Bhikṣuṇā avalokitasiṃhena samudbhāvitaḥ Dharmasamuccayaḥ prathamam udānam (jitadharmakāyavargāḥ parivarto hyanityatā / apramādaḥ kāmatṛṣṇe strī ca madyena te daśa // ) // (1) jitavargaḥ maṅgalācaraṇam // om namo buddhāya // prahīṇasarvāsrava nirmalaśrīryaḥ kleśajambālanimagnalokam / kṛpāguṇenodaharatsamena praṇamyate 'smai tribhavottamāya // Dhs_1.1 // granthakārapratijñā saddharma smṛtyupasthānasūtravaipulyasāgarāt / gāthāḥ samuddhariṣyāmi lokalocanatatparāḥ // Dhs_1.2 // mokṣasyāyatanāni ṣaṭ apramādastathā śraddhā vīryārambhastathā dhṛtiḥ / jñānābhyāsaḥ saṃtāśleṣo mokṣasyāyatanāni ṣaṭ // Dhs_1.3 // nava śāntisamprāptihetavaḥ dānaṃ śīlaṃ damaḥ kṣāntirmaitrībhūteṣvahiṃsatā / karuṇāmuditopekṣā śāntisamprāptihetavaḥ // Dhs_1.4 // narakasyāgrahetavaḥ cāpalyaṃ pāpasaṃśleṣaḥ krūratā vitathaṃ vacaḥ / mithyādṛṣṭiḥ pramādaśca narakasyāgrahetavaḥ // Dhs_1.5 // preteṣu ṣaṭ udbhavakāraṇāni mātsaryamīrṣyā kaṭuvākyatā hi pramādasevā viratiḥ śubhācca / tattveṣvabhidroharataṃ manaśca preteṣu panthāna ihodbhavanti // Dhs_1.6 // tiryagyonau udbhavasādhanāni ajñānasevā jaḍa (tā) ca buddheḥ saddharmanāśaḥ priyamaithunatvam / āhāraśaktiḥ prabalā ca nidrā tiryaggatau ca pravadanti hetum // Dhs_1.7 // karmaphalam aśubhaṃ trividhaṃ kṛtvā kāyavāṅmanasāṃ mahat / uttarottarasambaddhaṃ karmaṇā sampradṛśyate // Dhs_1.8 // bālānāmapi sambaddhamuttarottarameva tat / śubhañca trividhaṃ kṛtvā sādhavo yānti nirvṛtim // Dhs_1.9 // tasmāt karmaphalaṃ matvā pramādasya ca varjanam / śreyase kriyate buddheretat sukhamanuttamam // Dhs_1.10 // dānaśīlavato nityaṃ sarvasattvānukampinaḥ / siddhayanti sarvaśastulyāstasmācchīlaparo bhavet // Dhs_1.11 // kasya kāryasiddhiḥ bhavati? maitrīkaruṇāyuktasya gatākāṃkṣasya dehinaḥ / parānugrahayuktasya kāryasiddhirdhruvaṃ sthitā // Dhs_1.12 // santuṣṭasyāpramattasya sarvasattvahitaiṣiṇaḥ / rāgadveṣavimuktasya kāryasiddhirdhruvaṃ sthitā // Dhs_1.13 // mitrāmitraprahīṇasya samacittasya dehinaḥ / apāyagatibhinnasya kāryasiddhirdhruvaṃ sthitā // Dhs_1.14 // evaṃ ca tasya dhīrasya dharmadānaratasya ca / mātsaryerṣyāpramuktasya kāryasiddhirdhruvaṃ sthitā // Dhs_1.15 // saṃvarasthasya śāntasya gurupūjāratasya ca / kāryākāryavidhijñasya kāryasiddhirdhruvaṃ sthitā // Dhs_1.16 // aśaṭhasyātidakṣasya priyavākyasya nityaśaḥ / dhyānādhyayanaśaktasya kāryasiddhirdhruvaṃ sthitā // Dhs_1.17 // deśakālavidhijñasya sādhyāsādhyaṃ vijānataḥ / śakyopāyavidhijñasya kāryasiddhirdhruvaṃ sthitā // Dhs_1.18 // krodhādivijayasādhanamukhena dharmatāsvarūpanirūpaṇam akrodhena hataḥ krodhaḥ kṣamayā krūratā jitā / dharmeṇa nirjito 'dharmaḥ prabhayā vijitaṃ tamaḥ // Dhs_1.19 // satyādeḥ praśaṃsā mṛṣāvākyaṃ satyahataṃ paiśunyaṃ ca samādhinā / pārūṣyaṃ mārdava jitaṃ abaddhaṃ bandhanā jitam // Dhs_1.20 // prāṇātipāto maitryā ca steyaṃ dānaiḥ sadā jitam / ayoniśomanaskāro yonijena sadā jitaḥ // Dhs_1.21 // avidyā vidyayā jitā divasena tathā kṣapā / śuklapakṣeṇa ca kṛṣṇapakṣo (hi) sarvaśo jitaḥ // Dhs_1.22 // mithyākāmeṣvavijito buddhayā tattvavicārayā / āryāṣṭāṅgena mārgeṇa yonijena sadā jitaḥ // Dhs_1.23 // vaiśāradyaiścaturbhiśca kadarya jitameva tat / vismṛtiśca hatā smṛtyā kṣaṇenātmānameva ca // Dhs_1.24 // araṇyavāsaniyatairjitā rāgavaśā narāḥ / meruṇā parvatā jitā (vṛkṣeṇa) vanamālikā // Dhs_1.25 // samudreṇa jitā sarve tīrthā (hi) jalasambhavāḥ / ādityatejovijitā sarve ca grahatārakāḥ // Dhs_1.26 // nityā jitā anityena dāridrayaṃ dānasampadā / śāṭhyaṃ na mārdava jitaṃ satyenānṛtiko hataḥ // Dhs_1.27 // bhūtena nirjito 'bhūto vahninā tarusampadaḥ / pipāsā vijitā toyairjighitsā bhojanaistathā // Dhs_1.28 // vīryapraśaṃsā siṃhena vijitāḥ sarve mṛgāḥ sattvādhikāśca ye / santāpena mahecchā ca jitā nityaṃ prakīrtyate // Dhs_1.29 // dayā praśasyate nityamadayā naiva śasyate / vīryeṇa nirjitaṃ sarva kausīdyaṃ mohavardhanam // Dhs_1.30 // tattvadarśipuruṣapraśaṃsā jñānādhikaiḥ sadā dāntaiḥ puruṣaistattvada(rśi)bhiḥ / vijitāḥ krūrakarmāṇo mithyāvādādhikā narāḥ // Dhs_1.31 // buddhena nirjitāḥ sarve tīrthyāḥ kuṭilavādinaḥ / asurā vijitā devairdharmateyaṃ vyavasthitā // Dhs_1.32 // // iti jitavargaḥ prathamaḥ // (2) dharmopadeśavargaḥ guruḥ kīdṛgbhavet? yo hi deśayate dharma kṣemaṃ nirvāṇagāminam / sa sarvabandhanacchettā gururbhavati dehinām // Dhs_2.1 // chittvā mohamayaṃ pāśaṃ yo hi deśayate śivam / sanmārgadeśakaḥ prokto durmārgavinivārakaḥ // Dhs_2.2 // dharmasya pravaratvam yena dharmeṇa manujāstaranti bhavasāgaram / saddharmaprabaraḥ prokto na dharmo laukiko hi saḥ // Dhs_2.3 // kṣetrāṇīmāni catvāri vidyante yasya dehinaḥ / tasyedaṃ saphalaṃ janma kathitaṃ mārgadeśakaiḥ // Dhs_2.4 // sakalendriyatāṃ prāpya labdhvā buddhasya śāsanam / yo na dharmarato martyaḥ sa paścādanutapyate // Dhs_2.5 // yamasāyujyam vyāsaktamanasāṃ nityaṃ nityaṃ kāmagaveṣiṇām / putradāraprasaktānāmantako 'bhyeti dehinām // Dhs_2.6 // cittasya vaśīkaraṇam saṅkalpadoṣamanasaṃ taistairdoṣaiḥ samākulam / cittaṃ nayatyupāyena cittabaddhā hi dehinaḥ // Dhs_2.7 // durdamasyāticaṇḍasya siddhiprepsorviśeṣataḥ / na cittasya vaśaṃ gacchet śatrubhūtaṃ hi tannṛṇām // Dhs_2.8 // saśrutena sudiṣṭena bhāvitenāpyanekaśaḥ / dharmeṇa śāmyate cittaṃ jālineva yathā hayaḥ // Dhs_2.9 // saddharmaśravaṇaphalam saddharmaśravaṇaṃ kṛtvā pāpād viramate pumān / śreyase pratipattiṃ ca nityamevopapadyate // Dhs_2.10 // saddharmaśravaṇaṃ kṛtvā manaḥ prahalādamṛcchati / kuśalaṃ cāsya sumahat sandhāne sampratīkṣate // Dhs_2.11 // śrutvā bhavati dharmātmā śrutvā pāpaṃ na kurvate / śrutvā karmaphalaṃ jñātvā nirvāṇamadhigacchati // Dhs_2.12 // śrutvā vedayate dharma śrutvā buddhaḥ prasīdati / śrutvā dharmaṃ vimokṣāya yatate paṇḍito naraḥ // Dhs_2.13 // dharmalakṣaṇatattvajñaḥ śrutvā bhavati mānavaḥ / tasmācchrutvā prayatnena buddhiḥ kāryā prayatnataḥ // Dhs_2.14 // śrutvā saṃsāravimukhāṃ kathāṃ sugatadeśitām / prahāya tṛṣṇāṃ vividhāṃ prayāti padamavyayam // Dhs_2.15 // caturvidhāṃ pratyayitāṃ dharmāṇāṃ codamavyayau / śrutvā tāṃ jñāyate sarvā pumān śraddhāvibhāvitaḥ // Dhs_2.16 // skandhāyatanadhātūnāṃ yadetallakṣaṇadvayam / śrutvā tajjñāyate sarva tasmāt dharmaparo bhavet // Dhs_2.17 // prabalā ye trayo doṣāḥ sarvasaṃsārabandhanāḥ / te praṇaśyantyaśeṣeṇa saddharmaśravaṇena vai // Dhs_2.18 // pravṛtterlakṣaṇaṃ kṛtsnaṃ nivṛtteścāpyaśeṣataḥ / śrutimāṃstat prajānāti tasmācchrutamanuttamam // Dhs_2.19 // mṛtyukālopapannasya vedanārtasya dehinaḥ / na vyathā śrutamālambya svalpāpi hṛdi jāyate // Dhs_2.20 // samyagjñānena ye dagdhāḥ kleśavṛkṣāḥ samantataḥ / na teṣāmudbhavo bhūyaḥ kadācidupalabhyate // Dhs_2.21 // apramādavidagdhaṃ hi śrutaṃ sarva sukhodayam / śreyasaśva śrutaṃ mūlaṃ tasmācchrutaparo bhavet // Dhs_2.22 // saddharmaśravaṇaṃ śrutvā vṛddhāṃścopāsya paṇḍitaḥ / prayātyanuttamaṃ sthānaṃ jarāmaraṇavarjitam // Dhs_2.23 // dharmeṇa vartate śrutvā duḥkhānmucyeta vai yathā / śrutvā bhavati maitryātmā tasmācchreyaḥ paraṃ śrutam // Dhs_2.24 // kāyavāṅmanasāṃ buddhiḥ śrutvā bhavati dehinām / tasmāt sadbuddhikāmo yastena śrotavyamādarāt // Dhs_2.25 // śrutvā bhāvaṃ samāśritya dṛḍhavīryaparākramam / taranti puruṣāstūrṇa tribhava vipulaṃ mahat // Dhs_2.26 // śrutvā yaḥ puruṣaḥ sarvairdhanavānabhijāyate / aśrutārthadhanairyuktaṃ daridraṃ prāhustaṃ budhāḥ // Dhs_2.27 // saddharmanāśaphalam saddharmadhananaṣṭasya guruṇā varjitasya ca / viphalaṃ jīvitaṃ ceṣṭaṃ pāpairupahatasya ca // Dhs_2.28 // pramādādīnāmaniṣṭaphalasādhanatvam pramādinaḥ kusīdastha pāpamitrasya dehinaḥ / jīvitaṃ niṣphalaṃ dṛṣṭaṃ bījamuptaṃ yathosare // Dhs_2.29 // śāstraprāmāṇyam śrutadṛṣṭivinirmuktamarthamāhurvicakṣaṇāḥ / na cakṣurbhyāṃ vinirmuktamarthamityabhidhīyate // Dhs_2.30 // dharmasevanāgrahaḥ yo hi dharma parityajya adharmamanutiṣṭhati / sa bhaiṣajyaṃ parityajya vyādhimevopasevate // Dhs_2.31 // sevatāṃ sevatāṃ puṃsāṃ dharmo bhavatyanekaśaḥ / varṣāṇāṃ samavāyena yathodyānaṃ pravardhate // Dhs_2.32 // iha vajrāsane bhūmirna saṃsāre 'nyathā bhavet / bodhicittasamutthānaṃ bodhiprāptistathottamā // Dhs_2.33 // dharmacārī praśāntātmā kāyotthāyī samāhitaḥ / avaśyaṃ śubhabhāgīsyāt sa pramādena vañcitaḥ // Dhs_2.34 // jñānasevanāgrahaḥ tasmājjñānaguṇānmatvā jñānaṃ seveta paṇḍitaḥ / nahyajñānena saṃyuktaṃ pumān kaścit pratibhavet // Dhs_2.35 // dharmānusāriṇī śraddhā dharmānusāriṇī śraddhā yathā yāti sukhāvahā / sātidurgatisanyaktā vyasaneṣu mahad balam // Dhs_2.36 // pradīpakalpā tamasi vyādhitānāmivauṣadham / arthānāṃ netra bhūtā sā daridrāṇāṃ mahadbalam // Dhs_2.37 // bhavādyairhriyamāṇānāṃ pūrvabhūtā sukhāvahā / pramādamadamattānāṃ sā pramādavighātikā // Dhs_2.38 // śāntapadaprāpteḥ phalam sa hi yattatpadaṃ śāntaṃ nirvāṇamunibhirvṛtam / tat prāpayatyakhedena samyagjñānapuraḥsaram // Dhs_2.39 // // iti dharmopadeśavargaḥ dvitīyaḥ // (3) kāyajugutsāvargaḥ kāyasya svarūpanirūpaṇam satkārairvṛhaṇairmāsairapi śayyāsanādibhiḥ / na svīkartumayaṃ kāyaḥ kadācit kenacit kṛtaḥ // Dhs_3.1 // kāyasya riputvam kṛtaghnasyāvidakṣasya nityaṃ randhraprahāriṇaḥ / kaḥ kāyasya riporartha pāpaṃ kuryād vicakṣaṇaḥ // Dhs_3.2 // rogānī tamanarthānāṃ bahūnā bhājanaṃ tathā / aśucyaṅgasya nikaraṃ kāyamityabhidhīyate // Dhs_3.3 // avijñeyaṃ maraṇaṃ jīvitañca kṣaṇikam upasthitamavijñeyaṃ maraṇaṃ tattvacintakaiḥ / jīvitaṃ ca kṣaṇādūrdhvaṃ na gacchati nirūpyate // Dhs_3.4 // kāyasya heyatvam āyuṣkarmārthanirmāṇametaṃ kāyaṃ tyajyayam / api viddhastathā śete kāṣṭhaloṣṭhasamo bhuvi // Dhs_3.5 // kṣaṇe kṣaṇe 'pi kāyo 'yaṃ jīryate na nivartate / tathā yauvanamadairbālā muhayante (mugdhacetasaḥ) // Dhs_3.6 // dhanadhānyamadairmattāḥ kurvantyahitamātmanaḥ / tannāśamupayātyevaṃ sa ca pāpena dahayate // Dhs_3.7 // adhārmikanindā na manuṣyā manuṣyāste yebhyo dharmo na rocate / na mārge ca sthitāstattve nirvāṇapuragāmike // Dhs_3.8 // manuṣyayoneḥ bhavasāgarataraṇopāyaḥ kathaṃ prāpya hi mānuṣyaṃ śreyasāmālayaṃ mahat / na jñānaplavamārūhaya taranti bhavasāgarāt // Dhs_3.9 // jīvanasya kṣaṇikatā vidyudālātasadṛśaṃ gandharvanagaropamam / sadā tad yāti rabhasaṃ jīvitaṃ sarvadehinām // Dhs_3.10 // śarīre na madaṃ kuryāt kṣaṇike bhaṅgure sadā / itvare capale 'sāre jarāmaraṇabhīruke // Dhs_3.11 // dhyāyinānnagataṃ hyetat śokānāmālayo mahān / śubhāśubhānāṃ kṣetraṃ ca śarīramavadhīyate // Dhs_3.12 // saphalajīvanarahasyam jñānaśīladayādānairyasya gātraṃ vibhūṣitam / tasya sattvaikasārasya śarīraṃ saphalaṃ matam // Dhs_3.13 // dhātujñānāt mokṣaḥ dhātūnāṃ mārakāt sarvamidaṃ muktaṃ kalevaram / śarīradhātu vicayāt sākṣād bhavati netarāt // Dhs_3.14 // śarīradhātuṃ yo muktvā dhātuṣvanyeṣu rajyate / sa dhātukatvaśikṣāto duḥkhenaiva pramucyate // Dhs_3.15 // hiraṇyadhāturna tathā duḥkhaśāntyai hi vartate / śarīradhātutattvajño yathā duḥkhāt pramucyate // Dhs_3.16 // duḥkhād duḥkhodayastena duḥkhī na parirakṣyate / pravīṇo rājacaurādibhayaiḥ sarvairūpadrutam // Dhs_3.17 // tasmādanarthakaṃ nityaṃ dūratastaṃ vivarjayet / varjanāt sukhito duṣṭasaṅgrahād duḥkhitaḥ pumān // Dhs_3.18 // śarīradhātutattvajño dhātulakṣaṇatattvavit / dhyānādhyayanasaṃsakto dahati kleśaparvatān // Dhs_3.19 // tasmāccharīrajān dhātūn paṇḍitaḥ pratyavekṣate / teṣāṃ svalakṣaṇaṃ jñātvā mokṣo bhavati dehinām // Dhs_3.20 // // iti kāyajugupsāvargastṛtīyaḥ // (4) parivartavargaḥ kasya kālaḥ parivartate kāmairevāvitṛṣṇasya tṛṣṇayā tṛṣitasya ca / cañcalendriyacittasya kālo 'yaṃ parivartate // Dhs_4.1 // anityadhyeyatā yasya sukhasaktasya dehinaḥ / strīdarśanena mattasya kālo 'yaṃ parivartate // Dhs_4.2 // jātimaraṇavaśyasya mohitasya ca tṛṣṇayā / bālasya tu janasyāsya kālo 'yaṃ parivartate // Dhs_4.3 // gaticārakabaddhasya udvegavaśagasya ca / pramādaviṣamūḍhasya kālo 'yaṃ parivartate // Dhs_4.4 // auddhatyādiprasaktasya gātraśobhāratasya ca / lābhairatṛptamanasaḥ kālo 'yaṃ parivartate // Dhs_4.5 // pañcabandhanabaddhasya ṣaḍbhirvyāmohitasya ca / trailokyavidhimūḍhasya kālo 'yaṃ parivartate // Dhs_4.6 // vinipātānabhijñasya vitarkopahatasya ca / janasya saktamanasaḥ kālo 'yaṃ parivartate // Dhs_4.7 // tatkālaramaṇīyeṣu pariṇāmahiteṣu ca / kāmeṣu saktamanasaḥ kālo 'yaṃ parivartate // Dhs_4.8 // pūrvaduḥkhānabhijñasya divyasaukhyaratasya ca / viprayogānabhijñasya kālo 'yaṃ parivartate // Dhs_4.9 // karmajālena baddhasya manasyeva viceṣṭinaḥ / satpathāt paribhraṣṭasya kālo 'yaṃ parivartate // Dhs_4.10 // bhavadoṣānabhijñasya tṛṣṇayā mūḍhacetasaḥ / mohāndhakāramagnasya kālo 'yaṃ parivartate // Dhs_4.11 // kāmaikapāśabaddhasya niḥsahāyasya dehinaḥ / devīgaṇavimūḍhasyaṃ kālo 'yaṃ parivartate // Dhs_4.12 // indriyād vyapakṛṣṭasya satpathabhrāmitasya ca / traidhātukarasajñasya kālo 'yaṃ parivartate // Dhs_4.13 // saṃvarāsaṃvarajñasya vyāpādabahulasya ca / naṣṭasambuddhamārgasya kālo 'yaṃ parivartate // Dhs_4.14 // hitāhitavahirgasya kāryākāryajaḍasya ca / krīḍābāla sadṛśasya kālo 'yaṃ parivartate // Dhs_4.15 // nadīprastravaṇocceṣu vanopavanabhūmiṣu / (saṃ)krīḍātatparasyāsya kālo 'yaṃ parivartate // Dhs_4.16 // vimānagiripṛṣṭheṣu dharmākaravaneṣu ca / ramataḥ kāmabhogeṣu kālo 'yaṃ parivartate // Dhs_4.17 // karmadharma vipākeṣu nirāsaktasya dehinaḥ / kevalāhārasaktasya kālo 'yaṃ parivartate // Dhs_4.18 // śarīrasthitasyāpi śarīrānabhijñatā karmaṇāyuḥ pariśrāntaṃ traidhātukamidaṃ sadā / bhramanti cakravannityaṃ na ca vindanti bāliśāḥ // Dhs_4.19 // jagataḥ doṣānabhijñatā vinipātocchru yamayaṃ yo nāmārohate jagat / na ca doṣāvadheyatvaṃ prakurvanti vimohitāḥ // Dhs_4.20 // dhīrasya kāmaparivarjanaṃ saukhyahetuḥ etat (tu) paramaṃ saukhyaṃ yat kāmaparivarjanam / vītakāṃkṣasya dhīrasya gataśokasya tāpinaḥ // Dhs_4.21 // munīnāṃ caramapadaprāptiphalam tadādimadhyanidhane kalyāṇaṃ kṣemamuttamam / yad prāpyamunayaḥ śrāntāścaranti vigatajvarāḥ // Dhs_4.22 // duḥkhahetavaḥ kāmāḥ satkāmajaṃ bhavet saukhyaṃ vinipātagataṃ tu tat / na hi kāmaviśeṣaṃ ca kiñcid duḥkhavipākajam // Dhs_4.23 // tasmāt kāmeṣu matimān na lubhyet kathañcana / te hi saṃsāraduḥkhānāṃ hetubhūtāḥ sudāruṇāḥ // Dhs_4.24 // vanopavanaśaileṣu padmākaravaneṣu ca / vibhrāntāstṛṣṇayā bālāḥ patanti saha daivataiḥ // Dhs_4.25 // śubhakarmāsakteḥ upadeśaḥ kāñcaneṣu (ca) śaileṣu vaidūryaśikhareṣu ca / kṣīyate hi śubhaṃ karma yatasva saha daivataiḥ // Dhs_4.26 // kalpavṛkṣeṣu ramyeṣu nadīprastravaṇeṣu ca / caratastaiḥ śubhaṃ kṣīṇaṃ yatasva saha daivataiḥ // Dhs_4.27 // bhūmibhāgeṣu ramyeṣu ratnākaravaneṣu ca / na śubhaṃ te sadā cīrṇa yatasva saha daivataiḥ // Dhs_4.28 // pañcātmakena vīryeṇa manaḥprahalādakāriṇā / hatasya gatakālasya yatasva saha daivataiḥ // Dhs_4.29 // devānāṃ hitānabhijñatā kāmaṃ saṃsakta manasairnityaṃ viṣayatatparaiḥ / na jñāyate hitaṃ devairyadamantrāhitaṃ bhavet // Dhs_4.30 // devanindā alpaśiṣṭamidaṃ puṇyaṃ cyavanaṃ samupasthitam / gantavyamanyatra suraiḥ sukarmaphalabhojibhiḥ // Dhs_4.31 // ye nityaṃ śubhasaṃsaktāḥ kurvanti vā śubhaṃ sadā / teṣāṃ visadṛśo heturmūrkhāṇāṃ hi vivartate // Dhs_4.32 // ke mṛtyuṃ pratīkṣante bhuktvā mṛtyuṃ pratīkṣante te janāḥ kāmamohitāḥ / śubhaśīlatamo 'jñānāḥ sarvadā na parāyaṇāḥ // Dhs_4.33 // bhuktvā mṛtyuṃ pratīkṣante te janāḥ kāmamohitāḥ / ye na karmavipākasya jñānaṃ roṣavadhe ratāḥ // Dhs_4.34 // bhuktvā mṛtyuṃ pratīkṣante te janāḥ kāmamohitāḥ / prajñāpayanti na samā stṛṣṇāgniparivāritāḥ // Dhs_4.35 // bhuktvā mṛtyuṃ pratīkṣante te janāḥ kāmamohitāḥ / viprayogakṛtaṃ duḥkhaṃ ye na paśyanti dāruṇam // Dhs_4.36 // bhuktvā mṛtyuṃ pratīkṣante te janāḥ kāmamohitāḥ / strījanāsaktahṛdayā na vindanti punarbhavam // Dhs_4.37 // bhuktvā mṛtyuṃ pratīkṣante te janāḥ kāmamohitāḥ / vipattivyādhiśokebhyo nodvijanti kathañcana // Dhs_4.38 // bhuktvā mṛtyuṃ pratīkṣante te janāḥ kāmamohitāḥ / ye pāpamitrasaṃsarga prakurvanti mahārūṣam // Dhs_4.39 // bhuktvā mṛtyuṃ pratīkṣante te janāḥ kāmamohitāḥ / bhāvitaṃ cetasā yairna na ca tattvapraveśitā // Dhs_4.40 // bhuktvā mṛtyuṃ pratīkṣante te janāḥ kāmamohitāḥ / yena sarvāsvavasthāsu saṃsārabhayabhīravaḥ // Dhs_4.41 // bhuktvā mṛtyuṃ pratīkṣante te janāḥ kāmamohitāḥ / kāryākāryeṣu ye nityaṃ na subhāṣitacetasaḥ // Dhs_4.42 // bhuktvā mṛtyuṃ pratīkṣante te janāḥ kāmamohitāḥ / ye na tattvadhiyo nityaṃ sarvabhūtahite ratāḥ // Dhs_4.43 // bhuktvā mṛtyuṃ pratīkṣante te janāḥ kāmamohitāḥ / ye śarīra sukhārthena dharma hiṃsanti mohitāḥ // Dhs_4.44 // paṇḍitalakṣaṇam ekāntamanasā nityaṃ śubhaṃ kāryaṃ prayatnataḥ / aśubhaṃ ca sadā varjyametat paṇḍitalakṣaṇam // Dhs_4.45 // vinipātasādhanāni kṣayaṃ yātaṃ ca yat śīlaṃ spṛṣṭvā yaḥ samupāgataḥ / pramādāvañcito 'vaśyaṃ vinipāto bhaviṣyati // Dhs_4.46 // viṣayiṇaḥ parivartanaśīlatā na tu viṣayāṇām gatā gacchanti yāsyanti deveśāścaiva sarvataḥ / tiṣṭhanti śikhare ramye nānāratnavibhūṣite // Dhs_4.47 // vaidūryaśikharā ramyāstathānye vanamālinaḥ / viṣayāstādṛśā eva janastu parivartate // Dhs_4.48 // vanopavanaramyāṇi bhūmibhāgāni sarvaśaḥ / tiṣṭhantyavikalānyeva janastu parivartate // Dhs_4.49 // vaidūryamayanālāni kāñcanāni viśeṣataḥ / padmākarāṇi tānyeva janastu parivartate // Dhs_4.50 // sarāṃsi sarito ramyāḥ pakṣisaṅghairnirantaram / tathaivāvikalā hyete janastu parivartate // Dhs_4.51 // vimānāni rathāścaiva harmyāṇi ca tathaiva ca / tiṣṭhantyavikalā hyete janastu parivartate // Dhs_4.52 // parivartanaṃ lokasya viṣayairvañcitasya ca / tathāpi nāmalokasya nodvego hṛdi jāyate // Dhs_4.53 // abhyāsena kharī bhūtaṃ cittaṃ saṃsāracāriṇam / yena manye mahad duḥkhaṃ hṛdaye naiva vartate // Dhs_4.54 // śūlikena yathā baddhāḥ paśavo gṛhapañjare / ekaikaśo vinaśyanti śeṣāṇāṃ nāsti sambhramaḥ // Dhs_4.55 // sukhāya kāmināmeva iyaṃ bhūmiravasthitā / cyutāścaivopapannāśca tathāmī bāliśāḥ surāḥ // Dhs_4.56 // viṣayonmukhānāṃ maraṇānabhijñatvam pramādāya hatāḥ sattvā mṛtyuḥ kṣaṇikaduḥkhadaḥ / nāvabuddhayanti maraṇaṃ paśuvad vītasambhramāḥ // Dhs_4.57 // te paścād dīrghamanasaḥ kālasya vaśamāgatāḥ / paścāttāpamayo vahnirdhakṣyate niṣpratikṣayaḥ // Dhs_4.58 // dāruṇaṃ niṣpratīkāramavaśyaṃ rūpadehinām / maraṇaṃ kālavaśagaṃ tad viditvāgamaṃ caret // Dhs_4.59 // viprayogāntāḥ sarve saṃyogāḥ samāgamāḥ priyāloke viyogāścāpriyāḥ sadā / saṃyogo viprayogānto dharmateyaṃ sanātanā // Dhs_4.60 // kṣaṇe lave muhūrte ca divārātrau tathādhvani / maraṇaṃ cintayed dhīrastasya nāsti pratikriyā // Dhs_4.61 // gatakalmaṣā eva śāntimadhigacchanti smṛtimagnyāṃ praśaṃsanti yeṣāṃ maraṇasaṃbhavā / śreyasaikaparāṃ śānti prayāntiṃ gatakalmaṣāḥ // Dhs_4.62 // mṛtyorarthamanusmṛtya doṣo 'yaṃ kasya sammataḥ / nirdoṣaṃ hi manaḥ sarvaṃ śāntaṃ bhavati nityaśaḥ // Dhs_4.63 // tathāgataiḥ apramādaparaṃ śreṣṭhamuktam apramādaparaṃ śreṣṭhamidamuktaṃ tathāgataiḥ / yanmṛtyoḥ smaraṇaṃ nityamaśubhānāṃ ca varjanam // Dhs_4.64 // // iti parivartavargaścaturthaḥ // (5) anityatāvargaḥ sukhaṃ kṣayāntam kṣayāntaṃ hi sukhaṃ sarva na sukhaṃ vidyate dhruvam / saṃsṛjenna sukhaṃ tasmāt yadīcchet sukhamātmanaḥ // Dhs_5.1 // mṛtyuḥ sarvānapi ākarṣati gacchatāṃ tiṣṭhatāṃ caiva hasatāṃ krīḍatāmapi / avisahyo mahāvego mṛtyurnaśyati dāruṇaḥ // Dhs_5.2 // na tatstha mihāmutra yatrāsau pratipadyate / tathāpi nāma saṃmūḍhā janayitvā vaśaṃgataḥ // Dhs_5.3 // (na bālaṃ na yuvānaṃ vā) na sthavirameva vā / gṛhasthamagṛhasthaṃ vā yadāsau nāpakarṣati // Dhs_5.4 // sukhitaṃ duḥkhitaṃ vāpi guṇavantaṃ tathaiva ca / vratasthamavratasthaṃ vā yadāsau nāpakarṣati // Dhs_5.5 // duḥśīlaṃ śīlavantaṃ ca (dāninaṃ ca tathottamam) / rājānaṃ cottamaṃ cāpi yadāsau nāpakarṣati // Dhs_5.6 // daivaṃ vā nārakaṃ vāpi tiryañca pratajaṃ tathā / pramattamapramattaṃ vā yadāsau nāpakarṣati // Dhs_5.7 // kāmadhātūpapannaṃ vā rūpadhātau sthitañca yaḥ / ārupyadhātūpapannaṃ vā yadāsau nāpakarṣati // Dhs_5.8 // karmapāśo jarādaṇḍo vyādhidaṇḍo mahāvanam / raktopamo mṛtyurayaṃ sattvānādāya gacchati // Dhs_5.9 // evaṃvidhe pratibhaye mṛtyau paramadāruṇe / (upasthite pravartante) surāḥ kāmavimohitāḥ // Dhs_5.10 // patanāntaṃ sarvasukhaṃ santyajet yad duḥkhaṃ cyavamānasya devalokāt surasya ca / narake yadbhavaṃ duḥkhaṃ viprayogapuraḥsaram // Dhs_5.11 // viṣamākṣikasaṃyuktaṃ yathānnaṃ cāpi (śobhanam) / (tato) devagataṃ saukhyaṃ patanāntaṃ visarjayet // Dhs_5.12 // kṣīṇapuṇyasya dīnasya svadārairvarjitasya ca / yad duḥkhaṃ cyavamānasya tasyaupamyaṃ na vidyate // Dhs_5.13 // sukṛtakṣīṇamandasya dvipasyeva gatattviṣaḥ / śāmyati devasya yadduḥkhaṃ mahadduḥkhaṃ prajāyate // Dhs_5.14 // devasyāpi cyavanam tṛṣṇāviṣayavṛddhasya śokopahatacetasaḥ / mandavāgdehaceṣṭasya devasya cyavanād bhayam // Dhs_5.15 // duḥkhasya viṣayataratvam yathā yathā sukhāsvādāḥ kāmā paramavañcakāḥ / (tathā) tathā bhavatyeva teṣāṃ duḥkhaṃ mahattaram // Dhs_5.16 // yatamānasya yad duḥkhaṃ devalokān prajāyate / tasyāntareṇa narakaṃ kalāṃ nārhati ṣoḍaśīm // Dhs_5.17 // cyavanāntaṃ devalokaṃ maraṇāntaṃ tadā bhuvi / dṛṣṭvā duḥkhaṃ (bhavatyeva śreyase kriyatāṃ manaḥ) // Dhs_5.18 // saukhyaṃ patanāntam patanāntaṃ sadā saukhyaṃ nāsti lokasya nityajāḥ / tad buddhvā kāraṇaṃ sarva śreyase kriyatāṃ manaḥ // Dhs_5.19 // sarva duḥkhāntam sarve kṣayāntā nicayā patanāntā samucchrayāḥ / saṃyogā viprayogāntā maraṇāntaṃ hi jīvitam // Dhs_5.20 // jātasya maraṇaṃ nityaṃ na tasyāstīti nityatā / na bhūtārāvitānena triṣu dhātuṣu dṛśyate // Dhs_5.21 // garbhameke vinaśyanti tathaike sūtikāgṛhe / parisarpaṇakāścaike tathaiva (ca vinaśvarāḥ) // Dhs_5.22 // maraṇaṃ dhruvam udayāstaṃ ca gamanaṃ bhāskarasya pradṛśyate / tathā jātasya sarvasya sthitaṃ maraṇamagrataḥ // Dhs_5.23 // sarva sukhaṃ kṣayāntam kṣayāntaṃ hi sukhaṃ sarva yo na vindati mohadhīḥ / sa paścānmaraṇe prāpte (duḥkhāya janibhāgbhavet) // Dhs_5.24 // kuśalaṃ kārya(karaṇaṃ kuśalī ca) priyaḥ sadā / sukhaṃ hi dharmācaraṇaṃ kathayanti manīṣiṇaḥ // Dhs_5.25 // anityamadhruvaṃ sarva pariṇāme kaṭuḥ sadā / saṃsāraḥ kathito buddherhetustattvavicāraṇe // Dhs_5.26 // devāḥ sukhapramattā ye teṣāṃ sukhamaśāśvatam / cyavamānasya ca yadduḥkhaṃ devalokāt surasya hi // Dhs_5.27 // tasyopamānaṃ naivāsti narakānnarakaṃ hi tat / kimete nāvabudhyante patanāntaṃ sadā sukham // Dhs_5.28 // ajarāmaravallokaṃ paśyanti sukhamohitāḥ / cyutyupapattimallokaḥ saṃkhyā tasya na vidyate / na codvijanti puruṣāstṛṣṇayā parivañcitāḥ // Dhs_5.29 // abhiyāti sadā janma tvaritaṃ yāti yauvanam / saṃyogo viprayogaśca sahajaḥ paridṛśyate / vimūḍhā nānupaśyanti viṣayaiḥ parivañcitāḥ // Dhs_5.30 // tṛṣṇāvivaśā devāḥ cyavanti cyavanti devāḥ vivaśāstṛṣṇayā parimohitāḥ / sā bhūmistāni padmāni vanāni vividhāni ca // Dhs_5.31 // sarvapadārthānāmāpātaramaṇīyatvam śikharāgrāṇi ramyāṇi ratnavanti mahānti ca / sarāṃsi nadyo vividhā ratnapāṣāṇabhūṣitāḥ // Dhs_5.32 // vṛkṣā vicitrakusumāḥ paṅktibhirvividhaiḥ sthitāḥ / harmyāgrāṇi ca ramyāṇi ratnavanti mahānti ca // Dhs_5.33 // kalpavṛkṣā hemamayā kecidvaidūrya nirmalāḥ / rājatāstapanīyāśca vimiśrā vararohiṇaḥ // Dhs_5.34 // bhramarairūpagītāśca vibhānti kamalākarāḥ / vibhūṣaṇāni ramyāṇi devārhāṇi ca sarvataḥ // Dhs_5.35 // sarva kṣaṇikam sarvametat tathaivāsti janastu parivartate / māyābudbudaphenābhaṃ gandharvanagaropamam // Dhs_5.36 // sukhaṃ sarvasya devasya tṛṣṇayā vañcitasya hi / sa vināśya janaṃ sarva bhrāmayitvā bhavārṇave // Dhs_5.37 // tṛṣṇaiva duḥkhamūlam tṛṣṇā viṣāgnisadṛśā lokānāmatra tiṣṭhati / avitṛptā kāmabhogairapi taptā sukhodbhavā // Dhs_5.38 // kālānalena nirdagdhā kva te devagaṇāḥ gatāḥ / sarvathādhigatā yeyaṃ tṛṣṇā lokavitanvinī // Dhs_5.39 // yayā vimohitā devāḥ kālasya vaśamāgatāḥ / devāsurā narā yakṣā narake yānti jaṅgamāḥ // Dhs_5.40 // kālapāśayojitaṃ traidhātukamidam gacchanti vivaśāḥ sarve kālapāśaṃ durāsadam / traidhātukamidaṃ sarva kālapāśena yojitam // Dhs_5.41 // tṛṣṇāvimohitāḥ maraṇaṃ na paśyanti na ca paśyanti vivaśāstṛṣṇāmohena mohitāḥ / anena hi yathā devāḥ śataśo 'tha sahastraśaḥ // Dhs_5.42 // gatāḥ kālāgninirdagdhā viṣayairdhanasaṃbhavaiḥ / parasya dṛśyate maraṇamātmano naiva dṛśyate // Dhs_5.43 // paścātte vyasane prāpte vindante duḥkhamātmanaḥ / pramādakaluṣaṃ ceto viṣayābhirataṃ sadā // Dhs_5.44 // na vindanti dhruvaṃ mṛtyuṃ dehināṃ sahajasthitam / sukhottaramanāśasya pramādābhiratasya ca // Dhs_5.45 // mṛtyusainyamupaitīdaṃ pramāthi viṣasannibham / na mantrauṣadhakarmāṇi na devā nāsurāstathā // Dhs_5.46 // kālapāśabaddhasya na ko 'pi trātā kālapāśena baddhasya trātāro na bhavanti te / rajasā guṇṭhitaṃ vaktraṃ ātmano naiva vindati // Dhs_5.47 // tṛṣṇāyā heyatve hetuḥ prāpteścyavanabhūto 'yaṃ mṛtyuḥ paścād bhaviṣyati / lolupasya sadā yatnairavitṛptasya tṛṣṇayā // Dhs_5.48 // sahasābhyeti maraṇaṃ yannadṛṣṭaṃ sukhārthinām / ayaṃ tavāgraho duḥkhaṃ mṛtyunā preṣito mahān // Dhs_5.49 // asmādanantaraṃ mṛtyurbhaviṣyati sudāruṇaḥ / mahāgirivarādasmāt vanopavanabhūṣitāt // Dhs_5.50 // baddhānarā viṣayagā svakarmaphalabhoginaḥ / krīḍāvihāriṇastāvat kvacit tṛṣṇāsukhaṃ na hi / tarṣyayā tṛṣṇayā mūḍhāḥ patanti vivaśā bhuvi // Dhs_5.51 // dhūmasyānantaraṃ vahniryathā bhavati nityaśaḥ / tathā cyavanaliṅgasya pṛṣṭhataścyavanaṃ sthitam // Dhs_5.52 // jātyā jātyā dhruvaṃ mṛtyuścārogye sati ruk sthitā / sampattau vyasanaprāptiyauvane sahajā jarā / sarvaiḥ priyairviyogaśca na saṃyogo dhruvaṃ sthitaḥ // Dhs_5.53 // dharmatāyāḥ mahattvam dharmateyaṃ sadāloke samyagbuddhena deśitā / ubhayasya kṣayo nāśo janasyo parivartate // Dhs_5.54 // jātau satyāṃ yathā mṛtyuravaśyaṃ sthita eva hi / kṣīyate sukṛtaṃ karma āyūṃṣi kṣaṇikāni hi // Dhs_5.55 // saṃvarādikaṃ bhajadhvam saṃvara dharmavinaye bhajadhvaṃ puruṣottamāḥ / abhyeti yauvanaṃ sarvaṃ jīvitaṃ cānugacchati // Dhs_5.56 // sarvasya nāśaśālitvam naśyanti sarvadā sarvā mā pramāde manaḥkṛthā / na nityaṃ labhyate svargo na nityaṃ kṣaṇasampadā // Dhs_5.57 // yasya yāvannābhipatanaṃ tāvat kṣipraṃ (pra)yujyatām / (tasya jāte hi patane tat prayogo vṛthā bhavet) // Dhs_5.58 // ayaṃ sa hi drumavano nānāratnavibhūṣitaḥ / latāgahvarasaṃcchannaḥ padmākaravibhūṣitaḥ // Dhs_5.59 // jāmbūnadamayaiśśuddhaiḥ prāsādaiḥ ratnacitritaiḥ / nānāvidhaiḥ prastravaṇairlatābhirupaśobhitaḥ // Dhs_5.60 // karmasākṣījanasyāsya bhitvā gaganamucchritaḥ / kalpāgnivirato meruḥ sarvathā na bhaviṣyati // Dhs_5.61 // kiṃ punarye surāstatra phenabudbudasannibhāḥ / utpadyante vinaśyanti pramādamadamohitāḥ // Dhs_5.62 // sukhaduḥkhamanantaṃ ca svecchākāmaphalodbhavam / devalokād yathā devāḥ patanti narake punaḥ // Dhs_5.63 // tad duḥkhaṃ paramaṃ kaṭu śarīramānasaiduḥkhairvidyamāneṣu sarvataḥ / na tacchakyaṃ pramatte syāt tadduḥkhaṃ paramaṃ kaṭu // Dhs_5.64 // viyogaduḥkhaṃ duḥkhanāmagrataḥ paripaṭhyate / taccadevagatau nityamagrataḥ sampravartate // Dhs_5.65 // sarvapriyairmanāpaiśca viprayogo bhaviṣyati / na ca devāḥ prapaśyadhvaṃ maraṇāntaṃ hi jīvitam // Dhs_5.66 // cyutikāle tu samprāpte vihvalendriyacetasā / jānīdhvaṃ tatparaṃ duḥkhaṃ yadavaśyaṃ bhaviṣyati // Dhs_5.67 // sarvaṃ kṣaṇikam akālacakrapratimaṃ gandharvanagaropamam / tribhave saṃbhavaṃ sarva phenabudbudasannibham // Dhs_5.68 // yaḥ phenarāśau saṃmūḍhaḥ kuryācchādanasaṃstaram / sa mūḍhaḥ saṃskṛte kuryādabhisvādaṃ bhramātmakam // Dhs_5.69 // mṛtyumahimā na devā na narā yakṣā nāsurā garuḍāstathā / trāyante mṛtyusamaye karmaṇā paritapyatām // Dhs_5.70 // yāvannāyāti samaye mṛtyurājaḥ sudāruṇaḥ / tāvattu sukṛtaṃ kārya mā paścāt paritapyatha // Dhs_5.71 // yadbhūtakāmajaṃ saukhyaṃ prākṛtaṃ viṣayodbhavam / mṛtyukāle samutpanne tiṣṭhanti na budharṣamā // Dhs_5.72 // kiṃ kariṣyanti saukhyāni kiṃ striyaḥ kiñcabāndhavāḥ / mṛtyunā hriyamāṇasya devalokāt samantataḥ // Dhs_5.73 // sthirāstā bhūmayaḥ sarvā vanopavanabhūṣitāḥ / mṛtyurajjvā vibaddhaśca tvantu kālena nīyase // Dhs_5.74 // ākāśe jaladā yadvada vāyunā samudīritāḥ / saṃśliṣṭāśca viyujyante saṃsāre prāṇinastathā // Dhs_5.75 // ṛtau ṛtau yathā puṣpamāgatairdṛśyate naraiḥ / vyatīte tu ṛtau sarve pratiyānti yathāgatāḥ // Dhs_5.76 // yathā kāle samutpanne modante sukṛtaiḥ surāḥ / vyatīte tu śubhe kāle pratiyānti yathāgatāḥ // Dhs_5.77 // ṛtau ṛtau yathā vṛkṣe parṇajāyate 'nekaśaḥ / vyatīte tu śubhe kāle śīryate tat samantataḥ // Dhs_5.78 // yathā parṇopamādetanna saukhyamabhayaṃ bhave / śīryate satataṃ saukhyaṃ nāsaukhyaṃ vidyate dhruvam // Dhs_5.79 // prābṛṭkāle yathā varṣamākāśe na nivartate / tathā saukhyamidaṃ sarva gacchati na nivartate // Dhs_5.80 // barhiṇāṃ ca yathā nādo vāyunā samudīritaḥ / śrūyate tatpraṇāśāya tathā saukhyamidaṃ smṛtam // Dhs_5.81 // yathā hi jvalane kṣiptaṃ dhruvaṃ kālaṃ pradahayate / tathā vahanyupamaḥ kālaḥ kāṣṭhavaccaratāṃ smṛtaḥ // Dhs_5.82 // āgatāśca gatāścaike śataśo 'tha sahastraśaḥ / saṃvego na bhavatyeṣā tṛṣṇayā mohitāstathā // Dhs_5.83 // yathā yathā mahāsaukhyaṃ svayaṃ bhogo yathā yathā / tathā tathā mahad duḥkhaṃ patanāntodbhavaṃ dhruvam // Dhs_5.84 // jātyādi duḥkhaparamparā jātirduḥkhā jarā duḥkhā maraṇaṃ duḥkhameva ca / priyaiśca saha viśleṣo duḥkhasyaiṣā paramparā // Dhs_5.85 // mṛtyunā na bibhet ekasya patanaṃ dṛṣṭvā kathaṃ nodvijate janaḥ / mamāpi patanaṃ hyetat sarvapāpairbhaviṣyati // Dhs_5.86 // yaḥ paśyati bhayaṃ dūrāt pratipattau ca vartate / (sa)mprāpte mṛtyusamaye na vibheti gatavyathaḥ // Dhs_5.87 // vibhujyamāno daunaiśca mṛtyuḥ svajanabāndhavaiḥ / yadduḥkhaṃ mṛtyusamaye tanna śakyaṃ prabhāṣitum // Dhs_5.88 // patanāntaṃ hi maraṇaṃ patamāno yathā giriḥ / niṣpratyanīkaṃ balavat puruṣānapakarṣati / saṃśliṣyate mahāvegaḥ samprahārī ca sarvadā // Dhs_5.89 // taṃ jñātvā mā pramādeṣu stubadhvaṃ devasattamāḥ / saṃśleṣayati viśleṣaṃ yauvane ca sadā jarā // Dhs_5.90 // jīvite ca sadā mṛtyuḥ padametat sadā sthitam / anityenāgnināvaśyaṃ dagdhabyo yatra gocaraḥ // Dhs_5.91 // kalpānte kiṃ punardevā ye phenakadalīsamāḥ / na tadasti bhavet kiñcid yad jñānaṃ saṃskṛtaṃ calam // Dhs_5.92 // yannityaṃ (ca) sukhaṃ vā syādetatsthānaṃ na vidyate / upasthitamiva jñeyaṃ maraṇaṃ sarvajantubhiḥ // Dhs_5.93 // yasmāt tasya pratīkāraḥ sarvopāyairna śakyate / rūpaṃ kṣaṇikameteṣāṃ vayo 'pi kṣaṇikaṃ tathā // Dhs_5.94 // kṣīyate ca tathā saukhyaṃ na ca buddhayantyamedhasaḥ / yadā tat sarvameteṣāmanekaṃ śubhalakṣaṇam // Dhs_5.95 // janmataḥ kālacakreṇa paripāṭayā vināśitam / tathaivaitat purā naṣṭamanekaśatalakṣaṇam // Dhs_5.96 // tathaitadapi janmaiṣāṃ mṛtyurājo hariṣyati / pramādamanasāṃ hyeṣāṃ nityaṃ sukhavihāriṇām // Dhs_5.97 // nidhanāya kālapāśo 'yamabhyeti sukhanāśakaḥ / sukhārogyabalaprāṇapriyaviśleṣakārakaḥ // Dhs_5.98 // balavanmṛtyurājo 'sau samīpamupasarpati / yaḥ samīpagato hyeṣāṃ pramattānāmanekaśaḥ // Dhs_5.99 // sukhanāśaḥ suniścitaḥ jīvitaṃ saha saukhyena tvaritaṃ nāśayiṣyati / dīrghakālamidaṃ dhvastaṃ pramādāpahatāḥ surāḥ // Dhs_5.100 // nāvabuddhayanti mohāndhāḥ saukhyena pratibodhitāḥ / yadā hīnaprabhāhyete vihvalendriyacetasaḥ // Dhs_5.101 // yamalokaṃ patiṣyanti tadā jñānasya tatphalam / jīyate bata kālo 'yaṃ kṣaṇikaṃ ca yathā sukham // Dhs_5.102 // tathāpi raktamanaso nāvabuddhayantyacakṣuṣaḥ / ramyād ramyataraṃ yānti nityaṃ sukhavihāriṇaḥ // Dhs_5.103 // prayāsyanti yathā hayete mṛtyurājo hariṣyati / jarā jātivipattīnāṃ yo na mūḍho viṣīdati // Dhs_5.104 // sa paścāt mṛtyusamaye tapyate (hīnacetasā) / sukhaṃ deveṣu samprāpya (tadetad) guṇasammatam // Dhs_5.105 // kṛtahutaṃ vināśāntaṃ kṣaṇikaṃ jīvitaṃ calam / yathā hi yad vināśāntaṃ tathaiṣāmapi jīvitam // Dhs_5.106 // acireṇāpi kālena bhaviṣyati na saṃśayaḥ / yāvannāyāti maraṇaṃ yāvad buddhiranāvilā // Dhs_5.107 // manasā dharmaratiḥ kāryā tāvaddharmarataṃ dhārya manobalena dhīmatā / sarvajīvitanāśāya sarvasaukhyakṣayāya ca // Dhs_5.108 // priyaviyogaḥ niścitaḥ sarvapriyaviyogāya mṛtyurāśrayameti ca / tasminnāpte mahādhyāne mṛtyuḥ paramadāruṇaḥ // Dhs_5.109 // nānyat trāṇamṛte dharmāt tasmād dharmarato bhavet / upapannasya devasya yā prītirupapadyate // Dhs_5.110 // nāsau cyavanaduḥkhasya kalāmarhati ṣoḍaśīm / mṛtyukāle samutpanne na kaścit kasyacit tathā // Dhs_5.111 // sarvasya nāśatvam na ca gacchantimapyekaṃ padamekaṃ hi gacchati / yadā jātaṃ tadāramya naro mṛtyuparāyaṇaḥ // Dhs_5.112 // nānāmohaparītastu bhayametanna vidyate / yadā te cyavanaṃ prāpte bhavabhogakaraṃ param // Dhs_5.113 // tadā vindati mūḍhātmā yad bhayaṃ mṛtyujaṃ mahat / viṣayoragasandaṣṭā tṛṣṇā viṣavimohitā // Dhs_5.114 // na vindanti sadā devāścyavanānte mahad bhayam / cyavanti ca tathā duḥkhamutpādayanti dehinām // Dhs_5.115 // yathopapattiścyavanaṃ devānāṃ samprajāyate / karmavāyusamudbhrāntaṃ prayogeṇa ca duḥkhitam // Dhs_5.116 // puruṣaṃ nayate mṛtyuravaśaṃ (sukhavañcitam) / na mātaro na pitaro na mitrāṇi na bāndhavāḥ // Dhs_5.117 // sahāyatāṃ vrajantīyaṃ puruṣaṃ kālacoditam / asahāyo janaścāyaṃ janaḥ prakṛtivañcitaḥ // Dhs_5.118 // mana eva pāśabandhanam kevalaṃ tu manaḥpāśairbandhanairbadhyate janaḥ / na janaḥ svajanaśceha trātā bhavati kasyacita // Dhs_5.119 // gṛhīta iva keśeṣu mṛtyunā dharmamācaret mṛtyukāle samutpanne svajano 'pi yathā janaḥ / yastvaṃ paśyasi devānāṃ sukhametanmahodayam // Dhs_5.120 // tat prasahyamahādevo mṛtyurājo hariṣyati / tvaritaṃ yāti janmedaṃ na ca vindati bāliśaḥ // Dhs_5.121 // paścāttu vyasane prāpte prativindanti duḥkhinaḥ / yadi duḥkhādbhayaṃ tvaritaṃ yadi mṛtyubhayaśca yaḥ // Dhs_5.122 // dharme hi kriyatāṃ buddhirevaṃ sukhamavāpsyatha / vināśāntaṃ sadā saukhyamanityaṃ sarvataścalam // Dhs_5.123 // devatvaṃ patanāntam sarvadevakṛtaṃ saukhyaṃ na ca vindanti mohitāḥ / abhūtvā ca cyavantyete bhūtvāvaśyaṃ hi cañcalāḥ // Dhs_5.124 // devāḥ patanabhāvāya dharmateyaṃ vyavasthitā / pramattāḥ kāmabhogeṣu ye devāścalamānasāḥ // Dhs_5.125 // na paśyanti surāstīvraṃ vyasanāntaṃ hi jīvitam / yadaiva jāyate devastadaiva maraṇāya saḥ // Dhs_5.126 // śreyase matiḥ karttavyā divasānte yathā rātriravaśyaṃ pratipadyate / divasaṃ jīvitaṃ proktaṃ rātriḥ sthānmaraṇopamā // Dhs_5.127 // tasmāt tadubhayaṃ jñātvā śreyase kriyatāṃ manaḥ / tadetadartha nṛṇāṃ hi strīrāgavaśavartinām // Dhs_5.128 // tadiṣṭaṃ mṛtyusainyena prasahayamavamarditam / bhāvābhāvādibhirmūḍhān vañcayitvā striyo narān // Dhs_5.129 // prayānti mṛtyusamaye svakarmaphalabhoginaḥ / padmopavanaśaileṣu nadīnāṃ nirjhareṣu ca // Dhs_5.130 // bahuśaḥ krīḍanaṃ kṛtvā kūpāyābhigatāḥ priyāḥ / avaśyambhāvi maraṇamavaśyaṃ ca viyogitā // Dhs_5.131 // tathāpi nāma puruṣā nityaṃ rāgavaśānugāḥ / sukhitaṃ duḥkhitaṃ vā(pi) jīrṇamanyatra yauvanam // Dhs_5.132 // mṛtyurājo 'vamardati duṣkulīnaṃ kulīnaṃ vā mṛtyurājo 'vamardati / surūpaṃ vā virūpaṃ vā balavantaṃ tathābalam // Dhs_5.133 // sanāthaṃ naṣṭanāthaṃ vā mṛtyurājo 'vamardati / rājānaṃ vā tathā mṛtyuḥ gṛhiṇaṃ vā tathā yatim // Dhs_5.134 // krūraṃ vā mṛdukaṃ vāpi mṛtyurājo 'vamardati / nirdhanaṃ vā daridraṃ vā saguṇaṃ nirguṇaṃ tathā // Dhs_5.135 // striyaṃ vā puruṣaṃ vāpi mṛtyurājo 'vamardati / pravāsinaṃ gṛhasthaṃ vā jale vāpi sthalesthitam // Dhs_5.136 // sthitaṃ vā giriśṛṅgeṣu mṛtyurājo 'vamardati / jāgarantaṃ tathā suptaṃ bhuñjānaṃ vā tathā sthitam // Dhs_5.137 // pramāthī sarvalokasya mṛtyurājo 'vamardati / bhūmisthaṃ (vā) vimānasthaṃ videśasthaṃ tathā gṛhe // Dhs_5.138 // krakacaḥ kālacakro 'yaṃ mṛtyurājo 'vamardati / bhāgyavantaṃ tathā dhanya nistriśaṃ (caiva) dharmikam // Dhs_5.139 // rogiṇaṃ svasthadehaṃ vā mṛtyurājo 'vamardati / caṇḍaṃ suśīlinaṃ cāpi kadarya dhaninaṃ tathā // Dhs_5.140 // pramattamapramattaṃ vā mṛtyurājo 'vamardati / nārakeyaṃ tathā pretaṃ tiryañco manujaṃ tathā // Dhs_5.141 // anivṛttabalotsāho mṛtyurājo 'vamardati / kāmadhātau ca ye devā rūpadhātau ca ye sthitāḥ // Dhs_5.142 // tān sarvān hi pratibalān mṛtyurājo 'vamardati / ārūpyeṣu ca ye devāḥ samāpattiniveśakāḥ / tān sarvānapi vai devān mṛtyurājo 'vamardati // Dhs_5.143 // sarva vināśāntam yad jātaṃ saṃskṛtaṃ kiñcid tad vināśāntameva hi / tannāsti saṃskṛtaṃ kiñcid yasya nāśo ca vidyate / mṛtyorbalamidaṃ jñātvā kāmadoṣaṃ ca sarvataḥ // Dhs_5.144 // tṛṣṇayā vañcanaṃ cāpi viramadhvaṃ bhavārṇavāt / tadaitad vyasanaṃ matvā mṛtyorapi calācalam // Dhs_5.145 // sudāntaṃ kriyatāṃ cittam sudāntaṃ kriyatāṃ cittaṃ yenedaṃ bhrāmyate jagat / vanopavanaśailebhyo vimānebhyaśca sarvataḥ // Dhs_5.146 // sarvadevāḥ paciṣyanti kālāgnivinipātitāḥ / pramādamanaso mūḍhā bhūyo viṣayajihimatāḥ // Dhs_5.147 // tṛṣṇāpāśena sambaddhā devāḥ yāsyanti durgatim / rabhasaṃ jīvitaṃ saukhyaṃ prayāti khalu dehinām // Dhs_5.148 // na ca vindanti vibudhā jātyandhā iva satpatham / jalabudbudasaṃkāśaṃ jīvitaṃ sarvadehinām // Dhs_5.149 // nadītaraṅgacapalaṃ yauvanaṃ vyativartate / anityā (hi)kaṭākṣekṣāpraduḥkhāstuṣitāḥ surāḥ // Dhs_5.150 // rāgasya heyatvam nirvāyatyavaśo dīno dīpaḥ snehakṣayādiva / karmakṣayaparikṣipto dvādaśāro mahābalaḥ // Dhs_5.151 // dharmacakro bhavatyeṣa nipātī syānna cañcalaḥ / vicitraviṣayāramyā anekasukhamaṇḍitāḥ // Dhs_5.152 // kālagrāsāḥ sarve bhavanti tuṣitāḥ patanti vivaśāḥ kālasya vaśamāgatāḥ / kālasya vaśamāpannā yathā rohanti pādapāḥ // Dhs_5.153 // te punaḥ kālamāsādya bhavanti vigatatviṣaḥ / yathā kālaṃ samāpadya bhavanti sukhitāḥ surāḥ // Dhs_5.154 // punastamaiva saṃsṛtya patanti vivaśā hi te / karmakālaṃ samāsādya loko 'yaṃ parivartate // Dhs_5.155 // sukhaṃ vrajati duḥkhaṃ hi kālasya vaśamāgataḥ / yadvṛttaṃ prākśubhaṃ karma tacca duṣṭamahodayam // Dhs_5.156 // tadidaṃ bhuñjate svargaṃ kṣīyate ca tataḥ punaḥ / sahetukasya sarvasya kṣaṇikasya viśeṣataḥ // Dhs_5.157 // anityatāparāmarśo nāsau bhavati sarvataḥ / ye bhāvāḥ saṃskṛtā nityāḥ sarve te vipralobhinaḥ // Dhs_5.158 // vipralobhya janaṃ yāti dharmateyaṃ vyavasthitā / śīghrasrotā yathā nadyastathā saukhyaṃ śarīriṇām // Dhs_5.159 // kṣaṇikaṃ jīvitaṃ sarva na ca vindanti bāliśāḥ / jarā vyādhiśca mṛtyuśca vipattiḥ karmasaṃkṣaye // Dhs_5.160 // bhavantyetāni devānāṃ nityānāṃ kāmacāriṇām / nāyurdhruvaṃ bhavatyeva na saukhyaṃ triṣu dhātuṣu // Dhs_5.161 // na (ca) vindanti vivaśā devāḥ kāmena mohitāḥ / varṣadhārā yathākāśe duḥsthā bhavati sarvataḥ // Dhs_5.162 // tathā saukhyamidaṃ sarva varṣadhāropamaṃ sadā / vāyunā pāṃsavo yānti anyonya parighaṭṭitāḥ // Dhs_5.163 // bhrāmyate gagane 'vaśyastathā śleṣaḥ śarīriṇām / suciramapi saṃramyaṃ nityatā nāsti dehinām // Dhs_5.164 // acintyārthe saukhyamidaṃ na ca vindanti bāliśāḥ / vāteritaṃ tu yat saukhyaṃ vināśāntaṃ bhaviṣyati // Dhs_5.165 // sukhasya duḥkhamiśritatvam vināśaṃ naiva budhyanti kāminaścittavañcitāḥ / duḥkhamiśraṃ sukhamidaṃ pracchannamiva vidyate // Dhs_5.166 // padmamālāparicchinno viṣapūrṇo yathā ghaṭaḥ / odanaṃ viṣasammiśraṃ maraṇāntaṃ (hi) tat tathā // Dhs_5.167 // tathā saukhyamidaṃ sarva tasmāt tat parivarjayet / ādau madhye tathā cānte narakāya bhaviṣyati // Dhs_5.168 // utpādasthitibhaṅgāni sarvāṇi vastūni utpādasthitabhṅgāntaṃ sarva saṃskṛtamucyate / sarva ca saṃskṛtaṃ saukhyaṃ nanu bhaṭṭārameva tat // Dhs_5.169 // bhaṭṭārañca vilāsaśca (su)vyayakṣaṇikaṃ tathā / sukhaṃ ca jīvitaṃ sarva tasmāt tat parivarjayet // Dhs_5.170 // ādau madhye tathā cānte śreyasyeva manaḥ sadā / sudāntaḥ śuddhacitasya mṛtyukāle na sīdati // Dhs_5.171 // maraṇasyāvaśyambhāvitvam avaśyambhāvi maraṇaṃ priyasya ca viyogatā / na ca cintayataḥ kāle viṣaye vipralobhinaḥ // Dhs_5.172 // jarāmaraṇacakraṃ tamaviṣahyaṃ sudāruṇam / pādapān devagān sattvān na ca buddhayantyacakṣuṣaḥ // Dhs_5.173 // sarvasya jātasya cyavanaṃ bhavati cyavamānasya devasya vikalendriyacetasaḥ / yad duḥkhaṃ sukaraṃ tasya naupamyamiha vidyate // Dhs_5.174 // yathā yathā mahat saukhyaṃ tṛṣṇopahatacetasaḥ / tathā tathā mahad duḥkhaṃ cyavamānasya duḥsaham // Dhs_5.175 // kṛtvā hi saṃskṛtaṃ karma na jñātvā karmaṇaḥ sthitiḥ / mṛtyukāle samutpanne paścāttāpena dahayate // Dhs_5.176 // mṛtyoḥ pūrvameva svahitamādheyam yāvannāpyeti maraṇaṃ yāvacca kṣaṇasampadaḥ / tāvat svahitamādheyameṣa mārgaḥ sukhāvahaḥ // Dhs_5.177 // cyavanaṃ devalokeṣu maraṇaṃ narabhūmiṣu / viditvā kaḥ pumān āsthāṃ kuryātsopadrave bhave // Dhs_5.178 // sarva vināśi tailavartipraṇāśena dīpanāśo yathā dhruvam / karmakriyā tathā kasya vinipātaḥ surālayāt / bhittināśo yathāvaśyaṃ cittanāśo dhruvaṃsthitaḥ // Dhs_5.179 // karmanāśāttathā saukhyamavaśyaṃ vinipadyate / kṣīṇapuṇyāḥ nipatyante devāḥ sarve surālayāt // Dhs_5.180 // anityataiṣāṃ sarveṣāṃ sattvānāṃ vinipātikā / mṛtyuḥ pivati bhūtāni jarā pivati yauvanam // Dhs_5.181 // vyādhiḥ pivati cārogyaṃ na ca loko 'vabudhyate / upapannāḥ subahuśaḥ pratītāścāpyanekaśaḥ // Dhs_5.182 // jāyate jīryate cāyaṃ cyavane copapadyate / na kṣaṇo 'sti muhūrto vā parivartastathāpi vā // Dhs_5.183 // yatra mṛtyurvilambena na ca loko 'vabudhyate / upapannāstu bahuśaḥ pratītāścāpyanekaśaḥ // Dhs_5.184 // yanna mṛtyuvilambaḥ syānna ca loko 'vabudhyate / anityaṃ jīvitaṃ sarva na vilambi ca yauvanam // Dhs_5.185 // sarvabhūtānyanityāni na ca loko 'vabudhyate / ante krameṇa naśyanti bhāvāḥ kṣaṇavilamvinaḥ // Dhs_5.186 // sambaddhāḥ karmasūtreṇa na ca loko 'vabudhyate / devakoṭisahastrāṇi vanopavanasevinām // Dhs_5.187 // nimīlitāni kālena na ca loko 'vabudhyate / paṅkābhāvacarā devāḥ pramattā bhogatṛṣṇayā // Dhs_5.188 // yāsyanti vilayaṃ sarve na ca loko 'vabudhyate / phenabudbudasaṅkāśaṃ svapnadravyopamaṃ sukham // Dhs_5.189 // kṣayaṃ prayāti śīghraṃ ca na ca loko 'vabudhyate / sarvasya sarvathā sarvo vināśo niyato bhave // Dhs_5.190 // na ca bālasya saṃsārānnirvedamupapadyate / na sarvaḥ sarvathā sarva sarvopāyaiḥ prayatnaśaḥ / saṃtrātā bhavane prāpte mṛtyukāle sudāruṇe // Dhs_5.191 // mṛtyurityabhidhīyate vyucchettā sarvasaukhyānāṃ duḥkhanāmākaro mahān / viśleṣaḥ sarvabandhānāṃ mṛtyurityabhidhīyate // Dhs_5.192 // bhayopanetā bhūtānāṃ duḥkhānāmudadhiḥ samaḥ / vyāmohakarttā buddhīnāṃ mṛtyurityabhidhīyate // Dhs_5.193 // sañchettā jīvitānāmindriyāṇāṃ ca nāśakaḥ / amṛśyaḥ sarvabhūtānāṃ mṛtyurityabhidhīyate // Dhs_5.194 // adhṛṣyaḥ sarvabhūtānāmajeyaḥ sarvakarmaṇām / vināśaḥ sarvasattvānāṃ mṛtyurityabhidhīyate // Dhs_5.195 // avaśyambhāvi tattvānāmantakaṃ sarvadehinām / nikāyabhāganāśo 'yaṃ mṛtyurityabhidhīyate // Dhs_5.196 // sadeva yakṣagandharvapiśācoragarakṣasām / kālacakravināśī (ca) mṛtyurityabhidhīyate // Dhs_5.197 // asaṃyamī pramāthī ca bahnivat sarvadehinām / krūraścāvinivarttyaśca mṛtyurityabhidhīyate // Dhs_5.198 // skandhāyatananāśaśca ārupyasyātha cetasaḥ / kāladharmo mahāveśo mṛtyurityabhidhīyate // Dhs_5.199 // śreyase matiḥ karaṇīyā na tu pramāde sa eva dhā(ta)ve śīghraṃ vinipātāya dehinām / śreyase kriyatāṃ yatno mā pramādeḥ manaḥ kṛthāḥ // Dhs_5.200 // gataṃ jīvanaṃ nāyāti yathā (hi śīghra) gamanaṃ pakṣiṇāṃ pavanasya vā / tathā śīghrataraṃ yāti jīvitaṃ sarvadehinām // Dhs_5.201 // gato nivartate vāyurnivartante ca pakṣiṇaḥ / jīvitaṃ yanniruddhaṃ tu tasya nāgamanaṃ punaḥ // Dhs_5.202 // drutaṃ kṣīyanti karmāṇi drutamabhyeti cāntakaḥ / avaśyambhāvi viśleṣaṃ na ca vindanti devatāḥ // Dhs_5.203 // anirvāyo mahāvegaścatuḥsatyanivarhaṇaḥ / avaśyambhāvi balavāneṣa mṛtyurupaiti ca // Dhs_5.204 // śruti pramādino devāḥ sukhena parivañcitāḥ / na vindanti mahad duḥkhaṃ yadavaśyaṃ bhaviṣyati // Dhs_5.205 // saṃskṛtasya hi sarvasya samayasya viśeṣataḥ / vināśo bhavati (cā)sau dharmateyaṃ bhave bhave // Dhs_5.206 // jarāyauvananāśāya prāṇanāśāya cāntakaḥ / vipattibhūtanāśāya sthitā (vai) nāśahetavaḥ // Dhs_5.207 // evaṃvidhe mahāghore vyasane (vai) mahad bhaye / pramādino hi yad devāḥ nūnamete ca cetanāḥ // Dhs_5.208 // anāgatabhayaṃ yo hi paśyati jñānacakṣuṣā / sa paṇḍita iti jñeyo viparītastu bāliśaḥ // Dhs_5.209 // karmakṣaye sukhasya nāśaḥ vimūḍhamanasaḥ sarve vañcitāḥ svena cetasā / karmakṣaye tu naśyanti dīpā snehavaśādiva // Dhs_5.210 // anekaviṣayāṇāṃ ca idaṃ saukhyamanuttamam / bhuktvā karmakṣayo bhūta vinipāto bhaviṣyati // Dhs_5.211 // anityatvānavagamādadharmaratiḥ jalataraṅgacapalaṃ jīvitaṃ yāti dehinām / na ca budbudaniḥsāramavagacchanti bāliśāḥ // Dhs_5.212 // phenarāśiściraṃ tiṣṭhed upāyaiḥ katibhirnanu / na tu devāściraṃ tiṣṭhantyanityo bhāvanamiti // Dhs_5.213 // lobhavaśādeva mṛtyorupekṣā kṛṣyate bhūriyaṃ sarvā manujaiḥ phalakāṃkṣibhiḥ / na ca saṃdṛśyate mṛtyurlābhasaktairapaṇḍitaiḥ // Dhs_5.214 // kṣaṇe kṣaṇe vivardhante lobhāśā mohite jane / na ca vindanti saṃsārāḥ kṣīyamāṇāḥ kṣaṇe kṣaṇe // Dhs_5.215 // daṇḍatrayamupasaṃharati jarādaṇḍo 'yamabhyeti yauvanāntakaro nṛṇām / ārogyaśaktināśāya vyādhidaṇḍo 'yamāgataḥ / daṇḍatrayamidaṃ ghoraṃ sasurāsuranāśakam // Dhs_5.216 // abhyeti na ca mūḍho 'yaṃ lokaṃ paśyati bāliśaḥ / parasparaṃ pralobhācca svajanaṃ snehacañcalam // Dhs_5.217 // mohabaddhāḥ mṛtyuṃ viyogaṃ ca nāvagacchanti gacchatyanyonyasaṃśliṣṭo mohabaddhe jane janaḥ / putrapautraprapautrāṇāṃ vaśagāścāpi ye narāḥ // Dhs_5.218 // karmaskandhasya duḥkhāvahatvam sarve tena bhaviṣyanti tvaṃ tu saṅgena bādhyase / jīvitāntakaraḥ śatrurna viśaṅko mahābalaḥ // Dhs_5.219 // so 'vilambī mahāvego mṛtyureṣo 'bhyupaiti ca / calācalavidhirjñeyaḥ karmaskandhairnidarśitaḥ // Dhs_5.220 // devādīnāṃ kṣayo bhavati devanāgāḥ (sa)gandharvā piśācoragarākṣasāḥ / na śaktāścyavane kṣāntaṃ balaṃ tasya tathāgatam // Dhs_5.221 // tattvadarśako durgatiṃ nādhigacchati calācalavidhirjñeyaḥ karmaṇā tattvadarśakaḥ / aliptaḥ pāpakairdharmairna sa gacchati durgatim // Dhs_5.222 // iti anityatāvargaḥ pañcamaḥ (6) apramādavargaḥ pramādaratasya na mokṣaḥ yaḥ pramādarato janturnāsau mokṣāya kalpate / pramādaviṣamūḍhasya nirvāṇaṃ dūrameva tat // Dhs_6.1 // na pramāde manaḥ kāryam na pramādeṣu badhyet pramādaḥ śatruruttamaḥ / pramādaparamā devāḥ patanti narake punaḥ // Dhs_6.2 // svabhāvatāmimāṃ jñātvā dharmāṇāmudayavyayam / na pramāde manaḥ kārya pramādaviṣamuttamam // Dhs_6.3 // pramādāpramādayoḥ parasparavirodhitvam apramādo 'mṛtapadaṃ pramādo mṛtyunaḥ padam / apramattā na bhriyante pramattāstu sadātmṛtāḥ // Dhs_6.4 // yathā viṣaṃ tathā vahniḥ pramādaḥ prāṇināṃ tathā / pramādonmāditāḥ satvāḥ duḥkhād duḥkhaṃ prayānti te // Dhs_6.5 // apramattāḥ sadāmartyāḥ sarva prakramasaṃskṛtāḥ / prayānti paramāṃ śānti pramādo yatra nāsti hi // Dhs_6.6 // yaḥ pramāde rato janturna śubhānyanuceṣṭate / tasya dharmavimūḍhasya kutaḥ svargo bhaviṣyati? // Dhs_6.7 // pramādaṃ varjayed yasmāt pramādaṃ viṣamuttamam / apramattā na bhriyante pramattāstu sadātmṛtāḥ // Dhs_6.8 // saubhāgyaṃ prāpya yo martyaḥ pramādeṣu ca vartate / na paṇḍita itikhyāto viparītastu nānyathā // Dhs_6.9 // na pramādasya kālo hi harṣasya na kathañcana / vyāmohajananācceto mṛtyukāle mahābale // Dhs_6.10 // pramādamukhena pramādavarṇanam harṣo dhūmaḥ pramādo 'gnirdevān dahati naikaśaḥ / viṣayairmohitā mūḍhā na ca vindantyacakṣuṣaḥ // Dhs_6.11 // avyucchinnāni paśyanti saṃskārāṇi ca dehinām / yathā hi viṣayairmūḍhā nāvagacchanti yaddviṣaḥ // Dhs_6.12 // tasmāt pramādaṃ viṣavat kathayanti manīṣiṇaḥ / sukhaṃ na dṛśyate pūrva pramādomandabuddhibhiḥ // Dhs_6.13 // (yathā) pramādopakṛtāḥ prayānti narakaṃ punaḥ / phale prāpte pramādo 'yaṃ paścāt santapyate vyathā // Dhs_6.14 // pramādo 'narthakaraḥ sarvānarthakaro dṛṣṭaḥ pramādaḥ paṇḍitaiḥ naraiḥ / tathā ca kuśalaṃ prāyo yaḥ pramādaṃ na sevate // Dhs_6.15 // duḥkhaṃ yasya bhavediṣṭaṃ sa pramādaṃ niṣevatām / na pramādaparaḥ kaścit kadācit sukhamāpnuyāt // Dhs_6.16 // pramādaśūnyānāmacyutapadaprāptiḥ pramādaviratāḥ santo gacchanti padamacyutam / nā pramādaparaḥ kaścinnarake duḥkhitānnayet // Dhs_6.17 // yadi devāḥ sahantīmaṃ ramante mandamedhasaḥ / tiraścāṃ hi surāṇāṃ ca viśeṣo naiva vidyate // Dhs_6.18 // pramādavaśāt devalokād patanti pratyekaṃ karmavaicitryaṃ pramādaparamāḥ surāḥ / nāvagacchanti patanaṃ devalokād bhaviṣyati // Dhs_6.19 // sannikṛṣṭaṃ sadā duḥkhaṃ patanaṃ vā bhaviṣyati / devalokottarā devā yathā syāt sukhamātmanaḥ // Dhs_6.20 // devalokaṃ samāsādya yaḥ pramādeṣu rakṣate / sa kṣīṇaśubhakarmāntaṃ cyavanānte vibudhyate // Dhs_6.21 // mā pramādaparobhūyāḥ pramādo nocitaḥ suraiḥ / pramādairdoṣavihatāścyavanti tridaśālayāt // Dhs_6.22 // pramādavaśagaḥ puruṣaḥ nāśameti dahyate puruṣaḥ sarvaḥ pramādena vimohitaḥ / sa paścād vigate tasmin pratyādeśena rakṣyate // Dhs_6.23 // doṣodbhavāmimāṃ bhūmiṃ pramādāvṛttaśādvalam / vicaranti sadā mūḍhāḥ surāḥ satkṛtamohitāḥ // Dhs_6.24 // cañcalā viṣamāstīvrā pramādāḥ kāmahetavaḥ / na teṣāṃ viśvased vīro yasmāt svapnopamā hi te // Dhs_6.25 // kāmaḥ nārakasya heturiti na svapno narake hetuḥ kāmāḥ svapnasya hetukāḥ / tasmāt kāmamimaṃ muktvā nityaṃ sucaritaṃ caret // Dhs_6.26 // apramādātsarva prāptuṃ śaknoti yatrāvāptaṃ padaṃ kṛtsnaṃ suraiḥ kāmavimohitaiḥ / tat prāpyate padaṃ vīrairapramādaparairnaraiḥ // Dhs_6.27 // pramādamūlasaṃsāraḥ pramādamūlasaṃsāro devānāmālayastathā / ye pramādaviṣairmattāste magnā bhavasaṅkaṭe // Dhs_6.28 // tamaḥ pramādamūlañca avidyā hayapakārikā / andhakāreṇa ye mūḍhāsteṣāṃ cakṣurna vidyate // Dhs_6.29 // pramādaḥ mohātmakaḥ tejasā hi tathā mūlairagninā na ca kathyate / mohānāṃ pravarastadvat pramādaḥ parikīrtyate // Dhs_6.30 // pramādānalataptena manasā tad viceṣṭate / muhayante yena te bālāḥ prayānti narakaṃ punaḥ // Dhs_6.31 // pramādonmāditaḥ sukhamevānubhavati pramādonmāditā devāstrividhā ye calātmakāḥ / viyogaduḥkhaṃ vismṛtya saṃyoge sukhakāṃkṣiṇaḥ // Dhs_6.32 // patanāntameva jīvanam upasthite mahāduḥkhe patanānte hi jīvite / paścād vahanti virasaṃ patanāntaṃ sukhaṃ calam // Dhs_6.33 // saṃyogo viprayogāntaḥ patanāntaḥ sukhaṃ sadā / jarāntaṃ yauvanaṃ sarva karmāntaḥ sarvadehinām // Dhs_6.34 // saṃsāraḥ karmanāṭakasambaddhaḥ śubhāśubhena baddhā hi karmaṇā sarvadehinaḥ / naṭavannaṭayantyete gatyāṃ gatyāṃ pṛthak pṛthak // Dhs_6.35 // karmanāṭakasambaddhaḥ saṃsāro bhramate sadā / na tatra viśvaseddhīmānanityā karmaṇāṃ gatiḥ // Dhs_6.36 // pramādaḥ paramodoṣaḥ sarvapāpāni viṣavat pramādaḥ paribarjyatām / pramādena tu ye muktā (ste) tīrṇāsti bhavārṇavāt // Dhs_6.37 // prapātapatito doṣī kadācidapi jīvati / na pramādaprapatitaḥ kadāpi sukhavān bhavet // Dhs_6.38 // pramādaḥ paramo doṣaḥ kadācit sarvakarmasu / na rātrau na divā tasya śubhaṃ bhavati karhicit // Dhs_6.39 // yat sukhaṃ laukikaṃ kiñcid yacca lokottaraṃ matam / naśyate tat pramādena tasmāt tat parivarjayet // Dhs_6.40 // apramādo 'mṛtapadam apramādo 'mṛtapadaṃ pramādo mṛtyunaḥ padam / apramādena te devāḥ devānāṃ śreṣṭhatāṃ gatāḥ // Dhs_6.41 // pramādamūlaḥ saṃsāraḥ apramādaśca (sad) gatiḥ / tasmād pramādavirataḥ sukhī bhavati sarvadā // Dhs_6.42 // duḥkhād vibheti cet pramādaṃ parityajet icchate yatsukhaṃ nityaṃ yaśca duḥkhād vibheti (vai) / sa (hi) pramādād viramet pramādo viṣavannṛṇām // Dhs_6.43 // pramādanidrāvihatā pramādaviṣamohitāḥ / prapātaṃ hi prapadyante janāḥ śukla kṛtātmakāḥ // Dhs_6.44 // apramādaḥ paraṃ śreyaḥ apramādaḥ paraṃ śreyo na pramādaḥ kathañcanaḥ / apramādena sukhinaḥ pramādena (su)duḥkhitāḥ // Dhs_6.45 // pramādamūḍhāḥ narakaṃ vrajanti pramādamūḍhā hi narā bhūyo madyena mohitā / dhik pramādavimūḍhāste caranti narakaṃ punaḥ // Dhs_6.46 // pramādavāgurābaddhā viṣayārṇavasaṃsthitāḥ / tṛṣṇāviṣayasambaddho devaḥ krīḍatyanekaśaḥ // Dhs_6.47 // jātamātrasya devasya tat kṣaṇaṃ kṣīyate sukham / na vindanti vivaśāḥ pramādāvṛttacetasaḥ // Dhs_6.48 // pramādavaśaḥ kāmavaśago 'tṛpta eva tiṣṭhati pramādod bhrāntamanaso nityaṃ viṣayatatparāḥ / atṛptāḥ kāmabhogeṣu sukhena sukhitā hi ca // Dhs_6.49 // kāmānalena sandagdhāḥ vipramādena mohitāḥ / na vindanti balaṃ sarva vināśāntaṃ hi jīvitam // Dhs_6.50 // anekāni sahastrāṇi surāṇāṃ niyutāni ca / kāmānalena sandagdhāḥ pramādena vimohitāḥ // Dhs_6.51 // pramādayutāḥ patanti hriyate puruṣaḥ sarvaḥ pramādena vimohitaḥ / sa paścād vyasane prāpte budhyate tasya tatphalam // Dhs_6.52 // viṣavat prāṇahṛd dṛṣṭaḥ pramādastattvadarśibhiḥ / agnivad dahyate nityaṃ śastravacca nikṛntatiḥ // Dhs_6.53 // mitravad dṛśyate pūrva paścād bhavati śatruvat / vahiśaḥ sarvadevānāṃ pramādaḥ sampravartate // Dhs_6.54 // devāsuramanuṣyāṇāṃ nāgānāṃ ca viśeṣataḥ / pramādaḥ kāraṇaṃ dṛṣṭaṃ sarvānnarthān karoti saḥ // Dhs_6.55 // yaḥ pramādahato nityaṃ nāsau kalyāṇamarhati / kalyāṇavarjitaḥ puruṣo narakānupakarṣati // Dhs_6.56 // vividhā kṛtayastiryag pramādaparivañcitāḥ / maithune bhojane caiva yeṣāṃ buddhiḥ sadāratāḥ // Dhs_6.57 // yadā sucaritaṃ karma cāntībhūtaṃ divaukasām / bhaviṣyati tadābhūyaḥ kva yāsyanti pramādinaḥ // Dhs_6.58 // pramādavāriṇāṃ duḥṣṭāḥ karmavāyubhirāhatāḥ / patanti vṛkṣavad devā gatyāṃ gatyāṃ pṛthak pṛthak // Dhs_6.59 // surāṇāmapi saṃvegajanitaḥ śoko jāyate śataśo na hutaścaiva divi jātā divaukasaḥ / na ca saṃvegajanito hṛdi śokaḥ prajāyate // Dhs_6.60 // pramādakaluṣaṃ pītvā mohātpānaṃ divaukasaḥ / patanti narakaṃ tīvraṃ vahninā parivāritam // Dhs_6.61 // sudurlabhasya mānuṣasya janmanaḥ sāphalyavaiphalye sulabdhaṃ mānuṣaṃ janma ye labdhvā apramādinaḥ / kurvanti sukṛtaṃ karma devalokopagāminaḥ // Dhs_6.62 // durlabhaṃ mānuṣaṃ karma labdhvāpi ye pramādinaḥ / te pramādāt paribhrāntāḥ patanti narake narāḥ // Dhs_6.63 // mṛtyusamaye pramādī tapatyeva pramādaratasattvo yaḥ kṛpayā parivartate / sa paścānmṛtyusamaye tapyate svenacetasā // Dhs_6.64 // pramādasya dāhakatvam na tathā dahyate vahnirna ca śastraṃ vikṛntati / pañcendriyasamudbhūtaṃ pramādo dahyate tathā // Dhs_6.65 // sukharūpaṃ tathā duḥkhaṃ mitrarūpaṃ tathā ripuḥ / pramādināṃ hi tannityaṃ tasmāttaṃ parivarjayet // Dhs_6.66 // pramādatṛṣṇayā miśro rāgastadanuvardhakaḥ / trayaste ripavaḥ kruṣṭāḥ nāśayanti sukhaṃ nṛṇām // Dhs_6.67 // ye pramādaratā nityaṃ na ca dharmaratā budhāḥ / te mṛtyusamaye prāpte yamadūtaiḥ parākṛtāḥ // Dhs_6.68 // viṣavatpramādaṃ matvā tatparityāginaḥdhanyā pramādaṃ viṣavad ye tu parirakṣanti paṇḍitāḥ / te mṛtyusamaye prāpte bhavanti sukhabhāginaḥ // Dhs_6.69 // pramādaḥ paramo mṛtyurapramādaḥ paraṃ sukham / tasmāt sukhārthināḥ nityaṃ mā pramāde matiṃ kṛthāḥ // Dhs_6.70 // dhātvāyatana sammohaḥ śreyasāṃ vidhna dhātvāyatanasammohaḥ śreyasāṃ vighnakārakaḥ / sanyāsaḥ sarvakarmāṇāṃ pramādaḥ sampravartate // Dhs_6.71 // doṣayantravilagnāya māyādvārasya dūtakaḥ / sammohasyāgraṇī pāpaḥ pramādaḥ sampravartate // Dhs_6.72 // pramādaratāḥ mṛtyumukhaṃ prati gacchanti ye pramādaratā bālāste mṛtyorhastamāsthitāḥ / pramādasevakā ye tu te sarve nidhanaṃgatā // Dhs_6.73 // pramādino devā api kṣīṇapuṇyāḥ bhavanti puṇyakṣayāya devānāṃ pramādena vihiṃsitāḥ / patanti sukhasaṃmūḍhāstrāṇaṃ teṣāṃ tadā kutaḥ // Dhs_6.74 // saddharmācaraṇaṃ bhūtadayaiva eko dharmastathāśreyaḥ kṛpayā saṃyataḥ pṛthuḥ / kṣāntiścāpi sadā yuktā dayā bhūteṣu sarvadā // Dhs_6.75 // balabhūtā bhavantyete mṛtyukāle mahābhaye / tasmāt pramādarahitaiḥ sevanīyāḥ prayatnataḥ // Dhs_6.76 // vidyāvidhijñasyaiva prāṇinaḥ śāntirjāyate avidyāvartanaṃ śreyo vidyāyā rakṣaṇaṃ sadā / vidyāvidhijño yaḥ (satvaḥ) pramādastasya śāmyati / puruṣārtho niyato (hyatra) yat pramādasya varjanam // Dhs_6.77 // apramādaratasyaiva puruṣārthasiddhirbhavati apramādaratasyaiva puruṣārthaḥ satāṃ mataḥ / pramādo bandhanaṃ prāyo muktistasyāpramādataḥ // Dhs_6.78 // pramādasevanād bandhanam mokṣabandhanayoretallakṣaṇaṃ syāt satāṃ matam evaṃ matvā sadā devo yaḥ pramādena rakṣati / sa paścānmṛtyusamaye jñāsyate tasya tatphalam // Dhs_6.79 // santoṣa eva nirvāṇasādhanam yathā yathā hi santoṣaḥ sevyate yatibhiḥ sadā / tathā tathā hi nirvāṇamanike tasya vartate // Dhs_6.80 // virāgaḥ sarvakāmeṣu nirvāṇe ca pravartatām / nāsau mārasya viṣayaḥ kadācit sampravartate // Dhs_6.81 // jñānenaiva duḥkhaprahāṇam narāṇāṃ paśya manaso nityaṃ vyāpārameva ca / udyogaśca sadājñānaṃ sa kathaṃ duḥkhameṣyati // Dhs_6.82 // kaḥ bandhanamukto bhavati? atītabhayasampannaḥ pratyutpanne ca buddhimān / anāgatavidhijño yaḥ sa muktaḥ kleśabandhanāt // Dhs_6.83 // apramādarato nityamaviśvāse ca kātaraḥ / saṃjñānasevī vimalo nirvāṇasyāntike sthitaḥ // Dhs_6.84 // mahatsukhaṃ pramādena naśyati pramādenāpi naśyanti devāḥ prāpyamahatsukham / kiṃ punaryena vā mūḍhāḥ pramādavaśasevinaḥ // Dhs_6.85 // mṛtaḥ sa naro bhavati yaḥ pramādavihāravān / jīvite ca pramatto 'yaṃ satataṃ jñānadhāraṇe // Dhs_6.86 // pramādāpramādayorantaram apramādapramādābhyāmidamantaramiṣyate / mṛtyuṃ ca varjayed doṣaṃ pramādaṃ duḥkhamūlakam // Dhs_6.87 // nityaṃ pramuditā devāḥ nityaṃ pramuditā vayam / pakṣiṇāṃ ca surāṇāṃ ca viśeṣo nopalabhyate // Dhs_6.88 // na dharmācaraṇaṃ dṛṣṭaṃ mokṣacaryā na yātyasau / tathaiva yadi devānāṃ te gatāḥ pakṣibhiḥ samā // Dhs_6.89 // ye pramādavinirmuktā ye ca dharmaratāḥ sadā / te devāḥ satpathā loke na pramādavihāriṇaḥ // Dhs_6.90 // yadi krīḍāratā devāḥ pramādacaritāḥ sadā / devānāṃ ca khagānāṃ ca viśeṣo nopalabhyate // Dhs_6.91 // dharmapatitaḥ jātyā na śobhate karmaṇāṃ tu viśeṣeṇa jātirdharmairviśiṣyate / na dharmapatitaḥ kaścid jātyā bhavati śobhanaḥ // Dhs_6.92 // yena nindanti saṃsāramimaṃ sarvakṣayātmakam / te surāpisamā nityaṃ pakṣibhirmūḍhabuddhibhiḥ // Dhs_6.93 // yeṣāmevasthitā buddhiramatā dharmagocare / te devāḥ sammattā loke na pramādavicāriṇaḥ // Dhs_6.94 // ye janmahetuprabhavaṃ duḥkhaṃ budhyanti śobhanam / te devā na tu ye saktāḥ kāmeṣu hitakāriṣu // Dhs_6.95 // viyujyamānā bahuśo bhṛtyasvajanabāndhavaiḥ / ye nodvijanti saṃsāre te devāḥ pakṣibhiḥ samāḥ // Dhs_6.96 // madyapānādhikaḥ pramādaḥ madyapānādhiko dṛṣṭaḥ pramādastattvadarśibhiḥ / jīryate madyapānaṃ hi pramādo naiva jīryate // Dhs_6.97 // pramādamatto gatipañcake bhramate pramādopahatoloko bhramate gatipañcake / tasmāt pramādamatto hi sarvopāyairviśiṣyate // Dhs_6.98 // pramādaḥ madyādapi hīnataraḥ ekāhaṃ paramaṃ madyaṃ pramādayati dehinaḥ / pramādaḥ kalpakoṭibhirbhramato 'pi na jīryate // Dhs_6.99 // ye pramādairvirahitāste gatāḥ padamavyayam / ye tu pramādavaśagāste bhavanti khagā narāḥ // Dhs_6.100 // hitārthinā manuṣyeṇa pramādovarjya eva hi / yasmāt pramādavaśagāḥ kleśā buddhena deśitāḥ // Dhs_6.101 // devānāṃ kṛte 'pi pramādo heya eva khagā yadi pramādena kurvanti laghucetasaḥ / kasmāddevāḥ pramādaṃ(taṃ) na jahaṃti viśeṣataḥ // Dhs_6.102 // yastu dūrāt pramādena bhayaṃ nāvaiti durmatiḥ / so 'vaśyaṃ vyasane prāpte paścāttāpena dahyate // Dhs_6.103 // patanaṃ devalokāt te dānai rakṣanti dāruṇam / tad vicintya pramādaste na saṃsevyaḥ kathañcana // Dhs_6.104 // ye pramādaratā nityaṃ na te saukhyasya bhāginaḥ / pramādo duḥkhamūlaśca mūlamekaṃ sudāruṇam // Dhs_6.105 // padmakoṭisahastrāṇi niyutānyarbudāni ca / asaṃkhyāni ca devānāṃ pramādena vitanvitāḥ // Dhs_6.106 // apramādaḥ paraṃ mitraṃ pramādaśca śatruḥ apramādaḥ paraṃ(mitraṃ) nityaṃ hitakaraṃ nṛṇām / pramādastu paraṃ śatrustasyanmitraparo bhavet // Dhs_6.107 // śubhasyāntakaro hayeṣa viṣavad dāruṇaṃ param / durgatīnāṃ paraṃ mārgaḥ pramāda iti kathyate // Dhs_6.108 // pramādena pramattā ye viṣayaiścāpi rañjitāḥ / narāste mūḍhamanaso nityaṃ duḥkhasya bhoginaḥ // Dhs_6.109 // jñānaśūnyāḥ bhayaduḥkhamavigaṇya paśubhiḥ samāḥ bhavanti yeṣāṃ bhayaṃ na duḥkhaṃ (ca) na ca jñānāvalokanam / paśubhiste samāviṣṭā na purā sukhakāṃkṣiṇaḥ // Dhs_6.110 // āhāramaithunaratiḥ paśūnāṃ hṛdi vartate / sā ratiryadi devānāṃ te gatāḥ paśubhiḥ samāḥ // Dhs_6.111 // pramādaḥ mṛtyoḥ paryāya eva krīḍantyatiśayaṃ hyete mṛtyorgamye puraḥsthitā / samprāpte mṛtyusamaye phalaṃ dāsyanti (dāruṇam) // Dhs_6.112 // viṣavat pariheyo('yaṃ) sarvairapi (suduḥsahaḥ) / mṛtyoḥ paryāyanāmaiṣa pramādo hṛdi dehinām // Dhs_6.113 // pramādena hatān pūrvaṃ paścānmṛtyuḥ pramardati / dharmajīvitasaukhyānāṃ tamekāṃśaṃ prakathyate // Dhs_6.114 // apramāda eva svargamārgaḥ apramāda iti khyātaḥ svargamārga pradeśakaḥ / arthānathau samāvetau paścānmokṣastathaiva (ca) // Dhs_6.115 // apramādaḥ guṇaḥ pramāda eva doṣaḥ apramādaḥ pramādaśca guṇadoṣasamāvibhau / tatraiva mūḍhamanaso vijānanti ca dehinaḥ // Dhs_6.116 // śatruṇā saha rakṣanti jñāne pariharanti ca / pramādaviṣavṛkṣasya śākhāstistraḥ pratiṣṭhitāḥ // Dhs_6.117 // jarā vyādhiśca mṛtyuñca nityaṃ tasyoparisthitāḥ / jarādayo na bādhyante puruṣaṃ satkriyānvitam // Dhs_6.118 // apramādī sadā bhayanirmuktaḥ san sukhītiṣṭhati saṃsāre tiṣṭhate dhīmānapramādarataḥ sadā / nikṛntanti sadā doṣā na pramādaṃ pariṣvajet // Dhs_6.119 // sadā bhayavinirmuktaḥ sukhaṃ prāpnotyanuttamam / (a) pramādācca yat saukhyaṃ śāśvataṃ sa bhayaṃ hi tat // Dhs_6.120 // yattu tasmād vinirmuktaṃ tat saukhyaṃ dhruvamacyutam / śataśo manujā (hayatra) pramādena vimohitāḥ // Dhs_6.121 // tathāpi nāma vaśagāste pramāde pratiṣṭhitāḥ / catvāro hi viparyāsāḥ pramādasyoparisthitāḥ // Dhs_6.122 // pramādavirahāttepi naśyanti lokaśatravaḥ / yadanekavikalpo 'yamanekabhayasaṅkaṭaḥ // Dhs_6.123 // pramādarahitāḥ devāḥ santo 'cyutaṃ sukhamaśnute saṃsāro bhramate duḥkhe tat pramādasya ceṣṭitam / ekaḥ pramādavirahāt prāpyate sukhamacyutam // Dhs_6.124 // pramādena vinaśyanti sarvadharmā hatāstravāḥ / devānāṃ ca pramādo 'yamuparyupari vartate // Dhs_6.125 // kathaṃ pramādasammūḍhāḥ devā yāsyanti nirvṛtim / tade(ta)t saumyamanasā cintayitvā vikalpayet // Dhs_6.126 // tathā me hita māstheyaṃ yathā yat syāt (sukhāvaham) / ye devā yacca tatsaukhyaṃ paśyan yadapikiñcana // Dhs_6.127 // saṃskṛtasyaiva dhruvapadaprāptirbhavati tat sarva (hi) dhruvaṃ gatvā saṃskṛtasyaiṣa sambhavaḥ / avaśyaṃ te vinaśyanti ye bhāvāḥ saṃskṛtāścalāḥ // Dhs_6.128 // pramādavaśād devā api duḥkhabhāginaḥ bhavanti pramādaniratā (devā)nityaṃ duḥkhasya bhāginaḥ / pramādāpahatajano yasteṣāṃ kurute matiḥ // Dhs_6.129 // saṃviyoge samutpanne duḥkhena paritapyate / viṣayeṣu sakāmeṣu tṛṣṇāvanagateṣu ca // Dhs_6.130 // tena te vañcitā devāḥ pramādavaśavartinaḥ / mūlametadanarthānāṃ yatpramādānusevanam // Dhs_6.131 // pramādavarjanaṃ kṣemakaram tasyaitad varjanaṃ dhanyaṃ sarvakṣemakaraṃ mahat / satvā naivāpannasukhā duḥkhaiścāpi samanvitāḥ // Dhs_6.132 // tathā buddhiranuṣṭheyā yathā matsyā jalānugāḥ / svarge pramādavaśagā strīvidheyāśca te surāḥ // Dhs_6.133 // pramādino duḥkhabhāgino bhavanti te strīvahnivinirdagdhā nityaṃ duḥkhasya bhāginaḥ / tasmāt prayatnaśo devairaṅganā parivarjanam // Dhs_6.134 // karttavyaṃ kāmalolasya manasā dhṛtivardhanam / kāryākāryevimūḍhasya dharmādharme tathaiva ca // Dhs_6.135 // puruṣasyātmabhaṅgasya nirvāṇaṃ dūrameva tat / gurutābhāvatattvajño nipuṇo dharmagocaraḥ // Dhs_6.136 // dharmiṇa eva sukhamāpnuvanti dharmākāṃkṣī phalākāṃkṣī tādṛśaṃ labhate sukham / nidhautamaghakalmāṣāḥ nityaṃ dharmānuvartinaḥ // Dhs_6.137 // pramādavimohitā eva duḥkhamāpnuvanti sukhinaste sadā dṛṣṭā na pramādavihāriṇaḥ / pramādāpahataḥ pūrva pramādena vimohitaḥ // Dhs_6.138 // madyena devo 'pi pramādameti devo vā puruṣaścāpi na sukhasyāntike hi saḥ / mṛtaḥ sa puruṣo nityaṃ yo madyena pramādyati // Dhs_6.139 // madyadoṣādhṛtāḥ sarve bhavanti narake narāḥ / asaṃsargacaro doṣo madyamityabhidhīyate // Dhs_6.140 // madyena mohitā nityaṃ devāḥ narakagāminaḥ / asambhūteṣu rakṣante na sambhūte kathañcanaḥ // Dhs_6.141 // madātsvākāramalinā devāḥ kāmairvimohitāḥ / kāmena mohitā devā madyenāpi tathaiva ca // Dhs_6.142 // pramādī tattvaṃ na paśyati na tattvamatra paśyanti jātyandhā iva satpatham / pramādākulitaṃ cittaṃ na tattvamanupaśyati // Dhs_6.143 // pramādaścāgnivattasmāt parivarjyaḥ samantataḥ / pramādena vinaśyanti kuśalā dharmayonayaḥ // Dhs_6.144 // pramādaviṣasevanaṃ nāśāyaiva jāyate mārga ca viṣasaṃspṛṣṭaṃ sarvathā naiva paśyati / daśadharmā vinaśyanti pramādaviṣasevinām // Dhs_6.145 // dhyānāni caiva catvāri praṇaśyanti pramādinaḥ / apramādaṃ praśaṃsanti buddhāḥ kāmavivarjitāḥ // Dhs_6.146 // apramattā jarāmuktā bhavanti pramādañca jugupsanti jarāmaraṇapañjaram / apramattā jarāmuktā pramattā duḥkhabhoginaḥ // Dhs_6.147 // pramāda eva bandhanam / pramādo bandhanaṃ hayetad duḥkhitaṃ mandabuddhinām / apramādena kuśalā devānāṃ samitiṅgatāḥ // Dhs_6.148 // tasmāt te patitā bhūyo ye pramādānusevinaḥ / pramattapuruṣaḥ sarva saṃsārānnaiva mucyate // Dhs_6.149 // pramādapāśapāśena yena baddhā hi dehinaḥ / akārya kāryasadṛśaṃ kārya kurvanti sarvadā // Dhs_6.150 // apramādinaḥ kalyāṇaparamparāmāpnuvanti apramādānnaraḥ sarva viparītaṃ (hi) paśyati / na laukikeṣu kāryeṣu kuto na śraiyaseṣu ca // Dhs_6.151 // pramādaṃ na praśaṃsanti paṇḍitā buddhipāragāḥ / yathā śubhaṃ parikṣīṇaṃ bhaviṣyati divaukasām // Dhs_6.152 // pramādaphalaṃ hānikaram tadā pramādasya phalaṃ jñāsyanti kaṭukaṃ hi tat / kāmasaṃsaktamanasāṃ tasyānte sukhasevinām // Dhs_6.153 // bhaviṣyati sukhaṃ tasmād vinipātodayo mahān / viṣayābhimukhepsūnāṃ nityamāśāgatātmanām // Dhs_6.154 // strīdarśanasumattānāṃ vinipāto bhaviṣyati / (nityaṃ kāmān) niṣevante pramādarāgasevinaḥ // Dhs_6.155 // tāḥ sarvā mṛtyusamaye parityakṣyanti yoṣitaḥ / cyavamānaṃ suraṃ sarve na kaścidanugacchati // Dhs_6.156 // mokṣābhilāṣiṇaḥ duṣkṛtaṃ tyajanti karmaṇā pṛṣṭhataḥ sarva gacchantamanuyāti ca / yuktaṃ ca (hi) sadā sevyaṃ varjanīyaṃ ca duṣkṛtam // Dhs_6.157 // pramādaṃ ca madaṃ jahayāt pramāda (vi)rato bhavet / pramādo bhavamūlo 'yaṃ pramādastu na śāntaye // Dhs_6.158 // pramādāpramādau vicintya dhīraḥ sukhamedhate apramādapramādābhyāmidamuktaṃ svalakṣaṇam / tad vicintya sadā dhīraḥ sukhaṃ sucaritaṃ caret // Dhs_6.159 // dharmacārī kadāpi duḥkhaṃ nāpnoti na dharmacārī puruṣaḥ kadācid duḥkhamṛcchaiti / saṃsarantyatha saṃsāre prāṇinaḥ svena karmaṇā // Dhs_6.160 // pramādo vinipātāya kimarthamihaloko 'yaṃ pramādena vihanyate / pramādaḥ śreyasāṃ nāśaḥ pramādo bandhanaṃ param // Dhs_6.161 // pramādo vinipātāya pramādo narakāya ca / duḥkhasya heturevaikaḥ pramādaḥ parikīrtitaḥ // Dhs_6.162 // apramādarato nirvāṇamadhigacchati tasmāt sukhārthī puruṣaḥ pramādaṃ parivarjayet / yaiḥ pramādaḥ parityaktaḥ prāptaṃ taiḥ padamacyutam // Dhs_6.163 // apramādarato yo hi nirvāṇasyaiva so 'ntike / apramādapadaṃ hayetannirvāṇasyāgrataḥ padam // Dhs_6.164 // pramattaḥ sadaiva duḥkhito bhavati pramādo vinipātāya hetureṣaḥ prakīrtitaḥ / pramattaḥ puruṣaḥ sarvaḥ sonmāda iva lakṣyate // Dhs_6.165 // laghutvaṃ yāti loke 'smin pratyavāyeṣu pacyate / pramattaḥ puruṣaḥ śakto viparīteṣu vartate // Dhs_6.166 // hetau karmavipāke ca mṛtyūtpattau tathaiva ca / pramādāgniśca yaṃ tīkṣṇo narakānupakarṣati / tasmānnarakamokṣārtha pramādaṃ vinivarjayet // Dhs_6.167 // ye pramādaṃ vinirjitya nityaṃ jñānaratā narāḥ / te kleśabandhanaṃ chitvā padaṃ yātāḥ sukhodayam // Dhs_6.168 // karmasūtrairnibaddhāśca cittadolāṃ samāśritāḥ / bhramanti vibhave sattvā mā pramādeṣu rakṣathaḥ // Dhs_6.169 // sukhī bhavati duḥkhī vai duḥkhitaścāpi sukhitaḥ / bhartāpi tṛpto bhavati mā pramādeṣu rakṣathaḥ // Dhs_6.170 // mātā pitā vā bhavati bhāryā mātṛtvameva ca / parivarto mahāneṣu mā pramādeṣu rakṣathaḥ // Dhs_6.171 // pramādājjāyate rāgo rāgād dveṣaḥ prapadyate / sa doṣapathamāpanno narakānupadhāvati // Dhs_6.172 // prajñāruḍhaḥ pramādaśūnyaḥ san śivaṃ panthānamāpnoti prajñāprāsādamāroha yogakṣemamanuttamam / eṣa panthāḥ śivaḥ śreṣṭho yaḥ pramādavivarjitaḥ / tena mārgeṇa satataṃ nirvāṇaṃ yānti paṇḍitāḥ // Dhs_6.173 // virodho mārgasampattau cittasantānadūṣakaḥ / āchettā dharmasetūnāṃ pramādaḥ parikīrtitaḥ // Dhs_6.174 // pramādopahatāḥ nāśaṃ yānti smṛti sandūṣakaṃ dṛṣṭaṃ mokṣāya vṛttināśakaḥ / durgatīnāṃ paraṃ netā pramādaḥ sampravartate // Dhs_6.175 // aneka puruṣaḥ kṣipto nātmano vindate hitam / nāvācyaṃ na ca kāryāṇāṃ vindate 'mṛtakopamaḥ // Dhs_6.176 // ta ete paśubhistulyā devavigrahadhāriṇaḥ / pramādopahatā mūḍhā nṛtyanti ca hasanti ca // Dhs_6.177 // utpannāvicyutāḥ mārgāt kṣāntiṃ ye nāśayanti ca / nṛbhavārṇavabhūtā ye te pramādānudhāvinaḥ // Dhs_6.178 // janakaḥ sarvadoṣāṇāṃ bandhanaṃ pāpakarmaṇām / pramoṣaḥ sarvadharmāṇāṃ pramādāriḥ pravartate // Dhs_6.179 // sarveṣāṃ śubhakarmāṇāṃ pramādaḥ śatrureva nādhyātmikāni karmāṇi na bāhayāni kathañcana / pramādopahato janturjānīte naṣṭamāsanaḥ // Dhs_6.180 // krīḍāyāṃ vyagramanaso nṛtyagāndharvalālasāḥ / atṛṣṇārviṣayairdivyairnakṣyanti vibudhālayāḥ // Dhs_6.181 // bhayasthāne hasantyete pramādena vimohitāḥ / mārgāmārga na vindanti jātyandhena surāḥ samāḥ // Dhs_6.182 // kāmadhātāveva pramattāḥ bhramanti kāmadhātau bhramanyete cakravadgati pañcake / dhyānebhyo yaddhi patanaṃ tat pramādasya ceṣṭitam // Dhs_6.183 // pramādaceṣṭitaṃ karmapatanāya jāyate ārūpyebhyaśca yatsthānaṃ caturthaṃ prāpyalaukikāt / bhramanti bhramadolāyāṃ tat pramādasya ceṣṭitam // Dhs_6.184 // pramādabandhanairbaddhaṃ tṛṣṇāpāśaiśca yantritam / traidhātukamidaṃ kṛtsnaṃ na ca buddhayantya cetasaḥ // Dhs_6.185 // yat prayānti dharmasthānaṃ tṛṣṇābhayadarśitāḥ / na bhūyaḥ khedamāyāti tat pramādasya ceṣṭitam // Dhs_6.186 // pramādavaśāt duḥkhamevāpnoti janaḥ priyaviśleṣajaṃ nṛṇāṃ yadduḥkhaṃ hṛdi jāyate / sevanād yat pramādasya kathayanti tathāgatā // Dhs_6.187 // anarthā hi trayo loke yairidaṃ naśyate jagat / vyādhirjarā ca mṛtyuśca pramādālasya sambhavāḥ // Dhs_6.188 // prarohanti yathā bhūmau savauṣadhitṛṇādayaḥ / tathā pramādināṃ kleṣāḥ pravartante pṛthagvidhāḥ // Dhs_6.189 // pramādasya viṣāṅkuraḥ strīśleṣo madyapānaṃ ca krīḍā ca viṣayaiḥ saha / cāpalyamayakausīdyaṃ pramādasya viṣāṅkuraḥ // Dhs_6.190 // pramādāpramādayorlakṣaṇam pramādaḥ paramaṃ duḥkhapramādaḥ paraṃ sukham / samāsāllakṣaṇaṃ proktamapramādapramādayoḥ // Dhs_6.191 // ataḥ pramādo na sevyaḥ tasmāt pramādo na nareṇa sevyaḥ, sa durgatīnāṃ prathamāgrameva / vihāya taṃ duḥkhasahastrayoniṃ, prayānti buddhā bhavapāragrayam // Dhs_6.192 // // iti apramādavargaḥ ṣaṣṭhaḥ // (7) kāmajugupsāvargaḥ kāmasya narakahetutvam na kāmeṣu ratiṃ kuryāt kāmāḥ paramavañcakāḥ / saṃsārabandhanā ghorāḥ sarve narakahetavaḥ // Dhs_7.1 // yaḥ saṃrakṣati kāmeṣu tasya duḥkhamanantakam / na kāmoragadaṣṭasya sukhamasti kathañcana // Dhs_7.2 // rāgādivaśagānāṃ ceṣṭitam varaṃ niśitadhāreṇa kṣureṇa svayamātmanaḥ / saṃkṣoditā bhavejjihvā na coktaṃ kāmagaṃva(caḥ) // Dhs_7.3 // rāgeṇa vañcitāḥ sattvā dveṣeṇa paripīḍitāḥ / mohasya vaśamāpannā bhāṣante 'madhuraṃ vacaḥ // Dhs_7.4 // rāgavaśagaḥ sadā duḥkhatamamanubhavati alparāgānniruddho yaḥ kurute duṣkṛtaṃ bahu / sa rāgavaśago mūḍho duḥkhād duḥkhamavāpnuyāt // Dhs_7.5 // kāmapariṇatimāha atṛptirasmāt kāmāste na sukhā nāpi śāśvatāḥ / pariṇāme mahātīvrāstasmāt tān parivarjayet // Dhs_7.6 // rāgābhibhūtāḥ puruṣā narakālayavartinaḥ / na rāgavaśagā ye tu na teṣāṃ narakād bhayam // Dhs_7.7 // kāmaviṣaṃ parityājyam caṇḍācaṇḍisamutthāśca caṇḍāśca pariṇāmataḥ / kāmā viṣāgnipratimāḥ parivarjyāḥ prayatnataḥ // Dhs_7.8 // parivarjitakāmasya nityaṃ mokṣaratasya ca / naśyantyakuśalā dharmāstamaḥ sūryodaye tathā // Dhs_7.9 // kāmānalaḥ narake pātayati indriyāṇīndriyārthajño mohayitvā pṛthagvidhāḥ / narake pātayantyete kāmāḥ bālamanoharāḥ // Dhs_7.10 // rāgāgneḥ mahimā pañcendriyaprasaktasya viṣayaiḥ pañcabhistathā / muhūrtamapi rāgāgnirviṣayairnaiva tṛpyati // Dhs_7.11 // saṃśleṣājjāyate vahnirviśleṣānnaiva jāyate / saṃśleṣādapi viśleṣo (rāgā) gnirjīryate nṛṇām // Dhs_7.12 // dūrānna dāhako vahnirviṣayastasya nāsti saḥ / dūrāntikasamo ghoro rāgāgniratidāhakaḥ // Dhs_7.13 // saṅkalpakāṣṭhaprabhavaḥ spṛhākuṭilavegavān / tṛṣṇā ghṛtaprasakto 'yaṃ rāgāgnirapi dāhakaḥ // Dhs_7.14 // dagdhvā śarīrametaddhi jvalanaḥ sampraśāmyate / nāmarūpavinirmukto rāgāgnirnaiva śāmyate // Dhs_7.15 // udvejayati bhūtāni vahniḥ paramadāhakaḥ / rāgāgniratitīkṣṇo 'pi nodvegaṃ kurute nṛṇām // Dhs_7.16 // pañcendriyasamuttho 'yaṃ viṣayaiḥ pañcabhirvṛtaḥ / tṛṣṇāsamīraṇabalād rāgāgni(rdahati) prajāḥ // Dhs_7.17 // vitarkāraṇisambhūto viṣayaiḥ parivardhitaḥ / kāṣṭhavad dahyate tena na ca dṛśyo janasya saḥ // Dhs_7.18 // yathā yathā hi prabalo rāgāgnistapyate mahān / tathā tathā (ca) rāgāndhaiḥ svasukhaṃ parisevyate // Dhs_7.19 // agniḥ prakāśako bhavati rāgāgnistamasāvṛtaḥ / tasmācchiśiravad dhīmān rāgāgniṃ parivarjayet // Dhs_7.20 // viṣayapariṇāmamāha viṣayābhirato janturna sukhī syāt kathañcana / viṣayāḥ viṣayairdaṣṭāḥ pariṇāme ca dāruṇāḥ // Dhs_7.21 // nādye nānte na madhye ca nāsmiṃlloke na cāpare / sukhadā viṣayā kāmaṃ bhavantīha kathañcana // Dhs_7.22 // bāliśasya hi sarvasya tṛṣṇākrīḍanasaṃbhavaiḥ / na tṛpto viṣayairagnirjvalanasya yathendhanaiḥ // Dhs_7.23 // atṛptoḥ viṣayaiḥ sarvo jano 'yaṃ parivañcitaḥ / mṛtyunābhyāsanirata etairdoṣairvidahyate // Dhs_7.24 // kāmamohāndhānāṃ sthitimāha sukhānāṃ kāmacārāṇāṃ mohasya khalu ceṣṭitam / tadeva yadi devānāṃ khagaiḥ syuste samāḥ surāḥ // Dhs_7.25 // kalpānteṣvabhisantaptaḥ śasyate saritāṃ patiḥ / na dṛṣṭistṛpyate rūpaiḥ kalpakoṭiśatairapi // Dhs_7.26 // syāt samudrasya caryāptiḥ salilairvaśagādibhiḥ / na tu dṛṣṭiḥ samudrasya rūpārthaistṛptirasti hi // Dhs_7.27 // avitṛptasya kāmebhyaḥ kiṃ sukhaṃ parikalpyate / tṛptiryāsti vitṛṣṇasya gataśokasya dehinaḥ // Dhs_7.28 // mādyante bahumohāndhā na ca buddhayanti bāliśāḥ / mandena kṣaṇikā yadvat malayendhanapādapāḥ // Dhs_7.29 // kāmā asārāḥ vañcakāśca bhavanti svapnapramoṣadharmāṇo gandharvanagaropamāḥ / riktāstucchā asārāśca kāmāḥ paramavañcakāḥ // Dhs_7.30 // (kā) mā mohena (ca) samāḥ kiṃ pākasadṛśopamāḥ / kāmā lokahitakarā vahnivat parikīrtitāḥ // Dhs_7.31 // kāmasyādīnavaṃ jñātvā yena tatphalamohitāḥ / tena taddarśakāḥ prītā gatakāṃkṣasya (dehinaḥ) // Dhs_7.32 // (a)nyathā cintyamānānāṃ yathā prāptā punastathā / sarvataḥ pāpakartāraḥ kāmā loke viṣopamāḥ // Dhs_7.33 // kāmairatṛptamanasaste te devāścyutāḥ punaḥ / patanti narake mūḍhāḥ kāmena parivañcitāḥ // Dhs_7.34 // nārīṃ nindayati nadītaraṅgacapalā vidyullekhasamāśca te / mīnāvartabalā nāryaḥ kāmalokaviṣāspadāḥ // Dhs_7.35 // vicintitā vivardhante varddhitā vahnisannibhāḥ / ādau cānte tathā kāmāstasmāt kāmān vivarjayet // Dhs_7.36 // kāmasevanaphalam yathā yathā hi sevyante vivardhante tathā tathā / vahnijvālāsamāsṛṣṭāḥ kāmāḥ kaṭuvipākinaḥ // Dhs_7.37 // kāmavarjanaphalam āha evaṃ doṣaṃ sadā jñātvā dhīraḥ kāmān vivarjayet / parivartitakāmasya sukhaṃ bhavati naiṣṭhikam // Dhs_7.38 // kāmāgniḥ devānnapi pātayati asaṅkhyāni sahasrāṇi devānāṃ niyutāni ca / patanti kāmadahanaṃ narakaṃ vahnibhairavam // Dhs_7.39 // yathāgniviṣaśastrāṇi varjayanti sukhārthinaḥ / tathā kāmāḥ sadā varjyā hetavo narakasya te // Dhs_7.40 // na dṛṣṭo na śrutaḥ kaścid yaḥ kāmavaśagaḥ pumān / na kāmairvipralabdhaḥ syānna ca duḥkhena pīḍitaḥ // Dhs_7.41 // tasmādalamalaṃ kāmairmā caiteṣu manaḥ kṛthāḥ / sarve sarvāsvavasthāsu kāmā vahniviṣopamāḥ // Dhs_7.42 // anādirmati saṃsāre śatravaścittasambhavāḥ / ahantvāttu bhavet prītirna sā kāmaiḥ kathañcana // Dhs_7.43 // sakalmaṣā kaṭuphalā duḥkhāt kāmodbhavā ratiḥ / yā tu kāmavinirmuktā sā ratiḥ pari(bhāṣitā) // Dhs_7.44 // yoginaḥ paramā gatiḥ tāṃ samāśritya gacchanti yoginaḥ paramāṃ gatim / na tu kāmakṛtā prītirnayate padamacyutam // Dhs_7.45 // kāmajaratiṃ nindati āpātamadhurā ramyā vipāke jvalanopamā / ratirbhavati kāmāgnijanyā narakagāminī // Dhs_7.46 // āpātaramyā madhurā madhye ramyā ca sarvadā / śāntamante ca vimalaṃ nayate padamacyutam // Dhs_7.47 // ādyantamadhyakalyāṇī nityaṃ māteva śobhanā / tāṃ vyudasya kathaṃ bālā rakṣante (kāmajāṃ ratim) // Dhs_7.48 // kāmakṛtā ratiḥ nirataṃ tapati madhyādinidhane duḥkhā nityaṃ doṣādibhirvṛtā / kathaṃ sā sevyate bālairyā na dṛṣṭā sukhāvahā // Dhs_7.49 // viṣamañjarivad ramyā sparśe jvalanasambhavā / tathā kāmakṛtā prītiḥ pariṇāme viṣopamā // Dhs_7.50 // hūyamāno yathā vahnirjvalanena praśāmyati / dāhena ca prarohaḥ syāt tadvat kāmakṛtā ratiḥ // Dhs_7.51 // pataṅgaḥ paśyati hyagni dāhadoṣaṃ na paśyati / tathā kāmakṛtāṃ prītiṃ paśyantyakṛtabuddhayaḥ // Dhs_7.52 // yastu rāgakṛto dāhaḥ pacyate kāmināṃ sadā / pataṅgasadṛśaṃ dāhaṃ sarvathā nai(va) paśyati // Dhs_7.53 // kāmapramādāt patanaṃ dhruvameva tasmāt kāma(viṣaṃ) tyaktvā nityaṃ jīvatha he surāḥ / bhavantu mā vṛthā janmapramādena prapātanam // Dhs_7.54 // saṃkṣīṇaśubhakarmāṇo nityaṃ kāmairvimohitāḥ / taṃ hitvā narakaṃ yānti kāmamohena vañcitāḥ // Dhs_7.55 // kāmamohitaḥ viṣavṛkṣamayaṃ puṣpaṃ pibati viṣavṛkṣamayaṃ puṣpaṃ pīyate bhramarairyathā / tathā viṣātmakamidaṃ sukhaṃ bhuṅkte hi mohitaḥ // Dhs_7.56 // jīveyuḥ pāmarāḥ kecit viṣaṃ pītvāpi durbhagāḥ / na kāmaviṣapītasya jīvitaṃ durlabhaṃ bhavet // Dhs_7.57 // yathā hi narake vahnirjvalayatya vicāriṇam / tathā kāmamayo vahnirdahatīha divaukasaḥ // Dhs_7.58 // kāmāgniḥ hiṃsaka eva śrutipāśamayo vahniḥ pretāneṣa dahatyati / dahane hiṃsako vahnirnṛṇāṃ paryeṣaṇātmakaḥ // Dhs_7.59 // evamagnisamaṃ tāvat parihārya samantataḥ / sarvalokamaśeṣeṇa dahyate kāmamohitaḥ // Dhs_7.60 // viṣayāsaktaṃ manaḥ vyasane pātayati viṣayeṣu sadācittaṃ dhāvantaṃ cañcalaṃ mahat / na tyājyaṃ vyasane mūḍha yad paśyasi bhaviṣyati // Dhs_7.61 // kāmeṣu rakṣa te cittaṃ vyasanenāvabudhyate / vyasanaughe samutpanne tat paścāt paritapyate // Dhs_7.62 // kāmamohitāḥ mahadbhayamapi na paśyanti vṛthā kāmamadairmattā devāḥ prakṛtidurbalāḥ / bhramanti bhramitāḥ kāmairna paśyanti mahad bhayam // Dhs_7.63 // viśvasanti hi ye devāḥ kāmeṣvahitakāriṣu / vyatirekeṣu te paścāt pratibudhyantyamedhasaḥ // Dhs_7.64 // kāmāḥ paramavañcakā bhavanti na ca paśyanti (vi)budhāścittena parivañcitāḥ / kṣaṇikā madhurā jātāḥ kāmāḥ paramavañcakāḥ // Dhs_7.65 // kāma prati na viśvaset śataśaśca sahastraiśca koṭiśaḥ padmaśastathā / labdhā naṣṭā punaḥ kāmā na teṣāṃ viścaset pumān // Dhs_7.66 // kāmairmohitaḥ pataṅgasamo narakāgninā dahyate viṣayād bandhanaṃ tīvraṃ sarve narakahetavaḥ / tasmādatyantatastyaktvā śreyase kriyatāṃ manaḥ // Dhs_7.67 // rāgeṇa rañjitāḥ pūrvaṃ dveṣeṇa ca tiraskṛtāḥ / mohena mohitāścaiva te 'śrutākṛtakāriṇaḥ // Dhs_7.68 // kāmārthaireṣyate bālaḥ punaḥ kāmairvimohitaḥ / sa pataṅgasamo mūḍhaḥ dahyate narakāgninā // Dhs_7.69 // kāmavaśagāḥ suralokādapi patanti avaśyambhāvi patanaṃ suralokāt samantataḥ / na jñātvā kāmavaśago syādiha kathañcana // Dhs_7.70 // kāmena vañcitāḥ sattvāḥ kāmena ca vimohitāḥ / kāmapāśāpakṛṣṭāste patanti narake sadā // Dhs_7.71 // kāmaṃ tyaktva svahite manaḥ karttavyam tadetad vyasanaṃ sattvāḥ svahite kriyatāṃ manaḥ / manasāpi svadāntena nānutapyanti dehinaḥ // Dhs_7.72 // manoviṣeṇa ye daṣṭāḥ kāmavegena sarvadā / te mūḍhā mṛtyuvaśagāḥ kāmānalahatā narāḥ // Dhs_7.73 // na tṛptirasti kāmānāṃ tṛṣṇayā hitakāriṇām / tṛṣṇāpi tṛptijanikā mano naiva hi tṛpyati // Dhs_7.74 // jñānadīpenaijendriyāṇāṃ viṣayebhyastṛptirjāyate na jātu viṣayaistṛptirindriyāṇāṃ bhaviṣyati / yadi na jñānadīpena kṣapayiṣyanti (te narāḥ) // Dhs_7.75 // nārīsevanena nāśaḥ suniścitaḥ yoṣitaḥ sevyamānā hi vitarkaśatamālikāḥ / pravardhati yathā vahnirvāyunā samudīritaḥ // Dhs_7.76 // kāmāgnidīptāḥ kadāpi śāntiṃ nāpnuvanti taṃ matvā vegarabhasā nityaṃ kāmo 'gnidīpitaḥ / kāmān hāpayati jñānī buddhatattvavicintakaḥ // Dhs_7.77 // ye nityaṃ bhrāntamanaso nityaṃ viṣayatatparāḥ / ramante vibudhāḥ sarve tat sarvaṃ mohaceṣṭitam // Dhs_7.78 // sevyamāno hi vibudhairviṣayāgnirvivardhate / pāśenānena saṃyukto vahnirvāyusamīritaḥ // Dhs_7.79 // rāgavivaśā amarā api patanti amarāḥ rāgavivaśā nityaṃ viṣayatatparāḥ / devalokāt patantyete moharāgeṇa vañcitāḥ // Dhs_7.80 // ramante viṣayairete tatra tallīnamānasāḥ / na ca vindanti yad duḥkhaṃ viprayogo bhaviṣyati // Dhs_7.81 // viyogajaṃ duḥkhaṃ kaṣṭapradameva yadetat sukhamevādau divyaṃ pañcaguṇānvitam / viyogajasya duḥkhasya kalāṃ nārhatiṣoḍaśīm // Dhs_7.82 // kāmānāṃ tadvighāto hi janenaivopayujyate / satṛṣṇasya tathā tṛptiḥ kāmebhyo naiva jāyate // Dhs_7.83 // kāmānusevinaḥ duḥkhaṃ kadāpi śāntiṃ nādhigacchati anapekṣitacittasya nityaṃ kāmānusevinaḥ / dīrgharātrānuśayikaṃ duḥkhaṃ naiva praśāmyate // Dhs_7.84 // tvaritaṃ rakṣyate mūḍho vyasanenaiva budhyate / paścāttu vyasane prāpte jānīte yasya tat phalam // Dhs_7.85 // āsvādabhadrakā hyete kāmāḥ paramadāruṇāḥ / dūtakān narakasyaitān carantyahitakāriṇaḥ // Dhs_7.86 // viṣayāgnidagdhāḥ narakaṃ yānti yasteṣāṃ viśvaset martyo jñānacakṣurvigarhitaḥ / viṣayāgnirabhratulyaḥ sa yāti narakaṃ naraḥ // Dhs_7.87 // alpāsvādālpahṛdayā nityaṃ puruṣavañcakāḥ / gandharvanagaraprakhyāḥ kāmā āsvādabhadrakāḥ // Dhs_7.88 // viṣayamohitāḥ devā api durgati yānti (yathā) dīpaprabhā(bhasma) sañchanneva punaḥ punaḥ / na ca bindatyamanaso devā viṣayamohitāḥ // Dhs_7.89 // viṣayeṇātirabhasā nityaṃ kāmavaśānugāḥ / na vidanti mahad duḥkhaṃ yadavaśyaṃ bhaviṣyati // Dhs_7.90 // ramaṇīyāni kāmāni yasyaivaṃ jāyate matiḥ / sa paścād vyasane prāpte mūḍho 'sau vipralapyate // Dhs_7.91 // na kāmena madāndhasya viṣayairmohitasya ca / naityikaṃ bhavati śarmma yatsukhānāmanuttamam // Dhs_7.92 // ādhyātmikasukhāpekṣayā kāmasukhaṃ hīnatamam yacca kāmasukhaṃ loke yacca tṛṣṇodbhavaṃ sukham / ekasyādhyātmikasyedaṃ kalāṃ nārhatiṣoḍaśīm // Dhs_7.93 // kāmī kadāpi sukhaṃ nāśnute na sukhī vartate tāvadya yasya kāmo hṛdi sthitaḥ / sa sarvaduḥkhabhāgārho narakānupadhāvati // Dhs_7.94 // na tṛptirvidyate kāmairapi (bhogaḥ) śataṃ nṛṇām / yatra saukhyaṃ na tatrāsti tṛptirviṣayasevinām // Dhs_7.95 // sevyamānāḥ sadā kāmā vardhante ca muhurmuhuḥ / te vardhitā viṣasamā bhavanti vinipātinaḥ // Dhs_7.96 // vipattikuśalā ghorā nityaṃ patanahetavaḥ / na ca teṣāṃ parityāgaṃ kurvanti viṣayotsavāḥ // Dhs_7.97 // yasya dṛṣṭisamudrasya rūpaistṛptirna vidyate / tathā śarmamanojñaiśca rasatṛptirna vidyate // Dhs_7.98 // gandhairapi sadā ghrāṇaṃ na tṛptimadhigacchati / sparśāḥ sammukhasaṃsparśāḥ sevyante naiva tṛpyate // Dhs_7.99 // śabdaiḥ kāntaiḥ sumadhuraiḥ śrotrameti na tarpaṇam / mano 'pi tṛptiviśvastaṃ vardhamānaṃ na tṛpyati // Dhs_7.100 // indriyāṇi kāmabhūmiṣu pātayanti ṣaḍendriyāṇi capalānyādhṛtāni ratau punaḥ / bhramanti muṣitā nityaṃ kāmabhūmiṣvanekaśaḥ // Dhs_7.101 // na tṛptirasti devānāṃ gajānāṃ vai tṛṇairyathā / analasya svabhāvo 'yaṃ tasya tṛptirna vidyate // Dhs_7.102 // ṣaḍete vahnayastīvrā vitarkānilamūrchitāḥ / bhramanti muṣitā nityaṃ kāmabhūmiṣvanekaśaḥ // Dhs_7.103 // indriyadagdhā narakaṃ yānti tairayaṃ dahyate loko na ca vindatyabuddhimān / āsvādabhadrakā hayete narakasya ca hetavaḥ // Dhs_7.104 // kāmamohitaḥ sukhavañcito bhavati kāmā viṣayalobhāste lelihānā yathoragāḥ / vilocanavaro hayeṣa na ca kāmairvimohitaḥ // Dhs_7.105 // kāmavaśīnaraḥ netrahīnā mūḍhataraḥ sukhānusāriṇaḥ kāmo narakānupadhāvati / na netrahīno narake pātyate satkriyānvitaḥ // Dhs_7.106 // tasmād varaṃ vicakṣuḥ syānna tu kāmavaśo naraḥ / aśakyavañcitā mūḍhāḥ kāmairahitakāribhiḥ // Dhs_7.107 // kāmacāriṇāṃ jñānādikaṃ durlabham anirvidyanti kāmebhyo mohitāḥ svena cetasā / na jñānaṃ nāpi vijñānaṃ vidyate kāmacāriṇām // Dhs_7.108 // kāmaḥ mṛtyubhavanaṃ nayati yad duḥkhakāmajaṃ hatvā punaḥ kāmavaśānugāḥ / mitrarūpā ca ye kāmāḥ kimpākaphalasannibhāḥ / nayanti mṛtyubhavanaṃ durgatīśca punaḥ punaḥ // Dhs_7.109 // anivarttya yathā toyamāpagānāmanekaśaḥ / tathā saukhyagataṃ nṛṇāṃ sarvathā na vivartate // Dhs_7.110 // vanopavanabhogeṣu sukhaprāpteṣvanekaśaḥ / yo na tṛpyati kāmeṣu sa naro 'dhamagāmikaḥ // Dhs_7.111 // pramādo pahato jantuḥ kāmāsvādeṣu tatparaḥ / rūpeṣu rakṣyate nityaṃ pariṇāme ca vidyate // Dhs_7.112 // ghanacchāyāsvarūpāṇi karmamiśrāṇi yāni vai / tāni caiva kathaṃ devāḥ śakṣyante kāmagocare // Dhs_7.113 // kāmāḥ kadāpi na sevyāḥ yadi nityā bhaveyurna kāmāste syurviṣopamāḥ // Dhs_7.114 // kāmatṛṣṇāduḥkhakarī tathāpi kāmatṛṣṇā yā na sā jāti vilakṣaṇā / prāgeva nityaṃ duḥkhāya śūnyamātmānameva ca // Dhs_7.115 // teṣu duḥkhavipākeṣu kathaṃ rakṣantyabuddhayaḥ / kāmāsvādeṣu rakṣyante bāliśāḥ mandabuddhayaḥ / ādīnavaṃ na buddhayante kimpākaphalasannibham // Dhs_7.116 // rūpaśabdādibaddho 'yaṃ tṛṣṇāviprakṛto janaḥ / dīpyate vivaśo nityaṃ, kukarmaphalamohitam // Dhs_7.117 // āsvādayitvā puruṣāḥ kāmān viṣaphalopamān / tṛṣṇayā tṛptamanasaḥ patanti narake punaḥ // Dhs_7.118 // yathābhivarṣate toyaṃ vardhante sarito yathā / tathā kāmābhivarṣeṇa devānāṃ vardhate 'nalaḥ // Dhs_7.119 // kāmasukhasya nānto vidyate jalasambhavamīno 'pi dṛśyate tṛṣṇayāturaḥ / evaṃ sukhābhivṛddhā ca na vitṛpyati devatā // Dhs_7.120 // ākāśasya yathā nānto vidyate nāpi saṃśayaḥ / evaṃ kāmeṣu nāstyantaḥ kāmināṃ nāsti saṃkṣayaḥ // Dhs_7.121 // salilādibhiratṛptasya sāgarasyormimālinaḥ / na tu kāmairatṛptasya tṛptirasti kathañcana // Dhs_7.122 // aprāptairviṣayairdevā na vitṛpyanti bāliśāḥ / viṣayairnaiva tṛpyanti sukhalālasatatparāḥ // Dhs_7.123 // kāmastāpāya, na tu śāntyai saṃprāpte vyasane tīvre cyavamānepyanekaśaḥ / tapyate viṣaye tasmāt paraṃ kāmo na śakyate // Dhs_7.124 // vilokya puruṣānete kāmaviśvāsaghātinaḥ / tyajanti vyasane prāptā vipadyante hi te narāḥ // Dhs_7.125 // atṛptasya sukhaṃ nāsti viṣayaiścāpi tṛpyate / ye vā tṛiptikarā dṛṣṭāstān buddhvā (tu) vivarjayet // Dhs_7.126 // viṣayānparityajya śāntiḥ sevyā sukhamūlā sadā śāntirasukhā viṣayā matāḥ / tasmācchāntisukhā devā varjayitvā viṣayoragān // Dhs_7.127 // badhabandhanarogādi viṣayebhyo mahadbhayam / sambhrāntiriha saṃsāre viṣayaireva jāyate // Dhs_7.128 // saṃyogā viprayogāntāḥ śataśo 'tha sahastraśaḥ / jātau jātau sadā dṛṣṭāḥ saugataistattvadarśibhiḥ // Dhs_7.129 // aneka sukhasaṃsāraḥ viṣayātmaka eva anekasukhasaṃsāro viṣayeṣu hi vidyate / viṣayaiśca bhavet sarva jātau jātau prajāyate // Dhs_7.130 // kaṣṭairyairanakāmairna śakyate 'mūḍhacetasā / punastāneva mohāndhāḥ sevante 'kṛtabuddhayaḥ // Dhs_7.131 // viṣayaśatrusevinaḥ bāliśāḥ bhavanti varjate hi sadā śatruvañcanāśaṅkayā naraḥ / viṣayāḥ śatrubhūtā hi na vaśyante kathañcana // Dhs_7.132 // kāmabaddhāḥ sadā mohabāliśā vā bhavanti te / na tyajanti kathaṃ mūḍhā mohitāḥ svena karmaṇā // Dhs_7.133 // yathā bahnibhayāt kaścid vahnimevopasevate / tathā viṣayasaṃmūḍho viṣayānupasevate // Dhs_7.134 // snāyusaṅgrathitaḥ pāśo dṛṣṭiramyo yathā bhavet / tathā viṣayaramyo 'yaṃ pāśaḥ paramadāruṇaḥ // Dhs_7.135 // kāmasukhaṃ nāśāya bhavati kiṃpākasya yathāsvādo madhurāgro mahodayaḥ / paścād bhavati nāśāya sukhaṃ tadvadidaṃ nṛṇām // Dhs_7.136 // pradīpasya śikhāṃ yāvat pataṅgo mohamūrchitaḥ / patate dahyate caiva tathedaṃ sukhamiṣyate // Dhs_7.137 // ajñātvā hi tathā bālā ramyadehasukhecchayā / spṛśanti jvalanaṃ tadvat sukhametad bhaviṣyati // Dhs_7.138 // tṛṣṇāvighāta eva sukhāya jāyate yathā ramyo vanamṛgastṛṣṇārta upadhāvati / na ca tṛṣṇāvighāto 'sya tadidaṃ sukhamiṣyate // Dhs_7.139 // na tṛptā na ca tṛpyanti na ca tṛptirbhaviṣyati / viṣayaiḥ sarvadevānāṃ tasmāt kāmo na śāntaye // Dhs_7.140 // viṣayaiḥ pramattāḥ duḥkhamanubhavanti pratyutpannasukhāḥ kāmā nāntakalyāṇakārakāḥ / rañjitā viṣayairdevā vikṣiptamanasaḥ sadā // Dhs_7.141 // nānāsaukhyapramattasya viṣayairvañcitasya ca / samprāpte mṛtyukāle ca na śamāyāsya vidyate // Dhs_7.142 // anukrameṇa maraṇamabhyeti tacca vidyate / viṣayāpahatairdevaiḥ kāmavyāsaktabuddhibhiḥ // Dhs_7.143 // kāmā ahitakāriṇo bhavanti jānīyādadya me devā yad duḥkhaṃ viprayogajam / muhūrtamapi kāmeṣu na kuryāt tatra saṃsthitim // Dhs_7.144 // rāgāgninā dagdho vimohito jāyate anityātmabhayāḥ kāmā nityaṃ cāhitakāriṇaḥ / tathā vimohitān kālaḥ punastānanusevate // Dhs_7.145 // rāgāgninā pradahayante nityaṃ devāḥ pramohitāḥ / dahyamānāḥ punastattvaṃ praśaṃsanti punaḥ punaḥ // Dhs_7.146 // rathacakravatsadā bhrāntā viṣayavimohitāḥ bhavanti viṣayeṣu na rakṣyante teṣāṃ duḥkhamiva sthitam / traidhātukamidaṃ sarva bhrāmyate rathacakravat // Dhs_7.147 // gandharvanagarasadṛśāḥ kāmāḥ bhavanti sattvā avidyayā mugdhā nityaṃ duḥkhasya bhoginaḥ / vidyudālātacakreṇa samāḥ kāmāḥ prakīrtitāḥ / svapne gandharvanagarasadṛśā vipralambhinaḥ // Dhs_7.148 // pañcaskandhamatirduḥkhitastiṣṭhati anityaduḥkhaśūnyeṣu na kuryānmatimātmavān / pañcaskandhāsuraiḥ proktaḥ śubhai riktaḥ svabhāvataḥ // Dhs_7.149 // anyathā viṣavad vijñaḥ kāmeṣu ca prasahyate / sa budhaḥ pāragaḥ śāntaḥ sattvānāmanukampakaḥ // Dhs_7.150 // nirvāṇonmukha eva doṣācchāntimadhigacchati hitvā kleśamayaṃ pāśaṃ nirvāṇasyāntike sthitaḥ // Dhs_7.151 // kāmavibhrāntasya śāntikathā vṛthā prabhavenna ca doṣeṣu kāmacaryāratasya ca / vibhrāntamanasastasya kutaḥ śāntirbhaviṣyati? // Dhs_7.152 // vibhrāntaṃ paśyatu mano viṣayeṣu pradhāvati / saddharmapathavibhrānto narakeṣūpapadyate // Dhs_7.153 // aśaktaprāptavibhraṣṭe kiṃ kāmairvidyutopamaiḥ / kiṃpākaviṣaśastrāgnisannibhairduḥkhahetubhiḥ? // Dhs_7.154 // kāmāgniḥ viṣayasevanena vardhate yathā yathā hi sevyante vardhante te tathā tathā / avitṛptikarā hyete vahnidāhasya hetavaḥ // Dhs_7.155 // kāmān varjayitvaiva sukhamaśnuvate janāḥ dāhadoṣeṇa sambhrāntāḥ ye surāḥ sukhakāṅkṣiṇaḥ / varjayitvāśivān kāmāstataḥ saukhyaṃ bhaviṣyati // Dhs_7.156 // kāmāḥ vidyud guṇopamāḥ cañcalāḥ vañcayitvā janaṃ mūḍhaṃ śāṭī kṛtyeva bandhanam / pratyayo netracapalaḥ kāmā vidyud guṇopamāḥ // Dhs_7.157 // uparyupari kāmā yaiḥ sevyante kāmatṛṣṇayā / te rāgavahninā dagdhā dāhād dāhamavāpnuyāt // Dhs_7.158 // atimūḍhatamā hyete ye surāḥ kāmamohitāḥ / athavā ye na gacchanti yatsukhāt sukhamuttamam // Dhs_7.159 // nirvāṇagāmino nāsti vinā muktyā kutaḥ sukham? / tasmāt kāmānna seveta kaṣṭaḥ kāmasamāgamaḥ // Dhs_7.160 // indriyāṇi na tṛpyante viṣayai rāgasevinaḥ / atṛptau ca kutaḥ śarma sarvathā sampraveśate // Dhs_7.161 // tasyāgramubhayād vetti saṃsārād duḥkhasāgarāt / kāmān tṛṣṇāviṣayagān parityajati pāpakān // Dhs_7.162 // kāmodayavyayau samyagavadheyau etāni girikūṭāni ramyāṇi vividhairdrumaiḥ / dhyāyante tāni saṃśritya kāmānāmudayavyayau // Dhs_7.163 // śīlena śraddhayā ca iṣṭasādhanaṃ karttavyam na kāmabandhanestṛptāḥ kāmajaṃ nidhanaṃ hi tat / na śīlaśraddhe yeneṣṭe labhyate 'śivakāraṇam / kāmajaṃ nidhanaṃ hyetat saṃsārāṭavideśakam // Dhs_7.164 // pāpāni parityajya sukhāvahaḥ śāntimārgaḥ sevanīyaḥ yatra kāmavisaṃyuktaṃ bandhanaṃ vanamucyate / yatra bhāsayate pāpād yatra śāntiḥ sukhāvahā / tat kevalaṃ mahājñānaṃ kathyate nidhanaṃ dhanam // Dhs_7.165 // kāmatṛṣṇābhyāṃ vimuktaḥ śivamāpnoti ye prasaktā na kāmeṣu tṛṣṇayā na pralobhitāḥ / te śivaṃ sthānamāpannā na kāmāgnipraveśakāḥ // Dhs_7.166 // avitṛptāḥ narāḥ naśyantyeva tṛptirnāsti sadā kāmairna kāmāḥ śāntaye smṛtāḥ / tṛṣṇāsahāyasaṃyuktā jvalanti jvalanopamāḥ // Dhs_7.167 // avitṛptā vinaśyanti narā devāstathoragāḥ / te kevalaṃ praṇaṣṭā hi narakāgni pradarśakāḥ // Dhs_7.168 // tṛṣṇāmohitasya mṛtyuradhipatiḥ vitarkāpahatasyāsya viṣayairvañcitasya ca / tṛṣṇayā mohitasyaiṣa mṛtyū rājā bhaviṣyati // Dhs_7.169 // kāmāsaktāḥ pathyāpathyaṃ na vijānanti saṃsaktakāmabhogeṣu pathyāpathyaṃ na vidyate / janā vimohitāḥ sarvaiviṣayaiḥ kāmasaṃjñakaiḥ // Dhs_7.170 // kāmavaśānugāḥ viṣayaireva badhyante viṣayaireva kṛṣyante ye surā mūḍhacetasaḥ / ye (tu) buddhaguṇairyuktā na te kāmavaśānugāḥ // Dhs_7.171 // 'dhīra' paribhāṣā pratyutpanneṣu kāmeṣu sadoṣeṣu viśeṣataḥ / yo na muhyati saukhyeṣu sa 'dhīra' iti kathyate // Dhs_7.172 // kāmapatitānāṃ surāṇāṃ sthitimāha svapnakāyavicitreṣu jvālāmālopameṣu ca / gandharvapuratulyeṣu kāmeṣu patitāḥ surāḥ // Dhs_7.173 // tṛṣṇājanakabhūteṣu vināśāntakareṣu ca / kāntāreṣu viśāleṣu kāmeṣu patitāḥ surāḥ // Dhs_7.174 // ittvareṣu trichidreṣu nadīvegopameṣu ca / cañcaleṣvatidurgeṣu (kāmeṣu) patitāḥ surāḥ // Dhs_7.175 // pavanoddhṛtavegormijalacandre caleṣu ca / atātacakralokeṣu kāmeṣu patitāḥ surāḥ // Dhs_7.176 // samaṃ vidyullatācakramṛgatṛṣṇopameṣu ca / phenavaccāpyasāreṣu kāmeṣu patitāḥ surāḥ // Dhs_7.177 // kadalīgarbhatulyeṣu gajakarṇopameṣu ca / nadītaraṅgavegeṣu kāmeṣu patitāḥ surāḥ // Dhs_7.178 // kiṃpākaphalatulyeṣu vahnisannibhajātiṣu / māyāraśminibheṣveṣu kāmeṣu patitāḥ surāḥ // Dhs_7.179 // jñānāṅkuśena kāmo varjanīyaḥ jñānāṅkuśena vāryante viṣayāstattvadarśibhiḥ / ye 'muktāścapalāstīvrāḥ sarvānarthakarā matāḥ // Dhs_7.180 // viṣayā eva narakapātahetavaḥ viṣayāśā ca mūḍhānāṃ saṅkalpahṛtacetasām / mṛtyupāśo 'yamabhyeti jīvitāśā(vi)bandhakaḥ // Dhs_7.181 // pacanti niraye kāmāḥ prāṇinaṃ laghucetasam / na ca vindanti mūḍhā ye mohena parivañcitāḥ // Dhs_7.182 // viṣayāścapalāḥ sarve gandharvanagaropamāḥ / duḥkhasaṃvartakā hyete narakāḥ pañcahetavaḥ // Dhs_7.183 // saṅkalpajo rāgaḥ narakaṃ pātayati saṅkalpājjāyate rāgaḥ rāgāt krodhaḥ pravartate / krodhābhibhūtaḥ puruṣo narakānupasevate // Dhs_7.184 // kāmaparityāgapūrvakaṃ nirvāṇaprāptaye yateta tasmāt kāmaṃ parityajya krodhaṃ nirvāsya paṇḍitaḥ / mohaṃ cāpi parityajya nirvāṇābhimukho bhavet // Dhs_7.185 // nirvāṇapathikānāṃ kṛte śatruvadeva kāmaḥ parivarjanīyaḥ śatruvad viṣayā jñeyā nirvāṇaṃ caiva mitravat / pumān viśrāntaviṣayo nirvāṇamadhigacchati // Dhs_7.186 // kāmamalairalipta eva vimalaprakāśamāpnoti alolupaḥ kāmamalairaliptaḥ prahīṇadoṣo hatavāṇatṛṣṇaḥ / saṃkṣīṇadoṣo vimalaprakāśaḥ prayāti śāntiṃ svaphalopabhogī // Dhs_7.187 // sukhārthī kāmaṃ parityajyaiva śāntimadhigacchati yaḥ kāmapaṅkoddhṛtavānadoṣaḥ sarveṣu sattveṣu sadā sukhārthī / sa nirmalo 'śāntamanovimuktaḥ prāpnoti nirvāṇasukhaṃ prasahya // Dhs_7.188 // iti kāmajugupsāvargaḥ saptamaḥ / (8) tṛṣṇāvargaḥ tṛṣṇāgnireva narakabhūtaḥ bhavotārāya tṛṣṇāgnirjvalanaḥ śīta ucyate / narake nārake yo 'gnistṛṣṇāgnistriṣu dhātuṣu // Dhs_8.1 // kalpabhūto hyayaṃ vahniḥ yo 'yaṃ narakasambhavaḥ / bahujvālākulo vahniḥ tṛṣṇāhetusamudbhavaḥ // Dhs_8.2 // karmakṣayād vimucyante narakāt pāpakāriṇaḥ / triṣu dhātuṣu dahyante narāstṛṣṇāvaśānugāḥ // Dhs_8.3 // anādimati saṃsāre tṛṣṇāgniratibandhakaḥ / tṛṣṇāgnirnarakaṃ tasmānnāgnirnarakasambhavaḥ // Dhs_8.4 // tṛṣṇāgniḥ śarīraṃ manaśca dahati gātradāhaṃ paraṃ kuryānnārakeyo hutāśanaḥ / śārīraṃ mānasaṃ dāhaṃ tṛṣṇāgniḥ kurute nṛṇām // Dhs_8.5 // tṛṣṇāgniḥ sāmānyāgninā viśiṣyate tasmād viśiṣyate vahniḥ tṛṣṇāhetusamudbhavaḥ / nārakeyo 'samaścaiva tṛṣṇāgnirnitarāṃ smṛtaḥ // Dhs_8.6 // ayamagniḥ trikālasambhavaḥ tristhānagaḥ trihetuśca trikarmaparidīpakaḥ / trikālasambhavo jñeyastṛṣṇāgniparakastathā // Dhs_8.7 // tṛṣṇāgniḥ sadaiva sarvatra dāhakaḥ rāgāgnirdahyate svarge dveṣāgnistiryage tathā / mohāgnirdahyate pāpe tṛṣṇāgniḥ sarvadā sthitaḥ // Dhs_8.8 // tṛṣṇāgneḥ svarūpanirūpaṇam mānerṣyādhūmaviśikhaḥ saṅkalpe dhanasambhavaḥ / lobhāgnirdahate lokaṃ nāgniḥ kāmasamudbhavaḥ // Dhs_8.9 // tṛṣṇāgnirviṣayasevanenaiva vardhate lobhāśīviṣadaṣṭā ye teṣāṃ śarma na vidyate / sevito bhāvito lobho bhūya evābhivardhate // Dhs_8.10 // lobhasamo ripurbhuvi nāsti yathā yathendhanaṃ prāpyānalo vardhatyanekaśaḥ / śakyaḥ pālayituṃ(vahni) rlobhavahnirna(śakyate) // Dhs_8.11 // cakravad bhramate loko lobhena parivañcitaḥ / anādinidhane loke nāsti lobhasamo ripuḥ // Dhs_8.12 // viśanti sāgarajale lobhena parivañcitāḥ / śastrasaṅghātagahanaṃ yuddhaṃ saṃpraviśanti ca // Dhs_8.13 // lobhahetorhi bhūpālā nāśayanti parasparam / śastrāsibhairavaprotā yuddhayante dhanatṛṣṇayā // Dhs_8.14 // tṛṣṇāviṣavinirmuktā lobhāṅgāravivarjitā / samaloṣṭakāñcanā ye nirvāṇasyāntike hi te // Dhs_8.15 // lobhāgniḥ sarvāpekṣayā viṣamaḥ atīvānupapannasya dhanalobhena dahyate / na vahnirviṣamastatra lobhāgniryatra vartate // Dhs_8.16 // lobhaśāntiṃ vinā nirvāṇakathā vṛthā lobhādhāraprayatnena hanyāt tān rabhasā budhaḥ / anirvāpitalobhasya nirvāṇaṃ dūrataḥ sthitam // Dhs_8.17 // bhavasukhaparityāgī bhavajaṃ duḥkhaṃ nāpnoti bhavābhilāṣiṇīṃ nāndīṃ nābhinandanti ye narāḥ / na teṣāṃ bhavajaṃ duḥkhaṃ svapne samupavidyate // Dhs_8.18 // tṛṣṇābaddhān janān mṛtyuḥ śambūka iva karṣati matsyān yathā jālabaddhān śambūkaḥ parikarṣati / tṛṣṇābaddhāṃstathā sattvānmṛtyuḥ samupakarṣati // Dhs_8.19 // tṛṣṇāviṣaṃ kutrāpi na muñcati saviṣaiḥ sāyakairviddho mṛgo yatra (pra)dhāvati / tatra tatra viṣaṃ yāti tathā tṛṣṇāviṣaṃ nṛṇām // Dhs_8.20 // pravāhapravahannadyā gatirgatya'nudhāvinī / yathā nirdahate bālān śuṣkendhanamivānalaḥ // Dhs_8.21 // āpātaramyā(viṣayā) vipākajvalanopamāḥ / tasmāt tṛṣṇā vimoktavyā yadi saukhyaṃ hi rocate // Dhs_8.22 // yathā hi vaḍiśagrastā mīnā mṛtyuvaśānugāḥ / tathā prataptā viṣayān paridhāvanti duḥkhitāḥ // Dhs_8.23 // tṛṣṇāgniḥ narakādapi mahān narakaṃ nārakeyaṃ ca tṛṣṇānihitaṃ mahat / patanti nidhanā martyāḥ paradāropajīvinaḥ // Dhs_8.24 // tṛṣṇāprerito munirapi duḥkhamanubhavati na ceṣṭitamanopāpatṛṣṇayā prerito muniḥ / ṣaḍindriyasamudbhūto viṣayendhanadāhakaḥ // Dhs_8.25 // devānapi tṛṣṇāgnirdahatyeva tṛṣṇāgnirdahate devaṃ kāyāgnirna kathañcana / sukhāvṛtāḥ sukharatāḥ sukhe(na) parivañcitāḥ // Dhs_8.26 // tṛṣṇāparivañcitaḥ patanamapi nāvagacchati patanaṃ nāvagacchanti tṛṣṇayā parivañcitāḥ / jvālāmālākulaḥ sarvaḥ saṃsārastṛṣṇayāvṛtaḥ // Dhs_8.27 // tṛṣṇāgninā vaśībhūtā janā gacchanti durgatim / tṛṣṇāgnibhiḥ parivṛtaḥ suralokaḥ samantataḥ // Dhs_8.28 // tṛṣṇāgniḥ sadaiva vardhate dahyate vivaśo raktaḥ kāmabhogavaśīkṛtaḥ / yathā yathendhanaṃ prāpya jvalanaṃ saṃpravardhate // Dhs_8.29 // tathā tathā sukhaṃ prāpya tṛṣṇāgnirvardhate nṛṇām / parivartayate puṃsaḥ kāṣṭhāgnirdāhadīpakaḥ // Dhs_8.30 // tṛṣṇāgnirdahate lokaṃ parihātuṃ na śakyate / ye viśālāṃ nadīṃ tīrṇā saṅkalpakṛtabhairavīm // Dhs_8.31 // tṛṣṇāpāśaśūnyaḥ paramāṃ śāntimāpnoti te gatāḥ paramāṃ śāntiṃ yān hi tṛṣṇā na bādhate / tṛṣṇāpāśavimuktā ye saṅgadoṣavivarjitāḥ // Dhs_8.32 // nirmuktapāpakalmāṣā vītaśokā hi te budhāḥ / kalpakoṭisahasrāṇi tṛṣṇayā vañcitā narāḥ // Dhs_8.33 // tṛṣṇayā vañcito lokastṛṣṇāmevopāste (na)te tyajanti(viṣayān) māyāmohavaśaṃgatāḥ / tṛṣṇayā vañcito lokastṛṣṇāmevopasevate // Dhs_8.34 // lavaṇodaṃ tṛṣātoyaṃ yathā pibati nārikaḥ / na tena (tuṣyati) janturmuhuśca pariśuṣyati // Dhs_8.35 // duḥkhakarīṃ tṛṣṇāṃ na seveta viṣayeṣveva tṛṣṇārtaśceṣṭate puruṣo 'dhamaḥ / tasmāt tṛṣṇāṃ na seveta sā hi tṛṣṇā durāsadā // Dhs_8.36 // tṛṣṇāvaśo naiva pramucyate tṛṣṇāvaśo hi puruṣaḥ saṃsārānnaiva mucyate / anuttamāni saukhyāni bhuktvā deveṣu jantavaḥ // Dhs_8.37 // tṛṣṇāpāśavikṛṣṭāḥ narakaṃ patanti tṛṣṇāpāśavikṛṣṭāste patanti narakaṃ punaḥ / asvatantrādikalyāṇaṃ nityaduḥkhamayaṃ kaṭu // Dhs_8.38 // tṛṣṇayā kadāpi tuṣṭirna bhavati tṛṣṇāyāḥ sevanānmuktaḥ sanmārgamadhigacchati / satṛṣṇasya kutastuṣṭirviṣayeṣu bhaviṣyati // Dhs_8.39 // sā tṛptiryā vitṛṣṇasya vītaśokasya dehinaḥ / evaṃ vitarkavihitāḥ pramādena ca vañcitāḥ // Dhs_8.40 // tṛṣṇayā devānapi narakaṃ yānti tṛṣṇayāḥ toṣitā devāḥ patanti narakaṃ punaḥ / viḍambaneyaṃ paramā yatsurā narakaṃ gatāḥ // Dhs_8.41 // krīḍakāḥ paramā bhūtvā kāmasya vaśamāgatāḥ / na codvijanti saṃsārān prāṇinaścittamohitāḥ // Dhs_8.42 // tṛṣṇayā duḥkhataraṃ padamāpnoti duḥkhād duḥkhataraṃ yānti tṛṣṇayā parivañcitāḥ / yathā yathā sukhasyāptirvardhate jālinī tathā // Dhs_8.43 // jālinīvahnidagdhasya narakānupakarṣati / satṛṣṇasya vitarkā ye teṣāṃ saṃkhyā na vidyate // Dhs_8.44 // viṣayagāminaḥ tṛṣṇayā mṛtyumukhameva praviśanti avitarkavitarkantu mṛtyurājo vikarṣati / vitarkakāmavaśagāstṛṣṇāviṣayagāminaḥ // Dhs_8.45 // kāmāsvādapramattāḥ viṣayiṇo duḥkhinastiṣṭhanti sukhasya bhoginaṃ dṛṣṭvā na vidvadbhistatheṣyate / kāmāsvādapramattānāṃ prāṇināṃ viṣayārthinām // Dhs_8.46 // dehinaḥ tṛṣṇayā dahayante jālinī bādhate nityaṃ yathā badhnanti dehinaḥ / pañcālambanametattu tṛṣṇayā naiva dahayate // Dhs_8.47 // tṛṣṇāvimuktā vimalā bhavanti tṛṣṇāvimuktavimalā na pāpapuragāminaḥ / saṅkalpadoṣā kuṭilā tridoṣarajasodbhavāḥ // Dhs_8.48 // tṛṣṇayā saṃsārasāgare parivarte patanti janāḥ pramādajalagambhīrāḥ strīrāgakṛtasevanāḥ / gītatūryasvarāḥ śīghraṃ surāpānācca cañcalāḥ // Dhs_8.49 // sañchannaviṣayā sarve manaḥ kṣiptataraṅgiṇaḥ / tṛṣṇānadīṣu viṣame vahanti na ca gocare // Dhs_8.50 // gāhante te ca sammūḍhāḥ surā rāgeṇa vañcitāḥ / tridoṣakāṣṭhasaṃbhūtāḥ pramādānilavegataḥ // Dhs_8.51 // tṛṣṇānalaḥ suragaṇān dahate na ca te viduḥ / na kṣaṇo nāpi hi lavo na muhūrta kathañcana // Dhs_8.52 // yā na tṛṣṇāvaśagataiḥ suraiḥ samupabhujyate / tṛṣṇābhūmiriyaṃ kāṣṭhā vitarkajalasambhṛtā // Dhs_8.53 // tṛṣṇāsarpadagdhaḥ kālavaśīkṛto bhavati yasmin krīḍanti vivaśāḥ devāḥ kāmavaśānugāḥ / cittādinā pracaṇḍena tṛṣṇāviṣavisarpiṇā // Dhs_8.54 // daṣṭānupañcaśīrṣeṇa kiṃ vṛthā vilapasyatha / tṛṣṇānadī viśāleyaṃ pañcatīrthasamudbhavā // Dhs_8.55 // tṛṣṇāmohendrajālena viprakīrṇena sarvadā / tathā prapañcitā devā yathā na śubhabhāginaḥ // Dhs_8.56 // tṛṣṇāviṣayaghṛtasikto vardhata eva nendriyāṇi sadā kāmaistṛpyanti hi kathañcana / saṃvardhate tathā tṛṣṇā ghṛtasikto yathānalaḥ // Dhs_8.57 // tṛṣṇayā vividhāsu yoniṣu janāḥ bhramanti nānāvidhaiḥ sukhaireṣā jālinī lokanāśinī / narakapretatiryakṣu bhrāmayantī narān sadā // Dhs_8.58 // vītatṛṣṇaḥ nirmuktabandhanaḥ paramāṃ gatimāpnoti mṛtyūpapattidolāyāṃ śliṣyante bāliśāḥ janāḥ / suśīlāvītatṛṣṇāśca gatāste paramāṃ gatim // Dhs_8.59 // nirmuktabandhanā dhīrā gataśokā gatavyathāḥ / sukhaṃ prāpnuvanti nityaṃ ye na tṛṣṇāvaśānugāḥ / janmaduḥkhamayaiḥ pāśairna te vidhyanti sūrayaḥ // Dhs_8.60 // tṛṣṇāvisṛṣṭiḥ jñānāya pravartayati yeṣāṃ sarvāsvavasthāsu jñāneṣu vihitaṃ manaḥ / animitte mano yeṣāṃ visṛṣṭā ye ca tṛṣṇayā / te vītamalakāntārāḥ pāraṃ prāptāḥ sukhodayam // Dhs_8.61 // tṛṣṇāmohapramattāḥ bhave bhave bhramanti tṛṣṇāmohapramattā ye ratisaukhyāstathaiva ca / mohitāste devagaṇā bhramiṣyanti bhave bhave // Dhs_8.62 // aharniśaṃ tṛṣṇā tāpayati kuṭṭanavyavahārā ye paricittāpahāriṇaḥ / avidyābahulā ye vā nityaṃ dāhābhikāṅkṣiṇaḥ / na rātrau na divā teṣāṃ hṛdayaṃ suprasīdati // Dhs_8.63 // lobhābhibhūtāḥ tuṣāgnikalpā bhavanti lobhābhibhūtamanasāṃ parivittābhikāṅkṣiṇām / teṣāṃ tuṣāgnikalpānāṃ viśvasenna svabhāvataḥ // Dhs_8.64 // viṣayendhana sarpād bhayamevocitam bibheti hi naraḥ sarvaḥ sarpādiva viṣendhanāt / lobhena viṣayeṇaivābhibhūtāste narā bhṛśam // Dhs_8.65 // tṛṣṇāvaśagāḥ vividhāṃ yoniṃ labhante te mṛtā narakaṃ yānti pretayoniṃ tathaiva ca / tasmādapi vinirmuktā narakād vahnisammukhāt // Dhs_8.66 // ākāṅkṣiṇaḥ nityaṃ duḥkhabhāgino bhavanti pañcajanmaśatānyete bhavanti parikāṅkṣiṇaḥ / vivarṇā dīnavadanā nityaṃ duḥkhasya bhāginaḥ / bhavanti manujāḥ sarve lobhopahatacetasaḥ // Dhs_8.67 // vivekasampannāḥ paramāṃ gatiṃ labhante prahīṇalobhā ye santi nityaṃ jñānābhikāṅkṣiṇaḥ / buddhimantaḥ sadā santaḥ te gatāḥ paramāṃ gatim / nirvāṇahṛdayā vītalobhamohāḥ sadā narāḥ // Dhs_8.68 // lobhākṛṣṭasya vinipātaḥ lobhāśīviṣadaṣṭasya vinipāto dhruvaṃ sthitaḥ / kriyamāṇo dhruvaṃ loko vardhate sa muhurmuhuḥ // Dhs_8.69 // śuṣkendhanaṃ samādāya yathā vahniḥ pravardhate / dhanatṛṣṇāratāḥ sattvāḥ dhanopārjanatatparāḥ // Dhs_8.70 // mṛtyukāle samutpanne tyajanti vivaśā dhanam / yacca tatsambhavaṃ yogāt tat sarva na vinaśyati // Dhs_8.71 // lobhātmā ghoraṃ narakaṃ yāti tena vittena lobhātmā nīyate narakaṃ bhṛśam / anyaistadbhujyate vittaṃ sa tu pāpena lipyate // Dhs_8.72 // prayānti narakaṃ ghoraṃ paścāttāpena dahyate / anartho hyartharūpeṇa sukharūpeṇa vā sukham // Dhs_8.73 // lobhatyāgaṃ prājñaḥ kuryāt amitraṃ mitrarūpeṇa lobho 'yaṃ hṛdi vartate / na lobhaṃ saṃśrayet prājño lobhāgnirdahyate sadā // Dhs_8.74 // lobhadagdhāḥ narakagāmino bhavanti tena dagdhā bhṛśaṃ sattvāḥ paścānnarakagāminaḥ / lokasādhāraṇā hyete vibhavāḥ sukhavarjitāḥ // Dhs_8.75 // tṛṣṇābhayavimuktireva śreyaskarī teṣāmarthe kathaṃ pāpa kriyate mandabuddhibhiḥ / tṛṣṇābhayavimuktasya nirāśasya hi sarvataḥ // Dhs_8.76 // vītakāṅkṣasya dhīrasya nityaṃ padamavasthitam / sampattau dhābate loko vipattau nāvabudhyate // Dhs_8.77 // sampattiḥ kṣayāntā vipadantā hi sampattiḥ kṣayāntaṃ divasaṃ yathā / yathā tiṣṭhati sampattiḥ vipattiḥ pāpikā tathā // Dhs_8.78 // kāmabhogairdevā api narakaṃ yānti avitṛptasya kāmebhyastṛṣṇayā paridahyate / yasyeṣṭāḥ sampado nityaṃ sukhaṃ cābhimataṃ sadā // Dhs_8.79 // jani nāśayate tāsāṃ tṛṣṇā naṣṭā sukhāvahā / te devā narakaṃ yānti kāmabhogaistathārpitāḥ // Dhs_8.80 // analāceṣṭitaṃ sarva tad vadanti tathāgatāḥ / manuṣyā yacca narakaṃ prayā(nti) śataśastathā // Dhs_8.81 // vimugdhāḥ yati jīvanaṃ nāvagacchanti ceṣṭitaṃ tad viśālāyāḥ yoṣikāyā vidurbudhāḥ / vimohitā na vindanti tvaritaṃ svalpajīvitam // Dhs_8.82 // tṛṣṇayā sukṛtāni vinaśyanti sukṛtāni ca naśyanti tṛṣṇā naiva vinaśyati / bhave bhave gatā satvāḥ na vindanti śubhāśubham // Dhs_8.83 // śubhasya phalameveṣṭaṃ yat surāḥ paribhuñjate / aśubhasya tathā dṛṣṭamasukhaṃ vinipātajam // Dhs_8.84 // śubhāśubhaprahīṇā eva jarāmaraṇarahitā bhavanti śubhāśubhaprahīṇā ye saṅgadoṣavivarjitāḥ / te gatāḥ paramaṃ sthānaṃ jarāmaraṇavarjitam // Dhs_8.85 // tṛṣṇānadīparikṣiptaḥ janaḥ kimapi nāvagacchati pañcāraṃ bhavacakraṃ tat tṛṣṇānābhipuraḥsaram / nadīrāgaparikṣiptaṃ na ca loko 'vabudhyate // Dhs_8.86 // doṣāvartatarā jñeyā saṅkalpamakarākulāḥ / tṛṣṇānadī viśāleyaṃ na ca loko 'vabudhyate // Dhs_8.87 // tṛṣṇā triṣu kāleṣu vañcikā trikāle vañcanī tṛṣṇā nityamajñānakāriṇī / na tasyāṃ viśvased dhīmān saṃsārabandhanā hi sā // Dhs_8.88 // tṛṣṇā lokabandhanabhūtā mitravad dṛśyate kāle śatruvacca nikṛntati / na tasyāṃ viśvaset prājñaḥ sā hi lokasya bandhanam // Dhs_8.89 // śakyaṃ hi bandhanaṃ chettumāyasaṃ dāruvattathā / na tṛṣṇābandhanaṃ chettuṃ nityaṃ kāmagaveṣibhiḥ // Dhs_8.90 // yasyeṣṭo bandhabhedo 'yaṃ yasyeṣṭaṃ sukhamavyayam / sa tṛṣṇayā vimuktaḥ (syāt)prajñāśo (dhanakṛd) bhavet // Dhs_8.91 // jñānena tṛṣṇāvṛkṣasya chedanaṃ karttavyam jñānālokaḥ sukhāloko duḥkhaṃ tṛṣṇātamaḥsmṛtam / tasmādālokamāsthāya tamo nudati paṇḍitaḥ // Dhs_8.92 // jñānakhaḍgena tīkṣṇena tṛṣṇāvṛkṣaṃ nikṛntati / nikṛttavṛkṣaḥ (sa) naraḥ sukhaṃ prāpnotyanuttamam // Dhs_8.93 // doṣeṇa bahulā hyeṣā nadī prasravaṇākulā / doṣā netānahitvā (na) bhavānmuñcati paṇḍitaḥ // Dhs_8.94 // prajñānāvamāśritya tṛṣṇānadyāḥ pāraṃ gacchati tṛṣṇānadīṃ tripathagāṃ pramādāvartadustarām / prajñānāvaṃ samāśritya pāraṃ gacchantyanāmayam // Dhs_8.95 // mahecchatāmahacchatraṃ yena cāyānti bāliśāḥ / tasmānmahecchatā badhyā tvayeyaṃ jñānacakṣuṣā // Dhs_8.96 // mahecchaiva hṛdayavraṇabhūtā mahecchatāvraṇastīvro hṛdaye yasya jāyate / na rātrau na divā tasya sukhaṃ bhavati lobhinaḥ // Dhs_8.97 // saṅkalpe tu na sambhūtaḥ tṛṣṇāvāyusamīritaḥ / mahecchatāmayo vahnirdahate hṛdayaṃ nṛṇām // Dhs_8.98 // lobhenātmano 'hitaṃ kurvanti janāḥ lobhenāveṣṭitamanāḥ puruṣo laghucetasā / jīvitānyapi sārāṇi jahāti dhanatṛṣṇayā // Dhs_8.99 // pāpāni hi ca karmāṇi kurvanti puruṣāḥ kṣitau / dhanalābhena tat sarva pravadanti manīṣiṇaḥ // Dhs_8.100 // ye sāhasaṃ na kurvanti viśanti jvalanaṃ ca yat / tat sarva lobhadoṣeṇa kurvantyahitamātmanaḥ // Dhs_8.101 // śastrānilāni duḥkhāni vividhāni ca (sarvataḥ) / viśanti (vai) narā mūḍhā lobhastatra hi kāraṇam // Dhs_8.102 // hṛdayastho manovahnirnityaṃ bahvicchatāṃ nṛṇām / alpecchatayā (hi) hṛcchāntirbhavatilābhinaḥ // Dhs_8.103 // yathāgnirindhanenaiva praśāntimadhigacchati / tathā vahvicchatāṃ nṛṇāṃ dhanairvṛddhiḥ prajāyate // Dhs_8.104 // alpecchataiva sukham bhūpālā (hi) dhanaistṛptāḥ koṭiśo nidhanaṃ gatāḥ / yāsyanti cānye nidhanaṃ tasmādalpecchatā sukham // Dhs_8.105 // tṛṣṇāvihīna eva sukhamāpnoti duḥkhaṃ vahvicchatā nṛṇāṃ lakṣaṇaṃ sukhaduḥkhayoḥ / (heyā sarvaprayatnena) idamuktaṃ parīkṣakaiḥ / eṣa panthāḥ śivaḥ śreṣṭho yena tṛṣṇā vaśīkṛtā // Dhs_8.106 // // iti tṛṣṇāvargo 'ṣṭamaḥ // (9) strījugupsāvargaḥ striya evānarthamūlam striyo mūlaṃ (hi) pāpasya dhananāśasya sarvathā / svahite ye na niratāḥ kutasteṣāṃ bhavet sukham // Dhs_9.1 // anarthakarmaratayaḥ śāṭhyerṣyābahulāstriyaḥ / lokadvayavināśāya puruṣāṇāmavasthitāḥ // Dhs_9.2 // nityaṃ sarāgakuśalā nityaṃ tadvacanāḥ parāḥ / anyacca hṛdaye tāsāṃ kathayantyanyadeva vā // Dhs_9.3 // āpātamadhurāḥ sūkṣmāḥ vipāke vajracetasaḥ / nopakāreṇa satkāraṃ smaranti laghucetasaḥ // Dhs_9.4 // striyo vidyutsvabhāvahṛdayā aticañcalāḥ nāśayitvā priyaśataṃ smarantyekaṃ hi vipriyam / vidyutsvabhāvahṛdayāḥ striyaḥ pāpasya bhūmayaḥ // Dhs_9.5 // strīṇāṃ nāśasādhakatvapradarśanam strīhetunāśamicchanti puruṣā vakracetasaḥ / strīvināśo vināśo drāgiha loke paratra ca // Dhs_9.6 // strīdarśanamevāgnivaddahati evaṃ tu sarvaviṣayāḥ strīdarśanamihaikajam / abhibhūya sarvaviṣayān nāryagnijvalanaṃ mahat // Dhs_9.7 // strīdoṣapradarśanapūrvakaṃ nārījugupsāsamīkṣaṇam saṃśleṣādapi viśleṣaḥ smaraṇāt kathanādapi / strīṇāṃ dāhasamuttho 'yaṃ vahnirantarjahāsakaḥ // Dhs_9.8 // rāgeṇa saha jāyante nityaṃ vai dāruṇāḥ striyaḥ / dānena saha jāyante yathā loke hutāśanāḥ // Dhs_9.9 // na bhavet tādṛśo dāho yo 'yaṃ vahnisamudbhavaḥ / yādṛśaḥ strīmado hyasti dehināṃ hṛdayodbhavaḥ // Dhs_9.10 // sarvalokavināśāya sarvadharmakṣayāya ca / hetavo narakasyaitāḥ striyaḥ proktā maharṣibhiḥ // Dhs_9.11 // mukhato madhurāmarṣā hṛdayena viṣopamāḥ / anavasthitasauhārdā nāsāṃ kaścit priyo naraḥ // Dhs_9.12 // muhūrtena priyastāsāṃ muhūrtena tathāpriyaḥ / anavasthitasauhārdāścañcalā kṣaṇikopamāḥ // Dhs_9.13 // vañcanāhetukuśalā nityaṃ kāryaparāyaṇāḥ / nityaṃ saṃyogamanaso nityaṃ mānaparāyaṇāḥ // Dhs_9.14 // devānāṃ ca manuṣyāṇāṃ piśācoragarākṣasāḥ / na bandhabhūtā yādṛśyaḥ striyaḥ kālaviṣopamāḥ // Dhs_9.15 // nopakāraṃ smarantyetā na kuśalaṃ nāpi vikramam / anavasthitacittāśca vāyuvegasamāḥ striyaḥ // Dhs_9.16 // bhavanti sampado yatra rakṣyante yatra yoṣitaḥ / vyasaneṣu viraktāstu tyajanti puruṣaṃ dhruvam // Dhs_9.17 // yaṃ yaṃ gacchanti puruṣaṃ rakṣyante tatra yoṣitaḥ / śīghraṃ śīghraṃ naraṃ hyetāstyajanti puruṣaṃ sthitam // Dhs_9.18 // yathā hi bhramarī puṣpaṃ śuṣkaṃ tyajati sarvadā / tathā vittena rahitaṃ puruṣaṃ tyajati priyā // Dhs_9.19 // nistriṃśahṛdayāḥ krūrāścañcalāstamasāvṛtāḥ / striyaḥ puruṣanāśāya jātāḥ kenāpi hetunā // Dhs_9.20 // devānāṃ bandhanaṃ nāma yathā strībandhanaṃ matam / strībandhananibaddhāstu patanti narakaṃ punaḥ // Dhs_9.21 // etadagraṃ hi rāgāṇāṃ yo rāgaḥ strīsamudbhavaḥ / strīrāgadagdhamanasaṃ paścād dahati pāvakaḥ // Dhs_9.22 // pratyakṣāṇyapi karmāṇi rāgaiścāpahataḥ pumān / na vetti mūḍhahṛdayaḥ strīrāgeṇa vimohitaḥ // Dhs_9.23 // viśvāsya viṣaye puruṣaṃ bad dhvā priyamanekaśaḥ / tyajanti vittanāśena tvacaṃ yadvadbhujaṅgamāḥ // Dhs_9.24 // sarvopāyabhṛtā nāryaḥ sarvaśaḥ paripālitāḥ / na śakyāḥ svavaśīkarttuṃ striyaḥ paramadāruṇāḥ // Dhs_9.25 // āsāṃ sarvasvabhāvānāṃ nārīṇāṃ calacetasām / na yāyājjātu viśvāsaṃ pumān dhīreṇa cetasā // Dhs_9.26 // strīvidheyāstu ye martyā nityaṃ kāmagaveṣiṇaḥ / paścimadarśanaṃ teṣāṃ suraloke bhaviṣyati // Dhs_9.27 // pañcāṅgikena tūryeṇa vipralubdhāḥ samantataḥ / vindanti vyasane duḥkhaṃ yadavaśyaṃ bhaviṣyati // Dhs_9.28 // imāstāścañcalā nāryo yāsāṃ rāgaḥ kṛtastvayā / tā bhavantaṃ parityajya punaranyaṃ tato gatāḥ // Dhs_9.29 // dvidhā hi prakṛtiryāsāṃ (yoṣitāṃ) sahacāriṇī / bhūyo 'bhiyanti puruṣaṃ vyasaneṣu tyajanti ca // Dhs_9.30 // mṛgavanmohayantyetāḥ puruṣaṃ rāgamohitam / paścāt (tu) vyasane prāpte tyajanti laghucetasaḥ // Dhs_9.31 // nopakāraṃ na satkāraṃ na priyāṇi na santatim / smaranti yoṣitastīvrā vyasane samupasthite // Dhs_9.32 // mlānaṃ puṣpaṃ yathā tyaktvā bhramaro 'nyatra dhāvati / tathā hi vyasane prāpte tyajanti khalu yoṣitaḥ // Dhs_9.33 // anapekṣitasauhārdāścañcalāśca raṇapriyāḥ / bhavanti yoṣitaḥ sarvā viṣamiśraṃ yathā madhu // Dhs_9.34 // mohayanti narān kāmairvākyaiścāpi viśeṣataḥ / na teṣāṃ viśvaseddhīmān puruṣo dhīramānasaḥ // Dhs_9.35 // ābhirvimohitāḥ kiṃ vā raṃjitāḥ puruṣāḥ svataḥ / na kurvanti hitaṃ vākyaṃ yathā muṣṇikagāmikam // Dhs_9.36 // devāsuranarān yakṣān piśācoragarākṣasān / indrajālamayā nāryo vañcayanti viśeṣataḥ // Dhs_9.37 // etadagrañca pāśānāṃ yadidaṃ strīmayaṃ dṛḍham / anena baddhāḥ puruṣā bhramanti bhavacārake // Dhs_9.38 // na kaścit pāśapāśo 'yaṃ hṛtpāśo yoṣitaḥ param / hṛtpāśabandhanairbaddhāḥ puruṣā duḥkhamohitāḥ // Dhs_9.39 // dahayate chidyate pāśasstrīmayastu na dahayate / narakapretatiryakṣu gacchantamanugacchati // Dhs_9.40 // mūrtimān badhyate kāyaḥ pāśena mahatā tathā / amūrtigaṃ cittamidaṃ strīpāśena tu badhyate // Dhs_9.41 // (na) dṛśyate pāśamanyaṃ yena badhnanti yoṣitaḥ / abhijñeyamapramāṇaṃ strīmayaṃ bandhanaṃ mahat // Dhs_9.42 // anenāpātaramyeṇa (duḥkha) mokṣeṇa sarvadā / pāśena baddhāḥ puruṣā na mucyante bhavārṇavāt // Dhs_9.43 // ṣaḍindriyāṇi badhnāti pāśo yaḥ strīmayo mahān / pāśastu kāyamevaikaṃ kaścit badhnāti vā na vā // Dhs_9.44 // bandhanaṃ na dṛḍhaṃ hīdaṃ mokṣavārya ṣaḍāyasam / saṃraktacittabhoge hi mandabuddhernarasya ca // Dhs_9.45 // snāyuyantreṇa baddhāsu vistṛtakarmabhūmiṣu / tīkṣṇaraktāsinā yukto maraṇārthamihāgataḥ // Dhs_9.46 // strīṇāṃ daurguṇyam vañcanācchalakūṭāsu rabhasā nu viśeṣataḥ / cañcalo bhrāntacittāsu bhrāntastvaṅgakṣaṇāriṣu // Dhs_9.47 // vibhrānto bhrāntakathitairbhūṣaṇānāṃ tathā svanaiḥ / haranti puruṣaṃ kṣipraṃ vañcanākuśalāḥ striyaḥ // Dhs_9.48 // nānāvidheṣu puṣpeṣu yathā carati ṣaṭ padaḥ / nānāvidheṣu martyeṣu tathemāścañcalāḥ striyaḥ // Dhs_9.49 // yathā madhurikā pītvā puṣpamanyatra gacchati / tathā puruṣamāpīyaḥ prayānti rabhasaṃ striyaḥ // Dhs_9.50 // arthādāneṣu kuśalāḥ kruddhā nityaṃ durāsadāḥ / vañcayitvā naraṃ śīghramanyatra saṃprayānti tāḥ // Dhs_9.51 // sādhyamāyāpraharaṇāḥ kālakūṭaviṣopamāḥ / striyaḥ puruṣaghātinyaścāturyeṣu vyavasthitāḥ // Dhs_9.52 // vāyvākāśānalā yadvan na śaktā grathituṃ naraiḥ / tathopāyaśatairnāryo (na) śaktā rakṣituṃ naraiḥ // Dhs_9.53 // anarthavyādhimṛtyūnāṃ duṣkṛtānāñca karmaṇām / hetubhūtāḥ paraṃ nāryo mokṣacaryābadhasya ca // Dhs_9.54 // yadanekaprakāreṣu śaṭheṣu pāpakarmasu / (patanti) manujā loke tatra hetuḥ parastriyaḥ // Dhs_9.55 // na bālayauvanenaiva vārdhakyenaiva śāmyati / cāpalyaṃ sahajaṃ strīṇāṃ bhāskarasya yathā prabhā // Dhs_9.56 // anityaṃ sauhṛdaṃ tāsāṃ dīptānāmarciṣāṃ kaṇaiḥ / vairañca śāśvataṃ tāsāmaśmanāṃ ca yathā vraṇaiḥ // Dhs_9.57 // dhanahīne virajyante dhanayuktā bhavanti ca / yāvadartha striyastāvadarthahīne kutaḥ striyaḥ? // Dhs_9.58 // na sevābhiścadānena nopakāraiḥ pṛthagvidhaiḥ / svīkarttuṃ na striyaḥ śakyāḥ jvalanopamacetasaḥ // Dhs_9.59 // yathā naro 'nukūlaśca chandakarttā yathā yathā / tathā tathā striyastasya vañcanākuśalāḥ param // Dhs_9.60 // puṣpacchatro yathā sarpo bhasmacchatro yathā nalaḥ / rūpacchannaṃ tathā cittamāsāṃ bhavati yoṣitām // Dhs_9.61 // viṣavṛkṣe yathā puṣpaṃ dṛṣṭiramyaṃ na śāntaye / viṣavṛkṣa (samā) nāryaḥ parivarjyāḥ samantataḥ // Dhs_9.62 // nārīṇāṃ darśanākāṃkṣī viṣayesu ca tatparaḥ / naro na sukhabhogāya (haya) smilloke na cāpare // Dhs_9.63 // nāgninā na ca śastreṇa na balena na jantubhiḥ / strīmayaṃ bandhanaṃ hetuḥ śakyate na durāsadam // Dhs_9.64 // doṣajālamidaṃ (sūtraṃ)strīmayaṃ carate bhuvi / yastrīvivarjito dhīmān asmilloke mahīyate // Dhs_9.65 // yathā bhūtairmanuṣyāṇāṃ svakarmotthāpane na ca / tathā striyo hi rakṣanti viṣamārtha tyajanti ca // Dhs_9.66 // gatārthavibhavaṃ bhūyo varjitaṃ svena karmaṇā / devaṃ samīkṣya capalāḥ striyo naiva prabhāvikāḥ // Dhs_9.67 // strīsukhaṃ kṣaṇabhaṅguram kṣaṇabhaṅgamidaṃ saukhyamadhigatamavasthitam / catvāryetāni duḥkhāni sevitāni nṛbhiḥ sadā // Dhs_9.68 // strī viṣāgnisadṛśā tasmāt tāni vivarjyāni viṣāgnisadṛśāni hi / yaḥ kaściccapalo janturyaśca doṣodbhavaḥ sadā // Dhs_9.69 // tasmāt parisamāviṣṭāḥ striyaḥ kāraṇavatsalāḥ / na sūryastamaso heturnāgniḥ śītasya kāraṇam // Dhs_9.70 // na strīṇāṃ sauhṛdaṃ citte svalpamapyavatiṣṭhate / yathā sthirā bhūmiriyaṃ yathā vāyuḥ sadā calaḥ // Dhs_9.71 // striyaḥ doṣameva smaranti tathā strīṇāṃ kṛtaṃ nāsti doṣamayyaḥ sadā smṛtāḥ / ciraprayatnāḥ puruṣaiḥ lobhitā bahuśaḥ striyaḥ // Dhs_9.72 // tyajanti vyasane prāpte śuṣkaṃ sara ivāśugāḥ / nordhvagāḥ sarito dṛṣṭā nāśmano gatiriṣyate // Dhs_9.73 // girīṇāṃ gamanaṃ nāsti strīṇāṃ naivāsti sauhṛdam / vapukarti sadā nṛṇāṃ dharmārthayaśasāṃ tathā // Dhs_9.74 // yoniścānarthajālasya doṣāṇāmudbhavasya ca / bhaved vajramayī mṛdvī tyajed (rātrau yathā) ravim // Dhs_9.75 // na strī tyajedasādhyāni janmāpekṣā viśeṣataḥ / nopacārakriyā dānapriyavākyāpalāpanaiḥ // Dhs_9.76 // svīkartuṃ na striyaḥ śakyā jvalanopamacetasaḥ / sukheṣu samatāṃ yānti vyasaneṣu tyajanti ca // Dhs_9.77 // upakārāṃśca vismṛtya doṣamekaṃ smaranti tāḥ / vanopavanaśaileṣu bhuktvā sukhamanekaśaḥ // Dhs_9.78 // strī lokasya bandhanam saṃprāpte vyasane tīvre striya paribhavanti hi / lokasya bandhanaṃ nāryo vañcanākṛtivardhikāḥ // Dhs_9.79 // adhamāḥ vinipātānāṃ doṣāṇāṃ cāspadaṃ (bahu) / sarvalokavināśāya vaśīkurvanti tṛṣṇayā // Dhs_9.80 // yathā strībandhanamidaṃ durviṣahyaṃ kṛtaṃ mahat / yadidaṃ bandhanaṃ loke kāmarāgamayaṃ mahat // Dhs_9.81 // strīvarjanameva śreyaṣkaram tathā cānyaprayatnena vicārya upalabhyate / vaśīkurvanti tā (nāryaḥ) kāmavāṇairanekaśaḥ // Dhs_9.82 // svalpaiḥ parājitaṃ kṛtvā kāmasya vaśagāḥ striyaḥ / rāgerṣyāśāṭhyabhūmīnāṃ vidyuccañcalacetasām // Dhs_9.83 // lobhāhaṅkārayonīnāṃ na viśvāsyāḥ kathañcana / śastrāgnisadṛśāstīkṣṇāḥ kāmapāśaparātmanaḥ // Dhs_9.84 // svabhraprapātaviṣamaṃ gaṃbhīrasamacetasām / parābhidrohamāyendrajālatadgatamānasān // Dhs_9.85 // akālamṛtyuvajrāgnikālakūṭasamātmanām / anekadoṣasambhārananditānāmanekaśaḥ // Dhs_9.86 // yadi śīlalavaḥ kaścit strīṇāṃ manasi vartate / cireṇa dahate vahniḥ sa spṛṣṭāḥ pavaneritaḥ // Dhs_9.87 // strīdarśanasamucchreyamātraṃ dahati pāvakaḥ / tasmāt striyo vivarjyāḥ syuḥ yadicchet sukhamuttamam // Dhs_9.88 // etat sarva paraṃ loke nārīṇāṃ varjanaṃ sadā / yadṛcchājālinīhetuṃ yaḥ icched bhūtimātmanaḥ // Dhs_9.89 // ya icchati nivṛttiṃ tu sa naraḥ strīṃ vivarjayet / sukhāsaktastathārtho (ca) kusīdaścañcalaḥ śaṭhaḥ // Dhs_9.90 // pāpasevī sumṛṣṭāśī naro bhadraṃ na paśyati / udyukto vīryavān dhīro dhārmikaḥ strīṃ vivarjayet / dakṣo hetuphalaśraddho naraḥ kalyāṇavān bhavet // Dhs_9.91 // // iti strījugupsāvargo navamaḥ // (10) madyajugupsāvargaḥ madyapānavarṇanasādhanapradarśanam madyapānaṃ na seveta madyaṃ hi viṣamuttamam / naśyanti kuśalā dharmā madyapānaniṣevaṇāt // Dhs_10.1 // yaḥ sevate sadā madyaṃ tasya buddhirasaṃsthitā / balabuddhī na dharmo 'sti tasmānmadyaṃ vivarjayet // Dhs_10.2 // nāśānāmuttamaṃ nāśaṃ madyamuktaṃ manīṣibhiḥ / tasmānmadyaṃ na seveta (madyaṃ) nāśayate naram // Dhs_10.3 // aniṣṭāḥ pāpakā dharmā madyapānaniṣevaṇāt / bhavanti tasmād viṣavanmadyapānaṃ vivarjayet // Dhs_10.4 // dhanakṣayaṃ pāpakaraṃ kausīdyakaramuttamam / madyapānasthitā doṣāḥ tasmāt tat parivarjayet // Dhs_10.5 // rāgasyoddīpanaṃ madyaṃ krodhasyāpi tathaiva ca / mohasyoddīpakaṃ bhūyastasmānmadyaṃ vivarjayet // Dhs_10.6 // madyamūlamanarthasya hāsasya narakasya ca / sarvendriyavināśānāṃ hetubhūtaṃ hyanarthakam // Dhs_10.7 // atiharṣābhidhānasya śokasya ca bhayasya ca / vāgdoṣasyātidamyasya pāruṣyasyāspadaṃ hi tat // Dhs_10.8 // madyenākṣiptamanasaḥ puruṣāḥ paśubhiḥ samāḥ / kāryākārya na vindanti tasmānmadyaṃ vivarjayet // Dhs_10.9 // madyakṣipto hi puruṣo jīvannapi mṛto mataḥ / ya icchejjīvitaṃ saukhyaṃ sa madyaṃ varjayet sadā // Dhs_10.10 // madyaṃ sarvadoṣāspadam sarvadoṣāspadaṃ madyaṃ sarvānarthakaraṃ sadā / sarvapāpeṣu sopānaṃ tamasāmālayo mahān // Dhs_10.11 // madyena pretaloke narake vā patanam madyena narakaṃ yānti pretalokaṃ tathaiva ca / tiryakṣu yānti puruṣā madyadoṣeṇa vañcitāḥ // Dhs_10.12 // viṣādapi viṣaṃ madyaṃ narakānnarakaṃ tathā / vyādhīnāṃ ca paraṃ vyādhirmadyamuktaṃ manīṣibhiḥ // Dhs_10.13 // madyena hānipradarśanam buddhīndriyavināśāya dharmaratnaṃ kṣayāya ca / yo 'tirekaparaṃ madyaṃ brahmacaryabadhāya ca // Dhs_10.14 // madyena laghutāṃ yānti pārthivā śāstracakṣuṣaḥ / kiṃ punaḥ prākṛtā martyā madyapānavilambitāḥ // Dhs_10.15 // madyasya vināśakaratvam kuṭhāraḥ sarvadharmāṇāṃ hrīvināśakaraṃ param / madyaṃ niṣevitaṃ martyairvināśāyopakalpyate // Dhs_10.16 // madyena jñānājñānavivekaśūnyapradarśanam na jñānaṃ nāpi vijñānaṃ na kāryāṇi na ca kriyām / jānīte puruṣaḥ sarva madyena hṛtacetasā // Dhs_10.17 // madyasevanasya paritāpasādhanam akasmāt tapyate janturakasmāt paritapyate / bhavatyakasmāt pāpī (ca) yo madyamanusevate // Dhs_10.18 // madyasya buddhisammohajanakatvam buddhisammohajanakaṃ lokadvayavināśakam / vahniśca mokṣadharmāṇāṃ madyamekaṃ vyavasthitam // Dhs_10.19 // madyasya kimpākatvam abhyāse madhuraṃ madyaṃ vipāke paramaṃ kaṭu / kimpākādapi kimpākaṃ madyamuktaṃ parīkṣakaiḥ // Dhs_10.20 // narakasya sādhanaṃ madyam na madye viśvaseddhīmān naraṃ vakṣyati māmiti / śītasparśa vipākoṣṇaṃ madyaṃ narakagāmikam // Dhs_10.21 // sampattau vyasanaṃ madyaṃ devānāṃ tu viśeṣataḥ / yathā yathā sukhā prītistannāśe vyasanaṃ tathā // Dhs_10.22 // madyapānamadonmattāḥ sattvā mohavaśānugāḥ / sākṣyamohamayaṃ pānaṃ pibanti rasatṛṣṇayā // Dhs_10.23 // madyaṃ mohamayaṃ pāna pītvā kālena coditāḥ / nākāt pratyakṣanarakaṃ tasmāt madyaṃ na saṃspṛśet // Dhs_10.24 // darśanātpānācca madyapānaṃ mohajanakam darśanāt sparśanāt pānāta madyaṃ mohayate naram / tasmāt sa madyapānaṃ ca dūrataḥ parivarjayet // Dhs_10.25 // darśanājjāyate lobhaḥ sparśanād gandhasambhavaḥ / gandhād rasābhilāṣaśca rasanādadhamā matiḥ // Dhs_10.26 // manīṣiṇaḥ madyasevanātpatanti naikasarvādhamaṃ nyāsaṃ kathayanti manīṣiṇaḥ / nāmarūpaniṣedhāya yathā madyaṃ niṣevitam // Dhs_10.27 // madyapānaphalasūcanam vāgbhrāmayati mastiṣkaṃ cakṣuṣīdhvanireva ca / sambhrāntivimatirmūḍho na kiñcit pratipadyate // Dhs_10.28 // striyo 'pi madyapāyinamupahasanti striyo 'pyupahasantīmaṃ puruṣaṃ patitaṃ bhuvi / niśceṣṭaṃ kāṣṭhasadṛśaṃ niścalaṃ patitaṃ bhuvi // Dhs_10.29 // madyapānaṃ maraṇādapi nikṛṣṭataram sambhāvitasya maraṇaṃ madyapānaṃ prakīrtyate / hālāhalādabhyadhikaṃ kārāvāsādhikaṃ ca tat // Dhs_10.30 // madyapānavarjanaṃ śreyaskaram ādīnavāśca ṣaṭ triṃśanmadyapānādavasthitāḥ / tasmādādīnavo jñeyaḥ sa hi tad varjayet sadā // Dhs_10.31 // madyapānaṃ viduṣo 'pi jantoḥ malinīkaraṇāya bhavati atijātasya viduṣo malinīkaraṇaṃ mahat / kāśapuṣpasamaṃ jantuṃ kurute laghusattvaram // Dhs_10.32 // viṣayānaladagdhaḥ kāryākāryaśūnyo bhavati pramādauhyati magnānāṃ viṣayairapahṛṣyate / madyapānena bhūyaśca manovyāmohakāriṇā // Dhs_10.33 // viṣayānaladagdhasya kāryākāryamajānataḥ / vanopavanalabdhasya madyapānasya kiṃ punaḥ // Dhs_10.34 // madyapānaṃ mohāya pāpāya jāyate rasena śobhanaṃ madyaṃ pariṇāmena dāruṇam / pariṇāmaphalaṃ pāpaṃ narakeṣūpapadyate // Dhs_10.35 // pītaṃ janayate mohaṃ mohāt pāpeṣu rakṣyate / saṃraktahṛdayo bālo narakānupadhāvati // Dhs_10.36 // madyapānamadhamatvasādhanam prakarṣa janayatyādau vipāke dainyamuttamam / tṛṭ chedaṃ kurute cāsau paścāddāhaṃ sudāruṇam // Dhs_10.37 // tad buddhiṃ nāśayatyādau paścānnāśayate sukham / tasmāt sa puruṣo dhīro yo madyaṃ nānusevate // Dhs_10.38 // madyaniṣeviṇo vihagasadṛśā bhavanti vihagaiḥ sadṛśaṃ yānti puruṣā madyasevinaḥ / tulyaṃ vyāmohajanakaṃ madyaṃ mohamahāviṣam // Dhs_10.39 // vimohitā durgatimadhigacchanti yairmadyaṃ viṣavad dṛṣṭaṃ tairdṛṣṭaṃ padamuttamam / yaistu tad virasaṃ pītaṃ pītaṃ tāmra (ka) lohitam // Dhs_10.40 // niṣpratīkārakarmāṇi yaḥ karoti vimohitaḥ / madyapānasamāviṣṭaḥ so 'nte gacchati durgatim // Dhs_10.41 // madyapānasevināṃ nāśo bhavati ekatra sarvapāpāni madyapāna (niṣevaṇam) / yasmānnāśayate (madyaṃ) cittamūlaśca saṃvaraḥ // Dhs_10.42 // madyapāyī naṣṭadharmo bhavati naikāṅgitā hi cittasya na dharmāṇāṃ vicāraṇā / yaḥ pā(pa)nirato bhikṣurbhavenmadyaniṣevaṇāt // Dhs_10.43 // madyenākṣiptamanaso kuśalasya ca ghātakaḥ / naṣṭadharmasya sattvasya nāyaṃ loko na cāparaḥ // Dhs_10.44 // īryyāpathaṃ na jānāti na kālaṃ nāpi deśanām / saddharmato viruddhaśca tucchaṃ kimapi bhāṣate // Dhs_10.45 // svayaṃ tāvanna jānāti kimidaṃ kathyate mayā / vākpāruṣyaṃ kathaṃ cānyaṃ parijñāsyatyaśobhanam // Dhs_10.46 // lāghavaṃ yāti lokasya dharmācca parihīyate / nidhana puruṣairdṛṣṭaṃ madyajvalanasevanāt // Dhs_10.47 // madyapānaṃ kutsāṃ sampādayati nāśo bhavatyatīte hi vartamāne suhṛjjane / anāgate kutsitānāṃ madyaṃ traikālyanāśakam // Dhs_10.48 // madyaṃ dharmapradūṣakameva nāmarūpavināśāya cittanāśāya dehinām / utpannadoṣajanakaṃ madyaṃ dharmapradūṣakam // Dhs_10.49 // madyavarjanaṃ dharmāya pānañca mṛtyurna bhavati samāhitā dharmaśīlāḥ puruṣā madyavarjakāḥ / te yānti paramaṃ sthānaṃ yatra mṛtyurna vidyate // Dhs_10.50 // // iti madyajugupsāvargo daśamaḥ // atha dvitīyam udānam (cittañca vāk tathā karma saṃyojanantu pāpakam / narakapretatiryakkṣutkausīdyāni vidurdaśa // ) (11) cittavargaḥ cittaṃ rājavat pravartate agādhaṃ viṣamaṃ tīvraṃ sarvasattvagataṃ mahat / cittaṃ sarvasya jagato rājavat sampravartate // Dhs_11.1 // cittadhāriṇastajjñāḥ paramāṃ gatiṃ prāpnuvanti adṛśyaṃ samprati bhayaṃ karma nārakacañcalāḥ / ye cittadhāriṇastajjñāste gatāḥ paramāṃ gatim // Dhs_11.2 // etannayati vyutthānametannayati durgatim / tadevādyantamamalaṃ nirvāṇamadhigacchati // Dhs_11.3 // manaḥ pūrvamaṅgamā dharmā manaḥ śreṣṭhā manomayāḥ / manasā suprasannena bhāṣate vā karoti vā // Dhs_11.4 // cittavaśagasya cittamanudhāvati yo na cittasya vaśagaścittaṃ tasyāntagaṃ sadā / sa nirṇāśayati kleśān tamaḥ sūryodayo yathā // Dhs_11.5 // cittadagdhāḥ nāśaṃ yānti cittaṃ śatruḥ paraṃ śatrurna śatruraparaḥ smṛtaḥ / cittadagdhāḥ sadā sattvāḥ kāladagdhā yathā jaḍāḥ // Dhs_11.6 // yaścittavaśamāpanno bālo mūḍho 'jitendriyaḥ / tena duḥkhe samo nāsti nirvāṇaṃ tasya dūrataḥ // Dhs_11.7 // cittavaśagaḥ naraḥ narakamadhigacchati āvarjyaḥ śatruraparo na cittāni (nigūhate) / eṣa badhnāti puruṣo nṛpateryamaśāsane // Dhs_11.8 // viṣayeṣu ratā nityaṃ na sa dharmaḥ kathañcana / saddharmapathasammūḍho narakaṃ nayate mahat // Dhs_11.9 // durdamānāṃ paraṃ cittamanīnāmagniruttamaḥ / durdāntaṃ śīghragantṛ ca narakaṃ nayate dhruvam // Dhs_11.10 // ye cittasya vaśaṃ yātā yātāste narakaṃ purā / yaistu tad vāryate śīghraṃ na te duḥkhānugāminaḥ // Dhs_11.11 // cittānurūpaṃ sukhaṃ duḥkhañca bhavati yathā yathā (nṛṇāṃ) cittaṃ pariṇāmastathā tathā / kalpānāṃ śubhakarttuśca pāpakarttuśca pāpakam // Dhs_11.12 // cittāyattaṃ bhavet karma karmāyattaṃ mano bhavet / cittakarma samutthāya saṃsāraḥ parikīrtitaḥ // Dhs_11.13 // duṣṭena cetasā karma yaḥ karoti pumāniha / pacyate narake tena jālinyā sa viḍambitaḥ // Dhs_11.14 // cittakarma evaṃ saṃsāraḥ cittādhīnaṃ bhavet pāpaṃ saṃsāraḥ parikīrtitaḥ / cittapratyayajaṃ hyetat hetupratyayasambhavam // Dhs_11.15 // cittena vañcitāḥ sattvā pāpasya vaśamāgatāḥ / gacchanti narakaṃ pāpāt kāraṇāgramahābhayā(t) // Dhs_11.16 // na bhavet cittavaśago 'pi tu dharmavaśo bhavet na gacchet cittavaśatāṃ gacched dharmavaśe sadā / dharmacārī sukhī nityaṃ pāpacārī na śarmabhāk // Dhs_11.17 // cittāyattaṃ sarva phalam cittāyattā kriyā sarvā cittāyattaṃ phalaṃ smṛtam / vicittaṃ hi phalaṃ cittaṃ tathā phalamadhismṛtam // Dhs_11.18 // cittena cintitaṃ sarva lokaścittabhavānugaḥ / na hi tad vidyate sthānaṃ yanna cittavaśānugam // Dhs_11.19 // śubhasya nirvāṇasādhanatvam mokṣa bandhanayormūlaṃ hetubhūtaṃ paraṃ matam / śubhena mucyate janturaśubhenāśu badhyate // Dhs_11.20 // cittavaśagāḥ kadāpi nirvāṇaṃ nādhigacchanti jālinyā mohitāḥ sattvāścittasya vaśamāgatāḥ / nirvāṇaṃ nāpi gacchanti jātyandhā iva satpatham // Dhs_11.21 // pañcendriyāṇi jitavān pāpaṃ bhuṅkte na karhicit / ekacittaṃ tathā karma kurute vividhe bhave // Dhs_11.22 // pañcaraṅgojjvalaṃ cittaṃ yathā dṛśyaṃ praśasyate / pañcendriyavicitraṃ hi tathā karma bhave bhavet // Dhs_11.23 // cittakarttānekadhā bhavati cittakartā hi puruṣo dṛśyairbhavati naikadhā / cittaṃ cittakaraṃ śūnyaṃ sarvathā naiva dṛśyate // Dhs_11.24 // cittaṃ śobhanamaśobhanaṃ ca karma karoti śobhanāśobhanaṃ citraṃ yathā bhittiḥ kṛtistathā / śobhanāśobhanaṃ karma tathā cittaṃ karoti hi // Dhs_11.25 // cittānugaṃ karma divārātrau yathā cittaṃ sthitaṃ bhavati citragam / divārātrau tathā karma bhave samanuvartate // Dhs_11.26 // akṛtvā sukṛtaṃ karma cittavṛttyanugā narāḥ / patanti vivaśāḥ pāpe cittāriparivañcitāḥ // Dhs_11.27 // karmacittakaro hyeṣa yatra yatra niyujyate / caracittena mahatā taccittaṃ ca karotyayam // Dhs_11.28 // pariṇāmaviśeṣeṇa yatra yatra niyokṣyate / preṣyante tatra cittena tridhā tu gaticāriṇaḥ // Dhs_11.29 // cittasya damanaṃ sukhāvaham cittādhināni vartante sarvakarmāṇi dehinām / tasmāccittaṃ sadā dāntaṃ nayate padamacyutam // Dhs_11.30 // durviṣahyasya laghunā yatra yatra nipātinaḥ / cittasya damanaṃ sādhu cittaṃ dāntaṃ sukhāvaham // Dhs_11.31 // yena cittaṃ sadā dāntaṃ tena doṣāḥ sadā jitāḥ / jitadoṣasya dhīrasya duḥkhaṃ naiva prapadyate // Dhs_11.32 // cittasya laghuceṣṭitameva duḥkham yacca svakaṃ bhaved duḥkhaṃ yacca duḥkhaṃ paratra ca / tat sarvamaviṣahyasya cittasya laghuceṣṭitam // Dhs_11.33 // cittameva sarveṣāṃ prabhuḥ sasurāsuranāgānāṃ piśācoragarakṣasām / prabhurekaḥ paraṃ cittaṃ rājā(hi)tribhavasya tat // Dhs_11.34 // cittabhrāntaduḥkhamaśnute cittaṃ nayati deveṣu cittañca narabhūmiṣu / cittaṃ nayatyapāye(ṣu) cittaṃ bhrāmayati prajāḥ // Dhs_11.35 // cittād bhrāntasya naṣṭasya viṣayairmohitasya ca / tṛṣṇayā dahyamānasya sthitaṃ duḥkhamanuttamam // Dhs_11.36 // cittasya damanāt sukhānubhūtirbhavati ekacāri sadāmūḍhaṃ durviṣahyaṃ mahābalam / sampradāri sadādṛśyaṃ capalaṃ śīghragāminam // Dhs_11.37 // evaṃ vidhaṃ hi ye cittaṃ damayanti manīṣiṇaḥ / te mārabandhanātītāḥ pāraṃ prāptāḥ sukhodayam // Dhs_11.38 // capalaṃ cittaṃ narakāyopakalpyate saṅkalpakuṭilaṃ tīvramagādhaṃ capalaṃ hi tat / cittaṃ tamaḥśritaṃ śubhraṃ narakāyopakalpyate // Dhs_11.39 // doṣanirmukto 'cyutaṃ padaṃ prāpnoti tadevaṃ doṣanirmuktaṃ nendriyārthavaśānugam / aliptaṃ pāpakairdharmairnayate padamacyutam // Dhs_11.40 // śuddhaṃ cittaṃ śuddhe karmaṇi pravartate hetupratyayajaṃ cittaṃ yogavāhi paraṃ ca tat / pariṇāmavaśācchīghraṃ tathā tat sampravartate // Dhs_11.41 // cittānadhīnatve karma cañcalaṃ bhavati ekaṃ karoti karmāṇi vividhāni calaṃ ca tat / ekānekaṃ caraṃ sūkṣmaṃ kṣaṇādūrdhva na tiṣṭhati // Dhs_11.42 // saṃsārasya māyopamatvapratipādanam durvijñeyaḥ sadā tasya niḥśarīrasya sarvadā / ko 'sau nayati lokāntamatha kena ca gacchati // Dhs_11.43 // gataśca tiṣṭhati kutra śarīrakarmakārakam / dṛśyāni tasya karmāṇi sañcayo na ca dṛśyate // Dhs_11.44 // damanaṃ duṣkaraṃ tasya yasya bhūtirna vidyate / sarvasattvagataṃ ghoraṃ laghukāri ca cākṣuṣam // Dhs_11.45 // pāpāt pāpataraṃ dṛṣṭaṃ māyopamamidaṃ bhavet / puṇyāt puṇyataraṃ dṛṣṭaṃ samyagmārgasamāśritam // Dhs_11.46 // māyopamatvasamarthanam na gatirjñāyate tasya gamanaṃ naiva dṛśyate / nīyate ca kṣataṃ sarva jātyuttarasamāni ca // Dhs_11.47 // śastreṇa chidyate nedaṃ jvalanena ca dahayate / chidyate dahyate caiva janaḥ sarvamacakṣuṣā // Dhs_11.48 // dṛḍhaṃ yat karmarajjvādi naraṃ badhnāti duḥkhitam / jātyantarasahastrāṇi nayate na ca dṛśyate // Dhs_11.49 // dāntameva cittaṃ sukhāvaham muhūrtena śubhaṃ bhūtaṃ muhūrtenāśubhaṃ ca tat / śubhāśubhābhyāṃ racitaṃ(cittaṃ) dāntaṃ sukhāvaham // Dhs_11.50 // ṣaḍ bhirdvāraiḥ prasūteṣu viṣayeṣvatilolupam / cittaṃ nayati lokāntaṃ vyasanaṃ na ca budhyate // Dhs_11.51 // viprasannacittasya śreyaskaratve 'nuttamaṃ sukhaṃ bhavati viprasannaṃ yathā toyaṃ viprasannaṃ yathā nabhaḥ / viprasannaṃ tathā cittaṃ nīyate sukhamuttamam // Dhs_11.52 // janāḥ sātiśayā (dṛṣṭā) vitarkaviṣayodbhavāt / pauravāścittarājñaste bhavanti sahacāriṇaḥ // Dhs_11.53 // cañcalaṃ manaḥ saṃsāre gatiṃ kārayati dhāvati yatra ca manastatra dhāvantyajñāninaḥ / parasparabalānnī (tā) bhramanti tribhavārṇa(va)m // Dhs_11.54 // viśeṣacittenottamā gatirbhavati cittavaiśadya bhāvānāṃ viśeṣaḥ karmaṇāstathā / na karmaguṇahīnasya viśeṣa upalabhyate // Dhs_11.55 // susamāhitacittasya praśaṃsā susamāhitacittaḥ sa nityaṃ dharmānudarśakaḥ / na doṣavaśamāyāti yathā divyastamonudaḥ // Dhs_11.56 // gṛhasthasya samyagdṛṣṭitve nirvāṇaprāptirbhavati samyagdṛṣṭeścādhimātrā yasya cetasi vartate / gṛhastho 'pi sa me jñeyo muktaḥ saṃsārabandhanāt // Dhs_11.57 // vijñā devalokaṃ gacchanti kalyāṇanirmalaṃ yacca tato doṣeṇa bādhyate / vijño (na) malamāpnoti devaloke sa jāyate // Dhs_11.58 // vinītacittāḥ sukhagāmino bhavanti viṣayadvāracapalaṃ nadīkuṭilagāminam / yairvinītamidaṃ cittaṃ te surāḥ śubhabhāginaḥ // Dhs_11.59 // adharmamārgaḥ kalyāṇāya na bhavati adharmapathamāśritya janāḥ pāpavaśānugāḥ / ciraṃ bhramanti saṃsāre cittena parikheditāḥ // Dhs_11.60 // cittaṃ kṣaṇe kṣaṇe parivartate kṣaṇe kṣaṇe cittamidaṃ naikaśaḥ parivartate / laghusvabhāvacapalaṃ māyāgandharvasannibham // Dhs_11.61 // cañcalacitto baddho bhavati tasya bandhanameveṣṭaṃ jñānavijñānasammatam / dūravṛttirmahāvegaḥ paridhāvatyanekadhā // Dhs_11.62 // dhṛtyā cittadhāriṇaḥ sukhamaśnute hriyamāṇaṃ sadā cittamindriyārthe durāsadam / sandhārayati yo dhṛtyā sa dhīraḥ pāragāmikaḥ // Dhs_11.63 // dhṛtimajñānamohaṃ ca viṣayottānamānasam / sandhārayati yo dhīmān sa loke paṇḍito naraḥ // Dhs_11.64 // śubhacittaṃ kāmāvarodhakaṃ bhavati yo yathā kurute cittaṃ tathā kāmān sa paśyati / śubhena kāmaśamanaṃ nāśubhena pravardhanam // Dhs_11.65 // apraśāntamatirduḥkhamāpnoti śāntacittaṃmanāḥ kāmānasyatīha viṣāstravat / apraśāntamatiḥ sarpamaṇivat tān sa paśyati // Dhs_11.66 // cittavaśago na śubhāṃ gatimāpnoti indriyāṇīndriyārthāśca cittādhīnā bhavantyamī / citta saṃśleṣayogena pariṇāmaḥ pravartate // Dhs_11.67 // dhīrapraśaṃsā tasyaiva vyavadhānena dhīraśca pratibudhyate / rūpasāmānyato dṛṣṭaṃ pariṇāmaḥ kathaṃ pṛthak // Dhs_11.68 // cittasvarūpanirūpaṇam yathā rūpaṃ tathā sarva viṣayāścittahetavaḥ / cittaṃ dāntaṃ sadā śāntaṃ doṣamiśravigarhitam // Dhs_11.69 // ekamekaṃ yathā śāli gandharūpe pṛthagvidhe / saṃśleṣo yāti nānātvaṃ tathācittaṃ pravartate // Dhs_11.70 // kriyāṃ hi tatra kurute yatra (cittaṃ) pradhāvati / cittasaṃvāhanaṃ tadvākyaṃ loko 'yaṃ sampravartate // Dhs_11.71 // viṣayād bhrāntamanasaś(cā)tivego mahābalaḥ / cittaṃ(śānta)karaṃ dāntaṃ śivaṃ bhavati dehinām // Dhs_11.72 // dāntena cetasā tattvadarśanaṃ bhavati tenādāntena śīghreṇa sarvapāpavihāriṇā / bhrāmyate tribhavaḥ sarvaḥ na ca tattvaṃ sa paśyati // Dhs_11.73 // samīraṇaraṇodbhrānto lokaḥ saṃsāre bhramati samīraṇaraṇodbhrānto yathā bhramati sāgaraḥ / citteśvarasamāyukto loko 'yaṃ bhrāmyate sadā // Dhs_11.74 // cittaṃ śubhaṃ sukhamedhīta śubhopanītaṃ cittaṃ(hi) śubheṣvevāpanīyate / tathā śubhānucaritamaśnute teṣu dhāvati // Dhs_11.75 // yogavāhicittaṃ pratyayaṃ labhate yogavāhi nṛṇāṃ cittaṃ vāyvambusamameva ca / pratyayaśca yathā labhyastathā tat paridhāvati // Dhs_11.76 // cittaṃ pradhāvati parivartate ca śīghraṃ pradhāvate cittaṃ śīghrañca parivartate / śīghraṃ nayati deveśa (bhuvane) dāyabhūmiṣu // Dhs_11.77 // cittasya karttṛtvam karttṛtvaṃ sarvadharmāṇāṃ bharttṛtvaṃ sarvakarmaṇām / netṛtvaṃ sarvakarmāṇāṃ cittatvamiti lakṣyate // Dhs_11.78 // cittaṃ na viśvaset na viśvaseddhi cittasya nityaṃ chidraprahāriṇaḥ / durlabhasyāpi vaśyasya capalasya viśeṣataḥ // Dhs_11.79 // cittagativarṇanam muhūrtena śubhaṃ yāti muhūrtena tathāśubham / bhavatyavyākṛtaṃ śīghraṃ gatirasya na vidyate // Dhs_11.80 // nāyatirjñāyate tasya gamanaṃ naiva vidyate / abhūtaḥ sambhavastasya bhūtvā ca pratigacchati // Dhs_11.81 // rūparahitaṃ cittam nākāro vidyate tasya sañcayo 'pi na vidyate / grahaṇaṃ tasya naivāsti niḥśarīrasya sarvataḥ // Dhs_11.82 // pratyayasādhanavarṇanam hetupratyayasāmagrayā prāptaḥ sañjāyate punaḥ / maṇisomapratyayo (hi) pratyayo jñāyate 'nalaḥ // Dhs_11.83 // cittamindriyarūpādīn prati dhāvati tathaivendriyarūpādīn prativijñānasambhavaḥ / naikasya jñāyate cittaṃ samavāyyanulakṣyate // Dhs_11.84 // cittaṃ durnivāryam tadevaṃ viṣayaṃ matvā durnivārya ca sarvataḥ / saddharmamatirāstheyā na kāmeṣu kathañcana // Dhs_11.85 // cittamati capalam caṇḍāticapalaṃ tīvramaviṣahyaṃ mahāvalam / cittaṃ karoti karmāṇi yanna paśyanti bāliśāḥ // Dhs_11.86 // duḥkhapravartakaṃ cittam sarvasya karmaṇaścittaṃ hetubhūtaṃ bhave bhave / bhavet pravartakaṃ duḥkhaṃ yena dhāvati bāliśaḥ // Dhs_11.87 // cittadoṣo mahādoṣa eva vātādayo na doṣāḥ syurdoṣā rāgādayo matāḥ / vātādibhirapāyeṣu mānavo nopapadyate // Dhs_11.88 // cittadoṣo mahādoṣo nityaṃ(pāpa) vidarśakaḥ / tasmātteṣāṃ samāśreyo na vātādigamādiha // Dhs_11.89 // rāgānugaṃ cittaṃ duṣṭaṃ bhavati vātādayaḥ praṇaśyanti dehanāśāccharīriṇām / (rāgādayo) na tasya syurjanmāntaraśatairapi // Dhs_11.90 // tasmād rāgasya vaśagaṃ na vidheyaṃ kadācana / ābhyantikaṃ paraṃ śreyaḥ prāpyate rāgasaṅkramāt // Dhs_11.91 // mana eva cikitsako bhavati yaścittavaidyaḥ sa bhiṣag na śarīrabhiṣag bhṛśam / manaścikitsako jñeyo na tathā laukiko mataḥ // Dhs_11.92 // svacittakarmaṇā dagdho narake patati karmacintyaṃ samaṃ cintyaṃ na cittena prapadyate / svacittakarmaṇā dagdho narakānupadhāvati // Dhs_11.93 // dhyānādeva cittaṃ śuddhaṃ bhavati yacchreyaḥ samacittasya na tat (kvāpyupa)padyate / saṃrakṣyaṃ hṛdayaṃ mūḍhaḥ prayātamanudhāvati // Dhs_11.94 // cittavaśago duḥkhamāpnoti dhyānād dhyeyena kūṭena yaḥ pumān vanamāśritaḥ / taṃ muktvā cittakaḥ so 'yaṃ saṃprahṛṣyati bāliśaḥ // Dhs_11.95 // ye bālāścittapāśena cittakarmavicāriṇaḥ / nīyante hyavaśā ghoraṃ narakaṃ karmamohitā // Dhs_11.96 // cittavaividhyanirūpaṇam sucittamapi yaccitaṃ na taccittaṃ satāṃ matam / karmacittaṃ mahācittaṃ tridhātugatacitritam // Dhs_11.97 // sattvā citrairupāyairhi bhramanti gatipañcake / tat sarva karmasācivyaṃ citrakartṛ vicitritam // Dhs_11.98 // cittavaśago baddho bhavati cittacitrakareṇedaṃ karmajātaṃ vicitritam / yena sarvamidaṃ baddhaṃ jagad bhramati mohitam // Dhs_11.99 // varṣātaparajodhūmaiścittaṃ naśyati bhūbhujaiḥ / kalpakoṭisahastreṇa citraṃ cittaṃ vinaśyati // Dhs_11.100 // nāśaṃ prayāti basudhā sāgaraścāpi śuṣyati / cittenāpi kṛtaṃ citraṃ tasyānubhavane sthite // Dhs_11.101 // pramatte citte nānāgatirbhavati nānāgatisamāvṛttā nānākarmasamānugāḥ / nānācittavaśāḥ sattvā bhramanti gatipañcake // Dhs_11.102 // bāliśā (nāṃ)nṛṇāṃ cittaṃ viṣayaṃ(prati)dhāvati / na cinotyaśubhaṃ karma yena dhāvati durgatim // Dhs_11.103 // cañcalaṃ cittaṃ sadā viṣamaṃ bhavati tasmāccittaṃ sadā rakṣyaṃ cañcalaṃ viṣamaṃ kharam / nityaṃ viṣayasaṃsaktaṃ tṛṣṇāviṣasamāvṛttam // Dhs_11.104 // viṣayānuraktaṃ cittaṃ vyasane pātayati dhāvate viṣayaṃ caitad vyasanaṃ nāvabudhyate / paścāttu vyasane prāpte phalaṃ vindati karmaṇaḥ // Dhs_11.105 // samāhitacittaḥ sukhamaśnute apāyabhīrutā tasya tasya cittaṃ samāhitam / samāhitena cittena sukhāt sukhamavāpnute // Dhs_11.106 // nirjitacittaḥ sukhamāpnoti viṣamaṃ capalaṃ tīvramaviṣahyaṃ mahābalam / yaiścittaṃ nirjitaṃ dhīraiste loke sukhino matāḥ // Dhs_11.107 // // iti cittavarga ekādaśaḥ // (12) vāgvargaḥ nirvāṇābhilāṣukaḥ pāruṣyaṃ varjayet pāruṣyaṃ varjayet dhīmān samyagvāg bhīrato bhavet / mādhuryābhirato jarntunirvāṇasyāntike sthitaḥ // Dhs_12.1 // vācaṃ paśyan sadābhāṣenmalināṃ ca vivarjayet / vāṅmanenābhibhūtā ye te yānti narakaṃ narāḥ // Dhs_12.2 // ekadharmavyatītasya mṛṣāvādasya dehinaḥ / pratīrṇapratilokasya nākārya pāpamastiha // Dhs_12.3 // mṛṣāvāg na prayoktavyā mṛṣāvācaṃ na bhāṣeta sarvā pratyayakārikām / yathā badhyati saṃsāre sugatiṃ naiva paśyati // Dhs_12.4 // sādhupratyayatenīhā sarvavidveṣakārikā / kāntāraḥ sarvādharmāṇāṃ mṛṣāvāca pravartate // Dhs_12.5 // jātamātrasya martyasya kaṭhārī jāyate mukhe / paścāt chinattyātmānaṃ vācā durbhāṣitaṃ vadan // Dhs_12.6 // sarvā kāryapatākā sā sarvapāpaprasūtikā / tamasāṃ yonirekā sā yāṃ vācaṃ bhāṣate mṛṣā // Dhs_12.7 // satyena hīnāḥ puruṣāḥ sarvasādhuvivarjitāḥ / tṛṇavad yānti loke 'smin pratyapāyeṣu duḥkhitāḥ // Dhs_12.8 // na vadedanṛtaṃ dhīraḥ kaṣṭā hyanṛtavāditā / pūtigandhyasukhī cāpi paścāttāpena tapyate // Dhs_12.9 // satyamahimā satyaṃ ca na vivarjeta tasya dharmo na vidyate / vinivartitadharmasya sthitaṃ duḥkhamanekajam // Dhs_12.10 // satyaṃ sarvadharmāṇāṃ pradīpabhūtam pradīpaḥ sarvadharmāṇāṃ sādhūnāṃ ratnavat priyam / svargasya ca paraṃ vartma satyamuktaṃ gatajvaraiḥ // Dhs_12.11 // satyaṃ na hi divaṃ yāti mokṣasyāsatyavādinaḥ / satyahīnā hi puruṣāḥ paśutulyāḥ prakīrtitāḥ // Dhs_12.12 // jaghanyānāṃ jaghānyāste yeṣāṃ na vidyate / satyaṃ dharmasya sopānaṃ jyotiṣāmākaro mahān // Dhs_12.13 // panthāśca mokṣadharmāṇāṃ dhanānāṃ dhanamuttamam / pāpakaiśca (pari)trāṇāṃ satyamuktaṃ manīṣibhiḥ // Dhs_12.14 // satyabhūṣitaṃ vāg bhūṣaṇasyāpi bhūṣaṇam jyotiṣāṃ paramaṃ jyotiścakṣuścakṣuṣmatāmapi / draviṇena vinā satyaṃ bhūṣaṇasyāpi bhūṣaṇam // Dhs_12.15 // nidhānamatulaṃ satyamahārya (sarvasādhakam) / gacchanti (satyā yiṇaḥ) puruṣāḥ paramāṃ gatim // Dhs_12.16 // na tathā bhāsate rājā nānālaṅkārabhūṣitaḥ / satyena bhūṣito dhīmān śobhate devavad yathā // Dhs_12.17 // na mātā na pitā cātha mitrāṇi na ca bāndhavāḥ / trāṇamevaṃ yathā śrutvā tasmāt satyaparo bhavet // Dhs_12.18 // anṛtanindā vahnīnāṃ paramo vahnirviṣāṇāṃ paramaṃ viṣam / durgatīnāṃ ca sopānamanṛtaṃ parikīrtitam // Dhs_12.19 // viṣāgnitulyasaṃsparśa vartayedanṛtaṃ pumān / anṛtena hi yo deva dagdhaityabhidhīyate // Dhs_12.20 // satyāsatyayoḥ parasparavirodhitvam tasmāt sarvābhisāreṇa (na vadeda) nṛtaṃ pumān / sarva bhayādikaṃ kaṣṭamanṛtaṃ kīrtitaṃ budhaiḥ // Dhs_12.21 // vahnīnāṃ paramo vahnirnirdahedapi sāgaram / kiṃ punaryo mṛṣāvādī kāṣṭhaloṣṭhasamākṛtiḥ // Dhs_12.22 // satyaṃ tyaktvā mṛṣāvādaṃ yo naraḥ pratipadyate / ratnaṃ tyaktvā sa pāpātmā pāṣāṇaṃ pratipadyate // Dhs_12.23 // yasyātmā na bhavet dviṣṭo yasya vā narakaṃ priyam / mṛṣāvādaṃ svadehāgnim abuddhiḥ sa niṣevate // Dhs_12.24 // sadedaṃ satyavacanaṃ bhūṣaṇaṃ sarvadehinām / satyaṃ tyaktvā mṛṣāvāde kasmād yānti kubuddhayaḥ // Dhs_12.25 // satyaṃ guṇānāmagryaṃ vai doṣāṇāmanṛtaṃ smṛtam / guṇāṃstyaktvā kathaṃ mūḍho doṣeṣu paridhāvati // Dhs_12.26 // bījaṃ sarvasya duḥkhasya mṛṣāvādaḥ prakīrtitaḥ / tathā satyaṃ sukhasyaiva tasmānnānṛtako bhavet // Dhs_12.27 // satyavādī hi puruṣaḥ priyaḥ sarvasya dehinaḥ / cakṣurdoṣaimṛṣāvādī tasmānnānṛtako bhavet // Dhs_12.28 // devakalpāḥ sadā kṛṣṭāḥ puruṣāḥ satyavādinaḥ / nārakeyāstathā mūḍhā janā hyanṛtacetasaḥ // Dhs_12.29 // kalyāṇānāṃ paraṃ satyaṃ doṣāṇāmanṛtaṃ tathā / doṣavarjī guṇadveṣī puruṣaḥ puruṣottamaḥ // Dhs_12.30 // sukhodayaṃ sukhodarkaṃ sukhena paripacyate / sukhena labhate satyaṃ(satyaṃ) nirvāṇagāmikam // Dhs_12.31 // duḥkhodayaṃ kaṭuphalaṃ duḥkhena saha pacyate / anṛtaṃ sarvaduḥkhāntaṃ kaḥ pumān na vivarjayet // Dhs_12.32 // nānyadeśāgataṃ satyaṃ nānyasmāt prārthyate hi tat / sarvatīrthottamaṃ satyaṃ na tīrthasalilāvṛtam // Dhs_12.33 // dīpānāṃ ca paro dīpaḥ satyaṃ buddhena deśitam / auṣadhānāṃ paraṃ tacca sadā duḥkhaniṣūdanam // Dhs_12.34 // amṛtañca viṣañcaiva jihvāpāśe sthitaṃ nṛṇām / amṛtaṃ satyamityuktaṃ viṣaṃ tūktaṃ mṛṣāvacaḥ // Dhs_12.35 // yasyānṛtamabhipretaṃ tasya satyaṃ dhruvaṃ sthitam / viṣantu yasyābhimataṃ tasyeṣṭaṃ syānmṛṣāvacaḥ // Dhs_12.36 // viṣeṇa niścitaṃ nāśo mṛṣāvādena niścitaḥ / mṛtavat sa pumānasti yo mithyātvabhibhāṣate // Dhs_12.37 // nātmano hi hitaṃ pathyaṃ (para)sya na kathañcana / paścāttu paraduḥkhāya tat kathaṃ sevyate nṛbhiḥ // Dhs_12.38 // deśe deśe mayā dṛṣṭaṃ janmamṛtyusahasrakam / paraḥ sahastraṃ janayennāśayedanṛtaṃ vacaḥ // Dhs_12.39 // abhijātasa niṣkarṣo dvijātīnāṃ ca bhūṣaṇam / darśanaṃ mokṣamārgasya satyamityabhidhīyate // Dhs_12.40 // tṛṣṇānadī hayamārāṇāṃ satāṃ satyena karmaṇām / pūrvavat satyamityuktaṃ paraṃ sugatadeśikam // Dhs_12.41 // anādinidhane loke tṛṣṇāpāraṅgatā (narāḥ) / nāstyatrāṇaṃ yathā satyamiti dharmavido viduḥ // Dhs_12.42 // abhidhyāpāśo na sevanīyaḥ satyavadhyā sadā kleśā vajravadhyā yathā nagāḥ / hatā(ste) puruṣā (jñeyā ye ') bhidhyā parivañcitāḥ // Dhs_12.43 // paracittasamenedaṃ rūpādyaiḥ parivañcyate / abhidhyāmānasaṃ pāśaṃ sevitaṃ na vicakṣaṇaiḥ // Dhs_12.44 // dahyate 'vikṛta ātmā tailadīptirivānalaḥ / abhidhyādagdhamanasaḥ kāraṇaṃ nopalabhyate // Dhs_12.45 // vyāpādaḥ sattvān mohayatyeva yasmāt tat sarvadā varjyaṃ kaṭukāśāviṣodayam / vyāpādamohitāḥ sattvā nityaṃ tadgatamānasāḥ // Dhs_12.46 // na śāntimadhigacchanti sarpā iva bileśayāḥ / atha kūrasvabhāvā ye vyāpādaparamā narāḥ // Dhs_12.47 // na teṣāṃ vidyate saukhyamādityena yathā tamaḥ / na dharme nārthanikaro na dharmā na ca bāndhavāḥ // Dhs_12.48 // rakṣanti puruṣān sarvān vyāpādāhatacetasaḥ / tamasāmākaro hyeṣa vyāpāda iha kathyate // Dhs_12.49 // vyāpādayati janakaṃ vyāpādaḥ parikīrtitaḥ / avyāpādaḥ paraṃ śreyo na vyāpādaḥ kathañcana // Dhs_12.50 // avyāpādaparā ye tu te yānti padamacyutam / niyatātathavādī yo 'dharmavādī na dhārmikaḥ // Dhs_12.51 // sa cauraḥ sarvalokasya na cauraḥ prākṛtaḥ smṛtaḥ / dharmavādī naro yastu carate dharmameva yaḥ // Dhs_12.52 // sa yāti śāśvataṃ sthānaṃ yatra gatvā na śocyate / mithyāvacohata (pumān) laukikaḥ samprakīrtyate // Dhs_12.53 // lokottaraiḥ kalpaśataiḥ kadācit kathyate na vā / tasmāt lokottaraṃ vākyaṃ laukikaṃ na kathañcana // Dhs_12.54 // saṃsārabandhanaṃ dṛṣṭaṃ laukikaṃ viṣavad vacaḥ / tṛṣṇārataḥ sadā puṇyānmucyateti suniścitam // Dhs_12.55 // lokottaro (naro) dhanyo vidvadbhiḥ samudāhṛtaḥ / hitaṃ tattvaṃ ca yo mūḍho na gṛhṇāti gurorvacaḥ // Dhs_12.56 // satyavādī sadā devatābhiḥ puraskṛtaḥ sa paścād vyasane prāpte tapyate svena cetasā / satyavādī sadā dānto devatābhiḥ puraskṛtaḥ // Dhs_12.57 // priyo bhavati lokasya paścād deveṣu modati / priyo bhavati lokasya paścād svāntena(vardhate) / darśanīyaṃ mukhaṃ cāsya devalokeṣu jāyate // Dhs_12.58 // abhūtavādī puruṣaḥ sarvasattvopapātakaḥ / tamonicayasaṅkāśo jīvannapi mṛtaḥ samaḥ // Dhs_12.59 // kathaṃ na jihvā patitā vākyasaṃstutikattṛkā / mṛṣā vadati yo vācaṃ sadbhūtaguṇanāśikām // Dhs_12.60 // mukhe sannihito byālo mukhe sannihito 'phalaḥ / (mukhe)sañjvalito vahniryo vācā bhāṣate mṛṣā // Dhs_12.61 // jihvā saṅgrathitaiḥ pāśaiḥ narakasyāgrahetukaiḥ / chettā ca dharmahetūnāṃ mṛṣāvādaḥ pravartate // Dhs_12.62 // na tasya mātā na pitā buddho nāpi samvaraḥ / yaḥ pāpabuddhiḥ patito mṛṣāvādaṃ prabhāṣateḥ // Dhs_12.63 // akasmāllaghutāṃ yāti ṣaḍbhiśca parivartate / mucyate devatābhiśca yo vācaṃ bhāṣate mṛṣā // Dhs_12.64 // asaṅgṛhītavākyasyāvicārya krodhanasya ca / capalasyālpabhāgyasya sthitaṃ duḥkhamanantakam // Dhs_12.65 // parasya duḥkhaṃ dṛṣṭvāpi sattvaḥ sattvopapātakaḥ / paravyasanavat tajjñaḥ pumān narakagāmikaḥ // Dhs_12.66 // ye yathāvādino marttyā na ca tatkāriṇaḥ sadā // Dhs_12.67 // satyameva svargasya nirvāṇasya ca sopānam satyaṃ svargasya sopānaṃ nirvāṇadvārameva tat / tasmāt satyaparo nityaṃ nityaṃ dharmagatiḥ smṛtiḥ // Dhs_12.68 // anṛtaṃ na vadet aśokamajaraṃ sthānaṃ prayāti puruṣottamaḥ / varjayedanṛtaṃ dhīmān ninditaṃ tattvadarśibhiḥ // Dhs_12.69 // // iti vāgvargo dvādaśaḥ // (13) karmavargaḥ śubhāśubhakarmaṇāṃ phalabhogaḥ śubhānāmaśubhānāṃ ca karmaṇāṃ phalaniścayaḥ / bhujyate sukṛtaṃ sarva karmabaddhā hi dehinaḥ // Dhs_13.1 // (yadaṅgī)kriyate karma tatkṛdbhiranubhūyate / cittamānena mūḍhena tṛṣṇānagaravāsinā // Dhs_13.2 // svayameva phalaṃ bhuṅkte sahāyairbahubhiḥ sārdha kurute karma duṣkṛtam / ekākī karmaṇastasya phalaṃ bhuṅkte bhave bhave // Dhs_13.3 // karmaṇāmavisaṃyogaḥ sarvaiḥ svajanabāndhavaiḥ / śubhāśubhaṃ paraṃ loke gacchantamanugacchati // Dhs_13.4 // yatra prayānti puṇyāni gandhastatrānudhāvati / tathā śubhāśubhaṃ karma gacchantamanugacchati / svakarmaphaladāyādā prāṇena karmayojinaḥ // Dhs_13.5 // sukṛtaiḥ suralokaṃ gacchanti sukṛtaiḥ suralokeṣu duṣkṛtaiśca tathāpyadhaḥ / yadduḥkhaṃ karmaphalajaṃ jāyate kaṭukodayam // Dhs_13.6 // tasyopamānamasuraṃ triṣu dhātuṣu jāyate / tridoṣajaṃ tricittotthaṃ triṣu dhātuṣu pacyate // Dhs_13.7 // tasya karmavipākasya triṣu dhātuṣu lakṣyate / hetupratyayasāmagrīsamutthaṃ ca prameva tat // Dhs_13.8 // anyakṛtakarmaṇaḥ phalaṃ nānyo bhuṅkte na hyanyena kṛtaṃ pāpamanyena paripacyate / sukarmaphaladāyādaḥ prāṇināṃ sarva eva hi // Dhs_13.9 // pūrvoktānāṃ trividhānāṃ svasya kṛta eva vipāko bhavati karmaṇastrividhasyāsya na cāpyanyasya pacyate / catvāriṃśadvipākasya ghoraṃ bhavati ceṣṭitam // Dhs_13.10 // karmaphalavarṇanam ekaḥ karoti karmāṇi ekaśca phalamaśnute / ekastarati durgāṇi sahāyo jāyate 'paraḥ // Dhs_13.11 // jalāpekṣī jano yastu kurute karma duṣkṛtam / na jano janaśatānāṃ bhuṅkte hi vyañjanaṃ (kvacit) // Dhs_13.12 // na hyanyena kṛtaṃ karma saṅkrāmatyaparasya tat / na manye 'nādinidhanamasmiṃlloke na cāparaiḥ // Dhs_13.13 // duḥkhāsvādaṃ sukhodbhūtaṃ yena duścaritaṃ kṛtam / tena carati saṃsāre prerite karmavāyunā // Dhs_13.14 // kasya dharmo vardhate? anapekṣitatattvasya vyākulīkṛtacetasaḥ / vardhate sakalo (dharmaḥ) dharmāvṛtamanoharaḥ // Dhs_13.15 // ke narakaṃ gacchanti? manasā vañcitāḥ sattvā manasā vipramohitāḥ / gacchanti narakaṃ pāpāstamastamaparāyaṇāḥ // Dhs_13.16 // tamovṛte hi saṃsāre durlabhaṃ buddhaśāsanam / duḥkhād duḥkhataraṃ yānti yebhyaḥ dharmo na rocate // Dhs_13.17 // anādimati saṃsāre karmajālāvṛtā prajā / jāyate bhriyate cai(va) svakarmaphalahetunā // Dhs_13.18 // jāyante narake devā nārakeyāstathāvidhāḥ / manuṣyāḥ pretaviṣaye narakaṃ vā prayānti hi // Dhs_13.19 // sukarmaṇaiva sukham anyonyaprabhavaṃ dṛṣṭaṃ duḥkhaṃ vā yadi vā sukham / kleśadharmodbhave janmanyaparādikṛtaṃ ca tat // Dhs_13.20 // asaṅkhyeyakṛtaṃ karma saṃsāre prāṇibhiḥ sadā / tatra śakyaṃ budhairgantuṃ varjayitvā tathāgataiḥ // Dhs_13.21 // nādharmasya phalaṃ sādhu viparītaṃ na pacyate / hetoḥ sadṛśatā dṛṣṭā jalasya vividhasya vai // Dhs_13.22 // sādṛśyasya hetuphalaṃ viparītaṃ na jātu hi / saṃskṛtānāmarūpāṇāṃ hetuḥ pratyayasambhavaḥ // Dhs_13.23 // sahetukaṃ sarva karmaphalam nāhetukaṃ phalaṃ dṛṣṭaṃ narake tu viśeṣataḥ / hetusaṅghātasaṃsaktaṃ narakeṣu vipacyate // Dhs_13.24 // kṛtoparatagāḍhānāṃ niyataṃ pāpagāminām / karmaṇā phalasambandho narakeṣu vipacyate // Dhs_13.25 // deśānāṃ prati kālaṃ tu yat karma (vi)nivartate / tasya neṣṭaṃ phalaṃ dṛṣṭaṃ tattvamārgavidarśakaiḥ // Dhs_13.26 // udāharaṇapradarśanapūrvakaṃ phalasya karmādhīnatvameveti dīpādhīnā prabhā yadvat karmādhīnaṃ phalaṃ tathā / anyo 'nyaphalasambhūtaḥ saṃskṛtaḥ sarva eva hi // Dhs_13.27 // pratītyasamutpādasamarthanam anyonyahetukā dṛṣṭā hyanyonyavaśavartinaḥ / sādṛśyasyānubandhena dṛśyante tattvadarśakaiḥ // Dhs_13.28 // nāhetuphalasandhānamīśvarādibhirāsthitam / bhavanti saṃskṛtā dharmā deśitāstattvadarśibhiḥ // Dhs_13.29 // anādimatisaṃsāre hetupratyayasambhave / sādṛśyaṃ karmaṇā dṛṣṭaṃ viparītaṃ na kalpyate // Dhs_13.30 // buddhasya svarūpam tatstheṣu karmavaśagāḥ prāṇinaḥ karmahetujāḥ / sa karmaphalatattvajño (buddha) ityabhidhīyate // Dhs_13.31 // keṣāṃ śāntiḥ na vidyate? mārgāmārgaviruddhā ye mūḍhā buddhasya śāsane / (na) teṣāṃ vidyate śāntirādityasya tamo yathā // Dhs_13.32 // karmāyattaṃ sukham karmāyattaṃ sukhaṃ dṛṣṭaṃ sukhāyattaṃ manastathā / mano 'vaboddhayā(ste)dharmā ye vyutpattivicāriṇaḥ // Dhs_13.33 // sucaritasya karmaṇaḥ phalam anityāḥ sarvasaṃskārā jalabud budasannibhāḥ / tasmāt sucaritaṃ karma loke martya paratra ca // Dhs_13.34 // dṛṣṭaṃ karmaphalaṃ loke dṛṣṭā eva vicitratā / yaḥ pramādaparaḥ puṃsāstasyātmā dhruvamapriyaḥ // Dhs_13.35 // karmarajjvātidṛḍhayā duṣpramokṣasugāḍhayā / baddhā bālā na gacchanti nirvāṇapuramuttamam // Dhs_13.36 // // iti karmavargastrayodaśaḥ // (14) saṃyojanavargaḥ jñānena nirvāṇādhigamaḥ jñānaśastre(ṇa)tāṃ chitvā nirmuktā vigatajvarā / prayānti nirvṛttiṃ dhanyā yatra jñānyeva vidyate // Dhs_14.1 // sadṛśaṃ hi phalaṃ hetoḥ kathayanti manīṣiṇaḥ / hetorasadṛśaṃ naiva phalaṃ pacati dehinām // Dhs_14.2 // hetupratyayasambaddhajanmapratyayasaṅgatāḥ / yathā baddhā hi saṃsāre pramucyante (na)dehinaḥ // Dhs_14.3 // paramaśānterūpāyaḥ tāṃ viśliṣya susambaddhāṃ gāḍhāṃ durviṣehāṃ parām / gacchanti paramāṃ śānti yatra duḥkhaṃ na vidyate // Dhs_14.4 // karmaṇā niyataṃ jantuḥ karmaṇā paripacyate / sūpagaṃ (nanu) saṃsāre sukhaṃ naivopalabhyate // Dhs_14.5 // duḥkhe duḥkhābhiṣaktānāṃ jantūnāṃ mūḍhacetasām / sanmārgadeśiko nāsti yo 'smād duḥkhāt pramocayet // Dhs_14.6 // ye na dharmaparā nityaṃ ye na satyaparāḥ sadā / ye ca yoniratā nityaṃ teṣāṃ duḥkhaṃ na hīyate // Dhs_14.7 // dharma iha paratra ca sukhāvahaḥ mātṛvat pitṛvaccaiva (mitravad) bandhuvat sadā / dharmo vai deśito buddhairiha loke paratra ca // Dhs_14.8 // trigatyavasthitāḥ sattvāstridoṣavaśamāgatāḥ / tridhātugatikā nityaṃ trilokyāṃ patitāḥ (janāḥ) // Dhs_14.9 // trikarmopāntavaśagāḥ strīpānādiparāśca ye / na bhavānmuktigatikāḥ syurbhūmau vicaranti te // Dhs_14.10 // keṣāṃ duḥkhaṃ na vidyate? triratne (na) pramādyanti tribodhivaśagāśca ye / tridṛṣṭivarjakā ye tu teṣāṃ duḥkhaṃ na vidyate // Dhs_14.11 // trikālasthitisaṃlagnā vijvarāstattvadarśinaḥ / tribhāgakṛtisantuṣṭā vītaśokā nivṛttigāḥ // Dhs_14.12 // trirāśisamavetā ye trikarmapravicāriṇaḥ / na te vatsyanti saṃsāre vītadoṣā gatajvarāḥ // Dhs_14.13 // mārgāmārgavidhijñā ye bhāvābhāvavicintakāḥ / maitrībhāvaviviktā ye te yānti paramāṃ gatim // Dhs_14.14 // naraḥ kān bhajet? anāvilena(manasā) viprasannena (cetasā) / sarvadā dharmavaśagān dhīrān viprān bhajennaraḥ // Dhs_14.15 // satyameva prapannā ye smṛtyā (hitvā) manomalam / bhāvābhilāṣād viratā muktā niḥsaṃśayaṃ hi te // Dhs_14.16 // nityaṃ duḥkhasukhairbaddhā vipralabdhā hyanekaśaḥ / narā nidhanatāṃ yānti prāṇino mohavañcitāḥ // Dhs_14.17 // kairdurguṇaiḥ svargo na labhyate? nāhrīkyamanapatrāpyaṃ kausīdyaṃ pāpamitratā / naitāni nākabījāni tebhyo rajyenna paṇḍitaḥ // Dhs_14.18 // āhrīkyamanapatrāpyaṃ nityaṃ pāpānucāriṇaḥ / naraḥ prapātāt patati sa paścāt pratibudhyate // Dhs_14.19 // krodherṣyādibhayagrastāḥ svarga na gacchanti krodherṣyāstyānamiddhaṃ hi tvaśraddhaṃ yanmanastathā / mohaśokabhayagrastā na svarga prabhavanti te // Dhs_14.20 // amṛtaṃ madyapānaṃ ca mithyādṛṣṭiśca lubdhatā / kāraṇāni karaṇasya vyāpādakrūrakarmatā // Dhs_14.21 // kudṛṣṭeḥ kuphalam adarśanaṃ paraṃ śreyo na kudṛṣṭiḥ kathañcana / kudarśanena saṃmūḍhāḥ prayānti narakaṃ narāḥ // Dhs_14.22 // ahetuṃ hetumāpaśyantya (nityaṃ) nityavannarāḥ / prayānti narakaṃ tīvraṃ mithyāvādena vañcitāḥ // Dhs_14.23 // kaṣṭena tejasā teṣāṃ mithyādarśanatatparāḥ / prajñābhimānino bhūtā mohayantyaparān janān // Dhs_14.24 // mohāndhakāragahane patantyeva mahārṇave / loke prakṛtiduḥkhe 'smin hetubhūtā hi te janāḥ // Dhs_14.25 // śarāṇāṃ tāpanaṃ kṣepaṃ kathayanti manīṣiṇaḥ / cittatā yā tudatyante sarvataḥ kleśaparvataḥ // Dhs_14.26 // kleśanāgād vimokṣo yo yasya jñānapuraḥ saraḥ / prāpyate vītakai rūpaiḥ puruṣaistattvadarśibhiḥ // Dhs_14.27 // anyo 'nyamatibhiḥ sarvā loko 'yaṃ vipralobhitaḥ / na yāti paramāṃ śāntiṃ yatra mithyā na kathyate // Dhs_14.28 // narakahetavaḥ auddhatyapāpasaṃsargaḥ kausīdyaṃ lubdhatā tathā / hetavo narakasyaite śīlasya hi vivarjanam // Dhs_14.29 // madyapānaṃ sadā hiṃsā paradārābhidarśanam / lobhaḥ kūrā matiścaiva hetavo narakasya te // Dhs_14.30 // nāśahetavaḥ paiśunyaṃ pāpasaṃsargo mithyādṛṣṭirasaṃyamaḥ / cāpalyaṃ manasaścaiva nāśayanti naraṃ sadā // Dhs_14.31 // avidyayā saha pāruṣyaiḥ mithyāvāgabhimānitā / na sukhāya bhavantyete asmiṃlloke na cāpare // Dhs_14.32 // ke parivarjanīyāḥ? yadyasau bhramati prāyo lokesmin kinna cāpare / yadyasambhrāmite loke ye ca duḥkhe nimajjati // Dhs_14.33 // tacceṣṭitamavidyāyāḥ kathayanti tathāgatāḥ / mithyāmāno 'timānī ca sarvathā (parivarjyatām) / parivarjyāḥ sadā hyete duḥkhavṛkṣasya hetavaḥ // Dhs_14.34 // jñāninaḥ paramodārā nityaṃ kleśavadhe ratāḥ / chitvā (tad) bandhanaṃ sarva gacchanti padamacyutam / ādimadhyāntakalyāṇamasmiṃlloke na cāpare // Dhs_14.35 // doṣasevanaiḥ nāśo bhavati doṣāṇāṃ sevanaṃ dṛṣṭamavidyāsampravartakam / varjanīyāḥ sadā kleśāḥ sevyaṃ jñānamanuttamam // Dhs_14.36 // jñānena muktirbhavati jñānena muktirbhavati na ca kleśairihocyate / jñānāgninā hi dahayante kleśakāṣṭhā na śeṣataḥ // Dhs_14.37 // kāmamayajñānaṃ kleśajanakam kleśaiḥ kimartha saṃruddhā jālinī viṣa(yai) ratā / punaḥ kāmamayaṃ jñānaṃ cakṣuḥpaṭalabādhakam // Dhs_14.38 // rāganindā nirvāṇayati sambuddhavākyabhaiṣajyabhojanaiḥ / saddharmasenāpatinā rāgasenā vigarhitāḥ // Dhs_14.39 // śubhā vāṇī prayoktavyā udīritā śubhā vāṇī niścetavyā prayatnataḥ / catvāro hi viparyāsā budbudavaccakāsate / lokadharmāstathā cāṣṭau nāśayantyakhilaṃ jagat // Dhs_14.40 // jñānaplavaḥ santaraṇasamarthaḥ jālinīprabhavā nadyo vitarkaśatadustarāḥ / jñānaplavaṃ samāruhya taranti munayaḥ śivāḥ // Dhs_14.41 // keṣāṃ muktirna vidyate? mūḍhā ye bhūtamanaso narāḥ kāmasya sevinaḥ / sadā ca pañcabhiḥ sthānairmuktisteṣāṃ na vidyate // Dhs_14.42 // ayoniśomanaskārairyo vahniḥ samudīryate / sa yoniśomanaskāravarṣaṇaiḥ pratikalpate // Dhs_14.43 // avidyāsaṃbhavam andhatvaṃ kathaṃ dūrībhavet? andhatvaṃ cirakālotthamavidyāsambhavaṃ nṛṇām / tadalpakāle jātena pradīpena na paśyati // Dhs_14.44 // jñānalokena trayo doṣāḥ vinaśyanti rāgamūḍhā vipacyante narake mandamedhasaḥ / jñāninastu na naśyanti nirvāṇagamanā yathā / trayo do(ṣā) vinaśyanti jñānalokena dehinām // Dhs_14.45 // tasmādaśeṣavijñānaśīlakṣāntirato bhavet / amūḍhānāṃ praṇaśyanti trayo doṣāḥ śarīriṇām // Dhs_14.46 // jñānānalena mandaśca kleśendhana mahāttviṣaḥ / vyādhinirmagnatanavaḥ śayyāveṣṭanagocarāḥ // Dhs_14.47 // yatra yāti paraṃ vedaṃ manomohamayaṃ phalam / yāni duḥkhānyanekānyanekā bhujyate gatiḥ // Dhs_14.48 // pañcakaiḥ prāṇibhinityametanmohasya ceṣṭitam / trayo vā nirjitā doṣā yairidaṃ dahyate jagat // Dhs_14.49 // jñānayogena sukhaṃ bhavati tamagniṃ jñānayogena nirvāpya sukhito bhavet / tasmājjñānāgninā nityaṃ nirdahet kleśaparvatam / kleśaparvatadagdhasya sukhaṃ padamavasthitam // Dhs_14.50 // // iti saṃyojanavargaścaturdaśaḥ // (15) pāpavargaḥ pāpaphalasya ajñātā paritāpaṃ labhate kriyamāṇasya pāpasya vijñeyaṃ kaṭukaṃ phalam / yo na jānāti mūḍhātmā paścāt sa paritapyate // Dhs_15.1 // (phalaṃ ca) labhate puruṣaḥ sarvapāpasya karmaṇaḥ / tasmāt pāpaṃ na seveta yadīcchet sukhamātmanaḥ // Dhs_15.2 // alpādapi mahāghorāt narakāt pāpacetasaḥ / muktyartha (tāni) pāpāni bhūyo mohavaśaṃ gatāḥ // Dhs_15.3 // na viśvaseddhi pāpasyā(lpatāṃ) narakagāmikām / alpena vahninā śaile dahayante sarvato drumāḥ // Dhs_15.4 // nāsti pāpasamo śatruḥ pāpena narakaṃ yāti pāpena paridahyate / pāpena naiti nirvāṇaṃ nāsti pāpasamo ripuḥ // Dhs_15.5 // pāpācāro hi puruṣo na kvacit sukhamedhate / (pāpaṃ) tasmānna seveta yadīcchet sukhamātmanaḥ // Dhs_15.6 // sādhukāraṃ ca sādhūnāṃ pāpamārgasya duṣkaram / kurvantaḥ pāpakān sattvā modante(laghucetasaḥ) // Dhs_15.7 // vipākakaṭukaḥ paścāt paritāpo 'lpacetasaḥ / kuto 'pacitagātrasya karmaṇo dṛśyate phalam // Dhs_15.8 // tasmāt pāpaṃ na kurvīta kaṣṭā pāpasya vedanā / pāpaṃ pāpavipākaṃ ca pāpināṃ pacyate dhruvam // Dhs_15.9 // na hi pāpaṃ na pāpasya tasmāt pāpaṃ vivarjayet / parivarjitapāpasya na pāpād bhayamasti hi // Dhs_15.10 // svakṛtaṃ bādhate pāpaṃ parīkṣyaṃ naiva bhujyate / kalyāṇasya phalaṃ sādhu kaṣṭaṃ pāpasya pacyate // Dhs_15.11 // kṛtvā tu puruṣaḥ pāpaṃ kalyāṇaṃ nānusevate / na śastrāgniprapātebhyo duḥkhaṃ syāt tādṛśaṃ nṛṇām // Dhs_15.12 // yathā niṣevitaṃ mithyāpāpaṃ pāpeṣu kalpyate / vinivarjitapāpasya nityaṃ ca śubhacetasaḥ // Dhs_15.13 // śāntasya bhikṣornirvāṇaṃ nātidūram (dehino) śāntavaktrasya nirvāṇaṃ nātidūrataḥ / tīvrāt tīvrataraṃ yānti narāḥ kukṛtakāriṇaḥ // Dhs_15.14 // sukhāt sukhataraṃ yānti narāḥ sukṛtakāriṇaḥ / na hi tīvrasya pāpasya sukhaṃ phalamavāpyate // Dhs_15.15 // sukhasya vā phala tīvraṃ viparītaṃ na pacyate / anādimati saṃsāre sukṛtānāṃ phalaṃ sukham // Dhs_15.16 // karmaṇāṃ sukṛtānāṃ ca tathā duḥkhaphalaṃ smṛtam / pāpaṃ pāpānugaṃ dṛṣṭaṃ śubhasya ca śubhaṃ tathā // Dhs_15.17 // pāpī narakeṣupapadyate pāpācāraḥ śubhadveṣī narakeṣūpapadyate / parivarjitapāpasya nityaṃ ca śubhacetasaḥ // Dhs_15.18 // hastāvalambi nirvāṇamadṛṣṭaṃ tadanāvilam / ādimadhyāntakalyāṇā dharmā nityaṃ sukhodayāḥ // Dhs_15.19 // tasmāt pāpaṃ vivarjayet ādimadhyāntakaṭukaṃ phalaṃ pāpasya karmaṇaḥ / tasmāt pāpaṃ sadā varjyamālambyañca śubhaṃ sadā // Dhs_15.20 // parivarjitapāpasya nityaṃ sukhamavasthitam / anādimati saṃsāre dagdhāḥ pāpaiḥ punarnarāḥ / khedaṃ kasmānna gacchanti bālā mohavaśānugāḥ // Dhs_15.21 // āpātamadhuraṃ pāpaṃ pariṇāme 'gnisannibham / pāpakārī tu puruṣaḥ sarvaloke vigarhitaḥ / śubhakārī sadā śāntastasmāt pāpaṃ vivarjayet // Dhs_15.22 // dhīraistattvanidarśakaiḥ pāpavivarjanam aniṣṭamahitaṃ dṛṣṭaṃ vipāke kaṭuvedanam / pāpaṃ pāpavipākaṃ ca tasmād dhīmān vivarjayet // Dhs_15.23 // asti pāpaṃ dhruvaṃ pāpe pāpamasti na pātakam / pāpāceṣṭā kṣayāpekṣā kṛpā cittasugāmitā // Dhs_15.24 // pāpaṃ pāpāśritaṃ nityaṃ dharmo dharmāśritastathā / unnayatyuktametaddhi dhīraistattvanidarśakaiḥ // Dhs_15.25 // pāpavirahitāḥ paramaṃ sukhaṃ prāpnuvanti acetanā dhruvaṃ bālā yeṣāṃ duścaritaṃ priyam / vinivarjitapāpāstu gacchanti paramāṃ gatim // Dhs_15.26 // atīva vañcanāghorā niyatā pāpagāminī / mānuṣyaṃ durlabhaṃ prāpya yasya pāpaṃ priyaṃ bahu // Dhs_15.27 // śubhāśubhaphalayoḥ pariṇāmabhedaḥ pāpād virajyate yastu śubhe vātīva rajyate / sa sukhāt sukhamāpnoti nivṛttiṃ vā prayāti hi // Dhs_15.28 // naro bhavati dhanyo 'yaṃ yaḥ śubhānyupasevate / sa tvadhanyatamo loke yaḥ pāpamupasevate // Dhs_15.29 // ādimadhyāntanidhanaṃ sadbhireva vigarhitam / pāpaṃ pāpānugaṃ dṛṣṭaṃ narakāyopakalpyate // Dhs_15.30 // śubhakarmā sukhamāpnoti devalokaṃ ca gacchati atīva śobhate loke śubhakarmā jitendriyaḥ / kāyasya bhedāt satataṃ devaloke sa jāyate // Dhs_15.31 // pāpasya pariṇāmaḥ sudāruṇaḥ duṣkṛtasyānubaddhaṃ hi duṣkṛtaṃ phalamucyate sukṛtasya tathā dṛṣṭaṃ phalaṃ sukhavipākajam / bījasyāśuvibhītasya pariṇāmaḥ sudāruṇaḥ // Dhs_15.32 // nimittaṃ sadṛśaṃ dṛṣṭaṃ phalaṃ pāpasya karmaṇaḥ / pāpenākṛṣyate jantuḥ durgatau baḍiśairiva // Dhs_15.33 // baḍiśairmucyate mīnaḥ pāpaṃ pāpānna mucyate / dina pīḍāpi pāpasya sarvathā duḥkhakārikā // Dhs_15.34 // amedhyasya yathā gandhaḥ pratikūlo hi dehinām / śubhasya vāsanā ramyā vipraṇaṣṭasya durgatau // Dhs_15.35 // vileṣu vāsanaṃ yadvat puṣpe naṣṭe pradṛśyate / calatyayaṃ pāpakārī nityaṃ kāmavaśānugaḥ // Dhs_15.36 // ke śubhacāriṇaḥ? ālasyānṛtiko nityaṃ nāsau kalyāṇamarhati / anantā rajanī teṣāṃ (yeṣāṃ) pāpe sthitaṃ manaḥ // Dhs_15.37 // prabhātaṃ rajanī teṣāṃ yeṣāṃ pāpe sthirā matiḥ / anīrṣyakāḥ sakalyāṇāḥ puruṣāḥ śubhacāriṇaḥ // Dhs_15.38 // alpapāpī sukhamāpnute ye na pāpātmano bhūtāste nityaṃ koṭacāriṇaḥ / alpabhārā yathā nāvā plavate na nimajjati // Dhs_15.39 // pāpīmitreṇa duḥkhaṃ bhavati tathālpapāpapuruṣaḥ plavate na nimajjati / na pāpamitrasaṃsargāt puruṣaḥ sukhavān bhavet // Dhs_15.40 // pāpamitraṃ samāsādya sarvānalaparo bhavet / karmārambha vidhijño yo nityaṃ sūkṣmārtha (darśakaḥ) // Dhs_15.41 // nāsau limpati pāpena paṅkena gaganaṃ yathā / aśrutaṃ puruṣaḥ śṛṇvan śrutañcāpi bhaved dṛḍham // Dhs_15.42 // paṇḍitalakṣaṇam pāpaṃ ca varjayed dhīmān pretya deveṣu jāyate / guṇadoṣaparijñānammetat paṇḍitalakṣaṇam // Dhs_15.43 // mūḍhalakṣaṇam guṇadoṣāparijñānametanmūḍhasya lakṣaṇam / guṇeṣu guṇasañcāro doṣeṣu ca tathaiva ca // Dhs_15.44 // mūḍhāmūḍhayorlakṣaṇam sadoṣaguṇatattvajño nityaṃ bhavati śokabhāk / pāpakarttā (tu) puruṣaḥ śatruvaccātmanaḥ sthitaḥ // Dhs_15.45 // śubhakarttā tathā puṃso mitravat pratipadyate / tamonirayabhūmiṣvamṛto 'yaṃ pratipadyate // Dhs_15.46 // yasya pāparatā buddhirnityaṃ viṣayatatparā / viṣayārāmacapalā nityaṃ rāgānucāriṇī // Dhs_15.47 // yasya buddhirna dharmeṣu narasya duḥkhabhāginaḥ / hetutaśca mahāduḥkhāntahetorvahnisaṃyutāt // Dhs_15.48 // kṣīṇapāpā vayaṃ sarve bhūyo lokamihāgatāḥ / sukṛtasya phalaṃ sādhu hyanekaguṇamaṇḍitam // Dhs_15.49 // duṣkṛtasya phalaṃ duḥkhaṃ visaṃvādakamiṣyate / te vayaṃ sukhaduḥkhābhyāṃ bhūyāma bhavasaṅkaṭe // Dhs_15.50 // karmavāyusamudbhrāntāḥ samudrasya yathormayaḥ / kṛtaṃ pāpeṣvamanasaḥ pāpaiḥ rakṣanti ye janāḥ // Dhs_15.51 // te tasya hetornarakaṃ prayāntyaśubhacāriṇaḥ / tasmāttu narakānmuktāḥ te gacchanti triviṣṭapam // Dhs_15.52 // te hi duḥkhaṃ (na)saṃsmṛtya punaḥ kāmavaśānugāḥ / kharībhūtamidaṃ cittaṃ dolādolaiḥ sukhāsukhaiḥ // Dhs_15.53 // viyogo 'yaṃ parīghāto na ca duḥkhairna vidyate / apāradārasaṃyukta indriyaiḥ parivañcitaḥ // Dhs_15.54 // tṛṣṇāpāśavaśagaḥ saṃsāre bhramati jano bhramati saṃsāre tṛṣṇāpāśavaśānugaḥ / narakāt pretabhuvanaṃ tiryagyoniṣu pretataḥ // Dhs_15.55 // tiryagbhyo nākabhuvanaṃ nākād bhūyo nṛjātiṣu / ekakarmaparibhrānto jagad bhramati cakravat // Dhs_15.56 // sarva duḥkham na ca khedavaśaṃ yānti(hyabhyāsa) vaśamāgatāḥ / rakṣanti nākabhuvanaṃ virajyante tathā sukhaiḥ // Dhs_15.57 // sukhāt sukhaparibhrāntā bhramanti bhramacāriṇaḥ / duḥkhaṃ padmasahasrāṇi padmakoṭiśatāni ca // Dhs_15.58 // (tāni) duḥkhāni bhuṅktāni na ca kliśyanti bāliśāḥ / na sukhaṃ vidyate loke sarvaduḥkhaiḥ pariplutam // Dhs_15.59 // duḥkhasya hetuḥ bhavati udvegaṃ naiva gacchanti prāṇino mohapīḍitāḥ / duḥkhena khidyate bālo duḥkhahetau ca vartate // Dhs_15.60 // hetau śataphalaṃ dṛṣṭaṃ bījaṃ prati yathā phalaiḥ / sukhaduḥkhakaśābaddhāḥ prāṇinastribhavānugāḥ // Dhs_15.61 // na yānti paramaṃ kṣemaṃ sarvaduḥkhavivarjitam / smaryate (hi) yadā duḥkhaṃ tadā vidhyati dehinam // Dhs_15.62 // vismṛte ca punarduḥkhe caranti vigatajvarāḥ / nārakaṃ tu sadā duḥkhaṃ smṛtaṃ bhavati dehibhiḥ // Dhs_15.63 // tadā kṛṣṇamidaṃ saukhyamanumānena tiṣṭhati / tadeva viditaṃ matvā jagat sarva samanvitam // Dhs_15.64 // śreyasi kriyatāṃ buddhirdoṣebhyo vinivāryate / kṣaṇādhikāracapalaṃ jīvitaṃ veti vartate // Dhs_15.65 // kṣīyante cāpi karmāṇi tasmācchreyaḥparo bhavet / cittavegaṃ manaḥ sarva jīvitaṃ veti vartate // Dhs_15.66 // anāgatād duḥkhāt jñānī na bibheti tasmānna jīvikāhetau pāpaṃ kuryādvicakṣaṇaḥ / anāgatasya duḥkhasya na vibheti mahājanaḥ // Dhs_15.67 // yenā(sya) pacyate pāpaṃ mohapāpavaśaṅgatam / mohitaḥ pāpakairdhamairaśubhaiḥ śuklavarjitaiḥ // Dhs_15.68 // mūḍhaḥ pāpavaśād narakaṃ gacchati nīyate narakaṃ mūḍho yatra pāpaṃ vipacyate / yasya pāpād bhayaṃ nāsti sa pāpaṃ kurute bahu // Dhs_15.69 // sa pāpānantasandagdhaḥ paścānnarakamāpnute / (api) sūkṣmāgnikaṇikā yathā dāhāya kalpate // Dhs_15.70 // pāpavirahitāḥ sukhamicchanti anyairapi tathā pāpairnarakaṃ yāntyabuddhayaḥ / apāpabhīrutā tasmāt kartavyā sukhamicchatā // Dhs_15.71 // hiṃsā mithyāvaco 'brahmacarya bhūyaḥ sukhodayam / āhrīkyamanapatrāpyamauddhatyaṃ pāpamitratā // Dhs_15.72 // viṣāgnisadṛśaṃ pāpam viṣāgnisadṛśā hayete tebhyo rakṣet prayatnataḥ / duḥkhaṃ hi māradharmo 'yaṃ sukhaṃ dharmasamantataḥ // Dhs_15.73 // sukhaduḥkhayorlakṣaṇam lakṣaṇaṃ(sukha) duḥkhānāṃ vidustattvavido janāḥ / satyaṃ dānaṃ tathā kṣāntiḥ sadā cāpāpamitratā / maitrī sadābhibhūteṣu prasthānaṃ tridivasya (hi) // Dhs_15.74 // // iti pāpavargaḥ pañcadaśaḥ // (16) narakavargaḥ aṣṭau narakāgnayaḥ kṛtvā duṣkṛtakarmāṇi sattvā viṣamajīvinaḥ / yā gatiḥ pretya gacchantī tānapāyān (hi me) śṛṇu // Dhs_16.1 // sañjīvaṃ kāmasūtraṃ ca sampātaṃ dvau ca rauravau / tamoparaṃ mahācitrapatanaṃ ca pratāpanam // Dhs_16.2 // ityete narakā aṣṭāvākhyātā duratikramāḥ / raudrakarmābhisaṅkīrṇāḥ pratyekaṃ kṣobhadā (matāḥ) // Dhs_16.3 // narakāgnīnāṃ bhayānakatvam catuḥskandhāścaturdvārā vibhaktā bhāgaśo mitāḥ / ayaḥ prākāraparyantā ayasā pratiduḥkhitāḥ // Dhs_16.4 // taptāyomayasaṃ bhūmirjvalantī tejasodgatā / anekayojanaśataṃ dahati svaciṃṣā(bhṛśam) // Dhs_16.5 // kandarpadamanā ghorā arciṣmanto durāsadāḥ / romaharṣaṇarūpāste 'pyāhurduḥkhā bhayānakāḥ // Dhs_16.6 // narake patitā bhṛśaṃ tapyante ete patanti narake ūrdhvapādā avāṅmukhāḥ / ṛṣīṇāmativaktāraḥ saṃyatānāṃ tapasvinām // Dhs_16.7 // te punastatra pacyante taptāmbhasi kṛtā iva / krandamānā divārātrau, nagā vāteritā iva // Dhs_16.8 // praṇadanti mahānādaṃ tīvraduḥkhaiḥ pratāpitāḥ / sarvā diśaśca dhāvanti nārakaiḥ puruṣairdrutāḥ // Dhs_16.9 // kudṛṣṭyā mohayitvārthe mohapāśāvṛto janaḥ / prāpnoti narakaṃ ghoraṃ kāraṇodadhisaṃvṛtaḥ // Dhs_16.10 // kudṛṣṭyā dagdhasarvasvo manuṣyaḥ puruṣādhamaḥ / tathā baddho 'sti narake mānināṃ ghorakāraṇam // Dhs_16.11 // ye mithyāvaśamāpannāḥ puruṣā mandamedhasaḥ / te sarve narakaṃ yānti cittairhi parivañcitāḥ // Dhs_16.12 // kukṛtaphalam yastvayā duṣkṛtaṃ pūrva kṛtaṃ cittānuvartinā / tasya bhuṅktaphalaṃ mūḍha vipākottama (māpsyasi) // Dhs_16.13 // hāryāṇi paricittāni, saṃsevyāḥ parayoṣitaḥ / hrasvā (hi) jantavo nityaṃ svacittaparivañcitāḥ // Dhs_16.14 // tasya karmavipākasya vaśa eva tvamāgataḥ / kiṃ krandasi svayaṃ kṛtvā kukarma puruṣādhama! // Dhs_16.15 // ye narāḥ kukṛtaṃ kṛtvā pañcatvaṃ yāntyamedhasaḥ / yeṣāṃ tu niṣphalaṃ janma bījamuptaṃ yathoṣare // Dhs_16.16 // alpamādhuryasaṃyuktān kāmān kaṭuvipākinaḥ / sevate yastvasau mūḍhaḥ sa yāti tamaso tamaḥ // Dhs_16.17 // kiṃ kṛtaṃ mūḍha bhavatā putradārasukhārthinā / dahasye narake caikaḥ svakarmaphalavañcitaḥ // Dhs_16.18 // keṣāṃ duṣkaraṃ jīvanam? yaḥ putradāravaśagaḥ sevate duṣkaraṃ naraḥ / sa yāti narakatvaṃ (ca) pāpaṃ tadanubhūyate // Dhs_16.19 // na dārā na sutā nārtha na mitrāṇi kathañcana / mṛtyukāle samutpanne rakṣanti samupasthitāḥ // Dhs_16.20 // yeṣāṃ sāṃkleśikaṃ cittaṃ tṛṣṇayā parivañcitam / sahāyatā kutasteṣāṃ kasmāt (tvaṃ) paritapyase? // Dhs_16.21 // hṛto 'si pūrvaviṣayaistṛṣṇayā parivañcitaḥ / kiṃ krandasi svayaṃ kṛtvā kukṛtaṃ mūḍhacetanaḥ // Dhs_16.22 // na tathāgnirna śastrāṇi na viṣaṃ nārayaḥ sthitāḥ / bādhate puruṣaṃ loke yathā duṣkṛtyamātmajam // Dhs_16.23 // pakṣiṇāṃ nīḍavāsavat bhavacakram digbhāge hi yathā gatvā saṃśrayante vanaspatīn / vihagāḥ kālamutthāya tathā prāṇisamāgamaḥ // Dhs_16.24 // nāśayitvā paraṃ dravyaṃ kṛtvā lokavyatikramaṃ / kiṃ karotyaśubhaṃ karma mohena parivañcitaḥ // Dhs_16.25 // yena yāti parāṃ śāntiṃ yena yātyasurālayam / tatra hetuḥ paraṃ mohastamasāmapi yat tamaḥ // Dhs_16.26 // kuṭumbāya kṛtaṃ pāpaṃ narake pātayati putradāramayaiḥ pāśaiścānītā narakālayam / yadartha kriyate pāpaṃ yuṣmābhiścittavañcitaiḥ // Dhs_16.27 // mitrāṇi putrāḥ (pitarau kiṃ) bandhujanabāndhavāḥ / yeṣāmarthe kṛtaṃ pāpaṃ bhavadbhirmandabuddhibhiḥ // Dhs_16.28 // nūnamātmā na te kānto babhūva narabhūmiṣu / yena tvayā kṛtaṃ pāpaṃ putrārthena narādhamaḥ // Dhs_16.29 // yena pūrvakṛtaṃ pāpaṃ paścānna paritapyate / sa yāti narakaṃ ghoraṃ putrakāraṇavañcitaḥ // Dhs_16.30 // pāpakarmaphalam kiṃ kariṣyanti putrāste kiṃ dārāḥ kiṃ ca bāndhavāḥ / dahasyanādinarake vahniḥ karma dunotyasau // Dhs_16.31 // svayaṃ kṛtvāśubhaṃ karmāsukhodayamaninditaḥ / tapyase 'pi vṛthādhānaḥ paścānmohena vañcikaḥ // Dhs_16.32 // rāgadveṣānugāḥ pāpaṃ mohena parivañcitāḥ / aghaṃ prayānti te sarve putradārasukhārthinaḥ // Dhs_16.33 // antargatena ca punarbahiḥsthena ca vahninā / dahyamāno(hi)duḥkhena narake pāpakarmaṇā // Dhs_16.34 // vaśaṃ prāptāḥ svacittasya sarva eva viḍambitāḥ / kiṃ krandasi vṛthā nāde vahninā paritāpitaḥ // Dhs_16.35 // pāpānugaphalaṃ dṛṣṭam atha pāpāni karmāṇi kṛtavānasi manyase / durmate tatra mā kranda kiṃ vṛthā paridevase // Dhs_16.36 // pāpeṣu rakṣyate mūḍhaḥ kāraṇāśuci rakṣyate / pāpānugaphalaṃ dṛṣṭaṃ hetupratyayasambhavam // Dhs_16.37 // kasmānna sevito dharmaḥ pāpañca nahi varjitam / pāpād bahiśca puruṣo narakaṃ naiva paśyati // Dhs_16.38 // yo na vindanti mūḍhātmā phalaṃ pāpasya karttṛkam / so 'vaśyaṃ labhate doṣān kathaṃ bhokṣyasi durmate // Dhs_16.39 // pāpena vañcita pūrvaṃ pāpena paridahyate / na kariṣyasi pāpāni tvaduḥkhenaiva yāsyasi // Dhs_16.40 // kṛtavānasi pāpāni śubhāni na kathañcana / pāpena dahyate tasmādaśubhe na manaḥ kṛthāḥ // Dhs_16.41 // kiṃ duḥkhādapi duḥkham? nāsti duḥkhādato duḥkhaṃ yaḥ pāpamanusevate / tasmāt pāpaṃ na seveta yadi duḥkhaṃ na vāñchasi // Dhs_16.42 // kuṭumbijanānāṃ spaṣṭoktiḥ tasyāntarhṛdaye bimbaṃ kintu śāntirna vidyate / kāruṇyāspadabhūtāḥ smo nāsmākaṃ karuṇāhṛdi // Dhs_16.43 // yathā kṛtaṃ bhavadbhiśca pāpaṃ mohāvṛtairbahu / tad vaḥ pradhāvate gāḍhaṃ na ca ye tatra hetavaḥ // Dhs_16.44 // śīlaṃ na rakṣitaṃ mūḍha pāpaṃ ca bahu sañcitam / sambhūtasya ca pāpasya phalametadupasthitam // Dhs_16.45 // na vayaṃ kāraṇaṃ tatra yūyameva hi kāraṇam / yaḥ pāpaṃ kurute karma sa hetustasya karmaṇaḥ // Dhs_16.46 // bhavadbhiryat kṛtaṃ pāpaṃ tṛṣṇāśāpaviḍambitaiḥ / tad vo prapadyate ghoraṃ kimasmān paribhāṣata // Dhs_16.47 // nākṛtaṃ pacyate pāpaṃ na pāpaṃ syādahetukam / yena yaddhi kṛtaṃ pāpaṃ tasya tat paripacyate // Dhs_16.48 // pāpī narakaṃ yāti tad bhavantaḥ kriyāhīnā madyapānena vañcitāḥ / patitā narake tīvre kiṃ vṛthā paritapyatha // Dhs_16.49 // te yūyaṃ kāmaparamāḥ ghoraṃ narakamāgatāḥ / kāraṇeṣvapi tīvreṣu kiṃ tathā paritapyatha // Dhs_16.50 // yadā kṛtāni pāpāni bhavadbhiḥ kāmamohitaiḥ / tadā kasmānna nikṛṣṭaṃ kimadya paritapyatha // Dhs_16.51 // hetubhūto hi narako mṛṣāvādasya deśitaḥ / heturvai sevitaṃ pūrva niṣphalaṃ paridevatha // Dhs_16.52 // nārthena labhate satyaṃ na kṛcchreṇopapadyate / tasmāt satyaṃ parityajya mṛṣāvādeṣu rajyase // Dhs_16.53 // pūrveṣu pāpamahitaṃ bhavatā mūḍhacetasā / kṛtaṃ bhavadbhiḥ kukṛtaṃ (duṣkṛtyaṃ) paripacyate // Dhs_16.54 // pāpakṣayād vinirmukto narakaṃ nopalabhyate / nākrandamānāḥ puruṣāḥ vimucyante kathañcana // Dhs_16.55 // pāpakartṛ phalaṃ svayameva bhuṅkte kiṃ krandatha vṛthā mūḍhā vañcitāḥ svena karmaṇā / muñcitā vañcitā bālā vṛthā krandantyabuddhayaḥ // Dhs_16.56 // ahitairhitarūpaistvaṃ mitrarūpaiśca śatrubhiḥ / vipralabdho 'si bho martya! gacchannasi mahat tamaḥ // Dhs_16.57 // nānyaḥ śatruryathā karma duṣkṛtaṃ tava pāpakam / karmaṇā trividhenātha nīyase yamasādhanam // Dhs_16.58 // kasmādasi tato mūḍha, vañcitaḥ putrasaṃjñakaiḥ / na dānādiṣu buddhistaiḥ kṛtā (te) mohavañcitā // Dhs_16.59 // asmāṃllokātparaṃ lokaṃ śatrupṛṣṭhorago yathā / śatrūṇāṃ prathamaḥ śatruḥ sarvapāpanidarśakaḥ // Dhs_16.60 // viṣāgniśastrapratima! svayaṃ hi duṣkṛtaṃ kṛtam / tvayā kṛtāni karmāṇi tvamevamanubhokṣyase // Dhs_16.61 // yasya śāntaṃ sadā cittaṃ viṣayairyo na hanyate / na hyavasthāmimāṃ yānti tathātvamanupaśyasi // Dhs_16.62 // narakasya dhvaniṃ śrutvā kathaṃ krandasi durmate! / kiṃ punaryatra vahnistvāṃ dhakṣyati śuṣkakāṣṭhavat // Dhs_16.63 // na dagdhā vahninā ye ca dagdhāste kukṛtaiḥ svakaiḥ / vahnistu śāmyate kvāpi duṣkṛtāgnirna śāmyati // Dhs_16.64 // nāgnirniryāti lokāntaṃ nāgnispṛṣṭo naro (mṛtaḥ) / kukṛtāgnimayaṃ pāpaṃ yad dhakṣyati hi tattvataḥ // Dhs_16.65 // kukṛtāgnividagdhā ye te dagdhā narake narāḥ / pāpāgnivarjitā ye tu na teṣāṃ narakodayaḥ / yadyātmanaḥ priyo nityaṃ vibheṣi narakād yadi // Dhs_16.66 // vivarjaya svapāpāni tato duḥkhaṃ na yāsyasi / yānti pāpamaye nityaṃ(narā) mohavaśānugāḥ // Dhs_16.67 // prāpnoṣi narakaṃ ghoraṃ kimaśrūṇi vimuñcasi? / duḥkhaṃ duḥkhavipākaṃ ca duḥkhāntagamanaṃ tathā // Dhs_16.68 // sukṛtaṃ nādimadhyāntaśobhanaṃ paripacyate / nātra loke tvayāpāpaṃ yatkṛtaṃ sukṛtaṃ (muhuḥ) // Dhs_16.69 // tasya tīvravipākasya phalamadyopabhokṣyase / hetupratyayasādṛśyaṃ viparītaṃ na kalpyate // Dhs_16.70 // hetuḥ kṛto yathā pūrva tathā phalamavāpsyasi / yathā tava tathānyeṣāṃ prāṇarakṣā prayatnataḥ // Dhs_16.71 // kasmāt prāṇātipātāste kṛtāḥ pāpānuvartinā / prāṇatyāgena puruṣairyad dhanaṃ samupārjitam // Dhs_16.72 // karmodayakṛtaṃ tatte yattvayā samupārjitam / sarveṣāṃ dayitā dārāḥ prāṇebhyo 'pi garīyasaḥ // Dhs_16.73 // tattvayā rāgaraktena kasmādapakṛtāvanāt / buddhervyāmohajanakaṃ dharmāṇāṃ dūṣaṇaṃ param // Dhs_16.74 // dharmapānaṃ tvayā kārya karmānuparivarjitam / jihvāviṣasamutthaṃ yat sarvāpratyayakārakam // Dhs_16.75 // mṛṣāvādaṃ tvayā pāpaṃ karmānuparivarjitam / evaṃ pañcavidheyeṣu yasmāt tvamanuraktavān // Dhs_16.76 // tasmāt saṃmukṣya mā rodi kiṃ vṛthā paridevase / viṣayaṃ pāpakā dharmā yasmānnu parivañcitaḥ // Dhs_16.77 // tasmāt prāpnoṣi narakaṃ jvālāmālākulaṃ mahat / etat tṛṣṇāgninā sarva pradīptaṃ bhuvanatrayam // Dhs_16.78 // dharmācaraṇe sāvahitena bhavitavyam dṛṣṭvā nācarito dharmaḥ kimadya paritapyase / (śrutvā) te madhuraṃ cittaṃ kāmamandirakaṃ vacaḥ // Dhs_16.79 // udīrite mahāpāpe tasmai tatphalamāgatam / sa kṛtvā pāpakaṃ karma niyatā pāpavedanā // Dhs_16.80 // karuṇaṃ vikalaṃ dīnaṃ kimadya paritapyase / karmakṣayeṇa narakāt mucyante pāpakāriṇaḥ // Dhs_16.81 // vikrośamagnā bahuśo na mucyante kathañcana / aniṣṭaṃ pāpakaṃ karma kṛtvā rogavaśe sthitāḥ // Dhs_16.82 // ajñānino 'śubhamācaranti paridevati yo mūḍho vṛthā sa paridevati / anāgataphalajño yaḥ pratyutpannaśubhe rataḥ // Dhs_16.83 // krośate narake nāsau yathā tvamanutapyase / mayā kṛtāni karmāṇi phaladāni mamaiva hi // Dhs_16.84 // rogeṇa śatruṇā dagdhaḥ paścānnarakamāgataḥ / pramādabhūmiraśubhā rāgadagdhasya dehinaḥ // Dhs_16.85 // tena pāśena baddho 'haṃ gato 'vasthāmimāṃ bhṛśam / durācāraratānāṃ tu nṛṇāmasya phalaṃ kaṭu // Dhs_16.86 // ajñānabādhito 'smīti svakṛtaṃ bhujyate mayā / nirdayānāṃ sughorāṇāṃ pāpānāṃ vaśamāgataḥ // Dhs_16.87 // muktiḥ kathaṃ syāt? muktirasmāt kathaṃ syādvai duḥkhasaṃsārasāgarāt / duḥkhād duḥkhataraṃ karma mayedaṃ paripacyate // Dhs_16.88 // sukhāvāptiṃ na paśyāmi kṣemaṃ vā narakasya me / jīvalokādahaṃ bhraṣṭo abuddha iva mārgataḥ // Dhs_16.89 // jīvo 'yaṃ vivaśo bhūtvā vikṛtaiḥ parivāritaḥ / jvālāmālākulaṃ sarvamantarikṣaṃ nirantaram // Dhs_16.90 // diśaśca tridiśaścaiva pṛthi(vī) ca nirantarā / kṛpaṇo 'jñānago duḥkhī nivāsaṃ nopalakṣaye // Dhs_16.91 // kṣuradhārāvitaptasya nṛpasyāsyātibhīṣaṇam / kāntāre bāhyamānasya niḥ sahāyasya sarvataḥ / trātāraṃ nāvagacchāmi yo 'smād duḥkhāt pramocayet // Dhs_16.92 // niḥśaktiravaśo duḥkhī vahninā paritāpitaḥ / nīye 'haṃ vivaśaḥ kvāpi bāhubandhanayantritaḥ // Dhs_16.93 // na vārthā nāpi mitrāṇi na putrā na ca yoṣitaḥ / trāyante vyasanādasmāt kṛtaghnā bata te mama // Dhs_16.94 // adharmacāriṇo na kvāpi śaraṇam nirānandasya na sukhaṃ duḥkhaṃ (gṛhṇāmi sarvaśaḥ) / mṛtyupāśena baddhasya śaraṇaṃ nopalakṣyate // Dhs_16.95 // saṃkruddhā iva te, krūrā bhaviṣyanti samantataḥ / nirānandā diśaḥ sarvā vyālaiśca parivāritā // Dhs_16.96 // narakaṃ pātakasyaiva pateyaṃ dhṛtibhāvataḥ / yacca yaccehaṃ paśyāmi jaṅgamaṃ sthāvaraṃ tathā / tat sarva vyākulaṃ caiva vahninā paridīpitam // Dhs_16.97 // nādhigacchāmi śaraṇaṃ niḥsahāyo 'smi sarvataḥ / ghore tamasi majjāsi sāgare ca hṛtaplavaḥ // Dhs_16.98 // gaganaṃ naiva paśyāmi nakṣatragrahatārakam / viparītamidaṃ sarva tamasā parivāritam // Dhs_16.99 // pañcendriyāṇi sarvāṇi viratāni hi sarvataḥ / krakacaistu tadā sarva śarīraṃ paripāṭayate // Dhs_16.100 // nādhigacchāmi śaraṇaṃ kāmaṃ bandho bhaviṣyati / vardhante duḥkhanikarā sarvataḥ parivārataḥ // Dhs_16.101 // muhurmuhuśca vardhante vedanāñcitadehajāḥ / duḥkhaiśca (parivardhante) nissahāyaṃ ca sarvataḥ // Dhs_16.102 // samīkṣya karmajaṃ nityaṃ dhyeyo hetuḥ punaḥ punaḥ / kathayanti sukhaṃ vṛddhāḥ svakarmaphalajairdṛḍham // Dhs_16.103 // yat pūrva karaṇīyaṃ te tatpaścāt paricintyase / mohena vañcitaḥ pūrvaṃ kimadya paritapyase / kiṃ punaḥ pāpakartturyaḥ kaṭukaṃ paripacyate // Dhs_16.104 // anekaduḥkhahetūtthaṃ tava duḥkhaṃ bhaviṣyati / trāṇaṃ naiva (ca) yatrāsti vinā karmaparikṣayāt // Dhs_16.105 // evaṃ satyasya nāśena yamadūtairanekaśaḥ / nīyate narakaṃ ghoraṃ karmapāśavaśaṅgataḥ // Dhs_16.106 // catuṣkoṇaścaturdvāro vibhakto bhāgaśo mitaḥ / pacyate yatra vivaśā nārakeyā hyanekaśaḥ // Dhs_16.107 // bhedaprāyeṇa bahuśo yattvayā kathitaṃ bahu / kalmaṣaṃ bhūtadharmāṇāṃ tasyaitat phalamāgatam // Dhs_16.108 // paiśunyasevino narakaṃ yānti bhasmībhavanti te nityaṃ mitrasvajanabāndhavaiḥ / eṣāmabhimataṃ duṣṭaṃ paiśunyaṃ sadvigarhitam // Dhs_16.109 // tasmānna carito dharmaḥ paiśunyaṃ ca na varjitam / paiśunyaṃ saphalaṃ bhuktvā kimadya paritapyase // Dhs_16.110 // jihvādhanavinirmuktaṃ tīkṣṇaṃ viṣamamucchritam / pāruṣyamiti sandṛṣṭamaho! tatphalamīdṛśam // Dhs_16.111 // sattvaṃ pāruṣyaparamaṃ ghoraṃ narakamāgatam / jihvāyātaṃ tavākṛtyai kimadya paridevase // Dhs_16.112 // sahastraguṇaparyantaḥ svato hṛdayasambhavaḥ / kṣutpipāsāmayo vahniḥ samādahati mārutam // Dhs_16.113 // paruṣavāco narakasya cāntaram yadantaraṃ himāgnyorhi merusarṣapayośca yat / tadantaraṃ jihvayoktyā narake jvalanasya ca // Dhs_16.114 // narakaprabhavo vahnirna kvāpyanyatra prāpyate / kṣutpipāsāmayo vahnirdeveṣvapyupalabhyate // Dhs_16.115 // yo hyataḥ kāraṇāttīkṣṇo vahnirbhavati nārakaḥ / na tathā sa prabhavati yathā vahnistadudbhavaḥ // Dhs_16.116 // pūrvottarā baddhapadaṃ nirarthakamasaṅgatam / vistrabdha yattvayā proktaṃ tasyaitatphalamāgatam // Dhs_16.117 // pareṣāṃ sampadaṃ dṛṣṭvā mama syāditi cintitam / tamo 'bhikhyāsamutthasya viṣasya phalamāgatam // Dhs_16.118 // vyāpārānaladagdho 'si mānuṣyaṃ puruṣādhama! / dahanād dahanaṃ prāpto tapyase ca vikatthyase // Dhs_16.119 // vyāpāraparamohe tu narakāyopapattaye / rajjvaitayaiva baddho 'si puruṣaḥ parikrandase // Dhs_16.120 // vyāpādenākṛṣṭo 'si ghoraṃ narakamāgataḥ / karmakṣayād bhavenmokṣo narakācca vimokṣyase // Dhs_16.121 // adharmakathanaṃ dahatyeva adharmo dharmarūpeṇa sādhurūpeṇa pāpakam / yat tvayā kathitaṃ pūrva tat tvāṃ dahati nānalaḥ // Dhs_16.122 // kathaṃ tattvavinaṣṭānāṃ dharmādharmanicchatām / deśitaṃ vivaraṃ pāpaṃ niyataṃ pāpagāmikam // Dhs_16.123 // (yas)tvayā varjito dharmaḥ sādhavaścāpi ninditāḥ / yattvayopārjitaṃ kṛṣṭaṃ tattvayādya vipacyate // Dhs_16.124 // tṛṣṇāviṣayayuktena mohavegena sarvadā / yataḥ sadharmavinayaiḥ kiṃ tathā paridevase // Dhs_16.125 // sa bhavet pāpakṛnnityaṃ mohapāśavaśaṅgataḥ / ki tapyase rodiṣi ca karma kṛtvā sudāruṇam // Dhs_16.126 // hetupratyayamūḍhasya dharmādharmeṣu sarvadā / prāpto 'si narakaṃ ghoraṃ nārakāgraṃ sudāruṇam // Dhs_16.127 // kāmavaśānugā narakaṃ yānti kāmaiḥ kramati saṃyuktairyanna bhavati ceṣṭitam / sukṛtaṃ karmavirasaṃ phalametadupasthitam // Dhs_16.128 // kṣapayitvā pramādena sukhāsaktena cetasā / sukṛta narakaṃ yānti devāḥ kāmavaśānugāḥ // Dhs_16.129 // āryāpavādakā narakaṃ yānti āryāpavādakā ye ca ye ca karmaphaladviṣaḥ / te mṛtvā narakaṃ yānti ye ca mithyāvinītakāḥ // Dhs_16.130 // dharmavañcakā eva narakagāminaḥ jananīgṛhapāpīyā ye cānye dharmavañcakāḥ / teṣāmiṣṭakarā loke narakasya ca gāminaḥ // Dhs_16.131 // pāparatā duḥkhamanubhavanti ye cānye sukhasaṃsaktā nityaṃ pāparatā narāḥ / duḥkhād duḥkhaṃ tu te yānti cittena parivañcitāḥ // Dhs_16.132 // avadyakāryāṇi narake pātayanti tasmādavadyakārye na matiṃ (kuryāt kathañcana) / hīnānyavadyakāryāṇi narake pātayanti ca // Dhs_16.133 // ataḥ kuśalakarmāṇi karttavyāni (karmāṇi) kuryāt kuśalāni nityaṃ parārthabaddhena manorathena / (hitaḥ sadaivaṃ narakasya rodhī) / sevyo 'pavargo daśadharma eṣaḥ // Dhs_16.134 // // iti narakavargaḥ ṣoḍaśaḥ // (17) pretavargaḥ adānasya kutaḥ sukham? adāntasya kutaḥ śāntiranuptasya kutaḥ phalam? / adīpikā prabhā nāsti adānasya kutaḥ sukham // Dhs_17.1 // hṛcchāntirhi tathā nāsti nayanārthasya dehinaḥ / dānena virahāt tadvat sukhaṃ pretairna labhyate // Dhs_17.2 // kukarmī pretalokaṃ gacchati yaṃ pretya pretalokasya triloke ca yathādhamāḥ / bhrameṇa paramodvignāstanmātsaryakṛtaṃ phalam // Dhs_17.3 // na dātrā labhyate kiñcit kṛtanāśo na vidyate / svakarmaphalabhoktāraḥ prāṇinaḥ karmabhoginaḥ // Dhs_17.4 // tava yatkukṛtaṃ dagdhāḥ pretyalokeṣvavasthitāḥ / kṣutpipāsāmayeneha vahninā paridīpitāḥ // Dhs_17.5 // kadā tu viṣayo 'smākaṃ bhaviṣyati sukhodayaḥ / paridāhāt kadā cāsmāt parimokṣo bhaviṣyati // Dhs_17.6 // mārgāmārgavihīno duḥkhita eva jīvati mārgāmārgavivikto 'haṃ na jñātaṃ karmaṇaḥ phalam / kṣutpipāsāmayo vahnirajñātaḥ prakaṭodayaḥ // Dhs_17.7 // kleśāndhakāravadanā nirāśāstyaktajīvikāḥ / tvaksnāyujālabaddhāḥ sma jīvāmo bata duḥkhitāḥ // Dhs_17.8 // na trātā sarvato 'smākaṃ hanta kṛcchragatā vayam / utpanneṣu manuṣyeṣu khaṇḍitāḥ svena karmaṇā // Dhs_17.9 // kasmānna carito dharmo ratnadīpeṣu sañcitaḥ / yaḥ karoti śubhaṃ nityamaśubhaṃ na ca sarvadā // Dhs_17.10 // samadṛṣṭipathenaiti svargasopānamāśritaḥ / yeṣāmarthe kṛtaṃ pāpaṃ kleśayan mānasaṃ bahu // Dhs_17.11 // anena te gatāḥ sarve bhavānāṃ trāsane sthitaḥ / baddho 'si bandhanaistīvrairyamadattairadhiṣṭhitaḥ // Dhs_17.12 // pāparajjvākṛṣyamāṇaḥ svakṛtaṃ bhunakti prāpto 'si tamaso ghoraṃ yamalokaṃ durāsadam / ihopabhokṣyase karma yattvayā kukṛtaṃ kṛtam // Dhs_17.13 // svakṛtaṃ bhujyate bāla! pareṣāṃ naiva bhujyate / ākṛṣyamāṇa eṣo 'tra pāparajjvā sughorayā // Dhs_17.14 // analaḥ pretalokasya kṣutpipāsāmayo mahān nāgniśastraviṣāṇāṃ hi nipātastādṛśaḥ kaṭuḥ // Dhs_17.15 // kṣutpipāsāmayāgneśca nipāto yādṛśaḥ (kaṭuḥ) / na kṣaṇo nāpi hi lavo na muhūrto