Pāramitāsamāsaḥ 1. dānapāramitāsamāsaḥ namo buddhāya // tathāgatānāṃ padam ārurukṣurāśritya ratnatrayam ādareṇa / bodhau nidhāyāvicalaṃ manaśca kuryāt parātmavyatihāram ādau // Ps_1.1 // tataḥ paraṃ dānavidhau prayogaḥ kāryastathā lokahitonmukhena / yathā svagātrāṇyapi yācitasya na yogasaṃkocavirūpatā syāt // Ps_1.2 // mātsaryadoṣopacayāya yat syān na tyāgacittaṃ paribṛṃhayed vā / tattyaktumevārhati bodhisattvaḥ parigrahacchadmamayaṃ vighātam // Ps_1.3 // tad bodhisattvaḥ katham ādadīta ratnaṃ dhanaṃ vā divi vāpi rājyam / yat tyāgacittapratipakṣadakṣaṃ saṃbodhimārgāvaraṇaṃ karoti // Ps_1.4 // saṃsmṛtya caryātiśayaṃ munīnāṃ tadunmukhīṃ svāmapi ca pratijñām / parigrahasnehavinigrahārthaṃ kuryād imāṃścetasi sadvitarkān // Ps_1.5 // yadā nisṛṣṭo jagate mayāyaṃ kāyo 'pī tattyāgakṛto 'pi dharmaḥ / bāhye tadā vastuni saṅgacittaṃ na me gajasnānam ivānurūpam // Ps_1.6 // māṃsārthino māṃsamidaṃ harantu majjānamapyuddharaṇāt tadarthī / ahaṃ hi lokārthamidaṃ bibharmi śarīrakaṃ kiṃ bata vastu bāhyam // Ps_1.7 // yathaiva bhaiṣajyamahīruhasya tvakpattrapuṣpādi janā haranti / madīyamete 'paharanti ceti naivaṃ vikalpāḥ samudācaranti // Ps_1.8 // tathaiva lokārthasamudyatena svalpo 'pi kāryo na mayā vikalpaḥ / duḥkhe kṛtaghne satatāśucau ca dehe parasmāyupayujyamāne // Ps_1.9 // ādhyātmike caiva mahījalādye bāhye mahābhūtagaṇe ca tulye / idaṃ mamedaṃ na mameti ko 'yam ajñānapaṅkāṅkavidhirmayāpi // Ps_1.10 // gṛhṇīta gātrāṇyapi me yatheṣṭaṃ mā kārṣurasmin parakīyabuddhim / yuṣmākameva svamidaṃ kimarthaṃ nātmābhimāno mama kaścidatra // Ps_1.11 // ityadbhutā yasya bhavantyabhīkṣṇaṃ saṃbuddhabhāvānuguṇā vitarkāḥ / taṃ bodhisattvātiśayaṃ vadanti buddhā mahāsattvamacintyasattvāḥ // Ps_1.12 // evaṃ sa dānapratipattiśūraḥ karoti kāye 'pi na jātvapekṣām / tasyāprayatnādupayānti śuddhiṃ karmāṇi vākkāyamanomayāni // Ps_1.13 // viśuddhakarmā ca hitaṃ pareṣām āyāsaduḥkhena vinā karoti / itthaṃ sa sattvārthamabhiprayatno nayānaye kauśalamabhyupaiti // Ps_1.14 // bhūyastaraṃ prāpya balaṃ sa dānāt saddharmadānena tataḥ karoti / bhavāndhakāre bhramatāṃ janānāṃ sūryodayāt spaṣṭataraṃ prakāśam // Ps_1.15 // sādhāraṇī lokahitārthasiddhiḥ sarvajñabhāvābhyudayapratiṣṭhā / ato 'sya puṇyākṣayatābhyudeti prabheva bhānorudayasthitasya // Ps_1.16 // ityadbhutā dānamayā guṇaughā ye bodhisattvābharaṇībhavanti / tasmāt tadīyaṃ parikarma cittaṃ dānasya kāruṇyapuraḥsarasya // Ps_1.17 // āyuḥpratībhānabalādi bauddhaṃ niṣpādayeyaṃ jagatāmanena / sattvā mayā cāmiṣasaṃgṛhītāḥ saddharmapātrāṇyapi me bhaveyuḥ // Ps_1.18 // ityannadānaṃ pradadāti vidvān na svargasaṃpattiparigrahāya / pānānyapi kleśatṛṣaḥ śamāya lokasya lokārthacaro dadāti // Ps_1.19 // bauddhasya caivarddhiviceṣṭitasya nirvāṇasaukhyasya ca sarvalokaḥ / lābhī kathaṃ syāditi lokanātho yānaṃ mahāyānaratirdadāti // Ps_1.20 // saṃbuddhavarṇasya ca hemabhāso lajjāmayasyaiva ca bhūṣaṇasya / niṣpattaye vastravidhīnudārān satkṛtya kālānuguṇaṃ dadāti // Ps_1.21 // saṃbodhimaṇḍāsanam āsanāni śayyāśca śayyātrayam īkṣamāṇaḥ / sarvajñacakṣuḥpratilabdhaye ca caityeṣu rathyāsu ca dīpamālām // Ps_1.22 // vādyāni divyaśrutisaṃgrahārthaṃ saṃbuddhaśīlāya ca gandhadānam / sabhāprapārāmavihāragehāñ śaraṇyabhāvābhimukho dadāti // Ps_1.23 // dānaṃ rasānāṃ tu susaṃskṛtāṇāṃ rasārasāgratvaparigrahāya / bhaiṣajyadānānyajarāmaratvaṃ lokān imān prāpayituṃ dadāti // Ps_1.24 // bhujiṣyatāmātmasamaṃ ninīṣurdāśīkṛtān kleśagaṇena lokān / sa dāsadāsyādi sadā dadāti dāsānudāsānaparākariṣyan // Ps_1.25 // dadāti putrān duhitṛḥ priyāśca bodhipriyatvādanavadyadānam / ekāntasaddharmaratipriyaśca krīḍāviśeṣān ratihetubhūtān // Ps_1.26 // suvarṇamuktāmaṇividrumādīn dadāti sallakṣaṇasaṃpadartham / ratnapradīptāni ca bhūṣaṇāni citrāṇyanuvyañjanasauṣṭhavāya // Ps_1.27 // dhyānārthamudyānatapovanāni saddharmakoṣāya ca vittakoṣam / munīndrarājyāya dadātyakhinno rājyāni cājñāpanamaṇḍitāni // Ps_1.28 // cakrāṅkitābhyāṃ caraṇottamābhyām saṃbodhimaṇḍākramaṇotsukatvāt / sa nirvikāraścaraṇapradānaṃ lokārthaniṣpattikaro dadāti // Ps_1.29 // duḥkhāpagāyāmatiśīghragāyāṃ magnasya lokasya kathaṃ na dadyām / saddharmahastāniti saṃpradatte hastānvikoṣāmburuhaprakāśān // Ps_1.30 // śraddhendriyādipratipūraṇārthaṃ sa karṇanāsādi dadātyakhinnaḥ / cakṣuśca cakṣurvimalīkariṣyaṃllokasya sarvāvaraṇaprahāṇāt // Ps_1.31 // utkṛtya māṃsāni saśoṇitāni dadāti kāruṇyavaśena nāthaḥ / bhūmyagnivāyvambuvadeva me syāllokopajīvyaḥ katham eṣa kāyaḥ // Ps_1.32 // lokottamajñānasamāpanārthaṃ sa uttamāṅgairapi satkaroti / abhyāgatasyārthijanasya yācñāṃ prāgeva dehāvayavaistadanyaiḥ // Ps_1.33 // majjānamapyadbhutavīraceṣṭo dadāti lokasya kathaṃ na kuryām / tathāgataṃ vigrahamapradhṛṣyaṃ vṛṣṭyāpi vajrojjvalayā patantyā // Ps_1.34 // ityevamādyaṃ satatānavadyaṃ tadbodhisattvāmbudharapramuktam / prahlādya dānāmbu jagatsamagraṃ sarvajñatāsāgaramabhyupaiti // Ps_1.35 // anviṣya bhogānviṣameṇa nāsau dadāti notpīḍanayā parasya / na trāsalajjāpratikārahetorna dakṣinīyān parimārgamāṇaḥ // Ps_1.36 // na ca praṇīte sati rūkṣadānam adakṣiṇīyā iti vāvamanya / vipākakāṅkṣākṛpaṇīkṛtaṃ vā satkārahīnaṃ vijugupsitaṃ vā // Ps_1.37 // naivonnatiṃ śīlavate prayacchan viparyayaṃ gacchati netarasmai / nātmānamutkarṣati naiva nindāṃ karoti so 'nyasya samaprayogaḥ // Ps_1.38 // na cāsya mithyāśayadānamasti naivāstyanadhyāśayadānamasya / na krodhadoṣopahataṃ dadāti naivānutāpaṃ kurute sa dattvā // Ps_1.39 // na ślāghyamāno vipulaṃ dadāti nāślāghyamāno 'nyataraṃ dadāti / na yācakānāmupaghātadānaṃ yad vā bhaved vipratipattihetuḥ // Ps_1.40 // nākāladānaṃ sa dadāti kiṃcid dadāti kāle viṣame 'pi naiva / na devabhāvāya na rājyahetorna hīnayānaspṛhayālubhāvāt // Ps_1.41 // nāsau mukhollokanayā dadāti na kīrtiśabdāya na hāsyahetoḥ / paryāptametacca mameti naivaṃ yadvā vihiṃsāhasitaṃ pareṣām // Ps_1.42 // sarvajñabhāvāpariṇāmitaṃ vā sagarhitaṃ vā sa dadāti naiva / tato 'sya tat pāramitābhidhānaṃ parāṃ viśuddhiṃ samupaiti dānam // Ps_1.43 // dānodbhavaṃ tasya ca puṇyarāśiṃ lokāt samagrādapi piṇḍitāni / puṇyāni naivābhibhavanti yasmāllokottamattvaṃ sa tato 'bhyupaiti // Ps_1.44 // pañcasvabhijñāsu viniścitātmā lokāya yadvarṣati dānavarṣam / samantatastasya kutaḥ pramāṇaṃ parikṣayo vā satatapravṛtteḥ // Ps_1.45 // yadakṣayāṇāṃ jagatāṃ hitāya jñānasya hetuśca yadakṣayasya / traidhātukena kṣayiṇā na tacca saṃlipyate vyomavadambudena // Ps_1.46 // tacchūnyatākārasamāhitaṃ ca nimittadoṣaiḥ parivarjitaṃ ca / akiṃcanakleśaviyogasiddhestenākṣayaṃ tatkathitaṃ munīndraiḥ // Ps_1.47 // asmin punaḥ satpuruṣāvadāne dāne nidāne sukhavistārāṇām / cikīrṣatā yogamanityasaṃjñā bhogeṣu kāryā karuṇā ca loke // Ps_1.48 // bhogānanityānabhivīkṣamānaḥ sātmyaṃ gatāyāṃ ca tataḥ kṛpāyām / sa niścayaṃ gacchati dīyate yad etān madīyāṃ na tu yadgṛhe me // Ps_1.49 // yaddattam asmān na bhayaṃ kadā cid gehe yadasmādbhayamabhyupaiti / sādhāraṇaṃ rakṣyamatarpakaṃ ca datte tu naite prabhavantyanarthāḥ // Ps_1.50 // sukhaṃ paratrāpi karoti dattam ihaiva duḥkhaṃ prakarotyadattam / ulkāsvabhāvaṃ hi dhanaṃ narāṇām atyajyamānaṃ vyasanaṃ dadāti // Ps_1.51 // adīyamānaṃ nidhanaṃ prayāti nidhānatāṃ yāti hi dīyamānam / dhanasya niḥsāralaghoḥ sa sāro yaddīyate lokahitonmukhena // Ps_1.52 // yaddattametadviduṣāṃ praśasyaṃ bālo janastannicayapraśaṃsī / prāyo viyogo hi parigrahebhyo dānādbhavatyabhyudayo yaśaśca // Ps_1.53 // dattaṃ na tatkleśaparigrahāya kleśāya mātsaryamanāryadharmaḥ / yaddīyate satpatha eṣa tasmād ato 'nyathā kāpathamāhurāryāḥ // Ps_1.54 // abhyāgate yācanake ca tena saṃbodhisaṃbhāravivṛddhihetau / tatpreṣyasaṃjñātmani saṃniveśyā kalyāṇamitrapriyatā ca tasmin // Ps_1.55 // mahātmanāṃ yatpratanūbhavanti rāgādayo yācanakānniśamya / tenotsavābhyāgamamapyatītya teṣāṃ priyaṃ yācanakopayānam // Ps_1.56 // sa cetpunaryācanake 'pi labdhe dātuṃ na śaknotyatidurbalatvāt / tenānuneyo madhureṇa sāmnā sa yācakaḥ syānna yathā samanyuḥ // Ps_1.57 // kāryaśca mātsaryavinigrahāya mohaprahāṇāya ca tena yatnaḥ / tathā yathā yācanakaḥ kadā cid vaimukhyadīno na tato vyāpaiti // Ps_1.58 // saṃbodhicittaṃ kuta eva tasya dravye 'pi yo matsaramabhyupaiti / vāsaḥ sucittasya hi nāsti doṣairambhonidhānasya śavairyathaiva // Ps_1.59 // tasmāt tyaktvā sarvataḥ sarvadoṣān bodhiprārthī sarvadā sarvadaḥ syāt / trātuṃ lokānekavīraḥ kva cittaṃ ceṣṭā dainyānūrjiteyaṃ kva caiva // Ps_1.60 // mūlaṃ dānasyāsya saṃbodhicittaṃ tanna tyājyaṃ ditsatā dānamīdṛk / taṃ saṃbuddhāstyāgināmagramāhuryo lokeṣu tyāgamādhitsuragram // Ps_1.61 // // dānapāramitāsamāsaḥ // 2. śīlapāramitāsamāsaḥ saṃbuddhaśīlābharaṇābhirāmān kartuṃ janānutpatitādareṇa / svameva śīlaṃ pariśodhyamādau śīlaṃ hi śakterbalamādadhāti // Ps_2.1 // loke tathā prema niveśayeta svapne 'pi na droharuciryathā syāt / paropakāraikarasaḥ pareṣāṃ bhogānahīnāmiva na spṛśecca // Ps_2.2 // dvandvapravṛttervinivṛttabuddhiḥ prāgeva dārapraṇayāt parasya / kurvīta lokasya hitārthakartā kāyena ceṣṭāḥ sujanasya ceṣṭāḥ // Ps_2.3 // mādhuryaramyāmapi kālayuktāṃ satyānukūlāmavibhedinīṃ ca / saddharmatattvādhigamāya vāṇīṃ brūyādvipakṣāduparamya tasyāḥ // Ps_2.4 // kāryaṃ prayatnena mayā yadasmai tatsādhanena svayameva labdham / parasya saukhyeṣviti tuṣṭacittaḥ kuryān manonirviṣayāmabhidhyām // Ps_2.5 // mamaiva daurabalyamidaṃ yadeṣa kleśāsvatantraḥ svahitaṃ na vetti / parāparādheṣvapi kārya evaṃ vyāpādavahnipraśamāya yatnaḥ // Ps_2.6 // kudṛṣṭisaṃjñaṃ ca tamaḥpratānaṃ jñānaprakāśairmanaso nirasya / kuryādahāryāṃ naradevavarye bhaktiṃ guṇābhyāsavirūḍhamūlām // Ps_2.7 // svargasya mokṣasya ca satpathebhyo naivoccalet karmapathebhya ebhyaḥ / atra sthitānāṃ hi jagaddhitārthāścintāviśeṣāḥ saphalībhavanti // Ps_2.8 // samāsataḥ śīlamidaṃ vadanti yaḥ saṃvaraḥ kāyavacomanastaḥ / kārtsnyena cātraiva yataḥ sa tasmād etānyayatnena viśodhayecca // Ps_2.9 // hiṃsānivṛttapraṇayo dadāti saumyasvabhāvādabhyaṃ janānām / yā vāsanā doṣakṛtāsya citte tāṃ cāprayatnena samucchinatti // Ps_2.10 // maitrīviśeṣānugate ca citte vairānubandheṣu śamam gateṣu / sukhaprabodhaḥ sukhameva śete kṣīṇāśubhasvapnavikāradoṣaḥ // Ps_2.11 // kurvanti rakṣāṃsyapi cāsya rakṣāṃ na durgatibhyo bhayamabhyupaiti / prāpnoti cārogyaguṇābhirāmamāyuḥ prakṛṣṭaṃ sugatipratiṣṭham // Ps_2.12 // ataśca saṃbodhimupāgatānāṃ tathāgatānāmamitaprayāmam / nirvartate cittavaśānuvarti lokasya saukhyopacayāya vāyuḥ // Ps_2.13 // anādadānastu parasya bhogān āpnoti bhogānmahataḥ paratra / narendradāyādagaṇairahāryān girīniva śvāsanavairahāryān // Ps_2.14 // ācāraśuddhyānugatapriyatvaṃ viśvāsapātratvamihaiva yāti / ataḥ paropakramanirviśaṅko gatipratīghātamupaiti naiva // Ps_2.15 // asārabuddhirdhanavistareṣu bhavatyayatnena viśuddhaśīlaḥ / tasmādupakleśaviśuddhabuddhiranuttarāṃ ca svayameti bodhim // Ps_2.16 // kāmeṣu mithyācaraṇānnivṛtto jitendriyatvāt praśamābhirāmaḥ / prāpnoti lokastutibhiḥ samantāt kīrtiṃ diganteṣu vikīryamāṇam // Ps_2.17 // na cāpi kaṃ citpramadāsu rāgaṃ karoti mātṛriva vīkṣamāṇaḥ / asmācca puṇyopacayān munīndraḥ saṃjāyate vāraṇavastikoṣaḥ // Ps_2.18 // vāco 'nṛtāyāstu nivartamānaḥ prāmodyavāñchāṭhyavimuktacittaḥ / ādeyasiddhyā vacanasya sattvān karoti dharmābhimukhān ayatnāt // Ps_2.19 // divaukasāṃ ca priyatāṃ yadeti satyapriyaścitramidaṃ na tādṛk / devasvabhāvo guṇapakṣapātī pratyakṣiṇastaccariteṣu te ca // Ps_2.20 // pramāṇabhūto bhavati priyaśca yallaukikānāmidamatra citram / prāyeṇa loko hi guṇairdaridraḥ svenānumānena parānminoti // Ps_2.21 // tyaktveva nīlotpalinīvanāni viśeṣadarśī kamalāyamāne / tasyānane saṃśrayamabhyupaiti prahlādano gandhavidhirmanojñaḥ // Ps_2.22 // bhrājiṣṇunā durgatitārakeṇa jñānena paśyaṃśca samāsamāni / sa ātmasākṣī samupaiti lajjāṃ yādṛcchikairapyaśubhairvitarkaiḥ // Ps_2.23 // evaṃ sa śuddhaprakṛtiḥ krameṇa na śaṅkyate 'nyairna ca śaṅkate 'nyān / tato 'sya satyābhyanuvartanī vāgarakṣatāṃ yāti tathāgatatve // Ps_2.24 // kāyaḥ paropakramaṇairabhedyāḥ parairahāryā parivārasaṃpat / paiśūnyamuktasya bhavatyabhedyā śraddhā ca dharme pratipattisārā // Ps_2.25 // maitrīmabhedyāmavisaṃvadantīṃ kṛpāṃ ca lokārthamasaṃtyajantīm / prāpnoti cābhedyatamān munitve janmāntarasthānapi śiṣyasaṃghān // Ps_2.26 // krodhasya sainyāgrarajaḥpratānaṃ saṃkalpacaṇḍānilaviprakīrṇam / yaśovapurdhvaṃsanamityapāsyaṃ maitryambuvāhaiḥ paruṣābhidhānam // Ps_2.27 // asmānnivṛtto madhurairvacobhirlokasya cetāṃsi vaśīkaroti / lokasya ca premṇi virūḍhamūle saivāsya vāggrāhyataratvameti // Ps_2.28 // ataśca lokāñchataśo