehr dy eddle vagt van Bern /als yfft du wult genesen/ Jck wil dy achte dag strydes gwern/des schaltu seker wesen/ Du thoschrodest my denn mynen schildt/ he ys noch also nye/vnd wart noch ny dorchtilt. Her Diderick sprack tho der frist / nu dyn schildt also gude ys/dat helpet my gar klene/ Daruoͤr nem ick den syg an dy/ dat schaltu seker loͤuen my/nu van den helden twene/ Hoeff sick ein keiserliker schal/ als gy noch hoͤren sagen/ De drossel vnd de nachtigal/be= guͤnden gesanges vortʒagen/ Van erem vngefoͤgen strydt/ de deer lepen vth dem walde/ vnd fruͤchten e= rer hudt. Do streden se an vnderlath/de rese ginck tho guder math/auer her Dideriken /Her Didrick mocht tho sy= nem teken/ nicht an des resen goͤrdel reken/ dat wetet sekerliken/Wen he wolde slan vp synen hodt/so moͤste he vpspringen/ Her Diderick wart vngemodt/ he hadde gar neen gedingent/ Denn dat he dar moͤste liggen dodt / gantʒ starck vnd vngefoͤge / was de rese Sigenoth . So starck dat nemandt seggen kan / he leep hen an B iiij den B4 v den werden man/in also grotem nyde/ Do wart be= droͤnet de Hiltegryn / vnd ock er beider helmeschyn/ dartho er lichte gesmyde / Vnd dat ydt also wydt er= hall/ de starcken slege so swere/ wol auer berch vnd a= uer daͤll/ de eddel vaget van Berne / van dem resen ein slach entfenck/Gedachte he o wee/ Hildebrandt / dyn gebodt ick auerginck. Des sta ick hyr in grother nodt / de rese den schildt tho scherme boet/wat de voͤrste juͤmmer sloͤge/ Do kon= de he nicht alss vm ein haͤr / vp synem schilde hefften twaͤr/dat was nicht wol syn voge/Vnd dat de schildt also gudt war / he mochte darup nicht hefften/ Her Didricks torn wart apenbar/vp en sloech he mit kreff= ten/ Gantʒ vast de schildt vorm resen hinck/dardorch de vaͤgt van Berne / gar mangen slach entfinck. Vp synen lichten stelen hodt / dat em syn rode hete blodt/ floth aff van synem hoͤuede/ Vnd ock vth sy= nen beiden orn/ de eddel voͤrste hochgebarn / wart sy= ner kreffte berouet/ Dat he nicht mehr wol liden mo= cht/der starcken slege swere/ Her Diderick gar wol ge= dacht/dat ick tho Beren were/ Jck queme nicht her in dissen dann/ ach Hildebrandt leuer meister / ick schol= dy gefolget han. Dat mach my tho schaden kamen / ick hebbe nicht starckern noch krummern / resen nicht mehr gesehen/ Vnd wat my je gesecht Hildebrandt / dat geit my yt= ʒunt vm de handt/ys my ny mehr geschehen/ Vñ suͤnt dat ick erst stryden wart / he ys de duͤreste degen/ Des resen manheit sick nicht spaͤrt / he beguͤnde syner vast plegen / Mit syner stangen de he droech / den iungen vaͤgt van Berne /he vp de heide sloech. Vnd dat he en leth liggen dodt / bauen em stundt rese Sigenot /he mende he weer gestoruen/ He woͤltert en Br r en mit den voͤten hen/ he sprack / heldt dyn hoge sinn/ hefft anders nicht erworuen/Denn dat du my dat le= uendt dyn / moͤst laten hyr tho pande/ Gewraken ys de ome myn/des mot nu in dem lande/Myn hoge loff gantʒ vor sick gaͤn / ick segge dy vaget van Berne /dat dy was vnderdaͤn. Nu will ytʒt na Berne gaͤn / dat moth my werden vnderdaͤn/des will ick se bedwingen/ Van Beren ys my wol gesaͤgt/ ydt syn dar helde vnuorʒaͤgt / de dar heten Wulflinger / Vnd Amelung ein degen herr/ de dwing ick mit gewalde/ Wulffhart / Sygstach twe degen herr/ vnd Hildebrandt de olde / Moͤten wy we= sen vnderdaͤn / vnd dhon se ydt nicht gerne/ ydt moth en ock also gaͤn. So redet he bauen dem man / her Diderick gar wol besann/ vnd sick nicht roͤren wolde/ Her Diderick sick suͤluest nicht vorgatt/ de rede in de oren vatt/ beth he sick slages erhaͤlde/ Do spranck vp de wunder koͤne man/ so groth in dem elende / vnd leep den resen echter an/vnd sloech em van der hende/den synen schildt/vast vnd ock breidt / vnd thoch en van der erden / de degen hoch gemeit. § Wo de Berner dem resen synen schildt thostuͤcken entwey tridt. Noch mocht he en nicht gehauen / he warp en auer einen grauen/ vnd thotrat en tho stuͤcken/ Vnd leep den resen wedder an / do sprack de voͤrste lauesan / du most dy anders smuͤcken/ Du kanst dy hinder den sch= ildt nicht mehr/ so lesterliken hegen/ Wente de rede de du dedest eer/daran so mostu legen/ Jck truͤw vp Ga= des barmherticheit/dat dy de welt gemeine/ mit denst nicht sy bereidt. Vnd dartho de starcken Wuͤlffinge / darauer had= B v de,stu B5 v destu dyn gedinge/du woldest se vorderuen/ Se schol= den dy syn vnderdan/ de houardt will ick dy erlan/ ick vinde wol neger eruen/ Du bist em warlick vnge= lick/ dat dy dat landt van Beren /schoͤle denen gewel= dichlick/ick wil dy beth beweren/denn ick vinde neger eruen wol/de duͤuel dyn rechte here/ dy daruoͤr behoͤ= den schal. De rese sprack vnd was bedroͤuet/heffst echter vpge= richt dyn hoͤuet / ick mend ydt weer dyn ende/ Weeth nicht wol dy vor my ernert/ ick heb dy mangen slach so hart/gedan mit myner hende / Vnd schold dat re= cht hyr vor sick gan/dy weer de dodt gar nadet/ Du hefft my gar boͤs rede gedan / de my van dy vorsma= det/ Dat ick so gar dyn spott hyr bin/ick geue dy des myn truͤwe/du voͤerst ydt my nuͤmmer hen. Dartho heffst my den schyldt thotreden/ daruͤmme hebb ick dy nicht gebeden/des geloͤue mynen woͤrden/ Daruͤmme will ick dy geuen both / ein wapen ick dy beden moth/so gar mit scharpen oͤrden/Se sloͤgen tho= samen ane tall/de stolten degen snelle/vnd dat ydt in dem wald erhall/er lichte gesmyde so helle/Dar had= den se neen vnderhaff/dem eddlen vagt van Berne /de steen vel kreffte gaff. Den em hadde geuen dat Dwergelin/ydt moͤst syn ende gewesen syn/all van den groten slegen/De em de starcke rese dade / vel kreffte he van dem stene hadde / de twe gar koͤne degen/Deden einander mangen slach/ wor se einander betreden / voͤchten beth an den druͤd= den