Bhatṛhari: Śatakatraya (1. Nītiśataka, 2. Śṛṅgāraśataka, 3. Vairāgyaśataka) nīti-śatakam bhartṛhareḥ dik-kālādyanavacchinnānanta-cin-mātra-mūrtaye | svānubhūty-eka-mānāya namaḥ śāntāya tejase || BharSt_1.1 || boddhāro matsara-grastāḥ prabhavaḥ smaya-dūṣitāḥ | abodhopahatāḥ cānye jīrṇam aṅge subhāṣitam || BharSt_1.2 || ajñaḥ sukham ārādhyaḥ sukhataram ārādhyate viśeṣajñaḥ | jñāna-lava-durvidagdhaṃ brahmāpi taṃ naraṃ na rañjayati || BharSt_1.3 || prasahya maṇim uddharen makara-vaktra-daṃṣṭrāntarāt samudram api santaret pracalad ūrmi-mālākulam | bhujaṅgam api kopitaṃ śirasi puṣpavad dhārayet na tu pratiniviṣṭa-mūṛkha-jana-cittam ārādhayet || BharSt_1.4 || labheta sikatāsu tailam api yatnataḥ pīḍayan pibec ca mṛga-tṛṣṇikāsu salilaṃ pipāsārditaḥ | kvacid api paryaṭan śaśa-viṣāṇam āsādayet na tu pratiniviṣṭa-mūrkha-cittam ārādhayet || BharSt_1.5 || vyālaṃ bāla-mṛṇāla-tantubhir asau roddhuṃ samujjṛmbhate chettuṃ vajra-maṇiṃ śirīṣa-kusuma-prāntena sannahyati | mādhuryaṃ madhu-bindunā racayituṃ kṣārāmudher īhate netuṃ vāñchanti yaḥ khalān pathi satāṃ sūktaiḥ sudhā-syandibhiḥ || BharSt_1.6 || svāyattam ekānta-guṇaṃ vidhātrā vinirmitaṃ chādanam ajñatāyāḥ | viśeṣāataḥ sarva-vidāṃ samāje vibhūṣaṇaṃ maunam apaṇḍitānām || BharSt_1.7 || yadā kiñcij-jño 'haṃ dvipa iva madāndhaḥ samabhavaṃ tadā sarvajño 'smīty abhavad avaliptaṃ mama manaḥ yadā kiñcit kiñcid budhajana-sakāśād avagataṃ tadā mūrkho 'smīti jvara iva mado me vyapagataḥ || BharSt_1.8 || kṛmi-kula-cittaṃ lālā-klinnaṃ vigandhi-jugupsitaṃ nirupama-rasaṃ prītyā khādan narāsthi nirāmiṣam | surapatim api śvā pārśvasthaṃ vilokya na śaṅkate na hi gaṇayati kṣudro jantuḥ parigraha-phalgutām || BharSt_1.9 || śiraḥ śārvaṃ svargāt paśupati-śirastaḥ kṣitidharaṃ mhīdhrād uttuṅgād avanim avaneś cāpi jaladhim | adho 'dho gaṅgeyaṃ padam upagatā stokam athavāviveka-bhraṣṭānāṃ bhavati vinipātaḥ śatamukhaḥ || BharSt_1.10 || śakyo vārayituṃ jalena hutabhuk cchatreṇa sūryātapo nāgendro niśitāgkuśena samado daṇḍena go-gardabhau | vyādhir bheṣaja-saṅgrahaiś ca vividhair mantra-prayogair viṣaṃ sarvasyauṣadham asti śāstra-vihitaṃ mūrkhasya nasty auṣadhim || BharSt_1.11 || sāhitya-saṅgīta-kalā-vihīnaḥ sākṣāt paśuḥ puccha-viṣāṇa-hīnaḥ | tṛṇaṃ na khādann api jīvamānas tad bhāga-dheyaṃ paramaṃ paśūnām || BharSt_1.12 || yeṣāṃ na vidyā na tapo na dānaṃ jñānaṃ na śīlaṃ na guṇo na dharmaḥ | te martya-loke bhuvi bhāra-bhūtā manuṣya-rūpeṇa mṛgāś caranti || BharSt_1.13 || varaṃ parvata-durgeṣu bhrāntaṃ vanacaraiḥ saha na mūrkha-jana-samparkaḥ surendra-bhavaneṣv api || BharSt_1.14 || śāstropaskṛta-śabda-sundara-giraḥ śiṣya-pradeyāgamā vikhyātāḥ kavayo vasanti viṣaye yasya prabhor nirdhanāḥ | taj-jāḍyaṃ vasudhādipasya kavayas tv arthaṃ vināpīśvarāḥ kutsyāḥ syuḥ kuparīkṣakā hi maṇayo yair arghataḥ pātitāḥ || BharSt_1.15 || hartur yāti na gocaraṃ kim api śaṃ puṣṇāti yat sarvadā 'py arthibhyaḥ pratipādyamānam aniśaṃ prāpnoti vṛddhiṃ parām | kalpānteṣv api na prayāti nidhanaṃ vidyākhyam antardhanaṃ yeṣāṃ tān prati mānam ujjhata nṛpāḥ kas taiḥ saha spardhate || BharSt_1.16 || adhigata-paramārthān paṇḍitān māvamaṃsthās tṛṇam iva laghu lakṣmīr naiva tān saṃruṇaddhi | abhinava-mada-lekhā-śyāma-gaṇḍa-sthalānāṃ na bhavati bisatantur vāraṇaṃ vāraṇānām || BharSt_1.17 || ambhojinī-vana-vihāra-vilāsam eva haṃsasya hanti nitarāṃ kupito vidhātā | na tv asya dugdha-jala-bheda-vidhau prasiddhāṃ vaidagdhī-kīrtim apahartum asau samarthaḥ || BharSt_1.18 || keyūrāṇi na bhūṣayanti puruṣaṃ hārā na candrojjvalā na snānaṃ na vilepanaṃ na kusumaṃ nālaṅkṛtā mūrdhajāḥ | vāṇy ekā samalaṅkaroti puruṣaṃ yā saṃskṛtā dhāryate kṣīyante khalu bhūṣaṇāni satataṃ vāg-bhūṣaṇaṃ bhūṣaṇam || BharSt_1.19 || vidyā nāma narasya rūpam adhikaṃ pracchanna-guptaṃ dhanaṃ vidyā bhogakarī yaśaḥ-sukhakarī vidyā gurūṇāṃ guruḥ | vidyā bandhujano videśa-gamane vidyā parā devatā vidyā rājasu pūjyate na tu dhanaṃ vidyā-vihīnaḥ paśuḥ || BharSt_1.20 || kṣāntiś cet kavacena kiṃ kim aribhiḥ krodho 'sti ced dehināṃ jñātiś ced analena kiṃ yadi suhṛd divyauṣadhaṃ kiṃ phalam | kiṃ sarpair yadi durjanāḥ kim u dhanair vidyā 'navadyā yadi vrīḍā cet kim u bhūṣaṇaiḥ sukavitā yady asti rājyena kim || BharSt_1.21 || dākṣiṇyaṃ svajane dayā parijane śāṭhyaṃ sadā durjane prītiḥ sādhujane nayo nṛpa-jane vidvaj-jane cārjavam | śauryaṃ śatru-jane kṣamā guru-jane kāntā-jane dhṛṣṭatā ye caivaṃ puruṣāḥ kalāsu kuśalās teṣv eva loka-sthitiḥ || BharSt_1.22 || jāḍyaṃ dhiyo harati siñcati vāci satyaṃ mānonnatiṃ diśati pāpam apākaroti | cetaḥ prasādayati dikṣu tanoti kīrtiṃ sat-saṅgatiḥ kathaya kiṃ na karoti puṃsām || BharSt_1.23 || jayanti te sukṛtino rasa-siddhāḥ kavīśvarāḥ | nāsti yeṣāṃ yaśaḥkāye jarā-maraṇa-jaṃ bhayam || BharSt_1.24 || sūnuḥ sac-caritaḥ satī priyatamā svāmī prasādonmukhaḥ snigdhaṃ mitram avañcakaḥ parijano niḥkleśa-leśaṃ manaḥ | ākāro ruciraḥ sthiraś ca vibhavo vidyāvadātaṃ mukhaṃ tuṣṭe viṣṭapa-kaṣṭa-hāriṇi harau samprāpyate dehinā || BharSt_1.25 || prāṇāghātān nivṛttiḥ para-dhana-haraṇe saṃyamaḥ satya-vākyaṃ kāle śaktyā pradānaṃ yuvati-jana-kathā-mūka-bhāvaḥ pareṣām | tṛṣṇā-sroto vibhaṅgo guruṣu ca vinayaḥ sarva-bhūtānukampā sāmānyaḥ sarva-śāstreṣv anupahata-vidhiḥ śreyasām eṣa panthāḥ || BharSt_1.26 || prārabhyate na khalu vighna-bhayena nīcaiḥ prārabhya vighna-vihatā viramanti madhyāḥ | vighnaiḥ punaḥ punar api pratihanyamānāḥ prārabdham uttama-janā na parityajanti || BharSt_1.27 || asanto nābhyarthyāḥ suhṛd api na yācyaḥ kṛśa-dhanaḥ priyā nyāyyā vṛttir malinam asubhaṅge 'py asukaram | vipady uccaiḥ stheyaṃ padam anuvidheyaṃ ca mahatāṃ satāṃ kenoddiṣṭaṃ viṣamam asidhārā-vratam idam || BharSt_1.28 || kṣut-kṣāmo 'pi jarā-kṛśo 'pi śithila-prāṇo 'pi kaṣṭāṃ daśām āpanno 'pi vipanna-dīdhitir iti prāṇeṣu naśyatsv api | mattebhendra-vibhinna-kumbha-piśita-grāsaika-baddha-spṛhaḥ kiṃ jīrṇaṃ tṛṇam atti māna-mahatām agresaraḥ kesarī || BharSt_1.29 || svalpa-snāyu-vasāvaśeṣa-malinaṃ nirmāṃsam apy asthi goḥ śvā labdhvā paritoṣam eti na tu tat tasya kṣudhā-śāntaye | siṃho jambukam aṅkam āgatam api tyaktvā nihanti dvipaṃ sarvaḥ kṛcchra-gato 'pi vāñchanti janaḥ sattvānurūpaṃ phalam || BharSt_1.30 || lāṅgūla-cālanam adhaś-caraṇāvapātaṃ bhūmau nipatya vadanodara-darśanaṃ ca | śvā piṇḍadasya kurute gaja-puṅgavas tu dhīraṃ vilokayati cāṭu-śataiś ca bhuṅkte || BharSt_1.31 || parivartini saṃsāre mṛtaḥ ko vā na jāyate | sa jāto yena jātena yāti vaṃśaḥ samunnatim || BharSt_1.32 || kusuma-stavakasyeva dvayī vṛttir manasvinaḥ | mūrdhni vā sarva-lokasya śīryate vana eva vā || BharSt_1.33 || santy anye 'pi bṛhaspati-prabhṛtayaḥ sambhāvitāḥ pañcaṣās tān praty eṣa viśeṣa-vikrama-rucī rāhur na vairāyate | dvāv eva grasate divākara-niśā-prāṇeśvarau bhāskarau bhrātaḥ parvaṇi paśya dānava-patiḥ śīrṣāvaśeṣākṛtiḥ || BharSt_1.34 || vahati bhuvana-śreṇiṃ śeṣaḥ phaṇāphalaka-sthitāṃ kamaṭha-patinā madhye-pṛṣṭhaṃ sadā sa ca dhāryate | tam api kurute kroḍādhīnaṃ payodhir anādarād ahaha mahatāṃ niḥsīmānaś caritra-vibhūtayaḥ || BharSt_1.35 || varaṃ pakṣa-cchedaḥ samadamaghavan-mukta-kuliśaprahārair udgacchad-bahula-dahanodgāra-gurubhiḥ | tuṣārādreḥ sūnor ahaha pitari kleśa-vivaśe na cāsau sampātaḥ payasi payasāṃ patyur ucitaḥ || BharSt_1.36 || siṃhaḥ śiśur api nipatati mada-malina-kapola-bhittiṣu gajeṣu | prakṛtir iyaṃ sattvavatāṃ na khalu vayas tejaso hetuḥ || BharSt_1.37 || jātir yātu rasātalaṃ guṇa-gaṇais tatrāpy adho gamyatāṃ śīlaṃ śaila-taṭāt patatv abhijanaḥ sandahyatāṃ vahninā | śaurye vairiṇi vajram āśu nipatatv artho 'stu naḥ kevalaṃ yenaikena vinā guṇas tṛṇa-lava-prāyāḥ samastā ime || BharSt_1.38 || dhanam arjaya kākutstha dhana-mūlam idaṃ jagat | antaraṃ nābhijānāmi nirdhanasya mṛtasya ca || BharSt_1.39 || tānīndriyāṇy avikalāni tad eva nāma sā buddhir apratihatā vacanaṃ tad eva | arthoṣmaṇā virahitaḥ puruṣaḥ kṣaṇena so 'py anya eva bhavatīti vicitram etat || BharSt_1.40 || yasyāsti vittaṃ sa naraḥ kulīnaḥ sa paṇḍitaḥ sa śrutavān guṇajñaḥ | sa eva vaktā sa ca darśanīyaḥ sarve guṇāḥ kāñcanam āśrayanti || BharSt_1.41 || daurmantryān nṛpatir vinaśyati yatiḥ saṅgāt suto lālanāt vipro 'nadhyayanāt kulaṃ kutanayāc chīlaṃ khalopāsanāt | hrīr madyād anavekṣaṇād api kṛṣiḥ snehaḥ pravāsāśrayān maitrī cāpraṇayāt samṛddhir anayāt tyāga-pramādād dhanam || BharSt_1.42 || dānaṃ bhogo nāśas tisro gatayo bhavanti vittasya | yo na dadāti na bhuṅkte tasya tṛtīyā gatir bhavati || BharSt_1.43 || maṇiḥ śāṇollīḍhaḥ samara-vijayī heti-dalito mada-kṣīṇo nāgaḥ śaradi saritaḥ śyāna-pulināḥ | kalā-śeṣaś candraḥ surata-mṛditā bāla-vanitā tan-nimnā śobhante galita-vibhavāś cārthiṣu narāḥ || BharSt_1.44 || parikṣīṇaḥ kaścit spṛhayati yavānāṃ prasṛtaye sa paścāt sampūrṇaḥ kalayati dharitrīṃ tṛṇa-samām | ataś cānaikāntyād guru-laghutayā 'rtheṣu dhaninām avasthā vastūni prathayati ca saṅkocayati ca || BharSt_1.45 || rājan dudhukṣasi yadi kṣiti-dhenum etāṃ tenādya vatsam iva lokam amuṃ puṣāṇa tasmiṃś ca samyag aniśaṃ paripoṣyamāṇe nānā-phalaiḥ phalati kalpalateva bhūmiḥ || BharSt_1.46 || satyānṛtā ca paruṣā priya-vādinī ca hiṃsrā dayālur api cārthaparā vadānyā | nitya-vyayā pracura-nitya-dhanāgamā ca vārāṅganeva nṛpa-nītir aneka-rūpā || BharSt_1.47 || ājñā kīrtiḥ pālanaṃ brāhmaṇānāṃ dānaṃ bhogo mitra-saṃrakṣaṇaṃ ca yeṣām ete ṣaḍguṇā na pravṛttāḥ ko 'rthas teṣāṃ pārthivopāśrayeṇa || BharSt_1.48 || yad dhātrā nija-bhāla-paṭṭa-likhitaṃ stokaṃ mahad vā dhanaṃ tat prāpnoti marusthale 'pi nitarāṃ merau tato nādhikam | tad dhīro bhava vittavatsu kṛpaṇāṃ vṛttiṃ vṛthā sā kṛthāḥ kūpe paśya payonidhāv api ghaṭo gṛhṇāti tulyaṃ jalam || BharSt_1.49 || tvam eva cātakādhāro ' sīti keṣāṃ na gocaraḥ | kim ambhoda-varāsmākaṃ kārpaṇyoktaṃ pratīkṣase || BharSt_1.50 || re re cātaka sāvadhāna-manasā mitra kṣaṇaṃ śrūyatām ambhodā bahavo vasanti gagane sarve 'pi naitādṛśāḥ | kecid vṛṣṭibhir ārdrayanti vasudhāṃ garjanti kecid vṛthā yaṃ yaṃ paśyasi tasya tasya purato mā brūhi dīnaṃ vacaḥ || BharSt_1.51 || akaruṇatvam akāraṇa-vigrahaḥ paradhane parayoṣiti ca spṛhā | sujana-bandhujaneṣv asahiṣṇutā prakṛti-siddham idaṃ hi durātmanām || BharSt_1.52 || durjanaḥ parihartavyo vidyayā 'lakṛto 'pi san | maṇinā bhūṣitaḥ sarpaḥ kim asau na bhayaṅkaraḥ || BharSt_1.53 || jāḍyaṃ hrīmati gaṇyate vrata-rucau dambhaḥ śucau kaitavaṃ śūre nirghṛṇatā munau vimatitā dainyaṃ priyālāpini | tejasviny avaliptatā mukharatā vaktary aśaktiḥ sthire tat ko nāma guṇo bhavet sa guṇināṃ yo durjanair nāṅkitaḥ || BharSt_1.54 || lobhaś ced aguṇena kiṃ piśunatā yady asti kiṃ pātakaiḥ satyaṃ cet tapasā ca kiṃ śuci mano yady asti tīrthena kim | saujanyaṃ yadi kiṃ guṇaiḥ sumahimā yady asti kiṃ maṇḍanaiḥ sad-vidyā yadi kiṃ dhanair apayaśo yady asti kiṃ mṛtyunā || BharSt_1.55 || śaśī divasa-dhūsaro galita-yauvanā kāminī saro vigata-vārijaṃ mukham anakṣaraṃ svākṛteḥ | prabhur dhana-parāyaṇaḥ satata-durgataḥ sajjano nṛpāṅgaṇa-gataḥ khalo manasi sapta śalyāni me || BharSt_1.56 || na kaścic caṇḍa-kopānām ātmīyo nāma bhūbhujām | hotāram api juhvānaṃ spṛṣṭo vahati pāvakaḥ || BharSt_1.57 || maunomūkaḥ pravacana-paṭur bāṭulo jalpako vā dhṛṣṭaḥ pārśve vasati ca sadā dūrataś cāpragalbhaḥ | kṣāntyā bhīrur yadi na sahate prāyaśo nābhijātaḥ sevādharmaḥ parama-gahano yoginām apy agamyaḥ || BharSt_1.58 || udbhāsitākhila-khalasya viśṛṅkhalasya prāg-jāta-vistṛta-nijādhama-karma-vṛtteḥ | daivād avāpta-vibhavasya guṇa-dviṣo 'sya nīcasya gocara-gataiḥ sukham āpyate || BharSt_1.59 || ārambha-gurvī kṣayiṇī krameṇa laghvī purā vṛddhimatī ca paścāt | dinasya pūrvārdha-parārdha-bhinnā chāyeva maitrī khala-saj-janānām || BharSt_1.60 || mṛga-mīna-sajjanānāṃ tṛṇa-jala-santoṣa-vihita-vṛttīnām | lubdhaka-dhīvara-piśunā niṣkāraṇa-vairiṇo jagati || BharSt_1.61 || vāñchā sajjana-saṅgame para-guṇe prītir gurau namratā vidyāyāṃ vyasanaṃ sva-yoṣiti ratir lokāpavādād bhayam | bhaktiḥ śūlini śaktir ātma-damane saṃsarga-muktiḥ khale yeṣv ete nivasanti nirmala-guṇās tebhyo narebhyo namaḥ || BharSt_1.62 || vipadi dhairyam athābhyudaye kṣamā sadasi vākya-paṭutā yudhi vikramaḥ | yaśasi cābhirucir vyasanaṃ śrutau prakṛti-siddham idaṃ hi mahātmanām || BharSt_1.63 || pradānaṃ pracchannaṃ gṛham upagate sambhrama-vidhiḥ priyaṃ kṛtvā maunaṃ sadasi kathanaṃ cāpy upakṛteḥ | anutseko lakṣmyām anabhibhava-gandhāḥ para-kathāḥ satāṃ kenoddiṣṭaṃ viṣamam asidhārā-vratam idam || BharSt_1.64 || kare ślāghyas tyāgaḥ śirasi guru-pāda-praṇayitā mukhe satyā vāṇī vijayi bhujayor vīryam atulam | hṛdi svacchā vṛttiḥ śrutim adhigataṃ ca śravaṇayor vināpy aiśvaryeṇa prakṛti-mahatāṃ maṇḍanam idam || BharSt_1.65 || sampatsu mahatāṃ cittaṃ bhavaty utpala-komalam |āpatsu ca mahāśailaśilā- saṅghāta-karkaśam || BharSt_1.66 || santaptāyasi saṃsthitasya payaso nāmāpi na jñāyate muktākāratayā tad eva nalinī-patra-sthitaṃ rājate | svātyāṃ sāgara-śukti-madhya-patitaṃ tan-mauktikaṃ jāyate prāyeṇādhama-madhyamottama-guṇaḥ saṃsargato jāyate || BharSt_1.67 || prīṇāti yaḥ sucaritaiḥ pitaraṃ sa putro yad bhartur eva hitam icchati tat kalatram | tan mitram āpadi sukhe ca sama-kriyaṃ yad etat trayaṃ jagati puṇya-kṛto labhante || BharSt_1.68 || eko devaḥ keśavo vā śivo vā hy ekaṃ mitraṃ bhūpatir vā yatir vā | eko vāsaḥ pattane vā vane vā hy ekā bhāryā sundarī vā darī vā || BharSt_1.69 || namratvenonnamantaḥ para-guṇa-kathanaiḥ svān guṇān khyāpayantaḥ svārthān sampādayanto vitata-pṛthutarārambha-yatnāḥ parārthe | kṣāntyaivākṣepa-rukṣākṣara-mukhara-mukhān durjanān dūṣayantaḥ santaḥ sāścarya-caryā jagati bahu-matāḥ kasya nābhyarcanīyāḥ || BharSt_1.70 || bhavanti namrās taravaḥ phalodgamair navāmbubhir dūrāvalambino ghanāḥ | anuddhatāḥ sat-puruṣāḥ samṛddhibhiḥ svabhāva eṣa paropakāriṇām || BharSt_1.71 || śrotraṃ śrutenaiva na kuṇḍalena dānena pāṇir na tu kaṅkaṇena | vibhāti kāyaḥ karuṇa-parāṇāṃ paropakārair na tu candanena || BharSt_1.72 || pāpān nivārayati yojayate hitāya guhyaṃ nigūhati guṇān prakaṭīkaroti | āpad-gataṃ ca na jahāti dadāti kāle san-mitra-lakṣaṇam idaṃ pravadanti santaḥ || BharSt_1.73 || padmākaraṃ dinakaro vikacīkaroti camdrp volāsayati kairava-cakravālam | nābhyarthito jaladharo 'pi jalaṃ dadāti santaḥ svayaṃ parahite vihitābhiyogāḥ || BharSt_1.74 || eke sat-puruṣāḥ parārtha-ghaṭakāḥ svārthaṃ parityajanti ye sāmānyās tu parārtham udyama-bhṛtaḥ svārthāvirodhena ye | te 'mī mānuṣa-rākṣasāḥ parahitaṃ svārthāya nighnanti ye ye tu ghnanti nirarthakaṃ parahitaṃ te ke na jānīmahe || BharSt_1.75 || kṣīreṇātmagatodakāya hi guṇā dattā purā te 'khilā kṣīrottāpam avekṣya tena payasā svātmā kṛśānau hutaḥ | gantuṃ pāvakam unmanas tad abhavad dṛṣṭvā tu mitrāpadaṃ yuktaṃ tena jalena śāmyati satāṃ maitrī punas tv īdṛśī || BharSt_1.76 || itaḥ svapiti keśavaḥ kulam itas tadīya-dviṣām itaś ca śaraṇārthināṃ śikhariṇāṃ gaṇāḥ śerate | ito 'pi baḍavānalaḥ saha samasta-saṃvartakaiṛ aho vitatam ūrjitaṃ bhara-sahaṃ sindhor vapuḥ || BharSt_1.77 || tṛṣṇāṃ chindhi bhaja kṣamāṃ jahi madaṃ pāpe ratiṃ mā kṛthāḥ satyaṃ brūhy anuyāhi sādhu-padavīṃ sevasva vidvaj-janam | mānyān mānaya vidviṣo 'py anunaya prakhyāpaya praśrayaṃ kīrtiṃ pālaya duḥkhite kuru dayām etat satāṃ ceṣṭitam || BharSt_1.78 || manasi vacasi kāye puṇya-pīyūṣa-pūrṇās tribhuvanam upakāra-śreṇibhiḥ prīṇayantaḥ | para-guṇa-paramāṇūn parvatīkṛtya nityaṃ nija-hṛdi vikasantaḥ santa santaḥ kiyantaḥ || BharSt_1.79 || kiṃ tena hema-giriṇā rajatādriṇā vā yatrāśritāś ca taravas taravas ta eva | manyāmahe malayam eva yad-āśrayeṇa kaṅkola-nimba-kaṭujā api candanāḥ syuḥ || BharSt_1.80 || ratnair mahārhais tutuṣur na devā na bhejire bhīma-viṣeṇa bhītim | sudhāṃ vinā na parayur virāmaṃ na niścitārthād viramanti dhīrāḥ || BharSt_1.81 || kvacit pṛthvīśayyaḥ kvacid api ca paraṅka-śayanaḥ kvacic chākāhāraḥ kvacid api ca śālyodana-ruciḥ | kvacit kanthādhārī kvacid api ca divyāmbaradharo manasvī kāryārthī na gaṇayati duḥkhaṃ na ca sukham || BharSt_1.82 || aiśvaryasya vibhūṣaṇaṃ sujanatā śauryasya vāk-saṃyamo jñānasyopaśamaḥ śrutasya vinayo vittasya pātre vyayaḥ | akrodhas tapasaḥ kṣamā prabhavitur dharmasya nirvājatā sarveṣām api sarva-kāraṇam idaṃ śīlaṃ paraṃ bhūṣaṇam || BharSt_1.83 || nindantu nīti-nipuṇā yadi vā stuvantu lakṣmīḥ samāviśatu gacchatu vā yatheṣṭham | adyaiva vā maraṇam astu yugāntare vā nyāyyāt pathaḥ pravicalanti padaṃ na dhīrāḥ || BharSt_1.84 || bhagnāśasya karaṇḍa-piṇḍita-tanor mlānendriyasya kṣudhā kṛtvākhur vivaraṃ svayaṃ nipatito naktaṃ mukhe bhoginaḥ | tṛptas tat-piśitena satvaram asau tenaiva yātaḥ yathā lokāḥ paśyata daivam eva hi nṛṇāṃ vṛddhau kṣaye kāraṇam || BharSt_1.85 || ālasyaṃ hi manuṣyāṇāṃ śarīrastho mahān ripuḥ | nāsty udyama-samo bandhuḥ kurvāṇo nāvasīdati || BharSt_1.86 || chinno 'pi rohati tar kṣīṇo 'py upacīyate punaś candraḥ | iti vimṛśantaḥ santaḥ santapyante na duḥkheṣu || BharSt_1.87 || netā yasya bṛhaspatiḥ praharaṇaṃ vajraṃ surāḥ sainikāḥ svargo durgam anugrahaḥ kila harer airāvato vāraṇaḥ | ity aiśvarya-balānvito 'pi balabhid bhagnaḥ paraiḥ saṅgare tad vyaktaṃ nanu daivam eva śaraṇaṃ dhig dhig vṛthā pauruṣam || BharSt_1.88 || karmāyattaṃ phalaṃ puṃsāṃ buddhiḥ karmānusāriṇī | tathāpi sudhiyā bhāvyaṃ suvicāryaiva kurvatā || BharSt_1.89 || khalv āto divaseśvarasya kiraṇaiḥ santāḍito mastake vāñchan deśam anātapaṃ vidhi-vaśāt tālasya mūlaṃ gataḥ | tatrāpy asya mahāphalena patatā bhagnaṃ saśabdaṃ śiraḥ prāyo gacchati yatra bhāgya-rahitas tatraiva yānty āpadaḥ || BharSt_1.90 || ravi-niśākarayor graha-pīḍanaṃ gaja-bhujaṅgamayor api bandhanam | matimatāṃ ca vilokya daridratāṃ vidhir aho balavān iti me matiḥ || BharSt_1.91 || sṛjati tāvad aśeṣa-guṇakaraṃ puruṣa-ratnam alaṅkaraṇaṃ bhuvaḥ | tad api tat-kṣaṇa-bhaṅgi karoti ced ahaha kaṣṭam apaṇḍitatā vidheḥ || BharSt_1.92 || patraṃ naiva yadā karīra-viṭape doṣo vasantasya kim nolūko 'py avaokate yadi divā sūryasya kiṃ dūṣaṇam | dhārā naiva patanti cātaka-mukhe meghasya kiṃ dūṣaṇam yat pūrvaṃ vidhinā lalāṭa-likhitaṃ tan mārjituṃ kaḥ kṣamaḥ || BharSt_1.93 || namasyāmo devān nanu hatavidhes te 'pi vaśagā vidhir vandyaḥ so 'pi pratiniyata-karmaika-phaladaḥ | phalaṃ karmāyattaṃ yadi kim amaraiḥ kiṃ ca vidhinā namas tat-karmabhyo vidhir api na yebhyaḥ prabhavati || BharSt_1.94 || brahmā yena kulālavan niyamito brahmāḍa-bhāṇḍodare viṣṇur yena daśāvatāra-gahane kṣipto mahā-saṅkaṭe | rudro yena kapāla-pāṇi-puṭake bhikṣāṭanaṃ kāritaḥ sūryo bhrāmyati nityam eva gagane tasmai namaḥ karmaṇe || BharSt_1.95 || naivākṛtiḥ phalati naivaa kulaṃ na śīlaṃ vidyāpi naiva na ca yatna-kṛtāpi sevā | bhāgyāni pūrva-tapasā khalu sañcitāni kāle phalanti puruṣasya yathaiva vṛkṣāḥ || BharSt_1.96 || vane raṇe śatru-jalāgni-madhye mahārṇave parvata-mastake vā | suptaṃ pramattaṃ viṣama-sthitaṃ vā rakṣanti puṇyāni purākṛtāni || BharSt_1.97 || yā sādhūṃś ca khalān karoti viduṣo mūrkhān hitān dveṣiṇaḥ pratyakṣaṃ kurute parīkṣam amṛtaṃ hālāhalaṃ tat-kṣaṇāt | tām ārādhaya sat-kriyāṃ bhagavatīṃ bhoktuṃ phalaṃ vāñchitaṃ he sādho vyasanair guṇeṣu vipuleṣv āsthāṃ vṛthā mā kṛthāḥ || BharSt_1.98 || guṇavad aguṇavad vā kurvatā kārya-jātaṃ pariṇatir avadhāryā yatnataḥ paṇḍitena | atirabhasa-kṛtānāṃ karmaṇām āvipatter bhavati hṛdaya-dāhī śalya-tulyo vipākaḥ || BharSt_1.99 || sthālyāṃ vaidūryamayyāṃ pacati tilakaṇāṃś candanair indhanaughaiḥ sauvarṇair lāṅgalāgrair vilikhati vasudhām arka-mūlasya hetoḥ | kṛtvā karpūra-khaṇḍān vṛttim iha kurute kodravāṇāṃ samantāt prāpyemāṃ karm-bhūmiṃ na carati manujo yas topa manda-bhāgyaḥ || BharSt_1.100 || majjatv ambhasi yātu meru-śikharaṃ śatruṃ jayatv āhave vāṇijyaṃ kṛṣi-sevane ca sakalā vidyāḥ kalāḥ śikṣatām | ākāśaṃ vipulaṃ prayātu khagavat kṛtvā prayatnaṃ paraṃ nābhāvyaṃ bhavatīha karma-vaśato bhāvyasya nāśaḥ kutaḥ || BharSt_1.101 || bhīmaṃ vanaṃ bhavati tasya puraṃ pradhānaṃ sarvo janaḥ svajanatām upayāti tasya | kṛtsnā ca bhūr bhavati sannidhi-ratna-pūrṇā yasyāsti pūrva-sukṛtaṃ vipulaṃ narasya || BharSt_1.102 || ko lābho guṇisaṅgamaḥ kim asukhaṃ prājñetaraiḥ saṅgatiḥ kā hāniḥ samaya-cyutir nipuṇatā kā dharma-tattve ratiḥ | kaḥ śūro vijitendriyaḥ priyatamā kā 'nuvratā kiṃ dhanaṃ vidyā kiṃ sukham apravāsa-gamanaṃ rājyaṃ kim ājñā-phalam || BharSt_1.103 || apriya-vacana-daridraiḥ priya-vacana-dhanāḍhyaiḥ sva-dāra-parituṣṭaiḥ | para-parivāda-nivṛttaiḥ kvacit kvacin maṇḍitā vasudhā || BharSt_1.104 || kadarthitasyāpi hi dhairya-vṛtter na śakyate dhairya-guṇaḥ pramārṣṭum | adhomukhasyāpi kṛtasya vahner nādhaḥ śikhā yāti kadācid eva || BharSt_1.105 || kāntākaṭākṣa-viśikhā na lunanti yasya cittaṃ na nirdahati kipa-kṛśānutāpaḥ | karṣanti bhūri-viṣayāś ca na lobha-pāśair loka-trayaṃ jayati kṛtsnam idaṃ sa dhīraḥ || BharSt_1.106 || ekenāpi hi śūreṇa pādākrāntaṃ mahītalam | kriyate bhāskareṇaiva sphāra-sphurita-tejasā || BharSt_1.107 || vahnis tasya jalāyate jala-nidhiḥ kulyāyate tat-kṣaṇān meruḥ svalpa-śilāyate mṛgapatiḥ sadyaḥ kuraṅgāyate | vyālo mālya-guṇāyate viṣa-rasaḥ pīyūṣa-varṣāyate yasyāṅge 'khila-loka-vallabhatamaṃ śīlaṃ samunmīlati || BharSt_1.108 || lajjā-guṇaugha-jananīṃ jananīm iva svām atyanta-śuddha-hṛdayām anuvartamānām | tejasvinaḥ sukham asūn api santyajanati satya-vrata-vyasanino na punaḥ pratijñām || BharSt_1.109 || śṛṅgāra-śatakam bhartṛhareḥ śambhu-svayambhu-harayo hariṇekṣaṇānāṃ yenākriyanta satataṃ gṛha-kumbha-dāsāḥ | vācām agocara-caritra-vicitritāya tasmai namo bhagavate makara-dhvajāya || BharSt_2.1 || smitena bhāvena ca lajjayā bhiyā parāṇmukhair ardha-kaṭākṣa-vīkṣaṇaiḥ | vacobhir īrṣyā-kalahena līlayā samasta-bhāvaiḥ khalu bandhanaṃ striyaḥ || BharSt_2.2 || bhrū-cāturyāt kuṣcitākṣāḥ kaṭākṣāḥ snigdhā vāco lajjitāntāś ca hāsāḥ | līlā-mandaṃ prasthitaṃ ca sthitaṃ ca strīṇām etad bhūṣaṇaṃ cāyudhaṃ ca || BharSt_2.3 || kvacit sa-bhrū-bhaṅgaiḥ kvacid api ca lajjā-parigataiḥ kvacid bhūri-trastaiḥ kvacid api ca līlā-vilalitaiḥ | kumārīṇām etair madana-subhagair netra-valitaiḥ sphuran-nīlābjānāṃ prakara-parikīrṇā iva diśaḥ || BharSt_2.4 || vaktraṃ candra-vikāsi paṅkaja-parīhāsa-kṣame locane varṇaḥ svarṇam apākariṣṇur alinī-jiṣṇuḥ kacānāṃ cayaḥ | bakṣojāv ibha-kumbha-vibhrama-harau gurvī nitamba-sthalī vācāṃ hāri ca mārdavaṃ yuvatīṣu svābhāvikaṃ maṇḍanam || BharSt_2.5 || smita-kiñcin-mugdhaṃ sarala-taralo dṛṣṭi-vibhavaḥ parispando vācām abhinava-vilāsokti-sarasaḥ | gatānām ārambhaḥ kisalayita-līlā-parikaraḥ spṛśantyās tāruṇyaṃ kim iva na hi ramyaṃ mṛgadṛśaḥ || BharSt_2.6 || draṣṭavyeṣu kim uttamaṃ mṛgadṛśaḥ prema-prasannaṃ mukhaṃ ghrātaveṣv api kiṃ tad-āsya-pavanaḥ śravyeṣu kiṃ tad-vacaḥ | kiṃ svādyeṣu tad-oṣṭha-pallava-rasaḥ spṛśyeṣu kiṃ tad-vapurdhyeyaṃ kiṃ nava-yauvane sahṛdayaiḥ sarvatra tad-vibhramāḥ || BharSt_2.7 || etāś calad-valaya-saṃhati-mekhalotthajhaṅkāra- nūpura-parājita-rāja-haṃsyaḥ | kurvanti kasya na mano vivaśaṃ taruṇyo vitrasta-mugdha-hariṇī-sadṛśaiḥ kaṭākṣaiḥ || BharSt_2.8 || kuṅkuma-paṅka-kalaṅkita-dehā gaura-payodhara-kampita-hārā | nūpura-haṃsa-raṇat-padmā kaṃ na vaśīkurute bhuvi rāmā || BharSt_2.9 || nūnaṃ hi te kavi-varā viparīta-vāco ye nityam āhur abalā iti kāminīs tāḥ | yābhir vilolitara-tāraka-dṛṣṭi-pātaiḥ śakrādayo 'pi vijitās tv abalāḥ kathaṃ tāḥ || BharSt_2.10 || nūnam ājñā-karas tasyāḥ subhruvo makara-dhvajaḥ | yatas tan-netra-sañcāra-sūciteṣu pravartate || BharSt_2.11 || keśāḥ saṃyaminaḥ śruter api paraṃ pāraṃ gate locane antar-vaktram api svabhāva-śuci-bhīḥ kīrṇaṃ dvijānāṃ gaṇaiḥ | muktānāṃ satatādhivāsa-rucirau vakṣoja-kumbhāv imāvitthaṃ tanvi vapuḥ praśāntam api terāgaṃ karoty eva naḥ || BharSt_2.12 || mugdhe dhānuṣkatā keyam apūrvā tvayi dṛśyate | yayā vidhyasi cetāṃsi guṇair eva na sāyakaiḥ || BharSt_2.13 || sati pradīpe saty agnau satsu tārāravīnduṣu | vinā me mṛga-śāvākṣyā tamo-bhūtam idaṃ jagat || BharSt_2.14 || udvṛttaḥ stana-bhāra eṣa tarale netre cale bhrū-late rāgādhiṣṭhitam oṣṭha-pallavam idaṃ kurvantu nāma vyathām | saubhāgyākṣara-mālikeva likhitā puṣpāyudhena svayaṃ madhyasthāpi karoti tāpam adhikaṃ romāvaliḥ kena sā || BharSt_2.15 || mukhena candra-kāntena mahānīlaiḥ śiroruhaiḥ | karābhyāṃ padmarāgābhyāṃ reje ratnamayīva sā || BharSt_2.16 || guruṇā stana-bhāreṇa mukha-candreṇa bhāsvatā | śanaiś-carābhyāṃ pādābhyāṃ reje grahamayīva sā || BharSt_2.17 || tasyāḥ stanau yadi ghanau jaghanaṃ ca hāri vaktraṃ ca cāru tava citta kim ākulatvam | puṇyaṃ kuruṣva yadi teṣu tavāsti vāñchā puṇyair vinā na hi bhavanti samīhitārthāḥ || BharSt_2.18 || ime tāruṇya-śrī-nava-parimalāḥ prauḍha-suratapratāpa- prārambhāḥ smara-vijaya-dāna-pratibhuvaḥ | ciraṃ cetaś corā abhinava-vikāraika-guravo vilāsa-vyāpārāḥ kim api vijayante mṛga-dṛśām || BharSt_2.19 || praṇaya-madhurāḥ premodgārā rasāśrayatāṃ gatāḥ phaṇiti-madhurā mugdha-prāyāḥ prakāśita-sammadāḥ | prakṛti-subhagā visrambhārdrāḥ smarodaya-dāyinī rahasi kim api svairālāpā haranti mṛgīdṛśām || BharSt_2.20 || viśramya viśramya vana-drumāṇāṃ chāyāsu tanvī vicacāra kācit | stanottarīyeṇa karoddhṛtena nivārayantī śaśino mayūkhān || BharSt_2.21 || adarśane darśana-mātra-kāmā dṛṣṭvā pariṣvaṅga-sukhaika-lolā | āliṅgitāyāṃ punar āyatākṣyāmāśāsmahe vigrahayor abhedam || BharSt_2.22 || mālatī śirasi jṛmbhaṇaṃ mukhe candanaṃ vapuṣi kuṅkumāvilam | vakṣasi priyatamā madālasā svarga eṣa pariśiṣṭa āgamaḥ || BharSt_2.23 || prāṅ mām eti manāg anāgata-rasaṃ jātābhilāṣāṃ tataḥ savrīḍaṃ tad anu ślathodyamam atha pradhvasta-dhairyaṃ punaḥ | premārdraṃ spṛhaṇīya-nirbhara-rahaḥ krīḍā-pragalbhaṃ tato niḥsaṅgāṅga-vikarṣaṇādhika-sukha-ramyaṃ kula-strī-ratam || BharSt_2.24 || urasi nipatitānāṃ srasta-dhammillakānāṃ mukulita-nayanānāṃ kiñcid-unmīlitānām | upari surata-kheda-svinna-gaṇḍa-sthalānāmadhara- madhu vadhūnāṃ bhāgyavantaḥ pibanti || BharSt_2.25 || āmīlita-nayanānāṃ yaḥ surataraso 'nu saṃvidaṃ bhāti | mithurair mitho 'vadhāritamavitatham idam eva kāma-nirbarhaṇam || BharSt_2.26 || idam anucitam akramaś ca puṃsāṃ yad iha jarāsv api manmathā vikārāḥ | tad api ca na kṛtaṃ nitambinīnāṃ stana-patanāvadhi jīvitaṃ rataṃ vā || BharSt_2.27 || rājas-tṛṣṇāmburāśer na hi jagati gataḥ kaścid evāvasānaṃ ko vārtho 'rthaiḥ prabhūtaiḥ sva-vapuṣi galite yauvane sānurāge | gacchāmaḥ sadma yāvad vikasita-nayanendīvarālokinīnāmākramyākramya rūpaṃ jhaṭiti na jarayā lupyate preyasīnām || BharSt_2.28 || rāgasyāgāram ekaṃ naraka-śata-mahā-duḥkha-samprāpti-heturmohasyotpatti- bījaṃ jaladhara-paṭalaṃ jñāna-tārādhipasya | kandarpasyaika-mitraṃ prakaṭita-vividha-spaṣṭa-doṣa-prabandhaṃ loke 'smin na hy artha-vraja-kula-bhavana-yauvanād anyad asti || BharSt_2.29 || śṛṅgāra-druma-nīrade prasṛmara-krīḍā-rasa-srotasi pradyumna-priya-bāndhave catura-vāṅ-muktā-phalodanvati | tanvī-netra-cakora-pāvana-vidhau saubhāgya-lakṣmī-nidhau dhanyaḥ ko 'pi na vikriyāṃ kalayati prāpte nave yauvane || BharSt_2.30 || saṃsāre 'sminn asāre kunṛpati-bhavana-dvāra-sevā-kalaṅkavyāsaṅga- vyasta-dhairyaṃ katham amala-dhiyo mānasaṃ saṃvidadhyuḥ | yady etāḥ prodyad-indu-dyuti-nicaya-bhṛto na syur ambhoja-netrāḥ preṅkhat-kāñcī-kalāpāḥ stana-bhara-vinaman-madhya-bhājas taruṇyaḥ || BharSt_2.31 || siddhādhyāsita-kandare hara-vṛṣa-skandhāvarugṇa-drume gaṅgā-dhauta-śilā-tale himavataḥ sthāne sthite śreyasi | kaḥ kurvīta śiraḥ praṇāma-malinaṃ mlānaṃ manasvī jano yad-vitrasta-kuraṅga-śāva-nayanā na syuḥ smarāstraṃ striyaḥ || BharSt_2.32 || saṃsāra tava paryanta-padavī na davīyasī | antarā dustarā na syur yadi te madirekṣaṇām || BharSt_2.33 || diśa vana-hariṇībhyo vaṃśa-kāṇḍa-cchavīnāṃ kavalam upala-koṭi-cchinna-mūlaṃ kuśānām | śaka-yuvati-kapolāpāṇḍutāmbūla-vallīdalam aruṇa-nakhāgraiḥ pāṭitaṃ vā vadhūbhyaḥ || BharSt_2.34 || asārāḥ sarve te virati-virasāḥ pāpa-viṣayā jugupsyantāṃ yad vā nanu sakala-doṣāspadam iti | tathāpy etad-bhūmau nahi para-hitāt puṇyam adhikaṃ na cāsmin saṃsāre kuvalaya-dṛśo ramyam aparam || BharSt_2.35 || etat-kāma-phalo loke yad dvayor eka-cittatā | anya-citta-kṛte kāme śavayor iva saṅgamaḥ || BharSt_2.35*1 || mātsaryam utsārya vicārya kāryamāryāḥ samaryādam idaṃ vadantu | sevyā nitambāḥ kim u bhūdharāṇāmata smara-smera-vilāsinīnām || BharSt_2.36 || saṃsāre svapna-sāre pariṇati-tarale dve gatī paṇḍitānāṃ tattva-jñānāmṛtāmbhaḥ-plava-lalita-dhiyāṃ yātu kālaḥ kathañcit | no cen mugdhāṅganānāṃ stana-jaghana-ghanābhoga-sambhoginīnāṃ sthūlopastha-sthalīṣu sthagita-karatala-sparśa-līlodyamānām || BharSt_2.37 || āvāsaḥ kriyatāṃ gaṅge pāpa-hāriṇi vāriṇi | stana-dvaye taruṇyā vā manohāriṇi hāriṇi || BharSt_2.38 || kim iha bahubhir uktair yukti-śūnyaiḥ pralāpairdvayam iha puruṣāṇāṃ sarvadā sevanīyam | abhinava-mada-līlā-lālasaṃ sundarīṇāṃ stana-bhara-parikhinnaṃ yauvanaṃ vā vanaṃ vā || BharSt_2.39 || satyaṃ janā vacmi na pakṣa-pātāl lokeṣu saptasv api tathyam etat | nānyan manohāri nitambinībhyo duḥkhaika-hetur na ca kaścid anyaḥ || BharSt_2.40 || kāntety utpala-locaneti vipula-śroṇī-bharety unnamatpīnottuṅga- payodhareti samukhāmbhojeti subhrūr iti | dṛṣṭvā mādyati modate 'bhiramate prastauti vidvān api pratyakṣāśuci-bhastrikāṃ striyam aho mohasya duśceṣṭitam || BharSt_2.41 || smṛtā bhavati tāpāya dṛṣṭā conmāda-kāriṇī | spṛṣṭā bhavati mohāya sā nāma dayitā katham || BharSt_2.42 || tāvad evāmṛtamayī yāval locana-gocarā | cakṣuṣ-pathād atītā tu viṣād apy atiricyate || BharSt_2.43 || nāmṛtaṃ na viṣaṃ kiñcid etāṃ muktvā nitambinīm | saivāmṛta-latā raktā viraktā viṣa-vallarī || BharSt_2.44 || āvartaḥ saṃśayānām avinaya-bhuvanaṃ paṭṭaṇaṃ sāhasānāṃ doṣāṇāṃ sannidhānaṃ kapaṭa-śata-mayaṃ kṣetram apratyayānām | svarga-dvārasya vighno naraka-pura-mukha sarvamāyākaraṇḍaṃ strī-yantraṃ kena sṛṣṭaṃ viṣam amṛtamayaṃ prāṇi-lokasya pāśaḥ || BharSt_2.45 || no satyena mṛgāṅka eṣa vadanī-bhūto na cendīvaradvandvaṃ locanatāṃ gata na kanakair apy aṅga-yaṣṭiḥ kṛtā | kintv evaṃ kavibhiḥ pratārita-manās tattvaṃ vijānann api tvaṅ-māṃsāsthi-mayaṃ vapur mṛga-dṛśāṃ mando janaḥ sevate || BharSt_2.46 || līlāvatīnāṃ sahajā vilāsāsta eva mūḍhasya hṛdi sphuranti | rāgo nalinyā hi nisarga-siddhastatra bhramty eva vṛthā ṣaḍ-aṅghriḥ || BharSt_2.47 || saṃmohayanti madayanti viḍambayanti nirbhartsyanti ramayanti viṣādayanti | etāḥ praviśya sadayaṃ hṛdayaṃ narāṇāṃ kiṃ nāma vāma-nayanā na samācaranti || BharSt_2.47*1 || yad etat pūrṇendu-dyuti-haram udārākṛti paraṃ mukhābjaṃ tanvaṅgyāḥ kila vasati yatrādhara-madhu | idaṃ tat kiṃ pāka-druma-phalam idānīm atirasavyatīte 'smin kāle viṣam iva bhaviṣyty asukhadam || BharSt_2.48 || unmīlat-trivalī-taraṅga-nilayā prottuṅga-pīna-stanadvandvenodgata- cakravāka-yugalā vaktrāmbujodbhāsinī | kāntākāra-dharā nadīyam abhitaḥ krūrātra nāpekṣate saṃsārārṇava-majjanaṃ yadi tadā dūreṇa santyajyatām || BharSt_2.49 || jalpanti sārdham anyena paśyanty anyaṃ savibhramāḥ | hṛd-gataṃ cintayanty anyaṃ priyaḥ ko nāma yoṣitām || BharSt_2.50 || madhu tiṣṭhati vāci yoṣitāṃ hṛdi hālāhalam eva kevalam | ataeva nipīyate 'dharo hṛdayaṃ muṣṭibhir eva tāḍyate || BharSt_2.51 || apasara sakhe dūrād asmāt kaṭākṣa-viṣānalāt prakṛti-viṣamād yoṣit-sarpād vilāsa-phaṇābhṛtaḥ | itara-phaṇinā daṣṭaḥ śakyaś cikitsitum auṣadhaiścatur- vanitābhogi-grastaṃ hi mantriṇaḥ || BharSt_2.52 || vistāritaṃ makara-ketana-dhīvareṇa strī-saṃjñitaṃ baḍiśam atra bhavāmbu-rāśau | yenācirāt tad-adharāmiṣa-lola-martya- matsyān vikṛṣya vipacaty anurāga-vahnau || BharSt_2.53 || kāminī-kāya-kāntāre kuca-parvata-durgame | mā saṃcara manaḥ pāntha tatrāste smara-taskaraḥ || BharSt_2.54 || vyādīrgheṇa calena vaktra-gatinā tejasvinā bhoginā nīlābja-dyutināhinā param ahaṃ dṛṣṭo na tac-cakṣuṣā | dṛṣṭe santi cikitsakā diśi diśi prāyeṇa darmārthino mugdhākṣkṣaṇa-vīkṣitasya na hi me vaidyo na cāpy auṣadham || BharSt_2.55 || iha hi madhura-gītaṃ nṛtyam etad-raso 'yaṃ sphurati parimalo 'sau sparśa eṣa stanānām | iti hata-paramārthair indriyair bhrāmyamāṇaḥ sva-hita-karaṇa-dhūrtaiḥ pañcabhir vañcito 'smi || BharSt_2.56 || na gamyo mantrāṇāṃ na ca bhavati bhaiṣajya-viṣayo na cāpi pradhvaṃsaṃ vrajati vividhaiḥ śāntika-śataiḥ | bhramāveśād aṅge kam api vidadhad bhaṅgam asakṛt smarāpasmāro 'yaṃ bhramayati dṛśaṃ ghūrṇayati ca || BharSt_2.57 || jāty-andhāya ca durmukhāya ca jarājīrṇā khilāṅgāya ca grāmīṇāya ca duṣkulāya ca galat-kuṣṭhābhibhūtāya ca | yacchantīṣu manoharaṃ nija-vapu-lakṣmī-lava-śraddhayā paṇya-strīṣu viveka-kalpa-latikāśa-strīṣu rājyeta kaḥ || BharSt_2.58 || veśyāsau madana-jvālā rūpe 'ndhana-vivardhitā | kāmibhir yatra hūyante yauvanāni dhanāni ca || BharSt_2.59 || kaś cumbati kula-puruṣo veśyādhara-pallavaṃ manojñam api | cārabhaṭa-cora-ceṭaka-naṭa-viṭa-niṣṭhīvana-śarāvam || BharSt_2.60 || dhanyās ta eva dhavalāyata-locanānāṃ tāruṇya-darpa-ghana-pīna-payodharāṇām | kṣāmodaropari lasat-trivalī-latānāṃ dṛṣṭvākṛtiṃ vikṛtim eti mano na yeṣām || BharSt_2.61 || bāle līlā-mukulitam amī mantharā dṛṣṭi-pātāḥ kiṃ kṣipyante virama-virama vyartha eṣa śramas te | sampraty anye vayam uparataṃ bālyam āsthā vanānte kṣīṇo mohas tṛṇam iva jagaj-jālam ālokayāmaḥ || BharSt_2.62 || iyaṃ bālā māṃ praty anavaratam indīvara-dalaprabhā cīraṃ cakṣuḥ kṣipati kim abhipretam anayā | gato moho 'smākaṃ smara-śabara-bāṇa-vyatikarajvara- jvālā śāntā tad api na varākī viramati || BharSt_2.63 || kiṃ kandarpa karaṃ kadarthayasi re kodaṇḍa-ṭaṅkāritaṃ re re kokila komalaṃ kala-ravaṃ kiṃ vā vṛthā jalpasi | mugdhe snigdha-vidagdha-cāru-madhurair lolaiḥ kaṭākṣair alaṃ cetaś cumbita-candra-cūḍa-caraṇa-dhyānāmṛtaṃ vartate || BharSt_2.64 || virahe 'pi saṅgamaḥ khalu parasparaṃ saṅgataṃ mano yeṣām | hṛdayam api vighaṭṭitaṃ cet saṅgī virahaṃ viśeṣayati || BharSt_2.65 || kiṃ gatena yadi sā na jīvati prāṇiti priyatamā tathāpi kim | ity udīkṣya nava-megha-mālikāṃ na prayāti pathikaḥ sva-mandiram || BharSt_2.66 || viramata budhā yoṣit-saṅgāt sukhāt kṣaṇa-bhaṅgurāt kuruta karuṇā-maitrī-prajñā-vadhū-jana-saṅgamam | na khalu narake hārākrāntaṃ ghana-stana-maṇḍalaṃ śaraṇam athavā śroṇī-bimbaṃ raṇan-maṇi-mekhalam || BharSt_2.67 || yadā yogābhyāsa-vyasana-kṛśayor ātma-manasoravicchinnā maitrī sphurati kṛtinas tasya kim u taiḥ | priyāṇām ālāpair adhara-madhubhir vaktra-vidhubhiḥ saniśvāsāmodaiḥ sakuca-kalaśāśleṣa-surataiḥ || BharSt_2.68 || yadāsīd ajñānaṃ smara-timira-sañcāra-janitaṃ tadā dṛṣṭa-nārī-mayam idam aśeṣaṃ jagad iti | idānīm asmākaṃ paṭutara-vivekāñjana-juṣāṃ samībhūtā dṛṣṭis tribhuvanam api brahma manute || BharSt_2.69 || tāvad eva kṛtinām api sphuratyeṣa nirmala-viveka-dīpakaḥ | yāvad eva na kuraṅga-cakṣuṣāṃ tāḍyate caṭula-locanāñcalaiḥ || BharSt_2.70 || vacasi bhavati saṅga-tyāgam uddiśya vārtā śruti-mukhara-mukhānāṃ kevalaṃ paṇḍitānām | jaghanam aruṇa-ratna-granthi-kāñcī-kalāpaṃ kuvalaya-nayanānāṃ ko vihātuṃ samarthaḥ || BharSt_2.71 || sva-para-pratārako 'sau nindati yo 'līka-paṇḍito yuvatīḥ | yasmāt tapaso 'pi phalaṃ svargaḥ svarge 'pi cāpsarasaḥ || BharSt_2.72 || mattebha-kumbha-dalane bhuvi santi dhīrāḥ kecit pracaṇḍa-mṛga-rāja-vadhe 'pi dakṣāḥ | kintu bravīmi balināṃ purataḥ prasahya kandarpa-darpa-dalane viralā manuṣyāḥ || BharSt_2.73 || san-mārge tāvad āste prabhavati ca naras tāvad evendriyāṇāṃ lajjāṃ tāvad vidhatte vinayam api samālambate tāvad eva | bhrū-cāpākṛṣṭa-muktāḥ śravaṇa-patha-gatā nīla-pakṣmāṇa ete yāval līlāvatīnāṃ hṛdi na dhṛtimuṣo dṛṣṭi-bāṇāḥ patanti || BharSt_2.74 || unmatta-prema-saṃrambhād ārabhante yad-aṅganāḥ | tatra pratyūham ādhātuṃ brahmāpi khalu kātaraḥ || BharSt_2.75 || tāvan mahattvaṃ pāṇḍityaṃ kulīnatvaṃ vivekitā | yāvaj jvalati nāṅgeṣu hataḥ pañceṣu-pāvakaḥ || BharSt_2.76 || śāstrajño 'pi praguṇi-tanayo 'tyānta-bādhāpi bāḍhaṃ saṃsāre 'smin bhavati viralo bhājanaṃ sad-gatīnām | yenaitasmin niraya-nagara-dvāram udghāṭayantī vāmākṣīṇāṃ bhavati kuṭilā bhrū-latā kuñcikeva || BharSt_2.77 || kṛśaḥ kāṇaḥ khañjaḥ śravaṇa-rahitaḥ puccha-vikalo vraṇī pūya-klinnaḥ kṛmi-kula-śatair āvṛta-tanuḥ | kṣudhā kṣāmo jīrṇaḥ piṭharaka-kapālārpita-galaḥ śunīm anveti śvā hatam api ca hanty eva madanaḥ || BharSt_2.78 || strī-mudrāṃ kusumāyudhasya jayinīṃ sarvārtha-sampat-karīṃ ye mūḍhāḥ pravihāya yānti kudhiyo mithyā-phalānveṣiṇaḥ | te tenaiva nihatya nirdayataraṃ nagnīkṛtā muṇḍitāḥ kecit pañca-śikhī-kṛtāś ca jaṭilāḥ kāpālikāś cāpare || BharSt_2.79 || viśvāmitra-parāśara-prabhṛtayo vātāmbu-parṇāśanāste 'pi strī-mukha-paṅkajaṃ sulalitaṃ dṛṣṭvaiva mohaṃ gatāḥ | śālyannaṃ sa-ghṛtaṃ payo-dadhi-yutaṃ ye bhuñjate mānavāsteṣām indriya-nigraho yadi bhaved vindhyaḥ plavet sāgare || BharSt_2.80 || parimala-bhṛto vātāḥ śākhā navāṅkura-koṭayo madhura-vidhurotkaṇṭhā-bhājaḥ priyā pika-pakṣiṇām | virala-virasa-svedodgārā vadhū-vadanendavaḥ prasarati madhau dhātryāṃ jāto na kasya guṇodayaḥ || BharSt_2.81 || madhur ayaṃ madhurair api kokilā kala-ravair malayasya ca vāyubhiḥ | virahiṇaḥ prahiṇasti śarīriṇo vipadi hanta sudhāpi viṣāyate || BharSt_2.82 || āvāsaḥ kila-kiñcitasya dayitā-pārśve vilāsālasāḥ karṇe kokila-kāminī-kala-ravaḥ smero latā-maṇḍapaḥ | goṣṭhī sat-kavibhiḥ samaṃ katipayair mugdhāḥ sudhāṃśoḥ karāḥ keṣāṃcit sukhayanti cātra hṛdayaṃ caitre vicitrāḥ kṣapāḥ || BharSt_2.83 || pāntha strī-virahānalāhuti-kalām ātanvatī mañjarīmākandeṣu pikāṅganābhir adhunā sotkaṇṭham ālokyate | apy ete nava-pāṭalā-parimala-prāg-bhāra-pāṭac-carā vānti-klānti-vitāna-tānava-kṛtaḥ śrīkhaṇḍa-śailānilāḥ || BharSt_2.84 || prathitaḥ praṇayavatīnāṃ tāvat padam ātanotu hṛdi mānaḥ | bhavati na yāvac candanataru- surabhir malaya-pavamānaḥ || BharSt_2.85 || sahakāra-kusuma-kesaranikara- bharāmoda-mūrcchita-dig-ante | madhura-madhura-vidhura-madhupe madhau bhavet kasya notkaṇṭhā || BharSt_2.86 || acchāccha-candana-rasārdratarā mṛgākṣyo dhārā-gṛhāṇi kusumāni ca kaumudī ca | mando marut sumanasaḥ śuci harmya-pṛṣṭhaṃ grīṣme madaṃ ca madanaṃ ca vivardhayanti || BharSt_2.87 || srajo hṛdy āmodā vyajana-pavanaś candra-kiraṇāḥ parāgaḥ kāsāro malayaja-rajaḥ śīdhu viśadam | śuciḥ saudhotsaṅgaḥ pratanu vasanaṃ paṅkaja-dṛśo nidāgha-rtāv etad vilasati labhante sukṛtinaḥ || BharSt_2.88 || sudhā-śubhraṃ dhāma sphurad-amala-raśmiḥ śaśadharaḥ priyā-vaktrāmbhojaṃ malayaja-rajaś cātisurabhiḥ | srajo hṛdyāmodās tad idam akhilaṃ rāgiṇi jane karoty antaḥ kṣobhaṃ na tu viṣaya-saṃsarga-vimukhe || BharSt_2.89 || taruṇī-veṣoddīpita-kāmā vikasaj-jātī-puṣpa-sugandhiḥ | unnata-pīna-payodhara-bhārā prāvṛṭ tanute kasya na harṣam || BharSt_2.90 || viyad-upacita-meghaṃ bhūmayaḥ kandalinyo nava-kuṭaja-kadambāmodino gandhavāhāḥ | śikhi-kula-kala-kekārāvaramyā vanāntāḥ sukhinam asukhinaṃ vā sarvam utkaṇṭhayanti || BharSt_2.91 || upari ghanaṃ ghana-paṭalaṃ tiryag girayo 'pi nartita-mayūrāḥ | kṣitir api kandala-dhavalā dṛṣṭiṃ pathikaḥ kva pātayati || BharSt_2.92 || ito vidyud-vallī-vilasitam itaḥ ketaki-taroḥ sphuran gandhaḥ prodyaj-jalada-ninada-sphūrjitam itaḥ | itaḥ keki-krīḍā-kala-kala-ravaḥ pakṣmala-dṛśāṃ kathaṃ yāsyanty ete viraha-divasāḥ sambhṛta-rasāḥ || BharSt_2.93 || asūci-sañcāre tamasi nabhasi prauḍha-jaladadhvani- prājñaṃmanye patati pṛṣatānāṃ ca nicaye | idaṃ saudāminyāḥ kanaka-kamanīyaṃ vilasitaṃ mudaṃ ca mlāniṃ ca prathayati pathi svaira-sudṛśām || BharSt_2.94 || āsāreṇa na harmyataḥ priyatamair yātuṃ bahiḥ śakyate śītotkampa-nimittam āyata-dṛśā gāḍhaṃ samāliṅgyate | jātāḥ śīkara-śītalāś ca marutor atyanta-kheda-cchido dhanyānāṃ bata durdinaṃ sudinatāṃ yāti priyā-saṅgame || BharSt_2.95 || ardhaṃ suptvā niśāyāḥ sarabhasa-suratāyāsa-sanna-ślathāṅgaprodbhūtāsahya- tṛṣṇo madhu-mada-nirato harmya-pṛṣṭhe vivikte | sambhoga-klānta-kāntā-śithila-bhuja-latā-varjitaṃ karkarīto jyotsnābhinnāccha-dhāraṃ pibati na salilaṃ śāradaṃ manda-puṇyaḥ || BharSt_2.96 || hemante dadhi-dugdha-sarpir aśanā māñjiṣṭha-vāso-bhṛtaḥ kāśmīra-drava-sāndra-digdha-vapuṣaś chinnā vicitrai rataiḥ | vṛttoru-stana-kāminojana-kṛtāśleṣā gṛhābhyantare tāmbūlī-dala-pūga-pūrita-mukhā dhanyāḥ sukhaṃ śerate || BharSt_2.97 || praduyat-prauḍha-priyaṅgu-dyuti-bhṛti vikasat-kunda-mādyad-dvirephe kāle prāleya-vāta-pracala-vilasitodāra-mandāra-dhāmni | yeṣāṃ no kaṇṭha-lagnā kṣaṇam api tuhina-kṣoda-dakṣā mṛgākṣī tesām āyāma-yāmā yama-sadana-samā yāminī yāti yūnām || BharSt_2.98 || cumbanto gaṇḍa-bhittīr alakavati mukhe sītkṛtāny ādadhānā vakṣaḥ-sūtkañcukeṣu stana-bhara-pulakodbhedam āpādayantaḥ | ūrū-nākampayantaḥ pṛthu-jaghana-taṭāt sraṃsayanto 'ṃśukāni vyaktaṃ kāntā-janānāṃ viṭa-carita-bhṛtaḥ śaiśirā vānti vātāḥ || BharSt_2.99 || keśānākulayan dṛśo mukulayan vāso balād ākṣipannātanvan pulakodgamaṃ prakaṭayann āvega-kampaṃ śanaiḥ | bāraṃ bāram udāra-sītkṛta-kṛto danta-cchadān pīḍayan prāyaḥ śaiśira eṣa samprati marut kāntāsu kāntāyate || BharSt_2.100 || yady asya nāsti ruciraṃ tasmiṃs tasya spṛhā manojñe 'pi | ramaṇīye 'pi sudhāṃśau na manaḥ-kāmaḥ sarojinyāḥ || BharSt_2.101 || vairāgye saṃcaraty eko nītau bhramati cāparaḥ | śṛṅgāre ramate kaścid bhuvi bhedāḥ parasparam || BharSt_2.102 || iti śubhaṃ bhūyāt | vairāgya-śatakam bhartṛhareḥ cūḍottaṃsita-candra-cāru-kalikā-cañcac-chikhā-bhāsvaro līlā-dagdha-vilola-kāma-śalabhaḥ śreyo-daśāgre sphuran | antaḥ-sphūrjad-apāra-moha-timira-prāg-bhāram uccāṭayan śvetaḥ-sadmani yogināṃ vijayate jñāna-pradīpo haraḥ || BharSt_3.1 || bhrāntaṃ deśam aneka-durga-viṣamaṃ prāptaṃ na kiñcit phalaṃ tyaktvā jāti-kulābhimānam ucitaṃ sevā kṛtā niṣphalā | bhuktaṃ māna-vivarjitaṃ para-gṛheṣv āśaṅkayā kākavat tṛṣṇe jṛmbhasi pāpa-karma-piśune nādyāpi santuṣyasi || BharSt_3.2 || utkhātaṃ nidhi-śaṅkayā kṣiti-talaṃ dhmātā girer dhātavo nistīrṇaḥ saritāṃ patir nṛpatayo yatnena santoṣitāḥ | mantrārādhana-tat-pareṇa manasā nītāḥ śmaśāne niśāḥ prāptaḥ kāṇa-varāṭako 'pi na mayā tṛṣṇe sakāmā bhava || BharSt_3.3 || khalālāpāḥ sauḍhāḥ katham api tad-ārādhana-parairnigṛhyāntar- bāṣpaṃ hasitam api śūnyena manasā | kṛto vitta-stambha-pratihata-dhiyām añjalir api tvam āśe moghāśe kima aparam ato nartayasi mām || BharSt_3.4 || amīṣāṃ prāṇānāṃ tulita-visinī-patra-payasāṃ kṛte kiṃ nāsmābhir vigalita-vivekair vyavasitam | yad-āḍhyānām agre draviṇa-mada-niḥsaṃjña-manasāṃ kṛtaṃ māva-vrīḍair nija-guṇa-kathā-pātakam api || BharSt_3.5 || kṣāntaṃ na kṣamayā gṛhocita-sukhaṃ tyaktaṃ na santoṣataḥ soḍho duḥsaha-śīta-tāpa-pavana-kleśo na taptaṃ tapaḥ | dhyātaṃ vittam ahar-niśaṃ nityamita-prāṇair na śambhoḥ padaṃ tat-tat-karma kṛtaṃ yad eva munibhis tais taiḥ phalair vañcitāḥ || BharSt_3.6 || bhogā na bhuktā vayam eva bhuktās tapo na taptaṃ vayam eva taptāḥ | kālo na yāto vayam eva yātāstṛṣṇā na jīrṇā vayam eva jīrṇāḥ || BharSt_3.7 || balibhir mukham ākrāntaṃ palitenāṅkitaṃ śiraḥ | gātrāṇi śithilāyante tṛṣṇaikā taruṇāyate || BharSt_3.8 || viveka-vyākośe vidadhati same śāmyati tṛṣā pariṣvaṅge tuṅge prasaratitarāṃ sā pariṇatā | jarājīrṇaiśvarya-grasana-gahanākṣepa-kṛpaṇastṛṣāpātraṃ yasyāṃ bhavati marutām apy adhipatiḥ || BharSt_3.8*1 || nivṛttā bhogecchā puruṣa-bahu-māno 'pi galitaḥ samānāḥ svar-yātāḥ sapadi suhṛdo jīvita-samāḥ | śanair yaṣṭy utthānaṃ ghana-timira-ruddhe ca nayane aho mūḍhaḥ kāyas tad api maraṇāpāya-cakitaḥ || BharSt_3.9 || āśā nāma nadī manoratha-jalā tṛṣṇā-taraṅgākulā rāga-grāhavatī vitarka-vihagā dhairya-druma-dhvaṃsinī | mohāvarta-sudustarātigahanā prottuṅga-cintā-taṭī tasyāḥ para-gatā viśuddham alaso nandanti yogīśvarāḥ || BharSt_3.10 || na saṃsārotpannaṃ caritam anupaśyāmi kuśalaṃ vipākaḥ puṇyānāṃ janayati bhayaṃ me vimṛśataḥ | mahadbhiḥ puṇyaughaiś cira-parigṛhītāś ca viṣayā mahānto jāyante vyasanam iva dātuṃ viṣayiṇām || BharSt_3.11 || avaśyaṃ yātāraś cirataram uṣitvāpi viṣayā viyoge ko bhedas tyajati na jano yat svayam amūn | vrajantaḥ svātantryād atula-paritāpāya manasaḥ svayaṃ tyaktā hy ete śama-sukham anantaṃ vidadhati || BharSt_3.12 || brahma-jñāna-viveka-nirmala-dhiyaḥ kurvanty aho duṣkaraṃ yan muñcanty upabhoga-bhāñjy api dhanāny ekāntato niḥspṛhāḥ | samprātān na purā na samprati na ca prāptau dṛḍha-pratyayān vāñchā-mātra-parigrahān api paraṃ tyaktuṃ na śaktā vayam || BharSt_3.13 || dhanyānāṃ giri-kandareṣu vasatāṃ jyotiḥ paraṃ dhyāyatāmānandāśru- jalaṃ pibanti śakunā niḥśaṅkam aṅkeśayāḥ | asmākaṃ tu manorathoparacita-prāsāda-vāpī-taṭakrīḍā- kānana-keli-kautuka-juṣām āyuḥ paraṃ kṣīyate || BharSt_3.14 || bhikṣā-śataṃ tad api nīrasam eka-bāraṃ śayyā ca bhūḥ parijano nija-deha-mātram | vastraṃ viśīrṇa-śata-khaṇḍa-mayī ca kanthā hā hā tathāpi viṣayā na parityajanti || BharSt_3.15 || stanau māṃsa-granthī kanaka-kalaśāv ity upamitī mukhaṃ śleṣmāgāraṃ tad api ca śaśāṅkena tulitam | sravan-mūtra-klinnaṃ kari-vara-śira-spardhi jaghanaṃ muhur nindyaṃ rūpaṃ kavi-jana-viśeṣair guru-kṛtam || BharSt_3.16 || eko rāgiṣu rājate priyatamā-dehārdha-hārī haro nīrāgeṣu jano vimukta-lalanāsaṅgo na yasmāt paraḥ | durvāra-smara-bāṇa-pannaga-viṣa-vyābiddha-mugdho janaḥ śeṣaḥ kāma-viḍambitān na viṣayān bhoktuṃ na moktuṃ kṣamaḥ || BharSt_3.17 || ajānan dāhātmyaṃ patatu śalabhas tīvra-dahane sa mīno 'py ajñānād baḍiśa-yutam aśnātu piśitam | vijānanto 'py ete vayam iha viyaj jāla-jaṭilān na muñcāmaḥ kānām ahaha gahano moha-mahimā || BharSt_3.18 || tṛṣā śuṣyaty āsye pibati salilaṃ śīta-madhuraṃ kṣudhārtaḥ śālyannaṃ kavalayati māṃsādi-kalitam | pradīpte kāmāgnau sudṛḍhataram āliṅgati vadhūṃ pratīkāraṃ vyādhaḥ sukham iti viparyasyati janaḥ || BharSt_3.19 || tuṅgaṃ veśma sutāḥ satām abhimatāḥ saṅkhyātigāḥ sampadaḥ kalyāṇī dayitā vayaś ca navam ity ajñāna-mūḍho janaḥ | matvā viśvam anaśvaraṃ niviśate saṃsāra-kārā-gṛhe saṃdṛśya kṣaṇa-bhaṅguraṃ tad akhilaṃ dhanyas tu sannyasyati || BharSt_3.20 || dīnā dīna-mukhaiḥ sadaiva śiśukairākṛṣṭa-jīrṇāmbarā krośadbhiḥ kṣudhitair niranna-vidhurā dṛśyā na ced gehinī | yācñā-bhaṅga-bhayena gadgada-gala-truṭyad-vilīnākṣaraṃ ko dehīti vadet sva-dagdha-jaṭharasyārthe manasvī pumān || BharSt_3.21 || abhimata-mahāmāna-granthi-prabheda-paṭīyasī gurutara-guṇa-grāmābhoja-sphuṭojjvala-candrikā | vipula-vilal-lajjā-vallī-vitāna-kuṭhārikā jaṭhara-piṭharī duspureyaṃ karoti viḍambanam || BharSt_3.22 || puṇye grāme vane vā mahati sita-paṭac-channa-pālī kapāliṃ hy ādāya nyāya-garbha-dvija-huta-huta-bhug dhūma-dhūmropakaṇṭhe | dvāraṃ dvāraṃ praviṣṭo varam udara-darī-pūraṇāya kṣudhārto mānī prāṇaiḥ sanātho na punar anudinaṃ tulya-kulyesu dīnaḥ || BharSt_3.23 || gaṅgā-taraṅga-kaṇa-śīkara-śītalāni vidyādharādhyuṣita-cāru-śilā-talāni | sthānāni kiṃ himavataḥ pralayaṃ gatāni yat sāvamāna-para-piṇḍa-ratā manuṣyāḥ || BharSt_3.24 || kiṃ kandāḥ kandarebhyaḥ pralayam upagatā nirjharā vā giribhyaḥ pradhvastā vā tarubhyaḥ sarasa-gala-bhṛto valkalinyaś ca śākhāḥ | vīkṣyante yan mukhāni prasabham apagata-praśrayāṇāṃ khalānāṃ duḥkhāpta-svalpa-vitta-smaya-pavana-vaśānartita-bhrū-latāni || BharSt_3.25 || puṇyair mūla-phalais tathā praṇayinīṃ vṛttiṃ kuruṣvādhunā bhū-śayyāṃ nava-pallavair akṛpaṇair uttiṣṭha yāvo vanam | kṣudrāṇām aviveka-mūḍha-manasāṃ yatreśvarāṇāṃ sadā vitta-vyādhi-vikāra-vihvala-girāṃ nāmāpi na śrūyate || BharSt_3.26 || phalaṃ svecchā-labhyaṃ prativanam akhedaṃ kṣitiruhāṃ payaḥ sthāne sthāne śiśira-madhuraṃ puṇya-saritām | mṛdu-sparśā śayyā sulalita-latā-pallava-mayī sahante santāpaṃ tad api dhanināṃ dvāri kṛpaṇāḥ || BharSt_3.27 || ye vartante dhana-pati-puraḥ prārthanā-duḥkha-bhājo ye cālpatvaṃ dadhati viṣayākṣepa-paryāpta-buddheḥ | teṣām antaḥ-sphurita-hasitaṃ vāsarāṇi smareyaṃ dhyāna-cchede śikhari-kuhara-grāva-śayyā-niṣaṇṇaḥ || BharSt_3.28 || ye santoṣa-nirantara-pramuditas teṣāṃ na bhinnā mudo ye tv anye dhana-lubdha-saṅkala-dhiyas tesāṃ na tṛṣṇāhatā | itthaṃ kasya kṛte kutaḥ sa vidhinā kīdṛk-padaṃ sampadāṃ svātmany eva samāpta-hema-mahimā merur na me rocate || BharSt_3.29 || bhikṣāhāram adainyam apratisukhaṃ bhīticchidaṃ sarvato durmātsarya-madābhimāna-mathanaṃ duḥkhaugha-vidhvaṃsanam | sarvatrānvaham aprayatna-sulabhaṃ sādhu-priyaṃ pāvanaṃ śambhoḥ satram avāyam akṣaya-nidhiṃ śaṃsanti yogīśvarāḥ || BharSt_3.30 || bhoge rogamayaṃ kule cyuti-bhayaṃ vitte nṛpālād bhayaṃ māne dhainya-bhayaṃ bale ripu-bhayaṃ rūpe jarāya bhayam | śāstre vādibhayaṃ guṇe khala-bhayaṃ kāye kṛtāntād bhayaṃ sarvaṃ vastu bhayānvitaṃ bhuvi nṝṇāṃ vairāgyam evābhayam || BharSt_3.31 || ākrāntaṃ maraṇena janma jarasā cātyujjvalaṃ yauvanaṃ santoṣo dhana-lipsayā śama-mukhaṃ prauḍhāṅganā-vibhramaiḥ | lokair matsaribhir guṇā vana-bhuvo vyālair nṛpā durjanair asthairyeṇa vibhūtayo 'py apahatā grastaṃ na kiṃ kena vā || BharSt_3.32 || ādhi-vyādhi-śatair janasya vividhair ārogyam unmūlyate lakṣmīr yatra patanti tatra vivṛta-dvārā iva vyāpadaḥ | jātaṃ jātam avaśyam āśu vivaśaṃ mṛtyuḥ karoty ātmasāt tat kiṃ tena niraṅkuśena vidhinā yan nirmitaṃ susthiram || BharSt_3.33 || bhogās tuṅgataraṅga-bhaṅga-taralāḥ prāṇāḥ kṣaṇa-dhvaṃsinaḥ stokāny eva dināni yauvana-sukhaṃ sphūrtiḥ priyāsu sthitā | tat-saṃsāram asāram eva nikhilaṃ buddhvā budhā bodhakā lokānugraha-peśalena manasā yatnaḥ samādhīyatām || BharSt_3.34 || bhogā megha-vitāna-madhya-vilasat-saudāminī-cañcalā āyur vāyu-vighaṭṭitābja-paṭalī-līnāmbuvad bhaṅguram | līlā yauvana-lālasās tanubhṛtām ity ākalayya drutaṃ yoge dhairya-samādhi-siddhi-sulabhe buddhiṃ vidadhvaṃ budhāḥ || BharSt_3.35 || āyuḥ kallola-lolaṃ katipaya-divasa-sthāyinī yauvana-śrīr arthāḥ saṅkalpa-kalpā ghana-samaya-taḍid-vibhramā bhoga-pūgāḥ | kaṇṭhāśleṣopagūḍha tad api ca na ciraṃ yat priyābhaḥ praṇītaṃ brahmaṇy āsakta-cittā bhavata bhavamayāmbhodhi-pāraṃ tarītum || BharSt_3.36 || kṛcchreṇāmedhya-madhye niyamita-tanubhiḥ sthīyate garbha-vāse kāntā-viśleṣa-duḥkha-vyatikara-viṣamo yauvane copabhogaḥ | vāmākṣīṇām avajñā-vihasita-vasatir vṛddha-bhāvo 'nyasādhuḥ saṃsāre re manuṣyā vadata yadi sukhaṃ svalpam apy asti kiñcit || BharSt_3.37 || vyāghrīva tiṣṭhati jarā paritarjayantī rogāś ca śatrava iva praharanti deham | āyuḥ parisravanti bhinna-ghaṭā-divāmbho lokas tathāpy ahitam ācaratīti citram || BharSt_3.38 || bhogā bhaṅgura-vṛttayo bahuvidhās tair eva cāyaṃ bhavastat kasyeha kṛte paribhramata re lokāḥ kṛtaṃ ceṣṭataiḥ | āśā-pāśa-śatāpaśānti-viśadaṃ cetaḥ-samādhīyatāṃ kāmotpatti-vaśāt svadhāmani yadi śraddeyam asmad-vacaḥ || BharSt_3.39 || sakhe dhanyāḥ kecit truṭita-bhava-bandha-vyatikarā vanānte cittāntar-viṣam aviṣayāśīt-viṣa-gatāḥ | śarac-candra-jyotsnādhavala-gaganābhoga-subhagāṃ nayante ye rātriṃ sukṛta-caya-cintaika-śaraṇāḥ || BharSt_3.39*1 || brahmendrādi-marud-gaṇāṃs tṛṇa-kaṇān yatra sthito manyate yat-svādād virasā bhavanti vibhavās trailokya-rājyādayaḥ | bhogaḥ ko 'pi sa eva eka paramo nityodito jṛmbhate bhoḥ sādho kṣaṇa-bhaṅgure tad itare bhoge ratiṃ mā kṛthāḥ || BharSt_3.40 || sā ramyā nagarī mahān sa nṛpatiḥ sāmanta-cakraṃ ca tat pārśve tasya ca sā vidagdha-pariṣat tāś candra-bimbānanāḥ | udvṛttaḥ sa rāja-putra-nivahas te vandinas tāḥ kathāḥ sarvaṃ yasya vaśād agāt smṛti-pathaṃ kālāya tasmai namaḥ || BharSt_3.41 || yatrānekaḥ kvacid api gṛhe tatra tiṣṭhaty athaiko yatrāpy ekas tad anu bahavas tatra naiko 'pi cānte | itthaṃ nayau rajani-divasau lolayan dvāv ivākṣau kālaḥ kalyo bhuvana-phalake kraḍati prāṇi-śāraiḥ || BharSt_3.42 || ādityasya gatāgatair aharahaḥ saṃkṣīyate jīvitaṃ vyāpārair bahu-kārya-bhāra-gurubhiḥ kālo 'pi na jñāyate | dṛṣṭvā janma-jarā-vipatti-maraṇaṃ trāsaś ca notpadyate pītvā mohamayīṃ pramāda-madirām unmatta-bhūtaṃ jagat || BharSt_3.43 || rātriḥ saiva punaḥ sa eva divaso matvā mudhā jantavo dhāvanty udyaminas tathaiva nibhṛta-prārabdha-tat-tat-kriyāḥ | vyāpāraiḥ punar-ukta-bhūta-viṣayair itthaṃ vidhenāmunā saṃsāreṇa kadarthitā vayam aho mohān na lajjāmahe || BharSt_3.44 || na dhyānaṃ padam īśvarasya vidhivat saṃsāra-vicchittaye svarga-dvāra-kapāṭa-pāṭana-paṭur dharmo 'pi nopārjitaḥ | nārī-pīna-payodharoru-yugalaṃ svapne 'pi nāliṅgitaṃ mātuḥ kevalam eva yauvana-vana-cchede kuṭhārā vayam || BharSt_3.45 || nābhyastā prativādi-vṛnda-damanī vidyā vinītocitā khaḍgāgraiḥ kari-kumbha-pīṭha-dalanair nākaṃ na nītaṃ yaśaḥ | kāntākomala-pallavādhara-rasaḥ pīto na candrodaye tāruṇyaṃ gatam eva niṣphalam aho śūnyālaye dīpavat || BharSt_3.46 || vidyā nādhigatā kalaṅka-rahitā vittaṃ ca nopārjitaṃ śuśrūṣāpi samāhitena manasā pitror na sampāditā | ālolāyata-locanāḥ priyatamāḥ svapne 'pi nāliṅgitāḥ kālo 'yaṃ para-piṇḍa-lolupatayā kākair iva preryate || BharSt_3.47 || vayaṃ yebhyo jātāś cira-parigatā eva khalu te samaṃ yaiḥ saṃvṛddhāḥ smṛti-viṣayatāṃ te 'pi gamitāḥ | idānīm ete smaḥ pratidivasam āsanna-patanā gatās tulyāvasthāṃ sikatilanadī-tīra-tarubhiḥ || BharSt_3.48 || āyur varṣa-śataṃ nṝṇāṃ parimitaṃ rātrau tad-ardhaṃ gataṃ tasyārdhasya parasya cārdham aparaṃ bālatva-vṛddhatvayoḥ | śeṣaṃ vyādhi-viyoga-duḥkha-sahitaṃ sevādibhir nīyate jīve vārita-raṅga-cañcalatare saukhyaṃ kutaḥ prāṇinām || BharSt_3.49 || kṣaṇaṃ bālo bhūtvā kṣaṇam pai yuvā kāma-rasikaḥ kṣaṇaṃ vittair hīnaḥ kṣaṇam api ca sampūrṇa-vibhavaḥ | jarā-jīrṇair aṅgair naṭa iva balī-maṇḍita-tanūr naraḥ saṃsārānte viśati yamadhānīya-vanikām || BharSt_3.50 || tvaṃ rājā vayam apy upāsita-guru-prajñābhimānonnatāḥ khyātas tvaṃ vibhavair yaśāṃsi kavayo dikṣu pratanvanti naḥ | itthaṃ māna-dhanāti-dūram ubhayor apy āvayor antaraṃ yady asmāsu parāṅmukho 'si vayam apy ekāntato niḥspṛhā || BharSt_3.51 || arthānām īśiṣe tvaṃ vayam api ca girām īśmahe yāvad arthaṃ śūras tvaṃ vādi-darpa-vyupaśamana-vidhāva-kṣayaṃ pāṭavaṃ naḥ | sevante tvāṃ dhanāḍhyā matimalahatayemām api śrotu-kāmāmayy apy āsthā na te cet tvayi mama nitarām eva rājann anāsthā || BharSt_3.52 || vayam iha parituṣṭā valkalais tvaṃ dukūlaiḥ sama iha paritoṣo nirviśeṣo viśeṣaḥ | sa tu bhavatu daridro yasya tṛṣṇā viśālā manasi ca parituṣṭe ko 'rthavān ko daridraḥ || BharSt_3.53 || phalam alam aśanāya svādu pānāya toyaṃ kṣitir api śayanārthaṃ vāsase valkalaṃ ca | nava-ghana-madhupāna-bhrānta-sarvendriyāṇāmavinayam anumantuṃ notsahe durjanānām || BharSt_3.54 || aśnīmahi vayaṃ bhikṣām āśāvāso vasīmahi | śayīmahi mahī-pṛṣṭhe kurvīmahi kim īśvaraiḥ || BharSt_3.55 || na naṭā nā viṭā na gāyakā na ca sabhyetara-vāda-cuñcavaḥ | nṛpam īkṣitum atra ke vayaṃ stana-bhārān amitā na yoṣitaḥ || BharSt_3.56 || vipula-hṛdayair īśair etaj jagaj janitaṃ purā vidhṛtam aparair dattaṃ cānyair vijitya tṛṇaṃ yathā | iha hi bhuvanāny anyair dhīrāś caturdaśa bhuñjate katipaya-pura-svāmye puṃsāṃ ka eṣa mada-jvaraḥ || BharSt_3.57 || abhuktāyāṃ yasyāṃ kṣaṇam api na yātaṃ nṛpa-śatair dhuvas tasyā lābhe ka iva bahumānaḥ kṣiti-bhṛtām | tad-aṃśasyāpy aṃśe tad-avaya-leśe 'pi patayo viṣāde kartavye vidadhati jaḍāḥ pratyuta mudam || BharSt_3.58 || mṛt-piṇḍo jala-rekhayā bala-yatiḥ sarvo 'py ayaṃ nanv aṇuḥ svāṃśīkṛtya sa eva saṅgara-śatai rājñāṃ gaṇā bhuñjate | ye dadyur dadato 'thavā kim aparaṃ kṣudrā daridraṃ bhṛśaṃ dhig dhik tān puruṣādhamān dhanakaṇān vāñchanti tebhyo 'pi ye || BharSt_3.59 || sa jātaḥ ko 'py āsīn madana-ripuṇā mūrdhni dhavalaṃ kapālaṃ yasyoccair vinihitam alaṅkāra-vidhaye | nṛbhiḥ prāṇa-trāṇa-pravaṇa-matibhiḥ kaiścid adhunā namadbhiḥ kaḥ puṃsām ayam atula-darpa-jvara-bharaḥ || BharSt_3.60 || pareṣāṃ cetāṃsi pratidivasam ārādhya bahudhā prasādaṃ kiṃ netuṃ viśasi hṛdaya kleśa-kalitam | prasanne tvayy antaḥ-savayamudita-cintāmaṇi-gaṇo viviktaḥ saṅkalpaḥ kim abhilaṣitaṃ puṣyati na te || BharSt_3.61 || satyām eva trilokī-sariti hara-śiraś cumbinīvac chaṭāyāṃ sad-vṛttiṃ kalpayantyāṃ baṭa-viṭapa-bhavair valkalaiḥ sat-phalaiś ca | ko 'yaṃ vidvān vipatti-jvara-janita-rujātīva-duḥkhāsikānāṃ vaktraṃ vīkṣeta duḥsthe yadi hi na vibhṛyāt sve kuṭumbe 'nukampām || BharSt_3.61*1 || paribhramasi kiṃ mudhā kvacana citta viśrāmyatāṃ svayaṃ bhavati yad yathā bhavati tat tathā nānyathā | atītam ananusmarann api ca bhāvya-saṅkalpayannatarkita- samāgamānubhavāmi bhoganāham || BharSt_3.62 || etasmād viramendriyārtha-gahanādāyāsakād āśrayaśreyo- mārgam aśeṣa-duḥkha-śamana-vyāpāra-dakṣaṃ kṣaṇāt | svātmībhāvam upaihi santyaja nijāṃ kallola-lolaṃ gatiṃ mā bhūyo bhaja bhaṅgurāṃ bhava-ratiṃ cetaḥ prasīdādhunā || BharSt_3.63 || mohaṃ mārjaya tām upārjaya ratiṃ candrārdha-cūḍāmaṇau cetaḥ svarga-taraṅgiṇī-taṭa-bhuvām āsaṅgam aṅgīkuru | ko vā vīciṣu budbudeṣu ca taḍil-lekhāsu ca śrīṣu ca jvālāgreṣu ca pannageṣu sarid-vegeṣu ca ca-pratyayaḥ || BharSt_3.64 || cetaś cintaya mā ramāṃ sakṛd imām asthāyinīm āsthayā bhūpāla-bhrukuṭī-kuṭī-viharaṇa-vyāpāra-paṇyāṅganām | kanthā-kañcukinaḥ praviśya bhavana-dvārāṇi vārāṇasīrathyā- paṅktiṣu pāṇi-pātra-patitāṃ bhikṣām apekṣāmahe || BharSt_3.65 || agre gītaṃ sarasa-kavayaḥ pārśvayor dākṣiṇātyāḥ paścāl līlāvalaya-raṇitaṃ cāmara-grāhiṇīnām | yady asty evaṃ kuru bhava-rasāsvādane lampaṭatvaṃ no cec cetaḥ praviśa sahasā nirvikalpe samādhau || BharSt_3.66 || prāptāḥ śriyaḥ sakala-kāma-dudhās tataḥ kiṃ nyastaṃ padaṃ śirasi vidviṣatāṃ tataḥ kim | sampāditāḥ praṇayino vibhavais tataḥ kiṃ kalpaṃ sthitās tanubhṛtāṃ tanavas tataḥ kim || BharSt_3.67 || bhaktir bhave maraṇa-janma-bhayaṃ hṛdi-sthaṃ sneho na bandhuṣu na manmathajā vikārāḥ | saṃsarja doṣa-rahitā vijayā vanāntā vairāgyam asti kim itaḥ paramarthanīyam || BharSt_3.68 || tasmād anantam ajaraṃ paramaṃ vikāsi tad brahma cintaya kim ebhir asad-vikalpaiḥ | yasyānuṣaṅgiṇa ime bhuvanādhipatyabhogādayaḥ kṛpaṇa-loka-matā bhavanti || BharSt_3.69 || pātālam āviśasi yāsi nabho vilaṅghya diṅ-maṇḍalaṃ bhramasi mānasa cāpalena | bhrāntyāpi jātu vimalaṃ katham ātmanīnaṃ na brahma saṃsarasi virvṛtimm eṣi yena || BharSt_3.70 || kiṃ vedaiḥ smṛtibhiḥ purāṇa-paṭhanaiḥ śāstrair mahā-vistaraiḥ svarga-grāma-kuṭī-nivāsa-phaladaiḥ karma-kriyā-vibhramaiḥ | muktvaikaṃ bhava-duḥkha-bhāra-racanā-vidhvaṃsa-kālānalaṃ svātmānanda-pada-praveśa-kalanaṃ śesair vāṇig-vṛttibhiḥ || BharSt_3.71 || nāyaṃ te samayo rahasyam adhunā nidrāti nātho yadi sthitvā drakṣyati kupyati prabhur iti dvāreṣu yeṣāṃ vacaḥ | cetas tān apahāya yāhi bhavanaṃ devasya viśveśitur nirdauvārika-nirdayokty-aparuṣaṃ niḥsoma-śarma-pradam || BharSt_3.71*1 || yato meruḥ śrīmān nipatati yugāntāgni-valitaḥ samudrāḥ śuṣyanti pracura-makara-grāha-nilayāḥ | dharā gacchaty antaṃ dharaṇi-dhara-pādair api dhṛtā śarīre kā vārtā karikalabha-karṇāgra-capale || BharSt_3.72 || gātraṃ saṅkucitaṃ gatir vigalitā bhraṣṭā ca dantāvalir dṛṣṭir nakṣyati vardhate vadhiratā vaktraṃ ca lālāyate | vākyaṃ nādriyate ca bāndhava-jano bhāryā na śuśrūṣate hā kaṣṭaṃ puruṣasya jīrṇa-vayasaḥ putro 'py amitrāyate || BharSt_3.73 || varṇaṃ sitaṃ śirasi vīkṣya śiroruhāṇāṃ sthānaṃ jarā-paribhavasya tadā pumāṃsam | āropitāṃsthi-śatakaṃ parihṛtya yānti caṇḍāla-kūpam iva dūrataraṃ taruṇyaḥ || BharSt_3.74 || yāvat svastham idaṃ śarīram arujaṃ yāvac ca dūre jarā yāvac cendriya-śaktir apratihatā yāvat kṣayo nāyuṣaḥ | ātma-śreyasi tāvad eva viduṣā kāryaḥ prayatno mahān sandīpte bhavane tu kūpa-khananaṃ pratyudyamaḥ kīdṛśaḥ || BharSt_3.75 || tapasyantaḥ santaḥ kim adhinivasāmaḥ sura-nadīṃ guṇodārān dārān uta paricarāmaḥ savinayam | pibāmaḥ śāstraughānuta-vividha-kāvyāmṛta-rasān na vidmaḥ kiṃ kurmaḥ katipaya-nimeṣāyuṣi jane || BharSt_3.76 || durārādhyāś cāmī turaga-cala-cittāḥ kṣitibhujo vayaṃ tu sthūlecchāḥ sumahati phale baddha-manasaḥ | jarā dehaṃ mṛtyur harati dayitaṃ jīvitam idaṃ sakhe nānyac chreyo jagati viduṣe 'nyatra tapasaḥ || BharSt_3.77 || māne mlāyini khaṇḍite ca vasuni vyarthe prayāte 'rthini kṣīṇe bandhu-jane gate parijane naṣṭe śanair yauvane | yuktaṃ kevalam etad eva sudhiyāṃ yaj jahnu-kanyā-payaḥpūtāgrāva- girīndra-kandara-taṭī-kuñje nivāsaḥ kvacit || BharSt_3.78 || ramyāś candra-marīcayas tṛṇavatī ramyā vanānta-sthalī ramyaṃ sādhu-samāgamāgata-sukhaṃ kāvyeṣu ramyāḥ kathāḥ | kopopāhita-bāṣpa-bindu-taralaṃ ramyaṃ priyāyā mukhaṃ sarvaṃ ramyam anityatām upagate citte na kiñcit punaḥ || BharSt_3.79 || ramyaṃ harmya-talaṃ na kiṃ vasataye śravyaṃ na geyādikaṃ kiṃ vā prāṇa-samāsamāgama-sukhaṃ naivādhika-prītaye | kintu bhrānta-pataṅga-kṣapavanavyālola-dīpāṅkuracchāyā- cañcalam ākalayya sakalaṃ santo vanāntaṃ gatāḥ || BharSt_3.80 || ā saṃsārāt tribhuvanam idaṃ cinvatāṃ tāt tādṛṅnaivāsmākaṃ nayana-padavīṃ śrotra-mārgaṃ gato vā | yo 'yaṃ dhatte viṣaya-kariṇo gāḍha-gūḍhābhimānakṣīvasyāntaḥ- karaṇa-kariṇaḥ saṃyamālāna-līlām || BharSt_3.81 || yad etat svacchandaṃ viharaṇam akārpaṇyam aśanaṃ sahāryaiḥ saṃvāsaḥ śrutam upaśamaika-vrata-phalam | mano manda-spandaṃ bahir api cirasyāpi vimṛśanna jāne kasyaiṣā pariṇatir udārasya tapasaḥ || BharSt_3.82 || jīrṇā eva manorathāś ca hṛdaye yātaṃ ca tad yauvanaṃ hantāṅgeṣu guṇāś bandhya-phalatāṃ yātā guṇajñair vinā | kiṃ yuktaṃ sahasābhyupaiti balavān kālaḥ kṛtānto 'kṣamī hā jñātaṃ madanāntakāṅghri-yugalaṃ muktvāsti nānyo gatiḥ || BharSt_3.83 || maheśvare vā jagatām adhīśvare janārdane vā jagad-antarātmani | na vastu-bheda-pratipattir asti me tathāpi bhaktis taruṇendu-śekhare || BharSt_3.84 || sphurat-sphāra-jyotsnādhavalita-tale kvāpi puline sukhāsīnāḥ śānta-dhvantisu rajanīṣu dyu-saritaḥ | bhavābhogodvignāḥ śiva śiva śivety uccavacasaḥ kadā yāsyāmo 'targata-bahula-bāṣpākula-daśām || BharSt_3.85 || mahādevo devaḥ sarid api ca saiṣā sura-saridguhā evāgāraṃ vasanam api tā eva haritaḥ | suhṛdā kālo 'yaṃ vratm idam adainya-vratam idaṃ kiyad vā vakṣyāmo vaṭa-viṭapa evāstu dayitā || BharSt_3.- || vitīrṇe sarvasve taruṇa-karuṇā-pūrṇa-hṛdayāḥ smarantaḥ saṃsāre viguṇa-pariṇāmāṃ vidhi-gatim | vayaṃ puṇyāraṇye pariṇata-śarac-candra-kiraṇās triyāmā nesyāmo hara-caraṇa-cintaika-śaraṇāḥ || BharSt_3.86 || kadā vārāṇasyām amara-taṭinī-rodhasi vasan vasānaḥ kaupīnaṃ śirasi nidadhāno 'ñjali-puṭam | aye gaurīnātha tripurahara śambho trinayana prasīdetyākrośan nimiṣam iva neṣyāmi divasān || BharSt_3.87 || udyāneṣu vicitra-bhojana-vidhis tīvrātitīvraṃ tapaḥ kaupīnāvaraṇaṃ suvastram amitaṃ bhikṣāṭanaṃ maṇḍanam | āsannaṃ maraṇaṃ ca maṅgala-samaṃ yasyāṃ samutpadyate tāṃ kāśīṃ parihṛtya hanta vibudhair anyatra kiṃ sthīyate || BharSt_3.- || snātvā gāṅgaiḥ payobhiḥ śuci-kusuma-phalair arcayitvā vibho tvā dhyeye dhyānaṃ niveśya kṣiti-dhara-kuhara-grāva-paryaṅka-mūle | ātmārāmaḥ phalāśī guru-vacana-ratas tvat-prasādāt smarāre duḥkhaṃ mokṣye kadāhaṃ sama-kara-caraṇe puṃsi sevāsamuttham || BharSt_3.88 || ekākī niḥspṛhaḥ śāntaḥ pāṇipātro digambaraḥ | kadā śambho bhaviṣyāmi karma-nirmūlana-kṣamaḥ || BharSt_3.89 || pāṇiṃ pātrayatāṃ nisarga-śucinā bhaikṣeṇa santuṣyatāṃ yatra kvāpi niṣīdatāṃ bahu-tṛṇaṃ viśvaṃ muhuḥ paśyatām | atyāge 'pi tanor akhaṇḍa-paramānandāvabodha-spṛśā madhvā ko 'pi śiva-prasāda-sulabhaḥ sampatsyate yoginām || BharSt_3.90 || kaupīnaṃ śata-khaṇḍa-jarjarataraṃ kanthā punas tādṛśī naiścintyaṃ nirapekṣa-bhaikṣyam aśanaṃ nidrā śmaśāne vane | svātantryeṇa niraṅkuśaṃ viharaṇaṃ svāntaṃ praśāntaṃ sadā sthairyaṃ yoga-mahotsave 'pi ca yadi trailokya-rājyena kim || BharSt_3.91 || brahmāṇḍaṃ maṇḍalī-mātraṃ kiṃ lobhāya manasvinaḥ | śapharī-sphurtenābdhiḥ kṣubdho na khalu jāyate || BharSt_3.92 || mātar lakṣmi bhajasva kañcid aparaṃ mat-kāṅkṣiṇī mā sma bhūr bhogeṣu spṛhayālavas tava vaśe kā niḥspṛhāṇām asi | sadyaḥ syūta-palāśa-patra-puṭikā-pātraiḥ pavitrī-kṛtair bhikṣā-vastubhir eva samprati vayaṃ vṛttiṃ samīhāmahe || BharSt_3.93 || mahā-śayyā pṛthvī vipulam upadhānaṃ bhuja-latāṃ vitānaṃ cākāśaṃ vyajanam anukūlo 'yam anilaḥ | śarac-candro dīpo virati-vanitā-saṅga-muditaḥ sukhī śāntaḥ śete munir atanu-bhūtir nṛpa iva || BharSt_3.94 || bhikṣāsī jana-madhya-saṅga-rahitaḥ svāyatta-ceṣṭaḥ sadā hānā-dāna-virakta-mārga-nirataḥ kaścit tapasvī sthitaḥ | rathyākīrṇa-viśīrṇa-jīrṇa-vasanaḥ samprāpta-kanthāsano nirmāno nirahaṅkṛtiḥ śama-sukhābhogaika-baddha-spṛhaḥ || BharSt_3.95 || caṇḍālaḥ kim ayaṃ dvijātir athavā śūdro 'tha kiṃ tāpasaḥ kiṃ vā tattva-viveka-peśala-matir yogīśvaraḥ ko 'pi kim | ity utpanna-vikalpa-jalpa-mukharair ābhāṣyamāṇā janair na kruddhāḥ pathi naiva tuṣṭa-manaso yānti svayaṃ yoginaḥ || BharSt_3.96 || hiṃsā-śūnyam ayatna-labhyam aśanaṃ dhātrā marut-kalpitaṃ vyālānaṃ paśavas tṛṇāṅkura-bhujas tuṣṭāḥ sthalī-śāyinaḥ | saṃsārārṇava-laṅghana-kṣama-dhiyāṃ vṛttiḥ kṛtā sā nṛṇāṃ tām anveṣayatāṃ prayānti satataṃ sarvaṃ samāptiṃ guṇāḥ || BharSt_3.97 || gaṅgā-tīre hima-giri-śilā-baddha-padmāsanasya brahma-dhyānābhyasana-vidhinā yoga-nidrāṃ gatasya | kiṃ tair bhāvyaṃ mama sudivasair yatra te nirviśaṅkāḥ kaṇḍūyante jaraṭha-hariṇāḥ svāṅgam aṅge madīye || BharSt_3.98 || jīrṇāḥ kanthā tataḥ kiṃ sitam amala-paṭaṃ paṭṭa-sūtraṃ tataḥ kiṃ ekā bhāryā tataḥ kiṃ haya-kari-sugaṇair āvṛto vā tataḥ kim | bhaktaṃ bhuktaṃ tataḥ kiṃ kadaśanam athavā vāsarānte tataḥ kiṃ vyakta-jyotir na vāntarmathita-bhava-bhayaṃ vaibhavaṃ vā tataḥ kim || BharSt_3.- || pāṇiḥ pātraṃ pavitraṃ bhramaṇa-parigataṃ bhaikṣyam akṣayyam annaṃ vistīrṇaṃ vastram āśā-daśakam acapalaṃ talpam asvalpam urvīm | yeṣāṃ niḥsaṅgatāṅgī-karaṇa-pariṇata-svānta-santoṣiṇas te dhanyāḥ saṃnyasta-dainya-vyatikara-nikarāḥ karma nirmūlayanti || BharSt_3.99 || trailokyādhipatitvam eva virasaṃ yasmin mahāśāsane tal labdhvāsana-vastra-māna-ghaṭane bhoge ratiṃ mā kṛthāḥ | bhogaḥ ko 'pi sa eka eva paramo nityoditā jṛmbhane yat-svādād virasā bhavanti visayās trailokya-rājyādayaḥ || BharSt_3.99*1 || mātar medini tāta māruti sakhe tejaḥ subandho jala bhrātar vyoma nibaddha eṣa bhavatām antyaḥ praṇāmāñjaliḥ | yuṣmat-saṅga-vaśopajāta-sukṛta-sphāra-sphuran-nirmalajñānāpāsta- samasta-moha-mahimā līne para-brahmaṇi || BharSt_3.100 || śayyā śaila-śilā-gṛhaṃ giri-guhā vastraṃ taruṇāṃ tvacaḥ sāraṅgāḥ suhṛdo nanu kṣiti-ruhāṃ vṛttiḥ phalaiḥ komalaiḥ | yesāṃ nirjharam ambu-pānam ucitaṃ ratyai tu vidyāṅganā manye te parameśvarāḥ śirasi yari baddho na sevāñjaliḥ || BharSt_3.100*1 || dhairyaṃ yasya pitā kṣamā ca jananī śāntiś ciraṃ gehinī satyaṃ mitram idaṃ dayā ca bhaginī bhrātā manaḥ-saṃyamaḥ | śayyā bhūmi-talaṃ diśo 'pi vasanaṃ jñānāmṛtaṃ bhojanaṃ hy ete yasya kuṭumbino vada sakhe kasmād bhayaṃ yoginaḥ || BharSt_3.100*2 || aho vā hāre vā balavati ripau vā suhṛdi vā maṇau vā loṣṭhe vā kusuma-śayane vā dṛṣadi vā | tṛṇe vā straiṇe vā mama sama-dṛśo yānti divasāḥ kvacit puṇyāraṇye śiva śiva śiveti pralapataḥ || BharSt_3.100*3 ||