vinīya teṣāṃ samāvṛtya ca duḥkhamārgam / na durgatiṃ gacchati puṇyakarmā dharmo hi rakṣeha paratra caiva // Ps_2.29 // dūrādapi vyaktapadānunādaḥ śrīmān adūre 'pi sukhasvabhāvaḥ / meghasvanodagratarastato 'sya brahmasvaro vaktram alaṃkaroti // Ps_2.30 // abaddhavākyādvirataḥ priyatvam ekāntato yāti vicakṣaṇānām / satyābhidhāne kramate sabuddhiḥ prāpnoti māhātmyam akṛtrimaṃ ca // Ps_2.31 // asmācca puṇyān munirājabhāve gāmbhīryagūḍhān paripṛcchamānaḥ / praśnānanekānapi caikakāle niḥsaṃśayaṃ vyākurute sa vācā // Ps_2.32 // pretyeha cānarthaphalairavandhyāṃ vandhyāmabhidhyāṃ samapāsya buddhyā / anīrṣyabhāvādatikāṅkṣitāṃ sa prāpnoti vistīrṇatarāṃ samṛddhim // Ps_2.33 // citte viśuddhe ca tadāśrayāṇi vākkāyakarmāṇi śucībhavanti / nabhastale kālaguṇābhirāme tārāgaṇānāmiva maṇḍalāni // Ps_2.34 // puṇyādhipatyātkramate ca buddhistasyopabhogeṣu sadottameṣu / prayāti rājñāmapi saṃmatatvam adhṛṣyatāṃ ca pratigarvitānām // Ps_2.35 // vaikalyamāyānti na cendriyāṇi satkarmanirvṛttabalāni tasya / ataśca lokatrayapūjya ekaḥ śāstā bhavatyaprativartyacakraḥ // Ps_2.36 // vyāpādadāhajvaravipramuktaḥ sādhusvabhāvābhinayo nayena / vyaktīkarotīva manaḥprasādaṃ svasthapraśāntena viceṣṭitena // Ps_2.37 // hiṃsātmake vigrahasaṃhite vā karmaṇyanāryācarite śaṭhe vā / na cāsya buddhiḥ kramate kadācin maitrīsukhāsvādaviśeṣalābhāt // Ps_2.38 // loke vrajatyāryajanena sāmyaṃ saṃmānyate daivatavajjanena / na brahmaloko 'pi ca durlabho 'sya prasnigdhakarmaṇyamanaḥpathasya // Ps_2.39 // hitābhinandī jagatāmayatnāt prasādayatyeva ca mānasāni / ramyaḥ śaratkāla ivāpagānāṃ toyāni meghāgamadūṣitāni // Ps_2.40 // rūpeṇa sarvapriyadarśanena jñānāspadenādbhutaceṣṭitena / ekīkarotīva tato munitve lokasya vijñānapṛthaktvasiddhim // Ps_2.41 // kudṛṣṭipaṅkakramaṇaṃ lasaṃstu prāpnoti kalyāṇahṛdaḥ sahāyān / karmasvako 'stīti ca karma pāpaṃ viśasyamāno 'pi karoti naiva // Ps_2.42 // bhavatyakampyā ca jiṇe 'sya bhaktirnāyasyate kautukamaṅgalaiśca / ārye ca mārge labhate pratiṣṭhāṃ viśeṣagāmitvamato 'bhyupaiti // Ps_2.43 // satkāyadṛṣṭyuccalitaḥ sa yāti na durgatiṃ hetuparikṣayeṇa / jñānena cānāvaraṇena yukto divaḥpṛthivyorvicaratyasaṅgaḥ // Ps_2.44 // pratyekabuddhairapi cānavāptāḥ sarve tato 'syābhimukhībhavanti / jagaddhitārtheṣu vijṛmbhamāṇāḥ sarvajñabhāvāya munīndradharmāḥ // Ps_2.45 // imāṃ vibhūtiṃ guṇaratnacitrāṃ ślāghyāṃ svayaṃgrāhaguṇābhirāmām / ko nāma vidvān na samādadīta viśeṣataḥ sattvahitābhilāṣī // Ps_2.46 // divyābhirāmā manujeṣu saṃpat prakṛṣṭasaukhyaikarasā ca divyā / śīlādyadi syāt kimivātra citraṃ yasmāt prarohantyapi buddhadharmāḥ // Ps_2.47 // śīlacyutastvātmahite 'pyaśaktaḥ kasmin parasyārthavidhau samarthaḥ / tasmād viśeṣeṇa parārthasādhorna nyāyyamasmiñchīthilādaratvam // Ps_2.48 // vivarjayedaṇvapi varjanīyaṃ tasmādbhayaṃ tīvramavekṣamāṇaḥ / na bodhisattvābhyucitaṃ ca śīlaṃ vikhaṇḍayedātmasukhodayena // Ps_2.49 // na cchidradoṣaiḥ parijarjaraṃ vā strīkelisaṃvāhanavīkṣaṇādyaiḥ / na durjanakleśaparigrahād vā kurvīta śīlaṃ śabalaprakāram // Ps_2.50 // kalmāṣadoṣāpagataṃ niṣevyam ekāntaśuklopacayena śīlam / svecchāgatitvācca bhujiṣyavṛttaṃ vidvatpraśaṃsābharaṇānavadyam // Ps_2.51 // samagraśikṣāpadapūraṇācca saṃpūrṇamāmarṣavivarjitaṃ ca / cetoviśuddhipratibimbabhūtaistīvraiḥ parārthaikarasaiḥ prayogaiḥ // Ps_2.52 // smṛtyāśrayāccendriyasaṃvareṇa śīlasya saṃrakṣaṇatatparaḥ syāt / lokasya dauḥśīlyamabhipravṛddhaṃ tamaḥ sahasrāṃśurivāpaneṣyan // Ps_2.53 // duḥkhapratīkāranimittasevyaiḥ kāyavraṇālepanaveṣṭanādyaiḥ / nyāyopalabdhaiḥ parituṣṭacitto 'parānanollokanakātaraḥ syāt // Ps_2.54 // ślāghyeṣu sarveṣvapi vartamānaḥ śīlānukūleṣu guṇodayeṣu / avismitatvādaparādhamānī kīrterbibhīyācca tadudbhavāyāḥ // Ps_2.55 // lābhaprakāro hi guṇaprakāśācchatrutvamabhyeti suhṛnmukhena / saroruhāṇāmiva śītaraśmiḥ śreyaḥ pramāthī śithilavratānām // Ps_2.56 // śīlaṃ guṇābhyāsavidhiṃ vadanti saṃbodhicitte ca guṇāḥ samagrāḥ / abhyasyate tacca kṛpāguṇena kāruṇyaśīlaḥ satataṃ tataḥ syāt // Ps_2.57 // yanniśritaṃ kāmabhave 'pi naiva saṃtiṣṭhate naiva ca rūpadhātau / ārūpyadhātau yadasaṃsthitaṃ ca tattattvataḥ śīlamudāharanti // Ps_2.58 // yo lokadhātuṣvamiteṣu sattvāñchīle pratiṣṭhāpayiṣuḥ samagrān / niṣevate lokahitāya śīlaṃ taducyate pāramiteti tajjñaiḥ // Ps_2.59 // śīlaṃ viśeṣādhigamasya mārgo dāyādyabhūtaṃ karuṇātmakānām / jñānaprakarṣasya śucisvabhāvo naṣṭoddhavā maṇḍanajātiragrā // Ps_2.60 // lokatrayavyāpi manojñāgandhaṃ vilepanaṃ pravrajitāvirodhi / tulyākṛtibhyo 'pi pṛthagjanebhyaḥ śīlaṃ viśeṣaṃ kurute narāṇām // Ps_2.61 // akatthanānāmapi dhīrabhāvād vināpi vāgbhedapariśrameṇa / atrāsanābhyānatasarvalokaṃ tyaktāvalepoddhavamīśvaratvam // Ps_2.62 // apyaprakāśānvayasaṃstavānām akurvatāmapyupakārasāram / niṣkevale śīlavidhau sthitānām asaṃstutānāmapi yannarāṇām // Ps_2.63 // rajāṃsi pādāśrayapāvitāni praṇāmalabdhāni samudvahanti / cūḍāgralagnāni manuṣyadevāḥ śrīmattaraṃ śīlamataḥ kulebhyaḥ // Ps_2.64 // tasmān na durgatibhayena na rājyahetorna svargasaṃpadabhilāṣasamudbhavena / seveta śīlamamalaṃ na hi tattathā syāllokārthasiddhiparamastu bhajeta śīlam // Ps_2.65 // // śīlapāramitāsamāsaḥ // 3. kṣāntipāramitāsamāsaḥ saṃmohanīṃ manmathapakṣamāyāṃ prāhuḥ sukhāṃ caiva vimokṣamāyām / tasyāṃ na kuryāt kaiva kṣamāyāṃ prayatnamekāntahitakṣamāyām // Ps_3.1 // parāparādheṣu sadānabhijñā vyavasthitiḥ sattvavatāṃ manojñā / guṇābhinirvartitacārusaṃjñā kṣameti lokārthacarī kṛpājñā // Ps_3.2 // parārthamabhyudyatamānasānāṃ dīkṣāṃ titikṣāṃ prathamāṃ vadanti / seturjalānīva hi roṣadoṣaḥ śreyāṃsi lokasya samāvṛṇoti // Ps_3.3 // alaṃkriyā śaktisamanvitānāṃ tapodhanānāṃ balasaṃpadagrā / vyāpādadāvānalavāridhārā pretyeha ca kṣāntiranarthaśāntiḥ // Ps_3.4 // kṣamāmaye varmaṇi sajjanānāṃ vikuṇṭhitā durjanavākyabāṇāḥ / prāyaḥ praśaṃsākusumatvametya tatkīrtimālāvayavā bhavanti // Ps_3.5 // pratikriyā durjanavāgviṣāṇāṃ prahlādanī jñānaniśākarābhā / dhīraprakārā prakṛtiryatīnāṃ kṣāntirguṇānām adhivāsabhūmiḥ // Ps_3.6 // sattvasya gāmbhīryamayasya sāro ghanāgamaḥ krodhanidāghaśāntyai / vyatītavelasya guṇārṇavasya vyāpī svanaḥ kṣāntimayo 'bhyudeti // Ps_3.7 // ā brahmalokādadhirohāṇārthā sopānapaṅktirgatakhedadoṣā / karmāntaśālā guṇaśībharasya rūpasya sallakṣaṇabhūṣaṇasya // Ps_3.8 // unmūlanī vairaphalācitānāṃ kṣamāsariddoṣamahādrumāṇām / saṃbodhicittasya vivardhitasya guṇāmburaśeḥ satatānukūlā // Ps_3.9 // śubhā paratrāpi hite samṛddhirjagaddhitārthasya parā vivṛddhiḥ / śubhasvabhāvātiśayaprasiddhiḥ kṣāntirmanaḥkāyavacoviśuddhiḥ // Ps_3.10 // saṃsāradoṣairna ca cchedameti sattvān kṛpāsnigdhamavekṣamāṇaḥ / satkarmabhirlokahitaiḥ samantād yaśomayatvaṃ vrajatīva loke // Ps_3.11 // na spṛśyate vismayavācyadoṣairjñānāvadānena titikṣureva / anityatākṣāntibalodayācca praharṣamāyāti sukhe 'pi naiva // Ps_3.12 // saṃkocamāyāti na cāyaśobhirvisāriṇā kṣāntibalaśrayeṇa / ataśca śeṣairapi lokadharmairaniśritatvānna sa cāpalīti // Ps_3.13 // tīvraprakārairapi viprakārairna vikriyāṃ yānti satāṃ manāṃsi / dṛḍhābhilāṣāṇi munīndrabhāve kṣāntyā balādhānasusaṃskṛtāni // Ps_3.14 // sa kṣāntidhīreṇa ca mānasena kaṣṭāni saṃdarśayate tapāṃsi / darponnatiṃ tīrthakṛtāṃ manaḥsu nīcaiḥ kariṣyan hitakāmyayaiva // Ps_3.15 // loko 'yamātmābhiniveśasamūḍhaḥ śeṣān parānityabhimanyamānaḥ / tadviprakārairabhibhūtacetā<;ḥ>; kṣamāviyogāt parikhedameti // Ps_3.16 // kṛpāsanāthāni satāṃ manāṃsi kṣāntyā kṛtasvastyayanakriyāṇi / naṣṭātmadṛṣṭiṇi parāpakārān na vikriyāṃ yānti guṇānurāgāt // Ps_3.17 // mithyāvikalpo hṛdayajvarasya krodhasya heturdhṛtidurbalānām / samyagvikalpastu samādadhāti kṣāntiprakārāṃ manasaḥ praśāntim // Ps_3.18 // vikalpasanniśrayasaṃśritāyāṃ kṣāntyāṃ na tu syāccalitāvakāśaḥ / pratyūṣavātasphurite 'mbhasīva saṃpūrṇacandrapratibimbalakṣayāḥ // Ps_3.19 // vikalpaśāntiṃ paramārthatastu kṣāntiṃ kṣamātattvavido vadanti / tasmādvikalpopaśame yateta svapnopamaṃ lokamavekṣamāṇaḥ // Ps_3.20 // cakṣuḥ kim ākrośati cakṣuretacchrotrādi vākrośati kiṃ tadādi / yaivaṃ kṣamā sāyatanānvavekṣā na kṣāntireṣā paramārthatastu // Ps_3.21 // vaktā vacaścaitadanityameva śrutirvikalpo 'pi ca yo mamāyam / anityabhāvapravikalpanaiṣā na kṣāntimetām paramāṃ vadanti // Ps_3.22 // kartāpakārasya na kaścidasti naivāsti kaścitkriyāte ca yasya / nairātmasaṃdarśanasiddhireṣā na kṣāntireṣāpi gataprakarṣā // Ps_3.23 // tattatpratītya prabhavanti bhāvā nindāpraśaṃsāsukhaduḥkhasaṃjñāḥ / pratītyasiddheravatārabhūmirna kṣāntiratyantasamāhitaiṣā // Ps_3.24 // yadyesā saṃmohamahāgraheṇa paryastacetā nanu nāhamevam / ityunnate cāvanate ca citte kṣāntiprakarṣasya kuto 'vakāśaḥ // Ps_3.25 // pradhvaṃsinī varṇalavapratiśrudyantrādivaikaikaśa uccarantī / kuryāṃ kathaṃ kasya ca kāṃ ca pīḍām eṣāpi na kṣāntiratiprakṛṣṭā // Ps_3.26 // yadyesā matpāpaparikṣayārthaṃ na vīkṣate svāmapi dharmapīḍām / asmān na kalyāṇataraṃ hi mitram asāvapi kṣāntyupacārā eva // Ps_3.27 // karmasvatāṃ eva hi vīkṣamāṇastitikṣate tadguṇadarśanācca / naivaṃprakārāpi hi naiṣṭhikatvaṃ kṣāntirvikalpopahatā prayāti // Ps_3.28 // anityaduḥkhāśuciniḥsvabhāvatā mama kṣamante na tu tadviparyayāḥ / iyaṃ vipakṣapraśamakṣamā kṣamā dvayapravṛtterna tu pāramārthikī // Ps_3.29 // ayatnatattvārthavicakṣaṇo janaḥ paropakāreṣu yataḥ pravartate / kṣamā na caivaṃ samatāṃ sameti yā yataḥ kṣamaivaṃ na vikalpanakṣayā // Ps_3.30 // nirodham āyānti yadā tvaśeṣatāḥ samādhikanyūnavikalpanakramāḥ / anuttarāṃ kṣāntimamānagocarāṃ vadanti tāmadvāyamārgacāriṇāḥ // Ps_3.31 // svataḥ parasmādubhayādahetuto yathā na bhāvāḥ prabhavanti ke cana / svataḥ parasmād ubhayād ahetutastathā na bhāvā vibhavanti ke cana // Ps_3.32 // naṣṭād anaṣṭād ubhayāc na nobhayān na jātu kāryaṃ khalu vidyate kva cit / tathāpi kāryaṃ samudeti vastuno yetthaṃ kṣamā sā dvayavarjitā kṣamā // Ps_3.33 // sato 'sato vāsti na janma janmanā vinā nirodho 'pi na kasya cit kva cit / svabhāvaśūnyāmiti bhāvakalpanāṃ vipaśyataḥ kṣāntirudeti naiṣṭhikī // Ps_3.34 // avāpya yāṃ vyākriyate sahasraśo jinairasau nāma jino bhaviṣyati / pravartate lokahitakriyāvidhiḥ samāhitasyaiva ca tasya sarvadā // Ps_3.35 // yāvacca bhāvābhiniviṣṭabuddhiratra dvayaṃ tāvadupaiti mohāt / tathānimittaṃ ca vimokṣaheturdure bhavatyasya yathā kṣiteḥ kham // Ps_3.36 // upaiti dharmapraṇidhānakarmasu prabhutvamṛddhāvadhimuktijanmasu / tathā pariṣkāravidhau svacetasi prakarṣiṇi jñānabale tathāyuṣi // Ps_3.37 // avāpya caitadvaśitāmayaṃ dhanaṃ prakṛṣṭaṃ akṣiṣṇu parārthasādhanam / janasya kṛcchreṣu patiṣyataḥ sataḥ sa jāyate dhāraṇakāraṇaṃ vibhuḥ // Ps_3.38 // tasmāt parārthamahatīṃ dhuramudvahadbhiḥ kṣānterupāyavidhireṣa sadānugamyaḥ / atra sthitasya hi bhavanti parārthacittāḥ sarvā<;ḥ>; kriyā guṇaphalābharaṇābhirāmāḥ // Ps_3.39 // asyāṃ hi bhaktirapi yā pravirūḍhamūlā tāmabhyasanti munayo munirājabhāve / śraddhānuviddhamanasāṃ na hi dharmamārge dṛṣṭo manoratharathasya yato 'kṣabhaṅgaḥ // Ps_3.40 // // kṣāntipāramitāsamāsaḥ // 4. vīryapāramitāsamāsaḥ sarvaṃsahe kṣāntibale ca rūḍhe sarvādbhutānyārabhate sa śauryāt / vīryeṇa kāryāntamahābalena yasmāt sa devānapi yātyatītya // Ps_4.1 // sudṛśyapārāṇyapi laukikāni kāryāṇi nirvīryaduruttarāṇi / aprāpyarūpaṃ tu na kiṃ cid asti khedānabhijñena parākrameṇa // Ps_4.2 // ārabdham evotsahate na hīna ārabhya madhyastu viṣādameti / parārtham aśrāntaparākramāste nirvāṇamutsṛjya samārabhante // Ps_4.3 // prāyeṇa dainyopahato jano 'yaṃ svādhīnavīryo 'pi gurusvakāryaḥ / ahīnavīryasya tu merusāro 'pyakhedasādhyaḥ parakāryabhāraḥ // Ps_4.4 // saṃsārakoṭyorubhayoḥ samānaiḥ prayāmasārairdivasairyadi syuḥ / saṃvatsarāstatpracayātidīrghaiḥ kalpaiḥ samudrodakabindutulyaiḥ // Ps_4.5 // utpādayeyaṃ yadi bodhicittam ekaikametena parākrameṇa / saṃbhāraśeṣaṃ cinuyāṃ tathāpi bhūyaḥsamutsāritakhedadainyaḥ // Ps_4.6 // ekaikamevaṃ yadi bodhicittaṃ prāpyeta saṃbhāravidhiśca śeṣaḥ / tathāpi bodhiṃ samudānayeyaṃ kṛpāsamutsāhitadhairyasāraḥ // Ps_4.7 // saṃsāraduḥkhaṃ svamacintayitvā saṃnāhadārḍhyaṃ yadacintyamevam / ādyaṃ samādānamidaṃ vadanti vīravratānāṃ karuṇātmakānām // Ps_4.8 // padbhyāṃ atikramya kukūlakalpāṃ kṛtsnāṃ mahīmāyudhasaṃvṛtāṃ vā / yaddraṣṭum apyutsahate munīndrān pātuṃ śivaṃ dharmarasāyanaṃ vā // Ps_4.9 // saṃsārapaṅkājjanatā mayeyam uddhṛtya nirvāṇasukhe niveṣyā / utkṣepanikṣepavidhau padānāṃ yaccittamevaṃ ca samādadāti // Ps_4.10 // yad vā hitārthaṃ kramate parasya puṇyāni vā lokahitāya cittam / parākramaḥ so 'kṣayavikramāṇāṃ śrīmatsamādānavidhau dvitīyaḥ // Ps_4.11 // puṇyasya cotpādasamānakālaṃ saṃbuddhabhāve pariṇāmanaṃ yat / tadakṣayatvaṃ samudāgamāya śubhaṃ samādānam udāharanti // Ps_4.12 // mahatsu vāmbhaḥsu yathā niṣikto naivodabinduḥ kṣayamabhyupaiti / saṃbuddhabhāve pariṇāmitasya tathaiva puṇyasya na saṃkṣayo 'sti // Ps_4.13 // tathā hi kāruṇyaviśuddhabuddhiḥ sarvajñabhāvāya phalantyamūni / puṇyāni lokasya carācarasyetyevaṃ sa tānyārabhate susattvaḥ // Ps_4.14 // mahātrisāhasragataṃ janaughaṃ nirvāpayedekadine na kaścit / kalpaṃ tathā naiva ca sattvadhātostenāpi kiṃ cit paripācitaṃ syāt // Ps_4.15 // śrutvāpi sattvākṣayatāṃ imāṃ yaḥ sattvānaśeṣān vininīṣureva / viṣādadoṣānavalīḍhavīryaḥ kastasya dūrastha ihārthasāraḥ // Ps_4.16 // yaḥ puṇyarāśirjagatāṃ samagrastāvatpramāṇairdaśabhirjinasya / nivṛttimāgacchati romakūpa ekaika ekaikasujātaromā // Ps_4.17 // śatena bhūyo guṇitena tena puṇyena romāspadasaṃśritena / bhavatyanuvyañjanamekameva śeṣāṇi tasya prabhavanti kāye // Ps_4.18 // tāvadguṇādeva ca puṇyarāśestasmād anuvyañjanasaṃpraviṣṭāt / pratyekaśastasya jinatvaśaṃsi nirvartate lakṣaṇacitrakarma // Ps_4.19 // sallakṣaṇotpattinimittabhūtāt sahasrasaṃkhyāguṇitācca puṇyāt / nirvartate tasya manojñavarṇā saṃpūrṇacandrasphuṭakāntirūrṇā // Ps_4.20 // ūrṇābhinirvṛttikarmaṃ ca puṇyaṃ śatapramāṇairguṇitaṃ sahasraiḥ / karoti tasyānavalokanīyaṃ chattarābhamuṣṇīṣalalāmaśīrṣam // Ps_4.21 // ayaṃ mayā puṇyanidhiḥ parārthaṃ saṃceya ityuttamabodhicitte / vīryonmukhe kena mukhena tasmiṃllayapravṛttirlabhatāṃ praveśam // Ps_4.22 // sarve 'pi sattvā yadi lokadhātau pratyekabuddhaiḥ sadṛśā bhaveyuḥ / jñānena tebhyo 'bhyadhikaprabhāvaḥ kṣāntistha eko 'pi hi bodhisattvaḥ // Ps_4.23 // tathaiva ca kṣāntibalasthitebhyo viśeṣaṃ āyātyavivartanīyaḥ / aśrāntavīryaḥ kuśalaprayoge yallaukike caiva taduttare ca // Ps_4.24 // tebhyaḥ puṇaścādhika eva dūraṃ ya ekajātipratibaddhabodhiḥ / ka eva vādo dṛḍhavīryavatsu ye bodhimūle prathamaṃ niṣaṇṇāḥ // Ps_4.25 // tādṛgvidhajñānaviśuddhipūrṇaḥ syād yadyaśeṣena ca lokadhātuḥ / yāyāt kalāṃ so 'pi na bodhimūle sthitasya mārātikṛtāntyajāteḥ // Ps_4.26 // tādṛgvidhajñānaviśuddhacittāḥ syuryadyaśeṣena ca sarvalokāḥ / balapradeśasya muneratulyāḥ kalāpradeśairapi te samagrāḥ // Ps_4.27 // ityadbhutajñānasamudramekaḥ kṛpātmako nistarituṃ prayāti / avyāhatājñaḥ paracittacāre prajñāvabhāsaṃ ca nabho viśālam // Ps_4.28 // sarveṣu sattveṣu ca tasya mātrā samānahārdā karuṇābhyudeti / saṃbuddhadharmāśca tato 'vaśeṣāstasyādbhutāḥ saṃprabhavantyaśeṣāḥ // Ps_4.29 // ebhiḥ samādānaguṇairupetaḥ śuddhaśravaiḥ pelavasattvasattvaiḥ / aṣṭābhiraṅgairiva tattvamārgo vīryaprakarṣādadhikaṃ vibhāti // Ps_4.30 // vīryaṃ tridhā yaḥ kuśalaprayogastasmācca vākkāyamanoviśeṣāḥ / prasthānaviṣṭhānasamāhitasya vīryaprakarṣasya manomayasya // Ps_4.31 // yo bodhicittapraṇayaḥ samaśca kṛpā ca nairātmagatau kṣamā ca / caturvikalpo janasaṃgrahaśca sarveṣu dharmeṣvanavagrahaśca // Ps_4.32 // saṃsārapaṅke yadakhinnatā ca traidhātukasyaiva ca nopalabdhiḥ / sarvasvadānaṃ na ca tena mānaḥ samagraśikṣasya na śikṣayā ca // Ps_4.33 // parāpakārairavikāri dhairyaṃ cittasya cātyantamavikṣatiryā / ārambhadārḍhayaṃ kuśalakriyāsu prītirvivekaikarasā ca citte // Ps_4.34 // caturvidhadhyānasamāpanaṃ ca cittasya nidhyaptiranātmataśca / atṛptatā ca śrutavistareṇa nyāyapraveśastadavekṣaṇācca // Ps_4.35 // yā deśanā caiva yathāśrutānāṃ jñānaṃ ca dharmānabhilāpyatāyām / pañcasvabhijñāsu ca yatprabhutvam abhyāsamātrā ca taduttarāyām // Ps_4.36 // yadṛddhipādeṣvabhinirhṛtatvaṃ paṭvī na cāyāsamayī kriyā ca / samyakprahāṇeṣu ca yaḥ prayogaḥ śubhāśubhādeva ca yā vimuktiḥ // Ps_4.37 // yatkauśalaṃ cendriyanirṇayeṣu nirindriyān paśyati yacca dharmān / mārgasya saṃbhāravimārgaṇaṃ ca na cāsya kiṃ cid gamanaṃ kutaścit // Ps_4.38 // ityevamādyaṃ pṛthucitravīryaṃ prasthānaviṣṭhānaviśeṣacitram / asyākṣayatvapratipūraṇārthaṃ prasthānakarmaiva viśeṣahetuḥ // Ps_4.39 // nimittakarmasvapi na pravartate vitiṣṭhate jñānamaye ca karmaṇi / kṛpāguṇādyan na jahāti saṃskṛtaṃ na coruvīryo 'pi patatyasaṃskṛte // Ps_4.40 // apūrvadharmaśrutiralparogatā durāsadetvaṃ śrutadharmadhāraṇam / amānuṣebhyo 'pi parigrahodayaḥ samādhigotrapratilambha eva ca // Ps_4.41 // vrajantyavandhyā yadaharniśaṃ kriyā guṇairna hāniṃ yadutpaiti mauśalīm / vivṛddha evotpalavacca yadguṇairmanuṣyadharmādadhikaprayojanaiḥ // Ps_4.42 // yaśo viśālam ca sukhaṃ sukhodayaṃ vinītakārpaṇyamanastvamuttamam / guṇāśca teṣāmiha dṛṣṭadhārmikā bhavanti vīryāditi ko 'tra vismayaḥ // Ps_4.43 // trailokyapūjyamamitoruguṇaṃ saṃbuddhabhāvamapi yānti yadā / vīryavyāpāśrayadṛḍhāḥ puruṣā na syād ataḥ ka iva vīryaparaḥ // Ps_4.44 // // vīryapāramitāsamāsaḥ // 5. dhyānapāramitāsamāsaḥ atha dhyānavidhau yogaṃ kuryāj jñānavivṛddhaye / sukhaṃ hi kartuṃ lokānāṃ jñānālokādanugraham // Ps_5.1 // prasīdatyadhikaṃ jñānaṃ dhyānānmanasi nirmale / śaradutsāritaghane nabhasīvendumaṇḍalam // Ps_5.2 // viśuddhaśīlaḥ kalyāṇaiḥ sahāyaiḥ sahitairhitaiḥ / alpakṛtyaḥ praśāntātma smṛtyadhiṣṭhānaveṣṭitaḥ // Ps_5.3 // nivasan vṛkṣamūleṣu śādvalāstīrṇabhūmiṣu / anupaskṛtaramyeṣu vanapuṣpasugandhiṣu // Ps_5.4 // dhyānasācivyadhīreṣu saṃtuṣṭajanaveśmasu / jananirghoṣamūkatvād gambhīrāvasthiteṣviva // Ps_5.5 // pratyaraṇyaniviṣṭeṣu śūnyeṣvāyataneṣu vā / kuñjeṣu ca mahīdhrāṇāṃ siṃhanādānunādiṣu // Ps_5.6 // yatra kva cana vā deśe saṃsargakleśavarjite / paryaṅkena sukhāsīnaḥ śarīram ṛju dhārayan // Ps_5.7 // upasthāpya smṛtimayīṃ rakṣāṃ abhimukhīṃ hṛdi / kṛpayā kuvitarkāṇāṃ kṛtvevākṣaṇaghoṣaṇām // Ps_5.8 // prajñāparicayasyāyāṃ kālo me na tu nirvṛteḥ / na hi sattvān anirvāpya svayaṃ nirvātum utsahe // Ps_5.9 // iti lokahitāvekṣī buddhabhāvagataspṛhaḥ / kuryāt sātatyayogena dhyānārambhasamudyamam // Ps_5.10 // na hi viśramya viśramya mathnannagnimavāpnuyāt / sa eva yogo yoge 'pi viśeṣādhigamādṛte // Ps_5.11 // ekatraiva ca badhnīyād dṛḍham ālambane manaḥ / anyānyālambanagrāhaḥ kliśnātyevākulaṃ manaḥ // Ps_5.12 // vidarśanād vīryabalāllīyamānaṃ samuddharet / uddhanyamānaṃ ca manaḥ praśamena nivārayet // Ps_5.13 // samyaggatamupekṣitaṃ samādhibalaniścalam / tatrāpi vā tanmayaḥ syāt sugatajñānalabdhaye // Ps_5.14 // na ca dhyānasukhāsvādaḥ pāratantryamanukramet / na hi svasukhamātrārthamayam ārambhavistaraḥ // Ps_5.15 // śarīrajīvitāpekṣī dainyopahatamānasaḥ / na kuryād vīryaśaithilyamapyādīpte svamūrdhani // Ps_5.16 // lakṣayitvā nimittāni manastasya samādhaye / bhraśyamānaṃ prayuñjīta smṛtyāvahitayā punaḥ // Ps_5.17 // mano nivaraṇebhyaśca vipakṣairvinivartayet / svecchāprayātaṃ dviradam aṅkuśākarṣaṇairiva // Ps_5.18 // atha nīvaraṇavyādhināśaprasvasthamānasaḥ / dāridryādiva nirmukto mahato vyasanādiva // Ps_5.19 // prītiyuktena manasā kāmadoṣān vicārayet / tadviyogopalabhyāṃ ca parāṃ sukhaparamparām // Ps_5.20 // vidyududdyotacapalāḥ phenāṃśukanibhātmakāḥ / svapnavat pelavāsvādā vañcanārthamivoditāḥ // Ps_5.21 // pitṛṇāmapi putreṣu putrāṇāṃ ca pitṛṣvapi / prītisarvasvabhūteṣu suhṛtsu suhṛdāmapi // Ps_5.22 // guṇapracayabaddhasya vyūḍhesu samareṣvapi / darśitasthairyasārasya snehasetorvidāriṇaḥ // Ps_5.23 // iha paryeṣṭiduḥkhasya paratra narakasya ca / hetubhūtā yataḥ kāmāḥ kāmayeta na tān ataḥ // Ps_5.24 // yadāśrayo vitarko 'pi prajñācakṣurnimīlanaḥ / ātmano 'pi parasyāpi vighātāya pravartate // Ps_5.25 // ātmakāmairapi ca ye sarvathāpi vivarjitāḥ / parārthakāmastān kāmāṃstyaktvā kathamanusmaret // Ps_5.26 // tṛptireṣāṃ na saṃprāptyā nāhanyahani sevayā / naiva saṃnicayenāpi ko 'nyo vyādhirataḥ paraḥ // Ps_5.27 // yadāsvādahato naiva svārthamapyavabudhyate / unmattapānapratimān kastān sahṛdayaḥ smaret // Ps_5.28 // ityevaṃ sarvato duṣṭān kāmāṃstasyānupaśyataḥ / tataḥ saṃkucitaṃ cittaṃ naiṣkramye 'bhiprasīdati // Ps_5.29 // vivekajaṃ prītisukhaṃ tataḥ prasrabdhilabdhijam / prāpnoti cittasyaikāgryaṃ prathamadhyānasaṃjñitam // Ps_5.30 // sa vitarkavicārāṇāṃ kāmānāmiva duṣṭatām / puṣyāṃstatpraśamānveṣī samādhiprītijaṃ sukham // Ps_5.31 // adhyātmasaṃprasādācca cittaikāgratayā ca tat / dvitīyaṃ dhyānamityāhuradvitīyā maharṣayaḥ // Ps_5.32 // utplavaṃ manaso dṛṣṭvā prīteratha virajya saḥ / tṛtīyaṃ dhyānamāpnoti smṛtyupekṣāsamanvitam // Ps_5.33 // sukhabhogamapi tyaktvā sukhaduḥkhanirākṛtam / viśuddhaṃ smṛtyupekṣābhyāṃ caturthaṃ dhyānamaśnute // Ps_5.34 // abhijñā labhate pañca sa ca tatrānugāminīḥ / rājyastha iva dharmātmā hrīkīrtiśrīmatidyutīḥ // Ps_5.35 // pratyekajinalabdhāśca śrāvakīyā vyatītya ca / tā bhavantyadhikā dūraṃ parārthasamudāgamāt // Ps_5.36 // sa hi matsariṇastyāge śīle tadvikalānapi / kopanān kṣāntisauratye kusīdān vīryasaṃpadi // Ps_5.37 // vikṣiptacetaso dhyāne prajñāyāṃ tannirākṛtān / niyojayati kāruṇyādaśrāntācāravikramaḥ // Ps_5.38 // ato 'cyutābhirdīptābhirbhābhirlokāvabhāsanam / marīcibhirivādityāḥ kurute 'nantagocaram // Ps_5.39 // atha pāpakṛtaḥ sattvān patato narakādiṣu / kṣīṇapuṇyāyuṣaścaiva devāñchāśvatamāninaḥ // Ps_5.40 // taistairduḥkhaviśeṣaiśca lokaṃ kāraṇayāhatam / tatra divyaprabhāveṇa cakṣuṣā sā vilokayan // Ps_5.41 // tīvramāyāti kāruṇyaṃ kāruṇyān na pramādyati / parārtheṣvapramattaśca yātyacintyaprabhāvatām // Ps_5.42 // athānyalokadhātusthān sampaśyati tathāgatān / buddhakṣetraguṇavyūhān saṃghasyaiva ca saṃpadaḥ // Ps_5.43 // bodhisattvarṣabhāṇāṃ ca viśuddhācāragocaram / sarvalokahitodarkaṃ śrīmaccaritamīkṣate // Ps_5.44 // tatra ca praṇidhistasya sukhenaiva samṛdhyati / parārthapariṇāmācca śīlasyaiva ca saṃpadaḥ // Ps_5.45 // atimānuṣayā śrutyā divyayārthaviśuddhayā / śṛṇvannuccāvacā vāco vidūre 'pyavidūravat // Ps_5.46 // kṛpādūracarairuktāḥ pāruṣyavirasākṣarāḥ / antardīptasya kopāgnerniścarantīrivārciṣaḥ // Ps_5.47 // apsarogītasacivān bhūṣaṇasvanaśībharān / divyatūryaninādāṃśca vināśaikarasānapi // Ps_5.48 // niṣevyamāṇān rāgāndhairamitrānmitrārūpiṇaḥ / vīkṣya vrajati kāruṇyaṃ teṣāṃ vāñcanayā tayā // Ps_5.49 // bhayādduḥkhaviśeṣācca so 'vispaṣṭapadākṣaraiḥ / nārakairārtarasitairhṛdīvābhihatastataḥ // Ps_5.50 // paramālambate vīryaṃ majjāgatamahākṛpaḥ / tīkṣṇāgreṇa pratodena sadaśva iva coditaḥ // Ps_5.51 // nānālokasthitebhyo 'tha jinebhyo dharmadeśanāḥ / śṛṇoti sarvasattvānāṃ nirvāṇakāṅkṣayākṣayāḥ // Ps_5.52 // tataḥ sa paracitteṣu vijñāyānuśayāśayān / puṇyāṅkurān ropayati jñānasādhanavānnavān // Ps_5.53 // smṛtvā pūrvanivāsaṃ ca kalpakoṭisahasraśaḥ / paśyan puṇyāni lokānāṃ tathendriyabalābalam // Ps_5.54 // tadāśrayavaśādṛddhyā so 'nekīkṛtavigrahaḥ / avandhyakathanaṃ yāti yathābhājanadeśanāt // Ps_5.55 // kva cid arkasahasradīptināpyavisaṃvāditakāntisaṃpadā / vapuṣā munirājalakṣaṇaḥ sphuṭacitreṇa samantalakṣmaṇā // Ps_5.56 // janayannayanotsavaṃ nṛṇāṃ vacasā hlādaviśeṣamācaran / sa karotyamṛtaprakāśanaṃ jinabhāvāya jinādhimuktiṣu // Ps_5.57 // praśamottarayā muniśriyā kva cid atyārthaviśiṣṭaceṣṭayā / kurute muniśiṣyarūpabhṛdvinayaṃ tadvinayārhacetasām // Ps_5.58 // abhisāritapādapaṅkajaḥ suracūḍāmaṇibhirmahendravat / dhanado dhanado yathā kva cit kuha cidbrahmavadadbhutadyutiḥ // Ps_5.59 // kva cid unmiṣitatrilocanaḥ śaśīlekhāmalamaulibhūṣaṇaḥ / amarādhipabhāsuradyutirbujagendraśriyamudvahan kva cit // Ps_5.60 // kuliśānalapiṅgalāṅguliḥ kuha cid guhyakarājarājavat / amitājinalakṣmavān kva cid guṇaraśmirmunicandramā iva // Ps_5.61 // sphuṭakaustubharatnaraśmibhirvipuloraḥsthalabhāsuradyutiḥ / garuḍadhvajarājadṛk kva cit kuha ciccaiva halāyudhadyutiḥ // Ps_5.62 // sitaśaktiracintyaśaktimān kuha ciccāruśikhaṇḍivāhanaḥ / udayāstanagendrabhūṣaṇaḥ śaśisūryāmalarūpavān kva cit // Ps_5.63 // kuha cid dhutabhuṅmarutvatāṃ vapuṣānyatra narāśrayāśinām / vāruṇadyutim udvahan kva cit kuha cinmanmathacāruvigrahaḥ // Ps_5.64 // lalitāṃ pramadānarākṛtiṃ naranārīratisaṃgalālasaḥ / kva cid eva tapodhanaśriyaṃ vidadhat kāmaviraktamānasaḥ // Ps_5.65 // hṛdayāni harannṛṇāṃ kva cid guruśiṣyakṣitipālavṛttibhiḥ / narakeṣvapi ca parabhāvato vidadhadduḥkhavimokṣaṇakṣaṇam // Ps_5.66 // jagatām adhimuktivistarairatha so 'nekavidhairviceṣṭitaiḥ / karuṇāguṇasaṃtatastataḥ kurute lokahitaṃ tatastataḥ // Ps_5.67 // samavāpya viśeṣasaṃpadaṃ vipulāṃ dhyānaguṇaśrayādimām / prayateta viśeṣavattaraṃ nidhicihneṣvavisaṃvadatsviva // Ps_5.68 // kuśale sthitirapyanūrjitā kim ahāniḥ śithilavratocitā / prayateta vivṛddhaye tataḥ parihāṇistu viparyayādataḥ // Ps_5.69 // sulabhaśca samādhirudyamād anurakṣā punarasya duṣkarā / sahasā vijigīṣuṇā yathā vijitasya praśamapratikriyā // Ps_5.70 // manasaḥ parivṛttilāghavaṃ paramaṃ tatra na viśvasedataḥ / anavāpya mahīmivācalām acalāṃ bhūmimabhīradurgamām // Ps_5.71 // abhisaṃskṛta[mārgacāriṇaḥ] patanāntā hi samādhivistarāḥ / ata uttamamārgabhāvanām avalambeta vikalpavarjanāt // Ps_5.72 // sucinityasukhātmakalpanaṃ kapaṭam saṃskṛtadambhasaṃbhavām / samavekṣya na bhāvakalpanāpraṇayavyāpṛtamānaso bhavet // Ps_5.73 // viśade 'pyupalambhasaṃbhave vrajati kleśaśaravyatām ataḥ / vyatiyāti tu māragocaraṃ tamanarthaṃ praśamayya sarvathā // Ps_5.74 // na hi niśrayadośaduṣito bhavati dhyānavidhirviśuddhaye / calatānugato hi niśrayaḥ sakhaṭuṅkastata eva kathyate // Ps_5.75 // vyavahāravidhiprasiddhaye pratipattadbhavatīti kathyate / na hi kiṃ cid udeti kutra cit sadasatsaṃbhavayuktyasaṃbhavāt // Ps_5.76 // gaganena samānamānasastribhavādapyu atha vītaniśrayaḥ / avikalpitadhīraceṣṭito vacanenāpratiyatnaśobhinā // Ps_5.77 // kurute sa ca laukikīṃ kriyāṃ jagadekāntahitānuvartinīm / na samādhibalācca hīyate vaśavartitvamavāpya cetasaḥ // Ps_5.78 // tataḥ paraṃ parahitatatparodyataiḥ samādhibhirvidhivihitaprayojanaiḥ / vivardhate ghanasamaye yathodadhiḥ saridvadhūsamupahṛtairnavāmbubhiḥ // Ps_5.79 // // dhyānapāramitāsamāsaḥ // 6. prajñāpāramitāsamāsaḥ puṇyāni dānaprabhṛtīnyamūni prajñāsanāthānyadhikaṃ vibhānti / hiraṇmayānīva vibhūṣaṇāni pratyuptaratnadyutibhāsvarāṇi // Ps_6.1 // kriyāsu sāmarthyaguṇaṃ hi teṣāṃ prajñaiva vistāriṇamādadhāti / svārthapravṛttau viśadakramāṇāṃ yathā manaḥsaṃtatirindriyāṇāṃ // Ps_6.2 // kriyāsvayogyāni śarīrayantrāṇyāyurviyuktāni yathā na bhānti / tathaiva kāryāṇi na bhānti loke prajñāviyogena jadīkṛtāni // Ps_6.3 // śraddhādikānāmapi cendriyāṇāṃ prajñāgraṇī buddhirivendriyāṇām / guṇāguṇān vetti hi tatsanāthaḥ kleśakṣaye naipuṇametyataśca // Ps_6.4 // prajñāviyogāt phalalālasānāṃ naiva svatodānaviśuddhirasti / tyāgaṃ parārthaṃ hi vadanti dānaṃ śeṣastu vṛddhyārthamiva prayogaḥ // Ps_6.5 // prajñāsamunmīlitacakṣuṣastu dattvā svamāṃsānyapi bodhisattvāḥ / naivonnatiṃ nāvanatiṃ prayānti bhaiṣajyavṛkṣā iva nirviklapāḥ // Ps_6.6 // evaṃ sa bhūmiṃ prathamāmupaiti lokottarasyārthavidhipratiṣṭhām / akrodhanaḥ prītisamṛddhacetā dānairmahadbhirjagadarthacetāḥ // Ps_6.7 // prāyeṇa yasyāṃ balacakravartī bhavatyasaṃhāryamatiśca bodheḥ / prajñāguṇādeśitasatpatho 'tha karmeṇa bhūmiṃ vimalāmupaiti // Ps_6.8 // yasyāṃ prakṛtyaiva viśuddhaśīlaścaturmahādvīpapatiḥ sa bhūtvā / narendracūḍāmaṇisatkṛtājñaḥ sūryārhatāmeti yathā munīndraḥ // Ps_6.9 // tataḥ paraṃ kāmiṣu daivateṣu loke 'pi ca dvitrisahasrasaṃkhye / aiśvaryamāpnoti tataḥ paraṃ ca bhūmiṃ viśodhya prabhavāṃ prabhāyāḥ // Ps_6.10 // śīlasya śuddhiḥ kuta eva tasya yaḥ prajñayā nāpahṛtāndhakāraḥ / prāyeṇa śīlāni hi tadviyogād āmarṣadoṣaiḥ kaluṣīkriyante // Ps_6.11 // nātmārthamapyasti tu yasya śīlaṃ prājñasya tasyāsti kathaṃ parārtham / yo dṛṣṭadoṣo bhavabandhanānāṃ lokān samastāṃstata ujjihīrṣuḥ // Ps_6.12 // prajñāvipakṣairhṛdi soparāge kṣamāguṇaḥ kena dhṛtiṃ labheta / guṇāguṇāavekṣaṇakātarākṣe khyāto guṇairvīrā iva kṣitīśe // Ps_6.13 // prajñānvitānāṃ tu parāpakārāḥ kṣamāguṇāḥ sthairyakarā bhavanti / bhadrātmakānāmiva vāraṇānāṃ karamāśrayā naikavidhā viṣeṣāḥ // Ps_6.14 // niṣkevalaṃ vīryamapi śramāya prajñāsanāthasya tu tasya kārye / anuttaraḥ siddhiguṇo 'bhyudeti hartā tadutthasya pariśramasya // Ps_6.15 // yasmāt paraṃ sūkṣamataraṃ na kiṃ cid yannaipuṇānāṃ paramaḥ prakarṣaḥ / yatkāmadoṣādibhirāvṛtānāṃ manaḥpathaṃ naiva kadā cideti // Ps_6.16 // tad dhyānamekāntasukhābhirāmaṃ kathaṃ pravekṣyantyastāṃ manāṃsi / sthūlāni doṣopacayairmahadbhiḥ prajñotpathaṃ nyāyamivāśritānī // Ps_6.17 // prajñānirudyogamaterhi dṛṣṭirnāyāti śuddhiṃ tadṛte na śīlam / samyakasmādhis tadṛte na labhyo duḥkhakṣayastadvirahāttathaiva // Ps_6.18 // prājñastu doṣādbhayamīkṣamāṇaḥ sukhānubaddhaṃ ca sukhaṃ guṇebhyaḥ / vihāya doṣāñjagadarthakāmo guṇābhirāmeṇa pathā prayāti // Ps_6.19 // samudyatastena samādhimetya prāpnoti vākkāyamanoviśuddhīḥ / ato 'navadyena balena yuktaḥ pravartate lokahitodayeṣu // Ps_6.20 // dānena cābhīpsitabhūyasaiva priyairadīnairvacanāmṛtaiśca / naiṣkāraṇorjasvalayā ca vṛttyā parārthacaryāsu samaṃ samantāt // Ps_6.21 // sāmānyamartheṣu ca darśayitvā premṇā vaśīkṛtya manāṃsi teṣām / karoti nirvāṇasukhe pratiṣṭhāṃ prajñāguṇāvyāhatadharmacakraḥ // Ps_6.22 // prajñādyarogaiśca balairamībhiradhyāsitaṃ nābhyupayātumīsā / ajīvikādurgatimṛtyunindāśāradyadoṣāśrayaṇī bhayārtiḥ // Ps_6.23 // bhayāni sarvāṇi hi doṣajāni prajñā na doṣaiḥ sahavāsameti / śaradvyapoḍhābhragavākṣapakṣā bhā bhāskarasyeva tamaḥpratānaiḥ // Ps_6.24 // sahasraraśmerudaye 'pi yāni tamāṃsi rundhanti jagadgatāni / nāmaikaśeṣāṇi karoti tāni prajñāprabhāyāḥ prasaraprabhāvaḥ // Ps_6.25 // na tatra bhūyaḥ karaṇīyam asti yatra prabhā sā balatāmupaiti / yugāntakālānalasaṃhṛte hi loke na dagdhavyakathāḥ prathante // Ps_6.26 // jyotīṃṣi sarvāṇyapi saṃhitāni prajñāprabhāṃ nālamathopayātum / atastayā nāsti parātivṛddhirgarīyasī vāparihāṇijātiḥ // Ps_6.27 // saṃpūrṇatāṃ yāti sukhena śikṣā śīlāya cittapraśamāya caiva / prajñābhiyuktasya yatastato 'syāṃ sarvābhisāreṇa parākrameta // Ps_6.28 // yā skandhadhātvāyatanapravṛttau satyāśrayā pratyayitā parīkṣā / kālatraye 'pyeṣa samāsayuktyā prajñāvadātairviṣayapraveśaḥ // Ps_6.29 // kīrtiṃ vitanvanti jinātmajānāṃ prajñāvadātāścaritapradeśāḥ / guṇadvīṣāmapyatiduṣkuhāṇāṃ romāñcitā vismayapāratantryāt // Ps_6.30 // prajñābalaṃ dīptataraprabhāvaṃ nālaṃ prasoḍhuṃ sabalo 'pi māraḥ / prajñāṃśavo vibhramayānti cakṣurna draṣṭum īśo hi yataḥ sa eva // Ps_6.31 // kandarpanārācanipātasāhī prajñāmayaṃ varma vitatya citte / vyūḍhāni rūpaprabhṛtīnyanekānyeko 'pi nirbhīrabhibhūya yāti // Ps_6.32 // adhīrasātmyaṃ bhayaviklavaṃ vā mūḍhocitaṃ śokaparigrahaṃ vā / svalpātmacitteṣvavagāḍhamūlaṃ roṣoparāgaṃ parijihmitaṃ vā // Ps_6.33 // dīneṣu kārpaṇyamalīmasatvaṃ kṛtāspadaṃ rāgiṣu cāpalaṃ vā / tejovihīneṣvalasatvasattvaṃ samuddhateṣvapraśamātmakatvam // Ps_6.34 // tāṃstāṃśca līnānapi doṣaleśān pṛthagvidhiṣvāśrayagahvareṣu / samudbhavantyeva parākaroti prajñā pratijñeva jagaddhitārthā // Ps_6.35 // niveśya doṣakṣayadhīrasaumyāṃ bhavasya tasyopari dṛṣṭilakṣmīm / svayaṃ munīndrairabhiṣicyate yat prahlādinā vyākaraṇāmṛtena // Ps_6.36 // ūrṇāprabhābhiśca mahāmunīnāṃ niśīthacandradyutihāsinībhiḥ / yadājyadhārābhirivādhvaragnirvibhāti mūrdhanyabhiṣicyamānaḥ // Ps_6.37 // avāpya yasmān muniyauvarājyaṃ samaṃ samantād visṛtātmabhāvaḥ / lokasya duḥkhaṃ praśamatyayatnād rajo mahāmegha iva pravṛṣṭaḥ // Ps_6.38 // prajñāprabhāvopanataḥ sa sarvaḥ prabhāvisāraḥ sugatātmajānām / ko vismayo vātra sutapriyāyā mātuḥ samīyādyadiyaṃ vibhūtiḥ // Ps_6.39 // daśaprakāro 'pi yadā munīnāṃ tadāśrayādeva balaprakarṣaḥ / udetyasādhāraṇasundaraśca śeṣo 'pyasaṃkhyo guṇaratnarāśiḥ // Ps_6.40 // śāstrāṇi cakṣuḥpratimāni loke nidhānabhūtāṃśca kalāviśeṣān / mantrān paritrāṇakṛto vicitrān dharmavyavasthāśca pṛthagviśeṣāḥ // Ps_6.41 // paryāyacitraṃ ca vimokṣamārgaṃ tattacca lokasya hitopapādi / yadbodhisattvāḥ pravidarśayanti prajñāprabhāvābhyudayaḥ sa sarvaḥ // Ps_6.42 // divyapratispardhibhirindriyārthairnarendrabhāve 'pi hi bodhisattvāḥ / na yadvirūpāṃ prakṛtiṃ vrajanti prajñā guṇāmātyasanāthatā sā // Ps_6.43 // paropakāraikarasā ca maitrī rāgoparāgaprativarjitā ca / parasya duḥkheṣu parā dayā ca na śokabhārālasatāṃ gatā ca // Ps_6.44 // anuddhātatvaṃ mudite 'pi citte tamonirārambhamupekṣitaṃ ca / te te guṇā<;ś>;cābhyadhikaṃ vibhānti prajñāniruddhapratipakṣamārgāḥ // Ps_6.45 // ko nāma lokasya parārthasādhurduḥkhaikahetūni tamāṃsi hanyāt / avyāhatā jñānaśayāśayeṣu prajñā na cet syādatisūryādīptiḥ // Ps_6.46 // tatprāptaye śrutam aśītivikalpacitraṃ saṃceyam āśrayasahaṃ gurumabhyupetya / dvātriṃśatā tadadhigamya vivardhayeta samyaṅmanaḥ samavadhānakṛtairviśeṣaiḥ // Ps_6.47 // alpaśruto 'ndha iva vetti na bhāvanāyā mārgaṃ vicintayati kāni ca tadvihīnaḥ / tasmācchrutaṃ prati yateta tadāśrayā hi prajñā samudbhavati cintanabhāvanābhyām // Ps_6.48 // praśnairavigrahamukhaiśca kathāviśeṣairmīmāṃsayārthagativīkṣaṇayā svayaṃ ca / prajñāvivṛddhimabhitaḥ prayateta nityaṃ dhyānena tadguṇavivṛddhikareṇa caiva // Ps_6.49 // prajñābhyupāyavidhireṣa samāsatastu dhyānaṃ tadarthaniyataḥ śrutivistaraśca / tābhyāṃ samudbhavati hi prabhavo guṇānāṃ prajñāprabhāsamudayo 'gnirivāraṇībhyāṃ // Ps_6.50 // vidvajjanācaritamārgasamāśrayācca saṃmohahetugahanāni vivarjayeta / tairāvṛto na hi vibhātyudayasthito 'pi toyāvalambijaladāntaritaḥ śaśīva // Ps_6.51 // ālasyajṛmbhitamatitvam asatsahāyā nidrānivṛttiraviniścayaśīlatā ca / jñāne muneriva kutūhalitānivṛttirmithyābhimānaparisaṃkucitāśca pṛcchāḥ // Ps_6.52 // dainyena cātmaparitāpasamudbhavena vidvajjanābhigamanādarakātaratvam / mithyāvikalpapaṭutā vitathā ca dṛṣṭirmohāya tatpraśamanāya tu tadvipakṣāḥ // Ps_6.53 // skandheṣu sāyatanadhātuṣu satyayuktyo<;r>; hetudbhaveṣu śucayānavinirṇaye ca / dharmeṣu kauśalamaśeṣata eva yacca prajñāprayogaviṣayo 'ṣṭavikalpa eṣaḥ // Ps_6.54 // niḥsāraphenanicayairaviśeṣi rūpaṃ tisro 'pi budbudalavā iva vedanāśca / saṃjñāpi kāmaguṇaviprasṛtān satṛṣṇān bālān mṛgāniva vilobhayate marīciḥ // Ps_6.55 // saṃskārajātirapi tulyaguṇā kadalyā vijñānato 'pi na ca yuktatarāsti māyā / yanniśrayādbhramati naikavikalpaceṣṭaṃ bhūtābhibhūtakuṇapapratimaṃ śarīram // Ps_6.56 // nātmā tadīyamapi cātra na kiṃ cid asti saṃghāta eṣa vividhāśūcisaṃnidhānaḥ / bālān pralambhayata eva ca sattvasaṃjñā svacchandaceṣṭa iva yantravidhau suyukte // Ps_6.57 // ātmā na cakṣurapi ca kṣaṇabhaṅguratvāt tadvan na cakṣuṣi na cātra yathaiva cakṣuḥ / ādhyātmikāyatanaśeṣam aśeṣam evam ātmīyavastuviṣayo 'pi ca tadvivekī // Ps_6.58 // bāhyeṣu dhātuṣu śarīrasamāśritānāṃ nālpo 'pi lakṣaṇavirodhakṛto 'sti bhedaḥ / vijñānadhāturapi ca kṣaṇikaḥ sa nātmā tasmātparo 'pi ca nabhaḥkusumaiḥ samānaḥ // Ps_6.59 // ityetadudbhavati kevalameva duḥkhaṃ tṛṣṇāvimūḍhamanaso vigmāttu tasyāḥ / śāntiḥ parā bhavati tarṣaharastu mārgaḥ śīlaṃ samādhipariśuddhatayā ca dṛṣṭiḥ // Ps_6.60 // tattatpratītya bhavatīti viśuddhadṛṣṭirnāstyasti veti samupaiti sa naiva kiṃ cit / māyāmayaṃ jagadidaṃ pratibhāti tasya tasmāt sukhādiṣu bhavatyavikāradhīraḥ // Ps_6.61 // āsīdbhaviṣyati ca yat tad apīdṛgeva kaḥ saṃbhavo yadasukhaṃ na bhaved bhavebhyaḥ / evaṃ vyatītaviṣayeṣvapi vītarāgo naivābhinandati bhavāṃśca bhaviṣyato 'pi // Ps_6.62 // ākārabhedaparuṣe puruṣo 'parādhī ko nāma gūḍhanakharasphuṭadṛṣṭicihne / tatpraiṣyavṛttikapaṭānyanucintya rajyed viśvāsameva ca yathocitamatra yāyāt // Ps_6.63 // evaṃ vimuktamatirapyanukampakastu kleśāntaraṃ jagadanāthamavekṣamāṇaḥ / hīneṣu niṣpraṇayabuddhirudārabhāvān nirvātumicchati na buddhaguṇānalabdhvā // Ps_6.64 // lokārthasādhanavidhāvasamartharūpaṃ yānadvayaṃ samavādhūya sa pūrvameva / kāruṇyadeśitapatho munirājayānam ātasthivān parahitaikarasasvabhāvam // Ps_6.65 // hīnociteṣu na matirnamati praṇītā saṃtiṣṭhate mahati nāmahatī kadā cit / saṃsyandate śucibhireva śucisvabhāvaṃ tulyaistathānyadapi śāsvata eṣa yogaḥ // Ps_6.66 // svapnopamāni vigaṇayya sukhāsukhāni saṃmohadoṣakṛpaṇāṃ janatāṃ ca teṣu / ātmārtha eva gurutāṃ katham asya yāyād vyāpārabhāramavadhūya parārtharamyam // Ps_6.67 // yaḥ sarvalokahitakāraṇasarvaceṣṭastyaktvātmadṛṣṭiviṣayaṃ vitathābhimānam / sarvatra śāntamatiradvayamārgacārī so 'tyadbhutaścaritanirvṛta eva loke // Ps_6.68 // prajñāviśuddhikaramuttamayānametat sarvajñatā tadudayā hi mahāmunīnām / lokasya yā nayanatāmiva saṃprayāti dīptāṃśumaṇḍalatalotpatitā prabheva // Ps_6.69 // saṃsāradoṣabharanirmathito 'pi naiva prajñāvivecanatayā parikhīdyate yaḥ / nātmābhikhedapariviklavatāṃ sa yāti yānasya buddhaguṇasaṃjananasya loke // Ps_6.70 // paśyanti cābhutamayaṃ sugataprabhāvaṃ romāñcakañcukitasarvaśarīradeśāḥ / tadgāminaṃ pariharanti ca yānamārgaṃ kiṃ nāma kāraṇamṛte śaṭhaceṣṭitebhyaḥ // Ps_6.71 // ko nāma mārakalinānabhibhūtacetāḥ saṃbuddhadharmaguṇaratnanidhānabhūtam / sarvajñayānamapayānam anarthapaṅkād ākroṣṭumarhati na cejjagato 'sya vairam // Ps_6.72 // lokārthasādhanapare jinarājavaṃśe prajñānimīlitanayeṣu pariskhalatsu / cittaṃ narasya karuṇāmṛdu kasya na syāt tanmohadoṣaśamanāya dṛḍhaṃ ca vīryam // Ps_6.73 // prajñāyā janayati yaḥ parāṃ viśuddhiṃ nirmokṣaḥ kathamiva tasya dūrataḥ syāt / naivāsmātparataramasti śīlam anyat tattasmād bhajata vimokṣakāṅkṣiṇo hi // Ps_6.74 // // prajñāpāramitāsa[māsa]ścāyaṃ pāramitāsamāsaḥ // viśuddhamaunīndramanastaḍāgaprasūtasūtrāntasaroruhebhyaḥ / ādāya śurabhramareṇa samyag madhūrjitaṃ pāramitāsamāse //