dach/dat se anders nicht deden/denn dat se einan= der vm̃dreuen /ein ytliker weer gerne/ wol by dem se= ge bleuen. De rese her Dideriken nam / de voͤrste em vnder de arme quam / doch wold de ydt nicht vorslapen/ He schroet B6 r schroet em dorch syn hoͤrnen gewandt/dat blodt rann em in de handt/de rese reep ludt wap̃e /nu ysset my ny mehr gescheen/suͤnt dat ick erst wart stryden/ Jck hebb dyns gliken ny geseen/der krafft tho allen tyden/ Wo se by dy vorwandelt sy / du sleist vp my so geswinde/ als effte dyner weren dre. Dartho so kanstu mange list / dat ick dy mach tho nener frist/ mit slegen nicht affrecken/ Do sprack van Bern her Diderick / vp myn truͤw ydt vordretet mick/ du scholdest my errecken/ Jck sta vor aller werlde fry= du suͤst ock nemandt mehre/ Vnd dat nemandt by my sy/denn Godt Vader vnse HEre/ Van hemmel/ vnd syn leue kindt/de moͤgen my wol helpen/wente se de besten synt. De rese leep en wedder an / vnd sloech dem voͤrsten lauesan/ syn swerdt vth syner hende/ Dat ydt nedder vel vp dem plaͤn / he wolde darna gegrepen haͤn/van Beren de elende/ He hoeff sick snellichliken dar / henn na dem synen swerde/Vnd des nam he gar euen waͤr/ de eddel degen werde/ Wold ydt hebben wedder gena= men / do was sick de starcke rese / vor em ock dar ka= men. § Wo de Berner dem resen vnder de ar= me quam vnd mit em ringet. Na dem swerde se allbeide grepen / na dem swerde hoeff sick ein slepen/do quemen se tho ringen/ De ed= del voͤrste den resen groth/vast mit den armen tho sick sloeth/ beguͤnd en tho sick dwingen/ Ja all syn wun= den he em vill/ vnd reedt em se vp gar wyde/ Dat em dat rode blodt vth ginck/van synen beiden syden/Vnd vmme rann vast all syn gewandt/ se vellen mit ein= ander/vaken vp erdes landt. Se leden leidt vnd vngemack / de rese her Dideriken brack/ B6 v brack/de hend vth synen wunden/ Vnd dat he en dar moͤste laͤn/des froͤwde sick de grote man/wol tho den= suͤluen stunden/ De rese her Dideriken dwanck / vp de erde he en druͤcket/He nam twe remen vast vnd lanck / hend vnd voͤte em knuͤppet / bandt em alle veer tho= samen/ O wee sprack de vaget van Berne / des moth ick my schamen. § Wo de rese dem Berner alle vere bandt. Dat du my alle vere wilt/tosamen binden als eim wildt/dat dhon de wisen jeger/ Leuer weer ick gar er= slagen/so doͤrfft men my dest minder klagen/ vñ weer my ock vel weger/ Wen dat ick also steruen schal/ re= cht als ein arme frouwe/Ach leue rese nu dho so wol vnd nim ein swerdt vnd houwe/ Alhyr darmit myn hoͤuet aff/ dat ick deste ehrliker / myn dodt genamen habe. Nein sprack sick de rese Sigenoth / ick wil dy dhon ein andern dodt/ick wil dy mynen woͤrmen/vort br= ingen hen to einem deel/Suͤnt my nu ys gescheen dat heil/ dat ick van dynem stryden / bin genesen allhyr allein/des froͤw ick my gantʒ sere/ Jck wil dy leggen in ein steen /du suͤst Bern uuͤmmermere/ Ock nicht de suͤnnne noch den maͤn / ick segge dy vaͤgt van Berne / nicht beth mach ydt dy ergaͤn. Do sprack van Bern her Diderick / vp myn truͤwe so ruͤwet mick/ded ick dy doch neen leide/Dat wete du vel werde man/ dyn ome wold my nicht vorlaͤn/mit woͤrden ick dy beschede/ Syn wyff gantʒ vngefoͤge was/se druͤcket Hildebrande besunder/Vnd dat desuͤl= ue vor er genoth / dat nimpt my juͤmmer wunder/ Vnder einen armen se en dwanck / se druͤcket en also harde/dat em dat blodt vthdranck. De rese sprack/darfst my nicht sagen/ick see dy suͤl= uen B7 r uen an dragen/syn gesmide an dym liue/Vnd dat be= droͤuet my den sinn/ Dyn houart ys nu gar darhen / bistu gewesen gescheide / dat hefstu nu vorlaren hyr/ moͤstu my wol tostendich syn/ Js dy in starcken stoͤr= men ny/neen euentuͤr bejegent/ Dat ys nu allthomaͤl darhen/ick segg dy vaget van Berne /dat ick de manne bin: § Wo de rese den Berner thohus droech: De mit den voͤrsten vechten kan/vnder ein armen he en nam/ wol vp ein halue raste/ Droech he en vnder dem armen syn/her Diderick leidt grote pyn/he druͤ= cket en also vaste/ Dat sick de voͤrste lauesan/ des le= uens hedde vorwegen/dat em dat rode blodt vthrañ / dem vtherwelden degen/ Thom mund vnd ock thor nesen vth/he leidt ny harder druͤcke/beth in des resen hus: Dem resen also node was/dat he her Didericks ros vorgatt/ginck grasen in dem walde/Do he en bracht thor stenes wandt/ he toch em aff syn stormgewant/ vnd dedet vorwaren balde/He droech ydt in de kamer syn/schildt/swerdt henck he an ein stangen/ Dartho stelt he den Hiltegryn / de rese quam gegangen / dar he her Dideriken vandt/ he loͤset em vp gar balde/ de synen guden bandt § Wo de rese den Berner in den torne lecht: Vnd lecht ehn in ein steen was deep/ dar mannich wilder worm in leep/ de dages licht ny sagen/ Vnd do he an den boddem quam/dat gewoͤrnm dat floech allesam/vnd doͤrst em nicht genagen/ Dat gewoͤrmt sick allesamt vorbarch/vern in des stenes wende/Van dem edlen steen so starck/ floͤgen alle an ein ende/ Als van des edlen stenes krafft/ den em dar gaff dat dwer gelin/wol dorch syn ridderschafft: De B7 v De rese toch aff syn stormgewandt/ de synen wun= den he vorbandt/he was vorschrodet oͤuel/He ginck ne= uen sick in den berch/ dar nam he mos vñ ock dat we= rck/vnd maket daruth ein plaster/dat ein yder besun= der was/wol jegen einem pũde de rese dar syne wun= den mat / Jdt weren gar grote wunden / ydtlike wol twe spannen wyth/de em de vaͤgt van Berne /geslagen hadd im strydt. Do sprack sick de rese Sigenoth / ach wo gantʒ na was my de dodt/ van dem Berner geschehen/ Schold ickt ein wile hebben dreuen/ vorwaͤr ick moͤst syn dodt bleuen/dat ick moth van em segg̃e / Dat he der duͤrsten einer sy/ so dar de doͤpe entfenge/ Jck sta hyr vor aller werlt fry/ wen he nu heruth ginge/ Daruͤm nem ick nicht dusendt marck / wente ick moͤst van em steruen/ syn manheit de ys starck. § Wo de rese tho dem Berner kuͤmpt / dar he lach in einem depen hale / dat in einem velse was. De rese wol bauen den torne leep / tho her Diderick he dar reep/wor bistu vaͤgt van Berne / Vnd wo ge= fallt dy myn gemack / Her Diderick van Bern do spr= ack/so weer ick daruth gerne/ Nu mach ydt leider ni= cht gesyn/ sprack sick de koͤne degen/ Jck hebbe my vp de truͤwe myn/des leuens gar vorwegen/ Dat gewoͤr= me deit my suͤlke nodt/ick kan ydt nicht lange driuen/ ick moth balde liggen dodt. Dat sede he all vmme de list/ vnd hedde de rese dat gewust/dat em neen wilder worme/ An dem leuende hedde dhuͤn/ en hedde de vngefoͤge man / genamen vth dem torne/ Vnd hedd em dhaͤn ein andern dodt / suͤss leth he en bedagen/ He konde dem resen Sigenot / van groten noͤden sagen/ Der he doch ny nene gewann/he fruͤchtet ehm dede de rese/einen andern dodt an. De B8 r De rese henaff tho em reep/dar nedder in des stenes deep/nu wil ick hen na Beren / Euen ytʒunt vp disser vaͤrt ghaͤn/ dat moth my wesen vnderdaͤn/ des will ick dy geweren/ Ach nein du heldt dat dho du nicht/ keer wedder hen tho wolde/ Euen dar ick mit dy stret/ dy kuͤmpt Hildebrant balde/Waͤrlick he soͤcht dy suͤl= uen heim/de rike Got van hemmel/de helpe doch vnser eim. Des wart de rese aͤn maten fro/gar balde vorwa= pent he sick do/ vnd kerde na dem walde/ Hinder ein boͤken he sick lecht/ dar he mit her Diderick stredt/ do quam Hildebrant balde/ He quam also dar gereden/ als vp de heide groͤne/Dar so manlick was gestreden/ van den beiden degen koͤne/ Dar weren suͤlcke slege ge= slagen/ dat men se in den boͤkern/ nicht schriuen kan/ noch sagen. Nu late wy her Dideriken /tho Bern wart synr ny geswegen/de synen allesamde/De klagen seer des voͤr= sten lyff / do sprack mannich schoͤnes wyff / tho mei= ster Hildebrande / Vnse herr de ys leider dodt/ he weer suͤnt wedder kamen/ Jdt hefft em de rese Sige= noth /den synen lyff genamen/ Dat he so lang vth ys bauen tel/des groten resen stercke/ ys em worden tho vel Hildebrandt sprack / Ja dat ys waͤr / myn here ys gar lang vthe twaͤr / dat he nicht kuͤmpt tho lande/ Jck hebbet em alles vor gesecht / do ick mit em thom walde reedt/he mocht dem groten volande/ Strydes nicht wol weddergeuen/den eddlen ridder here/ Vor synen vngefoͤgen slegen/heeth ick en flegen vere/ Dat weer em alles gewesen nodt / ick fruͤchte he sy vorm resen/im walde gelegen dodt/ Also B8 v Also sprack meister Hildebrandt / nu wert waͤrlick alle syn landt / syn nuͤmmermehr vorgeten / Hebbe wy vorlaͤrn den voͤrsten heer / so wert ydt doch nuͤm= mermehr/ mit heren so wol besettet/ Stuͤnd ydt beth an den iuͤngsten dach/dat spreck ick sekerlike/ Mit waͤrheit ick dat spreken mach / men vindt nicht syns geliken/ He was der manheit wol ein kern/ach riker Christ van hemmel/wol schoͤl wy en entbern. Se hadden leidt vnd vngemack / Sygstach de junge also sprack/dat ick je wart gebaren/Hebb wy vorlaͤrn den voͤrsten herr/ dat klaget de koͤne degen seer/ Wente wy em alle waren / also vthermaten leeff / he thoech vns wol na ehren/ Vnd hefft vns denn de waldes deeff/ erslagen vnsen heren/ Warliken so ysset moͤch= lick/wy wagen lyff vnd leuendt/ all dorch den voͤrsten rick. Do sprack sick de starcke Wulffhart / ys denn de voͤrste vp der vaͤrt / ehrlick tho dodt erslagen/ Als van dem vngefoͤgen man / schoͤl wy den voͤrsten laue= san/deste minder hyr klagen/ Wy moͤten steruen alle sampt/ydt sy arm edder rike/ Hedd leuer van eins hel= des handt/ denn ick elendichliken / dar lege vnd stoͤrue vp einem stro/ Woͤrd ick ehrlick erslagen / des weer myn herte fro. Also redet de koͤne wygandt / guͤnd ydt my myn ome Hildebrandt / ick wolde dem vaget van Beren / thom allder ersten riden na/ wente vp de vaͤrt so weer my gha/dat sprack de koͤne degen/ Seeg ick den vnge= foͤgen man/ dar holden in der wilde/ Van my woͤrde gegrepen an/ des starcken duͤuels bilde/ Jck wold en maken strides satt/ dat men moͤst vnser einen/ dragen van der walstat. Nein sprack meister Hildebrandt / ick lauede mym heren C1 r heren by der handt/vpt erst wold ick en wecken/Wold na em riden in den waldt/ Wulffhart du snelle degen bald/ick wil an em nicht breken/ Ein waͤrteken will ick dy laͤn/ kaͤm ick nicht in twoͤlff dagen/ Dat schal= tu degen wol vorstan/ bin ick tho dodt erslagen/ Vnd hebb vorlarn dat leuent myn/so lath dy denne so nodt syn/wol an den resen syn. Hildebrandt de wapent sick gelick/do sprack sick de hertoginne rick/ ach hußwerdt vnd ock here/ Moͤst ick iuw deñ vorlaren haͤn/also van dem vngefoͤgen maͤn/ so ys my frowde verne / Jck weth nu dat ick steruen moth / van grotem herten leide / Wen ick gedencke an iuwen groet / vnd dat gy van my scheidet / Geschach mym herten ny so wee / Jck fruͤcht kaͤm gy an resen/ ick see iuw nuͤmmermehr. § Wo de starcke Wulffhardt mit der Hertoginnen redet. Do sprack sick de starcke Wulffhart / vel edle herto= ginne ʒaͤrt/wo klage gy vmm ein olden/Nemet frouw einen jungen man / de iuw alltydt wol troͤsten kan/ vnd latet ydt Godt wolden/ Kumpt he herwedder dat ys gudt/gy schoͤlt en schon entfangen/ Segget my hertoginne gudt/ wo mach iuw froͤuwde nagen/ Dat sick ein older by iuw leit / frouw nemet iuw ein jun= gen/de iuw vel froͤuwde deit. Do sprack de Hertoginn thohandt / Wulffhart du driuest dinen tant/vnd doͤrfftest es mit nichten/Denn ydt ys my vm nenen schimp / du heffst es ock tho my neen glimp/Wente sick van my wil richten/de allder leueste here myn/ Jck woͤrd lichtlick begrauen/ Allo sprack sick de hertogin/ick hebbe mit em gehaben/Also gar mangen leuen dach / ach dat van grotem leide/ myn herte nicht breken mach. C Do C1 v Do sprack sick de starcke Wulffhart / vel edle herto= ginne ʒaͤrt/ nu rade ick iuw doch rechte/Vnd wille gy nicht volgen my / den feegen schaden hebbet gy/ beyde ridder vnd ock knechte/ De lacheden do allesampt/wo= wol se leidich weren / Jdt sprack sick meister Hilde= brant / frow gy moͤth anders beren/ Vnd weren my ner dage nicht mehr / vnd dat ick ytʒt scholde steruen/ so weer my doch nicht wee. Wenende se em den helm vpbant/hebbt guden modt sprack Hildebrandt /daruͤmme wil ick iuw bidden/Nu ysset doch dat erste nicht / wente ydt ys ock myn olde schicht/ick bin dick vth gereden/ Dat ick quam gesunt wedder tholandt /schadt nicht efft ick wat wunde/Al= so sprack meister Hildebrant /wol tho dersuͤluen stun= de / Jck hebbe gedaͤn myn dage so vel/ ʒaͤrt frow dorch iuwen willen / ick ock gern striden wil. Vnd do Wulffhart den kuß ersach / he tho der her= toginnen sprack/ nu ys de rese vorlaren / Wen denn myn ome hochgemodt / gedencket an den kuß so gudt/ als van der vtherkaren/ So ys ydt vmme den groten man/warliken gar ergangen/wente wol van frouwen wunnesam/leefliken wert vmfangen/So kricht he wol eins loͤuwen modt / vnd ys ock in den noͤden/ vor an= der teine gudt. De hertogin sprack in vnmodt/ so dy de kuß duͤncket also gudt/so schalt ock nemen eine/ De dy ein suͤlcken kuß ock beed/ suͤnt dat he dy so oͤuel moͤyt/ He sprack / ydt will my keine/ ick bin so wol beraden ny/ dat sick eine an my kere/Wen ick er eine daruͤm̃ bidd/ja sprack de degen here/ So kehrt se my dat hinderdeel/ so mach ick nicht vel bedden/vnd lath ydt an ein heil. § Wo Hildebrandt hen ridt/ vnd wil sy= nen leuen heren soͤken. Do C2 r Do lacheden se allesampt/ydt hete de olde Hildebra= ndt /syn gude roß her theen/darup he ridderliken satt/ Groth ydt tho syner bruste was/vnd hinden dick syne lenden/Was als ein appel gantʒ driggel/ gestalt vpp allem ende/ Jdt was mit synen voͤten snell/men voͤerd ydt em dar tho henden/Vnd synen schildt vñ ock dat speer/ he gnadet syn gesynde / in den waldt stundt syn begehr. Se segen em gar lange na/vnd dorch des edlen Ber= ners wrack/quam dar in nodt de olde/De frouwen em gar vast na segen/do he beguͤnd thom walde uegen/de stige gar mannigfolde/He quam koͤrtlick dar gereden/ wol vp de heide groͤne/ Dar rede manlick was gestre= den/van den twen degen koͤne/ Se hedden suͤlcke slege geslagen/vnd dat ydt in den boͤkern/nemant kan wol gesagen. Jdt sach Hildebrandt vast vmmesick/yfft he syn he= ren her Diderick /nergens wor liggen sege/ Edder den starcken resen groth/do sach he synes heren ros/mit sy= nem sadel spege/ Jdt ginck sick grasen vmme de boͤm/ vnd soͤchte dar syne weide / Jdt hadde thotreden synen thom/geschach em ny so leide/ Van Bern dem olden Hildebrandt / vnd do he synes heren roß/ also leddich dar vande. O wee sprack he/miner ehren/schold ick mynen leuen heren/also hyr han vorlaren/Als van dem vngefuͤgen man/yfft dat ick en hyr kdme an/beter he weer ny ge= baren/ O wee dat my Godt je geschoep/ beguͤnde he ludt to ropen/Also gar mangen luden roep/van Bern dem koͤnen stopen / Van Beren leue here myn/ bistu noch by dy suͤluest/ giff my de antwordt dyn. He antwert em dar nicht ein wordt/de rese dat alle sampt erhort/lach hinder eim gefelle/ He sach dorch E2 de C2 v der erste dar/he nam Hildebrandes euen waͤr/ wol ydt gern hoͤren wolde/ Dem secht dit euentuͤre das / wo ydt em darna ginge/ Vnd do he in dem walde was/ wo en de rese do fenge / Dat weten wol de luͤde noch/ vnd de dat in den boͤkern/ geschreuen vinden doch. De rese sach dorch de este dar/he nam Hildebrandes euen waͤr/vnd schowt den olden grisen/Jn welker mate he weer ein heldt/ ydt sprack de rese/my nicht gefeldt/ my ruwet scholde men dy prysen / Vnd dat dyn loff scholde so wydt gaͤn/ dorch alle welt gelike/ Twar ick dy nicht vordragen kan / dat du so freuentlike / Also geist vor den ogen myn / du most my ock hyr gelden/ myn leuen ome Gryn . § Wo de rese den Hillebrand erst anleep. De my myne oͤme haͤn genamen/der lath ick nenen van my kamen/wat ick er je gesege/Jdt moth en an er leuendt gaͤn/ Hildebrandt de vel koͤne man/ de wuͤste en nicht so nae/ Bald vp de starcke rese spranck/mit syner stelen stangen/De was tho guder maten lanck/ he quam darmit gegangen/ Vp Hildebrandt was em syn torn/du kanst dy nicht gehoͤden/dyn lyff heff= stu vorlaͤrn. Hildebrandt sprack / ick dyner beide /wente ick dy twaͤr dar her ride / bin fro dat ick dy hebbe vunden/ Wowol du hefft affgetelet my/ du moͤst my van her Diderick /seggen tho dissen stunden/ Segge heffstu en tho dode slagen/edder heffstu en gefangen/Dat moͤstu my hyr baldt seggen/wo ydt vmm ehn ys ergangen/ Vm̃ den voͤrsten so lauesan/suͤnt ick dy im walde/all= hyr gefunden haͤn. Do sprack de vngefoge man/strides werstu van my nicht erlaͤn/ vnd dedstu des nicht geren/ Jck geue dy des de truͤwe myn/moͤst my laten dat leuent dyn/des will C3 r will ick dy geweren/ So sprack de vngefoͤge man/ my vordruͤt seer dyn besoͤkent/ Du Hildbrandt nu segge an/wo doͤrffstu dat geruͤken/Jck geue dy des myn truͤ= we/ ydt wert dy nicht wol gaͤn. Hildebrandt sprack/ ick dyn nicht acht / wowol du hefst ein grote pracht/allhyr an dissen oͤrden/ Strides werst van my nicht erlaͤn / suͤnt dat ick dy gefunden haͤn/ du starcke rese mit woͤrden/ De rese ruͤcket syn stang hyrmit/vnd sloech bald vp den olden/ Do suͤ= met sick Hildebrandt ock nicht / he badt do syn Godt wolden/ Ʒaͤchheit de was in beiden duͤer/ se sloͤgen vp einander/ dat sick dat wilde vuͤer. Van en do spranck vp in de lucht/ Hildebrandt spr= ack dyn grote gifft/wert dy van my thosure/van mi= ner auerwindtliken handt/Also sprack meister Hilde= brandt /du vel grote waldtbure/Du hefst nicht gespra= ken efft Godt will/des voͤrsten hefst vorgeten/ Vnd de my krafft gifft also vel/dem resen wart gemeten/Van dem Hildebrandt do ein slach/vnd dat he vp der hey= de/vor em gestreckt lach. § Wo Hildebrandt den resen nedder sloech. De rese do balde wedder vpspranck/mit syner stelen stangen lanck/ de was gar vngefoͤge/ Dartho snet se als ein schermest/ Hildebrandt besorgt syn vngebest/so he en dar mit sloͤge/ Hildebrandt syn schildt thohant nam/als vor de slege so swere/He sprack tho dem resen freysam/ wor hefstu den Bernere ? Segg an hefft en to dode slagen/ edder ys he dyn gefangen/dat moͤstu my hyr sagen. Do sprack de rese ickt dy nicht sage / my moͤyet seer dyn harde slach/ ock heffstu my geschulden/ Wen ick dy van dym heren secht / so heddstu my vor ein ʒaͤg= heit/wor men ehr redden scholde/So spreke gemeinlick L iij yder= C3 v Yderman/du heddest my bedwungen/ Also sprack de rese freysam/dy ys noch vngelungen/Jdt heuet sick erst myn strident an/ick hedd syn iuͤmmer schande/schold ick my dwingen laͤn. Hildebrandt sprack/so woldes Godt/du machst wol syn des duͤuels spott/ als du my dar erschinest/ Vth der hellen her gelopen/du machst syn des duͤuels koep= man/ ick weth wo du ydt menest/ Du lichst my also grimmich vp/ mit den geswinden streken/ Se voͤchten beide na grotem loff/her Hildebrandes teken/ Datsuͤl= ue was ein sare waͤt/darby men ock den heren/gar wyt erkennet hat. Vnd do de rese dat teken sach/to meister Hildebrand he sprack/ ick wil dy affwinnen/ Dat teken hyr mit rechtem strydt / ydt antwerdt Hildebrandt vth nydt/ deistu de rede vth sinnen/ Se weren dar grimmich ge= noech/ de koͤnen degen beide/ Ein yder vp den andern sloech / vnd dat se vp der heide / Gestrecket legen beide sampt/ wath men je secht van striden/ was jegen dem ein tant. Vpspruͤngen se allbeide thohandt / men hoͤrde des olden Hildebrant /syn wapen wydt erklingen/Jdt was also frysan genant/darmit he mangen helm totrant/ dat swerdt beguͤnde thodringen/ Herwedder dorch des resen waͤdt / all tho densuͤluen stunden/ Vnd als ydt noch geschreuen staͤt/se hadden beide wunden/ Van ro= dem blodt weren se natt/dar sach men doch ny vechten/ neen olden ridder bath. De rese leep en wedder an/he sloch den wunder koͤnen man/ dat he vell vp de wasen/ Dat em de schildt tho= stuͤcken spranck/vnd em dat rode blodt vthdranck/tho mund vnd ock tho nasen / Hildebrandt sick gar wol gedacht/ bliffstu liggen/ du bist dode/ Vpspranck he wol C4 r wol auer macht/in also groter node/ Sick bedacht de heldt vtherkaͤrn / wormit schal ick my fristen / myn schilt hebb ick vorlaͤrn. Hildebrandt sick gar wol besann / he leep to den boͤ= men hen an / vnd entheldt sick dar hinder/ Hinder de boͤm he sick vorbarch/wol vor dem groten resen starck/ de rese sloech vel geswinder/ Grote slege he na Hilde= brandt ded/so gaͤr mit gantʒer starcken/ Hildebrandt gude vornufft do hedd / wen he beguͤnde tho mercken/ Dat sick de rese eins slages erhaͤlt / so spranck he vth den boͤmen / recht als ein degen stolt. Also weeck he em mangen slach / he dreeff dat schyr ein haluen dach/ de rese moͤden beguͤnde/ Wen sick de rese bracht einen streck/ Hildebrandt tho den boͤmen weeck / wol tho dersuͤluen stunde/ Sprack sick de rese my ys gaͤr leidt/dat ick nicht vp dem rumen/ Dy dar hebb vp der groͤnen heide/ so konde ick mit dy stumen/ Grote leckerheit ick an dy spoͤr / ick geue dy des myn truͤwe/se drecht dy nuͤmmer voͤr. Vnd do de rese sach de list / dat he sick mit den boͤ= men frist/ de stange warp he van handen/ He roͤpet der boͤm mehr denn genoech/ ein groten hagen he dar sloech vmme meister Hildebranden / Dat he sick nicht mehr fristen konde/he hadd vmm en geslagen/ De olde Hildebrandt beguͤnd/sick vnd synen heren klagen/ He sprack/edle voͤrste lauesan/ ick fruͤcht ick moth de vaͤr= te/de du heffst voͤr gedaͤn. § Wo de rese den Hildebrandt by dem baͤrde vatet/ vnd en auer syner schulder thohus drecht. Dewyl he sick vnd syn heren klagt / ydt had de rese den waldt vorhagt / wol ein halff acker lenge/ Vnd Wor hildebrandt wold hen ghaͤn / dar was ein hage vm̃ en gedaͤn / de wech was em tho enge/ Dat mach C iiij vns C4 v vns wol tho schaden kamen / sprack sick de degen rike/ Wy vechten dorch der werlt framen / ick vnd her Di= derike / Vns moͤyet des resen auermodt / denn doch de grote volande/ der werlt vel tho leide dhot. De rese de suͤmet sick nicht lanck/ he sloech Hilde= brandt mit der stange/ dat he do vil dar nedder /Vnd em syn swerdt vel vth der handt/ van Bern dem olden Hildebrandt / De rese de ylet bald wedder/ auer de boͤ= me he sick do buckt / vnd gript em in syn baͤrte/ Hilde= brande he gar bald vp ruͤckt /ydt was Hildebrant de ʒaͤrte/ Des van dem resen gaͤr vnfro/ he droech ehn do gar balde/wol vp ein ruͤme do. He warp en nedder vp dat landt/ he sprack du olde Hildebrandt / ick wil dy van dym heren / Warlick de rechte waͤrheit sagen/ ick hebb en nicht tho dodt gesla= gen / noch suͤth he nicht mehr Beren / Jck hebb en ge= lecht in den torn/ den machstu gar wol weten/ Darinn geit mannich wilde worm/ se han van em gebeten/ He hefft vorlaͤrn syn werde leuent/ick wil dy vp myn truͤ we/ ock mynen wormen geuen. Hildebrandt dacht in synem modt/o Here Godt ydt were wol gudt / he mochte noch vnuordoruen/ Wol van desuͤluen woͤrmen syn/o hemmelische keiser myn/ sy he noch vnuorstoruen/ Ach milde Vader vull gro= ter doͤget/sy ydt dynes kindes wille/ Dat sprack de de= gen vnvorʒagt/gar heimlick vñ gar stille/so help doch vnser eim vth nodt/ vnd dat wy van dem resen/ nicht beide liden den dodt. De rese tho Hildebrandt nedder satt / beth dat he tho em kame batt / he nam twe lange remen/Mit den he em hend vnd voͤte bandt/van Bern dem olden Hil= debrandt /de rese beguͤnde en nemen/He greep em in den baͤrt so lanck/men mit der einen hende/Auer ein schul= der C5 r der he en swanck / hen na des stenes wande/ Droech he den olden gar vnwerdt/ vnd in der andern hande/ syn stange vnd Hildebrands swerdt. Hildebrandt beklagede sick hart/ rese drage my ni= cht by mynem baͤrt / edder du werst my doͤden/ Jck hebbe gestrydet mangen dach / mit waͤrheit ick dat spreken mach/ dat ick tho suͤlcken noͤden/Bin vormaͤls ny mehr gekamen/beguͤnde he klagen harde/ By my= nem langen baͤrte/O wee dat ick je wart gebarn/ hedd ickt gewust tho Berne / ick hedd en aff gescharn. Dat du my also woldest dragen / ydt sprack de rese doͤrffst my nicht sagen/ van dynem groten kummer/ Wat dynem lyue dhot so wee / ick do dat deste gerner mehr/du duͤnckest my ein dummer /Segg an du olde gryse man/wor voͤr heffstu my angeseen/ Also sprack de rese so grusam/ dy ys gar recht geschehen/ Geschuͤt dy nu van myner handt / hyrmit so was he kamen/ beth tho des stenes wandt. § Wo de rese den Hildebrandt liggen leth/vnd van em wech geit. Vnd do droech he den olden hen / mit sick dar in de kamer syn/ warp en vnwerdt dar nedder/ Gar groten smerten he entfinck / de rese van dem Hildebrandt gi= nck doch quam he balde wedder / He soͤchte twe ysern ringe thohandt / wold en darin haͤn beslaten / Van Bern den olden Hillebrant /dem mochts wol han vor= draten / Nu hoͤrt wo em darna geschach/ do en de rese leth liggen/vel klenoͤde he do sach. He sach ein haluen beenen schryn / darby vel ander ʒyrde fyn/de koͤrten em de stunde / Vnd ein vorguͤlden grypen klo/de was ock gaͤr hoͤffelick do/den sett de rese an munde / Wen he der dwerge ein hebben wolde / ein horen he dar schalde / So quam ytlick als ydt syn C v schold C5 v scholde/weer recht junck edder olde/ Spelden vor em aller tydt / mit dantʒen vnd mit springen / dreuen se ein wedderstrydt. De berch also dorch ʒyret was / mit edlen stenen licht als glas/ was he gar wol vmmsteken/ Ein Pel= ler men ock dartho hedd/he henck dar by des resen bedd des stenes schyn he decket / Vnd wen de rese wolde heb= ben nacht/leeth men den Peller nedder/ Dat he des ste= nes schyn vormacht/ men swanck em syn gefedder/ Vñ deckt en als ein voͤrsten tho/men waͤrde en gar schone/ beth an den morgen fro. Men hoeff en als ein voͤrsten vp / so balde de vnge= foͤge hupe/synen slaͤp hadd vthgewaͤrtet/ Hildebrandt sick suͤluest nicht vorgatt / vnd do de berch so schoͤne was so lefflicken dorch ʒaͤrtet/ Recht als dat Para= dis gedaͤn/ he dacht in synen sinnen/ Jck dho recht als ein vnrecht man/ schaden moͤcht ick gewinnen/ Jfft he my in de ysren lecht/wat huͤlpe my de schoͤne ʒyrde Jck moͤste liden arbeit. Hildebrandt sick so lange wandt / beth em vp= ginck de eine bandt / dat he fry kreech de hende / Do was he ane maten fro/ he beguͤnde sick vmme to seende do/wol in des stenes wende/ He sach dar synes heren hodt/in einer kamer hangen/ Hildebrandt hadd eines mannes modt/ he quam dartho gegangen/ He thoch bald an syns heren waͤdt / ock synes heren helme / den bandt he vp gaͤr draͤdt. He sprack / o hemmelsche Vader myn / wo heffstu my de gnade dyn/so mildichlick gegeuen/Du heffst ge= hulpen my vth nodt / ick bidd dy dorch dyns kindes dodt/ frist my noch hyr myn leuendt/ Efft ick den vn= gefoͤgen man/alhyr noch moͤcht bedwingen/Do quam de starcke rese so grusam/mit twen ysren ringen/Vnd wol= C6 r wold en darinn haͤn gesmidt / do halp em Godt van hemmel/vnd dat ydt geschach nicht. § Wo de rese den Hildebrandt in twe ysern ringe sluten wolde. Do he en also gewapent sach/to meister Hildebrant he sprack/wol hefft dy vp gedane/Alhyr dy dynen gu= den bandt/do sprack sick meister Hildebrant / wy wil= len ein strydt hane / alhyr in dissem halen steen / vnd dar je wart gefochten/dat wilde vuͤer van en do ersch= een / se deden wat se mochten / Vnd wat jeder mochte vulbringen / men hoͤrt er beider swerde / wol vor dem berge erklingen. Se hadden dar ein groten schall / vnd dat ydt in dem berg erhall/de rese sloech Hildebranden / Mit sy= nem swerd ein groten schill / de neuen Hildebranden vill/ den greep he vp tho handen/Vnd warp dem resen vp den hodt/ dat he dar vmme sweruet / recht als ein moͤlenratt dhot/ mannich also vorderuet/ Dem ein suͤlcken worp wert gedaͤn / des acht de rese gar kleine/ he was also grwsam. § Wo se mit einander stridden/by dem torne/ dar de Berner inne lach. Se sloͤgen dar einander hart / her Hildebrandt sick do nicht spaͤrdt/se quemen tho dem steene/ darinne her Diderick lach/vnd vnmethlike sorge plach/ er vechtent was nicht klene/Er swerdtslege also wydt erdont/dat hoͤrde Diderike / Syn froͤwde was van herten grunt/ sprack Godt van hemmelrike/ Dat ys Hildebrant de meister myn/ ick hoͤr ydt an den slegen / he wil de truͤ= we syn. An my armen noch nicht breken / he lauet my he wolde my wreken/dat deit he dar beweret/Daruͤmme ys he ein framer man/ gar vel ick des befunden haͤn/ wor C6 v wor ick je wart besweret/ He ys my alltydt kamen na vnd wacht vp my so schone/ So bidd ick Godt van hemmel doch/ in dem oͤuersten trone / Dat he my myn meister behoͤdt/ick bidd des Godt van Hemmel/ dorch syn vederlike guͤdt. He Diderick do so lude reep / wol vth dem halen stene deep/bistu Hildebrant myn meister/Dorch Godt so schaltu weren dick/se houwen tosamen nydichlick/ Dat suͤlck geweldig fechtent seer/ henaff to em im torn erschall / so gar an alle oͤrde/ Her Diderick reep mehr deñ twe maͤl / eer Hildebrandt dat hoͤrde / Des synen leuen heren roep/ wol vor den starcken slegen/ de em de rese schoep. Do dat Hildebrandt hoͤrn begann/ vnd dat de voͤr= ste lauesan/likewol noch hadd dat leuendt / He was hoch vther maten fro / He was tho beiden henden do/ syn swert vatet he euen/He sloech dem vngefoͤgen man gantʒ seer hen to den voͤten / Do sprack de degen wun= nesam/waͤrlick du moͤst my boͤten/Dat du myn heren gefangen hast / ick truͤw wol Godt van hemmel / dat du my nicht entgaͤst. § Wo de rese den Hildebrandt nedder sloech/ vnd Hildebrandt stack van vnder vp. Do sprack de vngefoͤge man/ dyn Godt dy doch ni= cht helpen kan / dyn krafft ys an my kleine/ Jn my= nem egen huse hyr / wat my de helde wedder schyr/ halp ick en allen henne/So geue ick dy des ock genoch/ my moͤyet dyn wedder kallent/ De rese Hildebranden nedder sloech/ wol in demsuͤluen valle/ Hildebrandt van vnder vp stack/ also ein grote wunden/ dat em de athem vth brack. De rese dar van dem sweerde spranck / de tydt wold ehm werden tho lanck / Hildebrant quam vp wedder/ de C7 r De olde eddel ridder gudt / sick vor dem resen beth be= hoͤdt/ he sloech en nicht mehr nedder/Jdt wart dem vn gefoͤgen man/ syn wunden erstlick smerten/ De em de Berner hadd gedaͤn/em was van gantʒem herten/wol vp den olden Hildebrant torn / ja sprack sick de grote rese / ick haddet wol vorswaͤrn. Vnd dat du los werest gewesen / ick mend ick weer vor dy genesen/ do ick dy hadd gebunden/Vnd dy also dar liggen leth/ wol dyne guden bandt vploͤst/ in al= so korten stunden/ Jck mend ick hadde dyne lidt/to tre= den vnd tobunden/ Dat ick vor dy schold hebben fred/ waͤrlick my ruͤwt thor stunden/ Do ick dy im walde vangen hadd/dat ick dy nicht vmmbrachte/ vorth an dersuͤluen stede. Jdt sprack sick meister Hildebrandt / du starcke rese vnd ock volandt/ nu ysset doch geschehen/ Du dreuest mit my dinen spot/noch hefft my vth gehulpen Godt/ ick haͤp ick will noch sehen / mannich maͤl Beren vnd dat landt/so moͤstu hyr nu steruen/ Do sloech de rese dem Hildebrandt /einen vel groten scheruen/Wol vpp den vasten helme syn / men hadde wol in dem schrode/ ein handt gelecht darin. Dar wold ick rom an iuw begaͤn/so sprack de vnge= foͤge man/kumpt my to grotem schaden/Dat ick iuw droech den woͤrmen heim / ick wart nywerl mit hel= den twen/ also seer auerladen/ Dyn herr hadd my by= na vorbrandt/de duͤuel vth em gloͤyde/ Beth dat ick my de list erfandt/de quam my doch tho gude/ Mit ringen ick den heldt bedwanck / also moth dy ock ge= scheen/wiltu dat driuen lang. Hildebrandt erschrack/ydt ded em nodt/ dat ehm de rese hadd daͤn ein schrodt / vth synem helm so guden/ Groͤters schadens he sick befruͤcht/erst tho wart strides werck C7 v werck vulbroͤcht/van torn deden se woͤten/De krafft de se hadden vorlarn/woͤrden se erst dar soͤken/ Do sprack de rese vth grimmen torn / beguͤnd sick suͤluest floͤken/ recht wol wat my van dy wert daͤn / do ick dy hadde gebunden/schold ick dy doͤdet haͤn. Vnd do wold ick dy fruͤchten nicht / so recht wath my van dy geschicht/ he terspalde dar behende / Mit synem swerdt ein groten steen/ er beider krafft de was nicht kleen/ hinder dat suͤluige ende/ Hildebrandt sick aldar vorbracht/ hinder des stenes schroffen/ Wol vor dem groten resen starck/ was groͤter deñ ein auen/Den steen he tho dre stuͤcken spalt/her Hildebrandt de olde/ dar hinder sick entheelt. Hildebrandt dem was wol tho modt/he schroet em in syn rock so gudt/ vnd dorch syn gudt gesmyde/ Dat ydt em vor de voͤt aff henck/ vñ em dat blodt van hen= den ginck/ Hildebrandt was gescheide/ He nam der ol= den wunden waͤr / de em syn here hadd schroten/ He hoeff sick snellichliken dar/ tho dem rese Sigenoten / Stack em dar vele der wunden deep/ dat em dat blodt ein vadem / jegen den henden leep. De rese na Hildebrande sloech/ein steen datsuͤlue all aff droech/do beguͤnde de rese klagen/Her Hildebrandt bald her voͤr her spranck/syn swerdt vast vp den resen klanck/van erem groten slagen/ Weyet in dem berg re= cht als ein windt/ als quem ein vngeweder/ Se hoͤu= wen thosamen geswindt / vnd weren beide gar bitter/ Se hadden degenheit genoech/her Hildebrandt de olde/ den resen echter sloech. He droep der olden wunden ein / de rese de moͤchte des dar neen/lenge nicht mehr driuen/ Do dreuen se einander dar/ Hildebrandt nam des resen waͤr/he leth en dar nicht bliuen/syn swert he do vaten begañ / Hil= de= C8 r debrant de vel gude/He sloech den vngefoͤgen man/dat he lach in dem blode/vor dem voͤrsten gantʒ vngemot/ he sloech em aff syn hoͤuet/de edle ridder gudt. § Wo Hildebrandt dem resen dat hoͤuet aff sleit. Do he den seg an em gewann/ Hildebrandt hoff sick balde van dann/all na dem halen stene/ Dar her Di= derick inne lach/vnd dar gar groter sorgen plach/van den woͤrmen vnreine / De stanck de ded em also wee/ dem vel olden Hildebrandt / Jodoch ledt her Diderick vel mehr / Hildebrant dat wol erkandt/ja synes heren vngemack/ dat em dar van den woͤrmen/tho leide gar vel geschach. Gar luͤdt reep meister Hildebrandt / wor bistu van Bern ein wygant/ick frage dy gern der meere/Wo du darher werest kamen/hadd ick gern van dy vornamẽ / ick wuͤst gern wo em were/ Wor du haddest dyn sinn hen dhaͤn / du redest allein vth Berne / Vnd haddest mangen fynen man / de mit dy rede gerne/ Du hefst borchleene hyr gehalt/dy ys gar recht geschene/als ein de nicht volgen wolde. So du nicht hefst gefolget my / nu scheid ick my it= ʒundt van dy/vnd lath dy hyr alleine/ Jdt antwert dar her Diderick / Hildebrandt dem edlen ridder rick/ deep vth dem halen stene/Jdt mißginck my dar in dem dann/mit den vel groten stoͤrmen/ Daruͤm̃ ick itʒuͤnt liden haͤn/wol van den groten woͤrmen/ Nu dho my du de huͤlpe dyn/ick wil dy iuͤmmer dancken/beth an dat ende myn. Do antwerdt eme Hildebrandt /van Bern dem voͤr= sten hochgenant/dat dede ick also gerne/ Wuͤste ick nu wo efft we / dat my iemandte lete weten hyr/ Do sprack de vaget van Berne / nu wiltu volgen mynem radt C8 v raͤdt/so kaͤm ick vth gloͤue my hyr/Dat ydt my nuͤm= mer misse ghat/ den radt den geue ick dy seer/ Dat du thosnydest dyn gewandt/vnd an einander strickest/ vñ my geuest in myn handt. § Wo Hildebrandt syne kleider thosnit/ vnd kruͤppet se an einander/ vnd langet se Berner hen= aff/ in der torn. Hildebrandt sprack nu dat moth syn / mit willen leue here myn/ick dho ydt also gerne/He tosnedt baldt all syn gewandt/knuͤpt ydt aneinander thohondt/ all dorch den vaget van Berne / He leth ydt in den torn henin/dat entfenck he gar schone/Nu the vth leue mei= ster myn / dat dy Godt juͤmmer lone/ Dat seel en= twey tho stuͤcken brack/ Hildebrandt erschrack sere/do he den vall ersach. Leider em vormaͤls ny geschach / als do he dissen vall ersach/an synem leuen heren/ He sprack/ dat ick je wart gebaren/schold ick myn heren han vorlarn/myn froͤwd wil sick vorkeren/ Dat was syns herten klage groth/ vnd klaget ydt klegeliken/ He gaff sick suͤluest mangen stoet/de heldt so krefftlichliken/De klage erhoͤr= de in dem steen/do sprack de vaget van Berne Meister nu rydt wedder heim. Kaͤm ick schon vth disser plieht / so moͤcht ick doch genesen nicht des auer groten valle / Nu giff dy gar balde vp den wech / denn du bist in des resen plech / he kumpt tho handt mit schalle/ Godt dancke dy du bist willichlick/gekamen vor my to stryden/ Vp myn truͤwe ergript he dy/ he leth dy nuͤmmer riden/ Dar= uͤmme meister rydt hen tho landt / ick befele dy myn broder Ditmar vnd all myn landt. Do ginck Hildebrandt vmme den berch / he vandt dar slapen ein Dwerch / den nam he by dem baͤrde/ Vnd D1 r Vnd do en de dwerch angesach/tho meister Hildebrant he sprack: he klaget sick so harde/ Wapen wol hefft my dat gedaͤn?ydt nimpt my juͤmmer wunder/ Wel= ker mach my erwecket han / dat ick bin worden mun= der/Twaͤr he my hart geroͤpet hat / Jdt sprack Hilde= brandt de olde/ Dyn leuendt an my staͤtt. Wiltu lenger han dyn leuen/ so moͤstu my dyn leh= re geuen / Wo ick den vaget van Berne / erloͤß de hyr gefangen licht/Jdt sprack dat Dwerglin tho der tydt/ ick weeth ein leddern verne/ Segget wo vs iuwe here genant/dat wuͤst ick also gerne/Do sprack sick meister Hildebrant /ydt ys de vaget van Berne /Do sprack sick de klene dwerch / wo quam de eddle here / in dissen ha= len berch. Jck wuͤste gerne wo edder we / efft gy my latet we= ten hyr / also sprack de klene dwerge / Heer ick fragede iuw also gerne mehr / vnd wold ydt iuw nicht wesen sweer / wo quam he in den berge/ Segget my wo ydt vm̃ en staͤt/do antwert em de olde/Jdt leyder kuͤmmer= liken gaͤt / myn here licht mit gewalde/ He ys gelecht in einen steen/ suͤnt Godt de werlt erschope/ neen licht nicht darin scheen. Do antwerdet de klene man/ Hildebrande dem voͤrsten lauesan / Jck weet ein ledder swere / de voͤrhen mynes heren was / Vorwar so schoͤlt gy weten das/se deit iuw leidt vorkeren/ Vnd geit henaff gaͤr in den berch/ys ock van leder veste/ Se hefft gewerckt ein loͤff= lick dwerch / daruͤm̃ ys se de beste/ Jdt nam Hilde= brandt by der handt vnd voͤrde en also balde/ dar he de ledder vandt. So balde Hildebrandt de ledder sach / vorswunden was all syn vngemach / he nam se dar alleine / ane nodt mocht he se nicht dragen haͤn/ Jdt hoeff sick Hil= D debrandt D1 v debrandt van dan / jegen den halen stene/Dar her Di= derick inne lach/ in groten sorgen gefangen/ He halp em heruth an den dach/mit der leddern so lange/Van Berne leue here myn/ sprack Hildebrandt de olde/ne= met de ledder heninn. Do he der leddern wart enwaͤr/he hoeff sick snelli= ken dar/vnd froͤuwet sick van herten/ Do he dar vth dem torne ginck / Hildebrandt en gar schon entfinck/ vorgangen was syn smerten/ Hildebrandt euentuͤer begehrdt/ he sprack myn leue here/ Synt gy strides noch nicht gewerdt/iuw was froͤwde gar vere/ Do sprack sick dat dwerchlin gelick/ syth Godt willkaͤm vth sorgen/ van Bern her Diderick . Godt loen dy sprack her Diderick /suͤnt dat du hefst erloͤset mick/ Jck spreke by myner huͤlden/vnd bin dy vthermaten holdt / Jck geue dy suͤluer vnd ock goldt/ hefst my erloͤset van schuͤlden/ Des schal ick juͤmmer dancken dy/ wor du ydt an my soͤkest/Vnd des schal= tu geloͤuen my/dat du my des gewroͤkest/ Orloff so nam alldar de dwerch/vnd kerd sick vm̃ so balde/dar wedder in den berch. Hildebrandt sprack/leue here myn/segget so leeff ick iuw mach syn/wo hefft he iuw gefangen? Her Dide= rick tho Hildebrandt sprack/ein bom he vth der erden brack/ vnd quam darmit gegangen/ So gar mit sle= gen mannichfoldt/sloech he my vm̃e de oren/Daruoͤr hadd ick neen vpentholdt/ ydt maͤckt my tho eim do= ren/Jck hebb geleden vngemack/dat schaltu my geloͤ= uen/ Hildebrandt lachet vnd sprack: By mynem baͤrde he my ock vinck / do he mit my vth dem walde ginck/all na dem halen stene/Jn my= nem baͤrt lach my syn handt/also sprack meister Hil= debrandt /he droech my mit sick henne/Den baͤrdt den lu= D2 r lusede he my bath/ als efft ick weer ein deue/ Vnd dat ick alle des vorgath/wat my je schach tho leue/ He hadd my sachter wol gedragen/ nu late wy en liggen/ tho dodt hebb ick en slagen. Se treden tho den rossen an / vpp seten de twe koͤnen man/ vnd reden heim na Berne / Se woͤrden dar ent= fangen wol / alss men deun voͤrsten billick soll / men sach se ock gaͤr gerne/ Dar klagden sick de heren hart/ wat se hadden erleden/Dar van dem resen vp der vaͤrt/ wo se hadden gestreden / Daruan seden se fro vnd spaͤt/ Hyrmit wil ickt besluten/ dat ledt ein ende haͤt. Nu volget De Hoͤrnen Si= frit genant. Dieses Werk ist lizenziert unter einer Creative Commons Namensnennung - Nicht-kommerziell - Weitergabe unter gleichen Bedingungen 4.0 International Lizenz