na śarvarī // Dhs_17.16 // duḥkhānvitā vayam yatra saukhyaṃ bhavenmṛtyurnityaṃ duḥkhāvṛtā vayam / duḥkhād duḥkhataraṃ prāpto duḥkhaheturniṣevitaḥ // Dhs_17.17 // duḥkhāt kadācinmokṣaḥ syād bhaviṣyati sukhodayaḥ / notsave dṛśyate toyaṃ taḍāgeṣu ca śuṣyati // Dhs_17.18 // karmaphalasvarūpanirūpaṇam sarito nāśamāyāsuḥ kathaṃ dhāvāmahe cayam / te vayaṃ śuṣkasalilāḥ saśailavanakānanāḥ // Dhs_17.19 // paridhāvāmahe bhūmau nityaṃ salilakāṃkṣiṇaḥ / te vayaṃ dagdhatanavaḥ kṣutpipāsāhatā narāḥ // Dhs_17.20 // śaraṇaṃ nādhigacchāmaḥ kaṣṭaṃ vyasanamāgatāḥ / vajradaṃṣṭrairmahātīkṣṇaiḥ kākolūkaiśca sammataḥ // Dhs_17.21 // abhidruto na paśyāmi śaraṇaṃ saukhyadāyakam / pratibimbamidaṃ tasya karmaṇaḥ samupasthitam // Dhs_17.22 // kṛtaṃ karma yathāsmābhistathedaṃ phalamāgatam / karmavāyuragā baddhāḥ karmasūtreṇa pācitāḥ // Dhs_17.23 // karmakṣayādṛte na muktiḥ palāyanaṃ na paśyāma ṛte karmakṣayāditi / yasya pāpānyaniṣṭāni vahnivat tāni paśyati // Dhs_17.24 // kīdṛśaṃ pretabhavanam? sa naiti pretabhavanaṃ kṣutpipāsānalāvṛtam / muhurmuhuḥ pravardhante vedanā narakodbhavāḥ // Dhs_17.25 // jvālāmālākulasyaiva śailasya sadṛśā vayam / jvalitaḥ śāmyate śailaḥ salilenaiva sarvathā // Dhs_17.26 // sa samudropamo vahnirammākaṃ naiva śāmyati / kasmin kṣaṇe samudbhūtastṛṣṇāvāyusahāyavān // Dhs_17.27 // karmāgnirnirdahatyasmān parivāryasamantataḥ / te vayaṃ pāpakarmāṇaḥ śukladharmavivarjitāḥ // Dhs_17.28 // pretalokamimaṃ prāptāḥ svargasya phalamohitāḥ / kṣutpipāsāmayo vahnirdvitīyaścāgnisambhavaḥ // Dhs_17.29 // kukarmaṇaiva mudgarāśimayā janāḥ pretabhavanaṃ gacchanti mudgarāśimayā(dārāḥ) na putrāḥ na ca bāndhavāḥ / vañcito 'smi svacittena karmaṇā parivañcitā // Dhs_17.30 // prāpto 'smi pretabhavanaṃ mitrajñātinirākṛtaḥ / na dārāḥ nāpi mitrāṇi na putrāḥ nāpi bāndhavāḥ // Dhs_17.31 // kukṛtaphalanirūpaṇam trāyate karmapāśena nīyamānaṃ balīyasā / nānyastrātā yathā karma trividhaṃ bhujyate mayā // Dhs_17.32 // dānaṃ śīlaṃ śrutaṃ cāpi trividhaṃ parikīrtitam / mohajālavṛteneha yanmayā kukṛtaṃ kṛtam // Dhs_17.33 // śubhakarmaṇaiva pretalokāt muktirbhavati karmaṇo hetubhūtasya yatkṛtaṃ phalamāgatam / yadi mucyāmahe pāpāt pretalokād durāsadāt // Dhs_17.34 // aśubhāni kukarmāṇi vivarjayet na bhūyaḥ pāpakaṃ karma kariṣyāmi kathañcana / uṣṇānyuṣṇavipākāni mahāpīḍākarāṇi ca / kukarmāṇyaśubhānīha tasmāttāni vivarjayet // Dhs_17.35 // // iti pretavargaḥ saptadaśaḥ // (18) tiryagvargaḥ paradrohaṃ kadāpi na kuryāt bhakṣaṇaṃ bhavadanyonyavadhabandhāvarodhanam / tiryagyoniṃ samāsādya tasmād drohaṃ vivarjayet // Dhs_18.1 // mohopahatacittāśca śīladānavivarjitāḥ / tiryagyonau va jāyante bālāstṛṣṇāviḍambitāḥ // Dhs_18.2 // gamyāgamyaṃ na vindanti bhakṣyābhakṣyaṃ tathaiva ca / kāryākāryabahirbhūtā dharmādharmatiraskṛtāḥ // Dhs_18.3 // pañcendriyajarāmūḍhāstṛṣṇāpāśavaśānugāḥ / krodherṣyāmatisaṃgrastāstiryagyonyupagā narāḥ // Dhs_18.4 // paryeṣṭyupahatā martyāḥ pramādopahatāḥ surāḥ / kṣuttarṣavyasanāḥ pretāḥ kāraṇātte ca nārakāḥ // Dhs_18.5 // ke tiryagyoniparāyaṇāḥ? parasparabadhātyuktāstiryagyoniparāyaṇāḥ evaṃ bahuvidhaistaistairvyasanairākulaṃ jagat // Dhs_18.6 // mātsaryopahato duṣkṛta na kuryāt na kuryāda duṣkṛtaṃ karma mātsaryopahataḥ param / mātsaryopahatā yānti pretāstiryakṣu jantavaḥ // Dhs_18.7 // keṣāṃ saphalaṃ janma? teṣāṃ hi saphalaṃ janma teṣāṃ buddhiravañcitā / te ca pūjyāḥ sadā sadbhiryeṣāṃ dharme sadā matiḥ // Dhs_18.8 // jñānarathāvarūḍhairmuktirbhavati evaṃ tridoṣākṛtakarmasāraṃ jagad bhramatyeva durāvagādham / karoti yastasya ca śuddhasattvo 'vamānanāṃ jñānarathāvarūḍhaḥ // Dhs_18.9 // // iti tiryagvargo 'ṣṭādaśaḥ // (19) kṣadhāvargaḥ kṣudhāpīḍitā narā aśubhaṃ kurvanti saṃsāre prāyaśo duḥkhaṃ traidhātukakṣudhāmayam / yeneme pīḍitāḥ sattvāḥ kurvantyaśubhamātmanaḥ // Dhs_19.1 // svadehe yuktito vahnirbubhukṣetyadhīyate / śeṣo dahati lokān vai kalpānala iva drumān // Dhs_19.2 // lokottaramimaṃ vahniṃ gacchantamanugacchati / nātmanirvāṇasandṛṣṭaṃ kalpāntaraśatairapi // Dhs_19.3 // nānalasya hi tadvīrya kṣudhāyā yādṛśaṃ balam / traidhātukamidaṃ kṛtsnamāhāraṃ prati vartate // Dhs_19.4 // mohayed vividhā cintā loke manujasambhavāḥ / tāḥ sarvā bhojanārthāya bhavanti tribhavārṇave // Dhs_19.5 // duḥkhamanirvacanīyam antarābhavasaṃsthasya kṛṣyamāṇasya karmabhiḥ / dīrghāgamasya yad duḥkhaṃ na tad varṇayituṃ kṣamam // Dhs_19.6 // avidyendhanamagnasya dahyamānasya coṣmaṇā / garbhasthasya hi yad duḥkha na tad varṇayituṃ kṣamam // Dhs_19.7 // āhārarasagṛddhasya nityaṃ tadgatacetasaḥ / yad duḥkhaṃ paragṛddhasya na ca varṇayituṃ kṣamam // Dhs_19.8 // dṛḍhā vidagdhamanasaḥ kāme vā taptacetasaḥ / yad bhavatyadhikaṃ duḥkhaṃ na tad varṇayituṃ kṣamam // Dhs_19.9 // apriyaiḥ saha saṃsargo viṣayāstasya nityaśaḥ / praṇaṣṭe hṛdi yad duḥkhaṃ na tad varṇayituṃ kṣamam // Dhs_19.10 // tṛṣṇāviṣavidagdhasya nityaṃ paryeṣaṇātmakam / āmṛtyu yad bhave duḥkhaṃ na tad varṇayituṃ kṣamam // Dhs_19.11 // avyucchinnaṃ bahuvidhaṃ yad duḥkhaṃ pāpamitrajam / apāyajanakaṃ yasya na tad varṇayituṃ kṣamam // Dhs_19.12 // vyasanaṃ putradārāṇāṃ yad dṛṣṭ(vā) hṛdi jāyate / narakāṇāṃ mahāmārgo na tad varṇayituṃ kṣamam // Dhs_19.13 // kṣutpipāsāvidagdhasya dīpyamānasya vahninā / yad duḥkhaṃ naṣṭamanaso na tad varṇayituṃ kṣamam // Dhs_19.14 // ajastraṃ paribhūtasya mitrajñātisuhṛjjanaiḥ / yad bhavecchokajaṃ duḥkhaṃ na tad varṇayituṃ kṣamam // Dhs_19.15 // dārapralambanagataṃ duścalaṃ priyacetasaḥ / yad duḥkhaṃ jīrṇakāyasya na tad varṇayituṃ kṣamam // Dhs_19.16 // mṛtyunā hriyamāṇasya tasmāṃllokātmano rasāt / yad duḥkhaṃ jāyate vṛttau na tad varṇayituṃ kṣamam // Dhs_19.17 // dānairaśubhanāśaḥ yat kurvantyaśubhaṃ bālā yacca gacchati durgatim / tadāharati dānena kathayanti manīṣiṇaḥ // Dhs_19.18 // ataḥ sukṛteṣu manaḥ kāryam pratiduṣkṛtakarmāṇi varjanīyāni sarvadā / sukṛteṣu manaḥ kārya dānaśīlavibhūṣitam // Dhs_19.19 // // iti kṣudhāvarga ekonaviṃśaḥ // (20) kausīdyavargaḥ kausīdyena jñānahāniḥ kausīdyamatimāyā ca dambhaḥ pāruṣyameva ca / niyātabhūmayo dṛṣṭā jñānasya ca vivarjanam // Dhs_20.1 // saṃśleṣaścāpyasādhūnāṃ sādhūnāṃ varjanaṃ tathā / nāśasya hetavaḥ śaktā mithyādarśanameva ca // Dhs_20.2 // adeśakālasaṃraṃbho vācyāvācyamajānataḥ / anarthabhūmayo hyetā visrambhaścāpi tanmayaḥ // Dhs_20.3 // anarthabhūmayaḥ yena tena ca samprītiḥ yatra tatra ca bhojanam / lāghavaṃ janayatyante 'praśaṃsā cātmanastathā // Dhs_20.4 // dhairyanāśaḥ smṛtibhraṃśo virodhaḥ pārthivena ca / akrāntamṛtyavo hyete krūratā manasi sthitā // Dhs_20.5 // akarmāphalatattvajño dharmādharmavahiṣkṛtaḥ / puruṣaḥ sādhunirmuktaḥ prapātagamanāśayaḥ // Dhs_20.6 // kausīdyamatinidrā ca rasanā gṛhyate tathā / puṃdveṣayonayaḥ proktāḥ pāruṣyavacanaṃ tathā // Dhs_20.7 // lobho 'pamānasya kāraṇam atilobho 'pamānaśca atimānaśca cāpalam / dharmavarjyā kāmasevā mohasya paridīpikāḥ // Dhs_20.8 // doṣāṇāṃ mūlaṃ kausīdyam trayāṇāmiha doṣāṇāṃ kausīdyaṃ mūlamucyate / vīryārambheṇa duṣyante doṣā manasi sambhavāḥ // Dhs_20.9 // vīryārambheṇa hi phalaṃ hyavaśyamupabhujyate / nyāyenārabdhatattvasya karmaṇo dṛśyate phalam // Dhs_20.10 // karmaṇastrividhasyāsya phalaṃ trividhamucyate / trirāśiniyataṃ tacca triśūlaṃ tribhavānugam // Dhs_20.11 // kausīdyasevino durgatiḥ pāpasevī pracaṇḍo yaḥ kausīdyamapi sevate / dharmavidveṣakaḥ krūro 'nutpathānupadhāvati // Dhs_20.12 // yasya tasya ca santuṣṭo yasya tasya prakupyati / yatra tatra ca saṃsakto sa mūḍha iti kathyate // Dhs_20.13 // kausīdyaṃ (yat) svamanasaḥ pramādaviṣamūrcchitam / prapātaṃ taṃ ca saṃrabdhamavisaṃvādakaṃ param // Dhs_20.14 // vīryārambhe mahāpāpakausīdyamalavarjitāḥ / vimukterupabhoktāraste janāḥ sukhabhāginaḥ // Dhs_20.15 // kausīdyaṃ sarvadharmāṇāmajarāmarakārakam / tena doṣeṇa mahatā narā duḥkhasya bhāginaḥ // Dhs_20.16 // sahāyaśca sukhāveśī tasmāt tat parivarjayet / tena viddho hi puruṣaḥ svadhistutyaḥ samantataḥ // Dhs_20.17 // kusīdasyālpabhāgasya mohāpahṛtacetasaḥ / kutsitaḥ svajanaiḥ sarvairna gatirvidyate śivā // Dhs_20.18 // kausīdyarataḥ pāpībhavati kausīdyapāpasaṃsargīstyānamiddhaṃ tathaiva ca / mokṣadvāravighātāya bhavantyete mahābhayāḥ // Dhs_20.19 // duḥkhasyaitāni harmyāṇi āhrīkyamanapatrāpyamauddhatyaṃ pāpamitratā / duḥkhasyaitāni harmyāṇi tebhyo rakṣennu paṇḍitaḥ // Dhs_20.20 // kausīdyenābhibhūtā ye nirārambhā gatitviṣaḥ / socchvāsamaraṇaṃ teṣāṃ jīvitaṃ cāpi niṣphalam // Dhs_20.21 // jīvamānā na jīvanti kausīdyopahatā narāḥ / mṛtyoratyadhikaṃ hyetat kausīdyamiti manyate // Dhs_20.22 // ārabdhavīryā eva bhavasāgaraṃ taranti kausīdyapaṅkamagnā ye magnāste duḥkhasaṃstare / ārabdhavīryā ye puṃsaste tīrṇā bhavasāgarāt // Dhs_20.23 // kausīdyānmandavīryo yaḥ sadā pāparataśca yaḥ / sa jīvamāno 'pi mṛto mṛtastu narakāya saḥ // Dhs_20.24 // mānavānāṃ nirdhanatve kausīdyaṃ kāraṇam nirdhanāḥ paśubhistulyāste narā duḥkhabhāginaḥ / parapiṇḍāśino dīnāḥ kausīdyaṃ tatra kāraṇam // Dhs_20.25 // prāyaśastu kusīdānāṃ paradāropajīvinām / ratābhilāṣo 'tyadhiko maithune ca sadā ratiḥ // Dhs_20.26 // te tattvakārikā riktāḥ kevalāhāratatparāḥ / mṛtyukāle samutpanne dahyante svena cetasā // Dhs_20.27 // śītoṣṇaṃ ca sahantyete kṣutpipāse tathaiva ca / gātrāntā ca kriyā kāryā yātrā dharmāya sarvadā // Dhs_20.28 // ataḥ kausīdye na matiḥ kāryā na kausīdye matiṃ kuryāt kuśīle śīlakāmukaḥ / saṃsāre sīdati nityaṃ na ca duḥkhāt pramucyate // Dhs_20.29 // kudīdānvitaḥ lokavañcito bhavati paribhūya satāṃ madhye kusīdāllokavañcitaḥ / vañcitaśca bhavatyante śarmaṇo vā vimucyate // Dhs_20.30 // dharmeṇa vimuktirbhavati vīryavān smṛtisaṃlabdha ekāntanirataḥ sadā / vimuktapāpakaidharmairmokṣaṃ prāpnoti yatnataḥ // Dhs_20.31 // kukarmeṣu matiḥ na kāryā evaṃvidhā duḥkhaparamparā hi, sattvaḥ kukarmeṣu (matiṃ) na kuryāt / loke tridoṣānalasampradīpte, kuryāt parāṃ śāntikṛpā mṛte na // Dhs_20.32 // // iti kausīdyavargo viṃśaḥ // cittañca vāk tathā karma saṃyojanantu pāpakam / narakapretatiryakkṣutkausīdyāni vidurdaśa // // iti dvitīyam udānam // atha tṛtīyam udānam (karuṇādānaśīlāni kṣāntirvīryamathāpi ca / dhyānaṃ prajñātha nirvāṇo mano bhikṣuśca te daśa // ) (21) karuṇāvargaḥ karuṇā māteva hitakāriṇī bhavati kṛpā sarveṣu bhūteṣu māteva hitakāriṇī / yāṃ samāśritya puruṣāḥ prayānti sukhamuttamam // Dhs_21.1 // dayānveṣīha puruṣaḥ sarvasattvahite rataḥ / pūjanīyaḥ satāṃ yāti pretya svarge ca modate // Dhs_21.2 // dayāvantaḥ sadāvarta sarvabhūtahite ratam / tamevaṃ puruṣaṃ nityaṃ praṇamanti divaukasaḥ // Dhs_21.3 // karuṇānvito devalokaṃ gacchati prayāti devalokaṃ ca śīlavān karuṇānvitaḥ / kṛpānvitaḥ sa puruṣo candramā iva śobhate // Dhs_21.4 // sukhārthinā karuṇā sevitavyā āśrayanti ca bhūtāni gataśokā gatavyathā / tasmād dayāprayatnena sevitavyā sukhārthinā // Dhs_21.5 // kāruṇyena yaśavṛddhirbhavati yasya vāk kāyacitte (ca) kāruṇyena vibhūṣite / tasya mitramayā lokā bhavanti yaśasā vṛtāḥ // Dhs_21.6 // kāruṇyārdrasya viduṣo nirvāṇaṃ yāti kāruṇyārdrasya viduṣo nityaṃ mṛdvindriyasya ca / samyagdṛṣṭiprayatnasya nirvāṇaṃ nāti dūrataḥ // Dhs_21.7 // kāruṇyavibhūṣitā manuṣyalokaṃ devavad bhūṣayanti manuṣyaloke te devā ye kāruṇyena vibhūṣitāḥ / kāruṇyena daridrā ye te daridrāḥ satāṃ matāḥ // Dhs_21.8 // mṛdvāśayā martyāḥ sādhavaḥ mṛdvāśayā hi ye martyāḥ sādhuvat kāñcanopamāḥ / kāruṇyamakṣayaṃ yeṣāṃ sadā manasi vartate // Dhs_21.9 // ke dharmaparāyaṇā bhavanti? te ca sattvāḥ sadodyuktā nityaṃ dharmaparāyaṇāḥ / yeṣāṃ kāruṇyadīpena hṛdayaṃ samprakāśitam // Dhs_21.10 // na rātrau na divā teṣāṃ dharmo hi vinivartate / yeṣāṃ sarvāsvavasthāsu karuṇābhirataṃ matam // Dhs_21.11 // kāruṇyaṃ śītalaṃ cittam kāruṇyaśītalaṃ cittaṃ sarvasattvahite ratam / bhuktvā saukhyaṃ nirupamaṃ paścād gacchati nirvṛtim // Dhs_21.12 // kāruṇyamavināśi dhanam kāruṇyaṃ munibhiḥ śastaṃ kāruṇyaṃ nirmalaṃ saraḥ / kāruṇyaṃ doṣanirghāti kāruṇyaṃ dhanamavyayam // Dhs_21.13 // guṇānāṃ bhūṣaṇaṃ cāgraṃ sarvadoṣavighātakam / kāruṇyārdrā hi paramaṃ prayānti dhanamacyutam // Dhs_21.14 // kāruṇyaṃ (vai) dhanaṃ yasmānmādhuryapayasā yutam / na dāhaḥ krodhajastasya hṛdaye sampravartate // Dhs_21.15 // kāruṇyanāvamāruhya janā bhavasāgaraṃ taranti kāruṇyanāvamāruhya prītirdhairyaparāyaṇaḥ / tridoṣormimahāvege bhrāmyate bhavasāgare // Dhs_21.16 // karuṇāyāḥ paribhāṣā guṇānāmadvayaṃ śreṣṭhaṃ vinā cittena bhūṣaṇam / sādhūnāṃ dayitaṃ nityaṃ kāruṇyamiti kathyate // Dhs_21.17 // mārdavaṃ yasya hṛdaye vilīnamiva kāñcanam / sa jano hi tu kalpānte duḥkhādāśu vimucyate // Dhs_21.18 // dayāloḥ śreyāṃsi rohanti yasya pātrīkṛtaṃ cittaṃ mārdaveṇa samantataḥ / śreyāṃsi tasya rohanti kedāra iva śālayaḥ // Dhs_21.19 // cetogṛhe nidhānaṃ tadavyayaṃ (sarva)dehinaḥ / nirvāsayati dāridrayaṃ nṛṇāmadhyāśayaṃ mahat // Dhs_21.20 // tīkṣṇendriyasyāśāntasya nidhyānasya vicāriṇaḥ / viṣayeṣu pramattasya duḥkhaṃ naiva pradhāvati // Dhs_21.21 // maitreṇa cetasā nityamanukampādayā parāḥ / te hetuphalatattvajñā duḥkhapāśād vinirgatāḥ // Dhs_21.22 // na saṅkalpe mano yeṣāṃ ramate doṣavarjitam / te doṣabhayanirmuktāḥ padaṃ gacchantyanuttaram // Dhs_21.23 // kṣāntikriyāsamāyukte mitravānakutobhayaḥ / priyo bhavati loke 'smin paścād deveṣu modate // Dhs_21.24 // dayāratnaṃ sadā sevyam mātṛvat pitṛvaccaiva sarvalokasya te janāḥ / dayāratnaṃ sadā yeṣāṃ manasi sthitamuttamam // Dhs_21.25 // kṛpaiva sukhasya mūlamasti sukhasya ca paraṃ mūlaṃ kṛpaiva parikīrtitā / (hṛdi) yasya kṛpā nāsti sa duḥkhī parikīrtyate // Dhs_21.26 // maitrī eva sukhāvahā ekasatyottaraṃ brahma ekasyānuttaraṃ śivam / ekavidyā paraṃ mātā maitrī caikā sukhāvahā // Dhs_21.27 // ahiṃsakā eva dhanyāḥ ahiṃsakāḥ sadā dhanyāḥ saddṛṣṭiḥ paramā śubhā / etad ṛju sadā satyaṃ pāpānāṃ cāpi varjanam // Dhs_21.28 // karuṇāyā māhātmyam karttavyaḥ puruṣaistasmāt kṛpāsaṃvegamānasaiḥ / dānaśīlakṣamāmaitrījñānābhyāsaśca nirmalaḥ // Dhs_21.29 // // iti karuṇāvarga ekaviṃśaḥ // (22) dānavargaḥ śuddhāśuddhadānaparibhāṣā guṇadvādaśasaṃyuktaṃ malairdvādaśabhirvinā / dānaṃ bhavati śuddhaṃ tad viparītaṃ sakalmaṣam // Dhs_22.1 // dānarahitā eva puruṣādhamāḥ devānāmatha (vā) nṛṇāṃ dhanasya balamuttamam / dānena rahitā pāde patanti puruṣādhamāḥ // Dhs_22.2 // lobhamātsaryamalināḥ putradāravaśānugāḥ / manujā nidhanaṃ yānti kevalāhārakāṃkṣiṇaḥ // Dhs_22.3 // lobhagranthivimokṣāya yāñcāvṛkṣakṣayāya ca / tamonicayanāśāya pradānamiha dīyate // Dhs_22.4 // dātā paralokaṃ gacchati aghatāṃ carate dānaṃ dātāpi tadanantaram / mārgasandarśavad dānaṃ paralokaṃ samṛcchati // Dhs_22.5 // dānāmbhasi narāḥ snātvā śīlormiparibhāvite / jñānavistīrṇa(vimalaṃ) pāraṃ duḥkhasya yānti vai // Dhs_22.6 // doṣanāśakāḥ trayo dīpāḥ puruṣeṇa trayo dīpāḥ prajvālyā hitamicchatā / dānaṃ śīlaṃ tathā jñānamete doṣavināśakāḥ // Dhs_22.7 // tṛṣṇāvivarṇā durgandhivitarkormijhaṣākule / duḥkhārṇave plutā hyete jñānaśīleṣu rakṣitāḥ // Dhs_22.8 // kleśasya bheṣajaṃ dānaṃ, śīlaṃ, jñānam kleśavyādhinihantārastrayo vai bheṣajāḥ smṛtāḥ / dānaṃ śīlaṃ tathā jñānamete nityaṃ sukhāvahāḥ // Dhs_22.9 // pramādaviṣamaṃ (cittaṃ) saṃkalpakuṭilaṃ laghu / vadhyate bandhanairetaistribhirjñānādibhirnṛṇām // Dhs_22.10 // doṣāgnibhiḥ (sadā) pluṣṭo yairidaṃ dahyate tadā / dānādijñānayogena hatvā gacchati nirvṛtim // Dhs_22.11 // na dānajñāna śīleṣu yeṣāṃ sammiśritā matiḥ / te nityaduḥkhitāḥ sattvāḥ sukhaṃ teṣāṃ na vidyate // Dhs_22.12 // dātāro mātsaryamalavarjitā bhavanti adānavrīḍitasukhāścittadoṣeṇa vañcitāḥ / bhavanti vibudhāḥ hitvā tasmād dānaparo bhavet // Dhs_22.13 // dānotkarṣakramairyuktāḥ mātsaryamalavarjitāḥ / bhavanti hṛṣṭamanaso devāḥ krīḍāparāyaṇāḥ // Dhs_22.14 // kṣutpipāsāmayo vahnirya pradhānaṃ pradhāvati / mātsarya vai phalaṃ sarva taduktaṃ tattvabuddhibhiḥ // Dhs_22.15 // dānapraśaṃsā yo dadāti sukhaṃ tasya nīyate jāyate sukham / sukhaṃ bhavati dānāddhi tasmād dānaṃ praśasyate // Dhs_22.16 // lokālokakaraṃ dānaṃ gacchantamanugacchati / gataṃ ca mantradānena yujyate bhadravatsalaiḥ // Dhs_22.17 // avisaṃvādakaṃ sthānametaduktaṃ tathāgataiḥ / avisaṃvādakatvācca nityaṃ dānaparo bhavet // Dhs_22.18 // dānī bhavārṇavaṃ tarati mātsaryāriṃ vinirjitya kṛtvā cittaṃ śubhānvitam / ye prayacchanti dānāni te taranti bhavārṇavam // Dhs_22.19 // kṣayaistu trividhairdānaṃ triṣukāraṃ tridhārjitam / tasya kṣatānvitasyaivaṃ phalaṃ dṛṣṭaṃ tricakṣuṣā // Dhs_22.20 // kaḥ mārgaḥ sukhāvahaḥ? dānamādau sadā deyaṃ śīlaṃ labhyaṃ prayatnataḥ / tṛṣṇā jñānena hantavyā mārga eṣa sukhāvahaḥ // Dhs_22.21 // anityā pāpikā tṛṣṇā lokasyāhitakārikā / na śakyaṃ tadvinā śreyaḥ prāptuṃ padamanuttamam // Dhs_22.22 // adānasya pariṇāmaḥ adāne na manaḥ kārya nityaṃ dānarato bhavet / adānāt kṣutpipāsābhyāṃ dahyate pretabhūmiṣu // Dhs_22.23 // dānena śīlarakṣā sadā kāryā rājā bhavati dānena cakravartī sudhārmikaḥ / dānabhūmiṃ samāśritya śīlaṃ rakṣanti paṇḍitāḥ // Dhs_22.24 // śīlavānapi kālajño 'jñānād (vai) parimucyate / duḥkhanairyāṇiko mārgaḥ śasto 'yaṃ munipuṃgavaiḥ // Dhs_22.25 // taṃ viditvā mahāvīro nityaṃ dānarato bhavet / adā(nā)dapi deveṣu devā hi na sukhā matāḥ // Dhs_22.26 // dānī yatra kutrāpi vasan sukhī bhavati ājanmavipine martyā bhavanti sukhabhāginaḥ / dānasya tatphalaṃ sarvacetanābhāvitasya hi // Dhs_22.27 // tiryakṣvapi samutpannā bhavanti sukhabhāginaḥ / tatsarva dānajaṃ saukhyaṃ kathayanti manīṣiṇaḥ // Dhs_22.28 // yat pretāḥ pretabhavane bhavatyākārabhojinaḥ / svayaṃ kṛtasya dānasya phalaṃ bhavati tādṛśam // Dhs_22.29 // dānavirahitasya durdaśā bhavati (na)dadyāt kṣutpipāse ca dahyante yena dehinaḥ / sarvadā na tapastābhyāṃ phalaṃ bhavati śītalam // Dhs_22.30 // pramādī mṛtyusamaye dāhaṃ prāpnoti pūrva pramādacārī yo na dānādiṣu vartate / sa paścānmṛtyusamaye dahyate svena cetasā // Dhs_22.31 // dānasya phalam priyo bhavati dānena cetasāmapi tuṣyati / paścād bhavati sa śrīmān dānasya phalamīdṛśam // Dhs_22.32 // yatra dānādi cittasyāstyupabhogāya sarvadā / tatra nirdhanataiṣā vā dayayā parirakṣitam // Dhs_22.33 // yad bhujyate sadā cittaṃ gurubhyaścāpi dīyate / yad vanaṃ śobhanaṃ dṛṣṭaṃ viparītaṃ yathā tṛṇam // Dhs_22.34 // durbalānāṃ sadārtānāṃ sattvānāṃ cakṣuranvitam / dānaṃ niḥkalpasaṃyantramasmiṃlloke paratra ca // Dhs_22.35 // manuṣyabhūmau dānasya phalam manuṣyabhūmau dānāni dattvā yānti śubhāṃ gatim / na devā dānapatayaḥ phalabhūmirasau matā // Dhs_22.36 // karmamāhātmyam karmabhūmirmanuṣyāṇāṃ phalabhūmiḥ surālayaḥ / karmāyattaṃ phalaṃ sarva na phalaṃ syādahetukam // Dhs_22.37 // ko mṛtaiḥ samaḥ? dhyānādhyayananirmukto dānaśīlavivarjitaḥ / suvarṇakaṃkaṇairyukto jīvannapi mṛtaiḥ samaḥ // Dhs_22.38 // sa jīvati hi loke 'smin yo dharmamanuvartate / dharmamūḍhaḥ sadā mūḍho jīvannapi mṛtaiḥ samaḥ // Dhs_22.39 // ajñānī tu bāliśa eva manuṣyacarmaṇā channastiryag bhavati bāliśaḥ / yasya jñānapradīpena hṛdayaṃ nāvabhāsitam // Dhs_22.40 // bhavatyetāvatā puruṣaḥ yaḥ śīlamanuvartate / śīlabhraṣṭaḥ pumān sarvaścābhistutyo 'parākramaḥ // Dhs_22.41 // dānahīnaḥ pretavigrahavān dānahīnaḥ pramādī (ca) pāpacārī calendriyaḥ / nāsau martya iti jñeyaḥ preto vigrahavānayam // Dhs_22.42 // jñānena hīno mṛta eva jñānaśīlavinirmukto dānaratnavivarjitaḥ / jīvamāno 'pi puruṣo mṛta ityabhidhīyate // Dhs_22.43 // ko devaḥ? dānaśīlatapodhyānād vīryasmṛtisamādhimān / puruṣaḥ puruṣaireje devairapi sa vandyate // Dhs_22.44 // guṇavāṃstu naro vandyaḥ nirguṇaḥ paśubhiḥ samaḥ / guṇāguṇavidhijño yaḥ sa deva iti kathyate // Dhs_22.45 // keṣāṃ saphalaṃ jīvanam? sujīvitaṃ bhavettasya yasya tyāge sthitaṃ manaḥ / nahi tyāgavinirmuktaṃ jīvitaṃ jīvanaṃ matam // Dhs_22.46 // dānaṃ nityaṃ sukhāvaham pañcagatyupapannānāṃ sattvānāṃ svena karmaṇā / mātṛvat pitṛvad dṛṣṭaṃ dānaṃ nityaṃ sukhāvaham // Dhs_22.47 // dānaratā bhavasaṅkaṭānmucyante etāṃ bhūmimavasthāpya sattvo dānarato bhavet / dānaśīlaratā nityaṃ mucyante bhavasaṅkaṭāt // Dhs_22.48 // // iti dānavargo dvāviṃśaḥ // (23) śīlavargaḥ śīlaṃ sūrya iva śobhate dhanānāmuttamaṃ śīlaṃ sūryo jyotiṣmatāmiva / vihāya gacchati dhanaṃ śīlaṃ sthitamivāgrataḥ // Dhs_23.1 // śīlena tridaśān yāti dhyānagocarameva vā / nāsti śīlasamaṃ jyotirasmiṃlloke paratra ca // Dhs_23.2 // alpena hetunā svarga prāpnoti svargakāmikaḥ / tasmād duścaritaṃ hitvā nityaṃ sucarito bhavet // Dhs_23.3 // cetanābhāvitaṃ dānaṃ śīlaṃ ca parirakṣitam / nīyate devasandattaṃ pañcakāmaguṇānvitam // Dhs_23.4 // surakṣitena śīlenaiva sukhaṃ prāptuṃ śakyate na mātā na pitā nārthā dayitā nāpi bāndhavāḥ / na sukhā (ste) tathā dṛṣṭā yathā śīlaṃ surakṣitam // Dhs_23.5 // śīlavān puruṣo sukhamavāpnute śīlaṃ trāṇamihāmutra śīlaṃ gatirihottamam / śīlavān puruṣo nityaṃ sukhāt sukhamavāpnute // Dhs_23.6 // dānaśīlasamācārā ye narā śubhacāriṇaḥ / te yānti devasadanaṃ racitāḥ svena karmaṇā // Dhs_23.7 // nidhānamavyayaṃ śīlaṃ śīlasaukhyamatarkitam / śīlādhikā hi puruṣā nityaṃ sukhavihāriṇaḥ // Dhs_23.8 // śīlaṃ rakṣatu medhāvī yathā yānaṃ sukhatrayam / praśaṃsāvṛttalābhaṃ ca pretya svarge ca modate // Dhs_23.9 // śīlavān nirvāṇaṃ prāpnoti śīlavān yo hi puruṣaḥ śīlamevāti sevate / sasukho nirvṛttiṃ yāti yatra mṛtyurna vidyate // Dhs_23.10 // anādimati saṃsāre tṛṣṇāmohādibhirvṛte / jyotirbhūta sadāśīlaṃ tasmācchīlamanāvilam // Dhs_23.11 // śīlaṃ dhanamasaṃhārya rājacaurodakādibhiḥ / tasmācchīlaṃ sadā sevyaṃ dauḥśīlyaṃ ca vigarhitam // Dhs_23.12 // śīlābhiratapuruṣaḥ nirvāṇaṃ hyantike sthitam / śīlavān puruṣo dhanyaḥ śīlavāṃścāpi sevyate // Dhs_23.13 // ravivad bhrājate śīlaṃ dauḥśīlyaṃ caiva garhitam / nirmalaṃ vītakāntāraṃ nirjvaraṃ vītakāṅkṣi ca // Dhs_23.14 // śīlapraśastasambuddhairnirvāṇapuragāmikam / āyuryāti dhruvaṃ dhīmān nityaṃ śīlenaṃ vṛṃhitam // Dhs_23.15 // śīlarahitāḥ paśubhiḥ samāḥ na bibhenmṛtyukāle ca śīlena parirakṣitaḥ / śīlamādyantakalyāṇaṃ sarvasaukhyapravartakam / śīlavān puruṣo dhanyo dauḥśīlyābhirataḥ paśuḥ // Dhs_23.16 // tīraṃ naiva samāyānti puruṣāḥ śīlavarjitāḥ / kāryākārya na vindanti tasmācchīlaṃ samācaret // Dhs_23.17 // śīlavastreṇa ye channāste channāḥ puruṣā matāḥ / śīlena varjitā ye tu nagnāste paśubhiḥ samāḥ // Dhs_23.18 // śīlavān puruṣaḥ svarga gacchati śīlavān puruṣaḥ svagamudyānamiva gacchati / bandhuvanmanyate tatra śīlavān (su) pramāgataḥ // Dhs_23.19 // śuciśīlasamācārāḥ śubhadharmasamanvitāḥ / devalokopagāsteṣu janāḥ sukṛtakāriṇaḥ // Dhs_23.20 // śīlena paribṛṃhitā guṇā vardhante yo na prārthayate kāmān śīlavān puruṣaḥ sadā / guṇāstasya pravardhante śīlena paribṛṃhitāḥ // Dhs_23.21 // śīlaṃ svargasya sopānam mahārghamuttamaṃ śīlamasmiṃlloke paratra ca / tasmāt prahāya traiguṇyaṃ śīlameva sadā caret // Dhs_23.22 // devebhyo rocate taddhi trāṇaṃ śīlaṃ śubhānvitam / bhāvitaṃ paramaṃ dhanyaṃ paralokopagāmikam // Dhs_23.23 // śīlavān yadi jānīyāt phalaṃ śīlasya yādṛśam // Dhs_23.24 // śastraṃ sutīkṣṇamādāya vāṇaṃ chindyādihātmanaḥ / astropamasya nindyasya abhisaukhyasamanvitam // Dhs_23.25 // śīlasya phalaṃ sugatena pradarśitam phalaṃ śīlasya vimalaṃ sugatena pradarśitam / ādau śastaṃ tathā madhye nidhane śastameva tat // Dhs_23.26 // phalaṃ śīlasya vipulaṃ sukhāt sukhamuttamam / śīlacaryā paraṃ saukhyaṃ dhanacaryā na tādṛśī // Dhs_23.27 // narā dhanena hīyante śīlena na kathañcana / śocate puruṣastena pṛthak vā tadvirājate // Dhs_23.28 // śubhaṃ tasmānmunivaraiḥ praśastaṃ sārvagāmikam / udyānamiva gacchanti puruṣāḥ śubhacāriṇaḥ / devalokasamaṃ teṣāṃ saukhyānāmākaraṃ (param) // Dhs_23.29 // svargagamanārtha śīlaṃ samācaret suśīlitasya śīlasya bhakṣitasyāpyanekaśaḥ / phalaṃ vipacyate svargastasmācchīlaṃ samācaret // Dhs_23.30 // śīlaṃ svargasya sopānamākaraṃ sukhanirvṛte / śīlavarjī hi puruṣo na kvacit sukhamedhate // Dhs_23.31 // śīlavān asaṃkhyāni saukhyāni labhate śīlāmbhasā prasannena viprakīrṇena sarvadā / snātvā gacchanti puruṣā devaloke ca nirvṛte / yaddivyamālyābharaṇairdivyaiḥ saukhyaiḥ samanvitāḥ // Dhs_23.32 // ramate devabhavane tat sarva śubhahetukam / asaṃkhyāni ca saukhyāni vardhamānāni sarvadā // Dhs_23.33 // labhate puruṣaḥ sarva yaḥ śīlamanuvartate / śubhacārī sadā satyaḥ pūjyate so 'parājitaḥ // Dhs_23.34 // anekasaukhyadāyakaṃ śīlamācaraṇīyam śubhena śobhate martyaḥ pūjyate rājabhiḥ sadā / śubhena śobhate martyastasmācchīlaṃ samācaret // Dhs_23.35 // anekasaukhyajanakaṃ sarvamāśvāsakārakam / śīlaṃ sucaritaṃ kārya duṣkṛtaṃ ca vivarjayet // Dhs_23.36 // ye dānaśīlakarttāraḥ svargatadgatamānasāḥ / teṣāṃ sakalmaṣaṃ śīlaṃ viṣamiśraṃ yathaudanam // Dhs_23.37 // nānāvidhasya śīlasya rakṣitasyāpyanekaśaḥ / śubhakāryavipākāya deveṣu paripacyate // Dhs_23.38 // śīlāmbhasā prasanneṣu saṅkīrṇeṣu ca sarvadā / snātvā gacchanti manujā devāṃścātyantikaṃ sukham // Dhs_23.39 // dānaśīlāḥ sadā dāntāḥ sarvabhūtahite ratāḥ / jñānayuktā maitracitā gatāste devasammitim // Dhs_23.40 // hatadoṣāḥ kriyāvantaḥ śīlaratnena bhūṣitāḥ / sarvasattvadayāvantaḥ suralokeṣu te budhāḥ // Dhs_23.41 // viśuddhakāñcanaprakhyā nirdhmātamalakalmaṣāḥ / samyak karma susaṃlagnā devalokeṣu te budhāḥ // Dhs_23.42 // sarvasattvadayāvantaḥ sarvasattvahitaiṣiṇaḥ / sarvapāpaviraktā ye teṣāṃ vāsaḥ surālaye // Dhs_23.43 // ahanyahani ye śīlaṃ rakṣanti suparīkṣakāḥ / ahanyahani teṣāṃ hi sukhaṃ bhavati naikaśaḥ // Dhs_23.44 // śīlavājinamārūḍhā devabhavanaṃ prayānti śīlavājinamārūḍhāḥ puruṣāstattvacintakāḥ / prayānti devabhavanaṃ krīḍāyuktamanekaśaḥ // Dhs_23.45 // yā krīḍā devabhavane yacca saukhyamanuttamam / tat samagrasya śīlasya phalamuktaṃ tathāgataiḥ // Dhs_23.46 // devasukhaṃ śīlajameva yaddivyamālyābharaṇā divyāmbaravibhūṣitāḥ / krīḍanti vibudhāḥ sarve tatsarva śubhahetukam // Dhs_23.47 // padmotpalavane ramye vanopavanabhūṣite / svarge ramanti ye devāstat sarva śubhajaṃ phalam // Dhs_23.48 // yadākāśa ivātasthurdivyaratnavibhūṣitāḥ / virājante 'malā devāstacchīlasya mahat phalam // Dhs_23.49 // yatkānaneṣu ramyeṣu citreṣu puṣpiteṣu ca / ramanti giripṛṣṭheṣu surāstacchīlajaṃ phalam // Dhs_23.50 // svagṛhaṃ hi yathā martyāḥ praviśanti gatavyathāḥ / tathā śīlasamācārāḥ prayānti tridivaṃ narāḥ // Dhs_23.51 // etat sujīvitaṃ śreṣṭhaṃ yacchīlaparirakṣaṇam / maraṇānāṃ paraṃ mṛtyuḥ yacchīlaparivarjanam // Dhs_23.52 // śīlamanupamaṃ kāryam etān guṇān sadā matvā priyatvamapi cātmanaḥ / śīlaṃ surakