gorakṣa-śatakam
oṃ haṭha-yoga-gorakṣa-śataka-prārambhaḥ
śrī-guruṃ paramānandaṃ
vande svānanda-vigraham
yasya saṃnidhya-mātreṇa
cidānandāyate tanuḥ
//
antar-niścalitātma-dīpa-kalikā-svādhāra-bandhādibhiḥ
yo yogī yuga-kalpa-kāla-kalanāt tvaṃ jajegīyate
jñānāmoda-mahodadhiḥ samabhavad yatrādināthaḥ svayaṃ
vyaktāvyakta-guṇādhikaṃ tam aniśaṃ śrī-mīnanāthaṃ bhaje
//
namaskṛtya guruṃ bhaktyā
gorakṣo jñānam uttamam
abhīṣṭaṃ yogināṃ brūte
paramānanda-kārakam
//
gorakṣaḥ śatakaṃ vakti
yogināṃ hita-kāmyayā
dhruvaṃ yasyāvabodhena
jāyate paramaṃ padam
//
etad vimukti-sopānam
etat kālasya vañcanam
yad vyāvṛttaṃ mano mohād
āsaktaṃ paramātmani
//
n=(=1|2)
dvija-sevita-śākhasya
śruti-kalpa-taroḥ phalam
śamanaṃ bhava-tāpasya
yogaṃ bhajati sajjanaḥ
//
āsanaṃ prāṇa-saṃyāmaḥ
pratyāhāro'tha dhāraṇā
dhyānaṃ samādhir etāni
yogāṅgāni bhavanti ṣaṭ
//
āsanāni tu tāvanti
yāvatyo jīva-jātayaḥ
eteṣām akhilān bhedān
vijānāti maheśvaraḥ
//
caturāśīti-lakṣāṇāṃ
ekam ekam udāhṛtam
tataḥ śivena pīṭhānāṃ
ṣoḍeśānaṃ śataṃ kṛtam
//
āsanebhyaḥ samastebhyo
dvayam eva viśiṣyate
ekaṃ siddhāsanaṃ proktaṃ
dvitīyaṃ kamalāsanam
//
yoni-sthānakam aṅghri-mūla-ghaṭitaṃ kṛtvā dṛḍhaṃ vinyasen
meḍhre pādam athaikam eva niyataṃ kṛtvā samaṃ vigraham
sthāṇuḥ saṃyamitendriyo'cala-dṛśā paśyan bhruvor antaram
etan mokṣa-kavāṭa-bheda-janakaṃ siddhāsanaṃ procyate
//
vāmorūpari dakṣiṇaṃ hi caraṇaṃ saṃsthāpya vāmaṃ tathā
dakṣorūpari paścimena vidhinā dhṛtvā karābhyāṃ dṛḍham
aṅguṣṭhau hṛdaye nidhāya cibukaṃ nāsāgram ālokayed
etad-vyādhi-vikāra-hāri yamināṃ padmāsanaṃ procyate
//
ṣaṭ-cakraṃ ṣoḍaśādhāraṃ
trilakṣaṃ vyoma-pañcakam
sva-dehe ye na jānanti
kathaṃ sidhyanti yoginaḥ
//
eka-stambhaṃ nava-dvāraṃ
gṛhaṃ pañcādhidaivatam
sva-dehaṃ ye na jānanti
kathaṃ sidhyanti yoginaḥ
//
caturdalaṃ syād ādhāraḥ
svādhiṣṭhānaṃ ca ṣaṭ-dalam
nābhau daśa-dalaṃ padmaṃ
sūrya-saṅkhya-dalaṃ hṛdi
//
kaṇṭhe syāt ṣoḍaśa-dalaṃ
bhrū-madhye dvidalaṃ tathā
sahasra-dalam ākhyātaṃ
brahma-randhre mahā-pathe
//
ādhāraḥ prathamaṃ cakraṃ
svādhiṣṭhānaṃ dvitīyakam
yoni-sthānaṃ dvayor madhye
kāma-rūpaṃ nigadyate
//
ādhārākhyaṃ guda-sthānaṃ
paṅkajaṃ ca catur-dalam
tan-madhye procyate yoniḥ
kāmākṣā siddha-vanditā
//
yoni-madhye mahā-liṅgaṃ
paścimābhimukhaṃ sthitam
mastake maṇivad bimbaṃ
yo jānāti sa yogavit
//
tapta-cāmīkarābhāsaṃ
taḍil-lekheva visphurat
trikoṇaṃ tat-puraṃ vahner
adho-meḍhrāt pratiṣṭhitam
//
yat samādhau paraṃ jyotir
anantaṃ viśvato-mukham
tasmin dṛṣṭe mahā-yoge
yātāyātaṃ na vidyate
//
sva-śabdena bhavet prāṇaḥ
svādhiṣṭhānaṃ tad-āśrayaḥ
svādhiṣṭhānāt padād asmān
meḍhram evābhidhīyate
//
tantunā maṇivat proto
yatra kandaḥ suṣumṇayā
tan-nābhi-maṇḍalaṃ cakraṃ
procyate maṇi-pūrakam
//
dvādaśāre mahā-cakre
puṇya-pāpa-vivarjite
tāvaj jīvo bhramaty eva
yāvat tattvaṃ na vindati
//
ūrdhvaṃ meḍhrād adho nābheḥ
kanda-yoniḥ khagāṇḍavat
tatra nāḍyaḥ samutpannāḥ
sahasrāṇāṃ dvisaptatiḥ
//
teṣu nāḍi-sahasreṣu
dvisaptatir udāhṛtāḥ
pradhānaṃ prāṇa-vāhinyo
bhūyas tatra daśa smṛtāḥ
//
iḍā ca piṅgalā caiva
suṣumṇā ca tṛtīyakā
gāndhārī hasti-jihvā ca
pūṣā caiva yaśasvinī
//
alambuṣā kuhūś caiva
śaṅkhinī daśamī smṛtā
etan nāḍi-mayaṃ cakraṃ
jñātavyaṃ yogibhiḥ sadā
//
iḍā vāme sthitā bhāge
piṅgalā dakṣiṇe tathā
suṣumṇā madhya-deśe tu
gāndhārī vāma-cakṣuṣi
//
dakṣiṇe hasti-jihvā ca
pūṣā karṇe ca dakṣiṇe
yaśasvinī vāma-karṇe
cāsane vāpy alambuṣā
//
kuhūś ca liṅga-deśe tu
mūla-sthāne ca śaṅkhinī
evaṃ dvāram upāśritya
tiṣṭhanti daśa-nāḍikāḥ
//
iḍā-piṅgalā-suṣumṇā ca
tisro nāḍya udāhṛtāḥ
satataṃ prāṇa-vāhinyaḥ
soma-sūryāgni-devatāḥ
//
prāṇo'pānaḥ samānaś ca
udāno vyānau ca vāyavaḥ
nāgaḥ kūrmo'tha kṛkaro
devadatto dhanañjayaḥ
//
hṛdi prāṇo vasen nityaṃ
apāno guda-maṇḍale
samāno nābhi-deśe syād
udānaḥ kaṇṭha-madhyagaḥ
//
udgāre nāgākhyātaḥ
kūrma unmīlane smṛtaḥ
kṛkaraḥ kṣuta-kṛj jñeyo
devadatto vijṛmbhaṇe
//
na jahāti mṛtaṃ cāpi
sarva-vyāpi dhanañjayaḥ
ete sarvāsu nāḍīṣu
bhramante jīva-rūpiṇaḥ
//
ākṣipto bhuja-daṇḍena
yathoccalati kandukaḥ
prāṇāpāna-samākṣiptas
tathā jīvo na tiṣṭhati
//
prāṇāpāna-vaśo jīvo hy
adhaś cordhvaṃ ca dhāvati
vāma-dakṣiṇa-mārgeṇa
cañcalatvān na dṛśyate
//
rajju-baddho yathā
śyeno gato'py ākṛṣyate(?)
guṇa-baddhas tathā jīvaḥ
prāṇāpānena kṛṣyate
//
apānaḥ karṣati prāṇaḥ
prāṇo'pānaṃ ca karṣati
ūrdhvādhaḥ saṃsthitāv etau
saṃyojayati yogavit
//
ha-kāreṇa bahir yāti
sa-kāreṇa viśet punaḥ
haṃsa-haṃsety amuṃ mantraṃ
jīvo japati sarvadā
//
ṣaṭ-śatānitvaho-rātre
sahasrāṇy eka-viṃśatiḥ
etat saṅkhyānvitaṃ mantra
jīvo japati sarvadā
//
ajapā nāma gāyatrī
yogināṃ mokṣa-dāyinī
asyāḥ saṅkalpa-mātreṇa
sarva-pāpaiḥ pramucyate
//
anayā sadṛśī vidyā
anayā sadṛśo japaḥ
anayā sadṛśaṃ jñānaṃ
na bhūtaṃ na bhaviṣyati
//
kundalinyāḥ samudbhūtā
gāyatrī prāṇa-dhāriṇī
prāṇa-vidyā mahā-vidyā
yas tāṃ vetti sa yogavit
//
kandordhvaṃ kuṇḍalī śaktir
aṣṭadhā kuṇḍalākṛti
brahma-dvāra-mukhaṃ nityaṃ
mukhenācchādya tiṣṭhati
//
yena dvāreṇa gantavyaṃ
brahma-sthānam anāmayam
mukhenācchādya tad-dvāraṃ
prasuptā parameśvarī
//
prabuddhā vahni-yogena
manasā mārutā hatā
sūcīvad guṇam ādāya
vrajaty ūrdhvaṃ suṣumṇayā
//
prasphurad-bhujagākārā
padma-tantu-nibhā śubhā
prabuddhā vahni-yogena
vratya ūrdhvaṃ suṣumṇayā
//
udghaṭayet kapātaṃ tu
yathā kuñcikayā haṭhāt
kuṇḍalinyā tathā yogī
mokṣa-dvāraṃ prabhedayet
//
kṛtvā sampuṭitau karau dṛḍhataraṃ baddhvā tu padmāsanaṃ
gāḍhaṃ vakṣasi sannidhāya cibukaṃ dhyātvā ca tat prekṣitam
vāraṃ vāram apānam ūrdhvam anilaṃ proccārayet pūritaṃ
muñcan prāṇam upaiti bodham atulaṃ śakti-prabodhān naraḥ
//
aṅgānāṃ mardanaṃ kuryāc
chrama-jātena vāriṇā
kaṭv-amla-lavaṇa-tyāgī
kṣīra-bhojanam ācaret
//
brahmacārī mitāhārī
tyāgī yoga-parāyaṇaḥ
abdād ūrdhvaṃ bhavet siddho
nātra kāryā vicāraṇā
//
susnigdhaṃ madhurāhāraṃ
caturthāṃśa-vivarjitam
bhujyate sura-samprītyai
mitāhāraḥ sa ucyate
//
kandordhvaṃ kuṇḍalī śaktir
aṣṭadhā kuṇḍalākṛtiḥ
bandhanāya ca mūḍhānāṃ
yogināṃ mokṣadā smṛtā
//
mahāmudrāṃ namo-mudrām
uḍḍiyānaṃ jalandharam
mūla-bandhaṃ ca yo vetti
sa yogī siddhi-bhājanam
//
śodhanaṃ nāḍi-jālasya
cālanaṃ candra-sūryayoḥ
rasānāṃ śoṣaṇaṃ caiva
mahā-mudrābhidhīyate
//
vakṣo-nyasta-hanur nipīḍya suciraṃ yoniṃ ca vāmāṅghriṇā
hastābhyām avadhāritaṃ prasaritaṃ pādaṃ tathā dakṣiṇam
āpūrya śvasanena kukṣi-yugalaṃ baddhvā śanai recayed
eṣā pātaka-nāśinī sumahatī mudrā nṝṇāṃ procyate
//
candrāṅgena samabhyasya
sūryāṅgenābhyaset punaḥ
yāvat tulyā bhavet saṅkhyā
tato mudrāṃ visarjayet
//
na hi pathyam apathyaṃ vā
rasāḥ sarve'pi nīrasāḥ
api muktaṃ viṣaṃ ghoraṃ
pīyūṣam api jīryate
//
kṣaya-kuṣṭha-gudāvarta
gulmājīrṇa-purogamāḥ
tasya doṣāḥ kṣayaṃ yānti
mahāmudrāṃ tu yo'bhyaset
//
kathiteyaṃ mahāmudrā
mahā-siddhi-karā nṝṇām
gopanīyā prayatnena
na deyā yasya kasyacit
//
kapāla-kuhare jihvā
praviṣṭā viparītagā
bhruvor antargatā dṛṣṭir
mudrā bhavati khecarī
//
na rogo maraṇaṃ tandrā
na nidrā na kṣudhā tṛṣā
na ca mūrcchā bhavet tasya
yo mudrāṃ vetti khecarīm
//
pīḍyate na sa rogeṇa
lipyate na ca karmaṇā
bādhyate na sa kālena
yo mudrāṃ vetti khecarīm
//
cittaṃ carati khe yasmāj
jihvā carati khe gatā
tenaiṣā khecarī nāma
mudrā siddhair nirūpitā
//
bindu-mūlaṃ śarīraṃ tu
śirās tatra pratiṣṭhitāḥ
bhāvayanti śarīraṃ yā
āpāda-tala-mastakam
//
khecaryā mudritaṃ yena
vivaraṃ lambikordhvataḥ
na tasya kṣarate binduḥ
kāminyāliṅgitasya ca
//
yāvad binduḥ sthito dehe
tāvat kāla-bhayaṃ kutaḥ
yāvad baddhā nabho-mudrā
tāvad bindur na gacchati
//
calito'pi yadā binduḥ
samprāptaś ca hutāśanam
vrajaty ūrdhvaṃ hṛtaḥ śaktyā
niruddho yoni-mudrayā
//
sa punar dvividho binduḥ
paṇḍuro lohitas tathā
pāṇḍuraṃ śukram ity āhur
lohitaṃ tu mahārājaḥ
//
sindūra-drava-saṅkāśaṃ
ravi-sthāne sthitaṃ rajaḥ
śaśi-sthāne sthito bindus
tayor aikyaṃ sudurlabham
//
binduḥ śivo rajaḥ śaktir
bindum indū rajo raviḥ
ubhayoḥ saṅgamād eva
prāpyate paramaṃ padam
//
vāyunā śakti-cāreṇa
preritaṃ tu mahā-rajaḥ
bindunaiti sahaikatvaṃ
bhaved divyaṃ vapus tadā
//
śukraṃ candreṇa saṃyuktaṃ
rajaḥ sūryeṇa saṃyutam
tayoḥ samarasaikatvaṃ
yojānāti sa yogavit
//
uḍḍīnaṃ kurute yasmād
aviśrāntaṃ mahā-khagaḥ
uḍḍīyānaṃ tad eva syāt
tava bandho'bhidhīyate
//
udarāt paścime bhāge hy
adho nābher nigadyate
uḍḍīyanasya bandho'yaṃ
tatra bandho vidhīyate
//
badhnāti hi sirājālam
adho-gāmi śiro-jalam
tato jālandharo bandhaḥ
kaṇṭha-duḥkhaugha-nāśanaḥ
//
jālandhare kṛte bandhe
kaṇṭha-saṃkoca-lakṣaṇe
pīyūṣaṃ na pataty agnau
na ca vāyuḥ prakupyati
//
pārṣṇi-bhāgena sampīḍya
yonim ākuñcayed gudam
apānam ūrdhvam ākṛṣya
mūla-bandho'bhidhīyate
//
apāna-prāṇayor aikyāt
kṣayān mūtra-purīṣayoḥ
yuvā bhavati vṛddho'pi
satataṃ mūla-bandhanāt
//
padmāsanaṃ samāruhya
sama-kāya-śiro-dharaḥ
nāsāgra-dṛṣṭir ekānte
japed oṅkāram avyayam
//
bhūr bhuvaḥ svar ime lokāḥ
soma-sūryāgni-devatāḥ
yasyā mātrāsu tiṣṭhanti
tat paraṃ jyotir om iti
//
trayaḥ kālās trayo vedās
trayo lokās trayaḥ sverāḥ
trayo devāḥ sthitā yatra
tat paraṃ jyotir om iti
//
kriyā cecchā tathā jñānā
brāhmī raudrī ca vaiṣṇavī
tridhā śaktiḥ sthitā yatra
tat paraṃ jyotir om iti
//
ākārāś ca tatho-kāro
ma-kāro bindu-saṃjñakaḥ
tisro mātrāḥ sthitā yatra
tat paraṃ jyotir om iti
//
vacasā taj jayed bījaṃ
vapuṣā tat samabhyaset
manasā tat smaren nityaṃ
tat paraṃ jyotir om iti
//
śucir vāpy aśucir vāpi
yo japet praṇavaṃ sadā
lipyate na sa pāpena
padma-patram ivāmbhasā
//
cale vāte calo bindur
niścale niścalo bhavet
yogī sthāṇutvam āpnoti
tato vāyuṃ nirodhayet
//
yāvad vāyuḥ sthito dehe
tāvaj jīvanam ucyate
maraṇaṃ tasya niṣkrāntis
tato vāyuṃ nirodhayet
//
yāvad baddho marud dehe
yāvac cittaṃ nirākulam
yāvad dṛṣṭir bhruvor madhye
tāvat kāla-bhayaṃ kutaḥ
//
ataḥ kāla-bhayād brahmā
prāṇāyāma-parāyaṇaḥ
yogino munayaś caiva
tato vāyuṃ nirodhayet
//
ṣaṭ-triṃśad-aṅgulo haṃsaḥ
prayāṇaṃ kurute bahiḥ
vāma-dakṣiṇa-mārgeṇa
tataḥ prāṇo'bhidhīyate
//
śuddhim eti yadā sarvaṃ
nāḍī-cakraṃ malākulam
tadaiva jāyate yogī
prāṇa-saṃgrahaṇe kṣamaḥ
//
baddha-padmāsano yogī
prāṇaṃ candreṇa pūrayet
dhārayitvā yathā-śakti
bhūyaḥ sūryeṇa recayet
//
amṛtaṃ dadhi-saṅkāśaṃ
go-kṣīra-rajatopamam
dhyātvā candramaso bimbaṃ
prāṇāyāmī sukhī bhavet
//
dakṣiṇo śvāsam ākṛṣya
pūrayed udaraṃ śanaiḥ
kumbhayitvā vidhānena
puraś candreṇa recayet
//
prajvalaj-jvalana-jvālā
puñjam āditya-maṇḍalam
dhyātvā nābhi-sthitaṃ yogī
prāṇāyāme sukhī bhavet
//
prāṇaṃ codiḍayā piben parimitaṃ bhūyo'nyayā recayet
pītvā piṅgalayā samīraṇam atho baddhvā tyajed vāmayā
sūrya-candramasor anena vidhinā bimba-dvayaṃ dhyāyataḥ
śuddhā nāḍi-gaṇā bhavanti yamino māsa-trayād ūrdhvataḥ
//
yatheṣṭhaṃ dhāraṇaṃ vāyor
analasya pradīpanam
nādābhivyaktir ārogyaṃ
jāyate nāḍi-śodhanāt
//
iti gorakṣa-śatakaṃ sampūrṇam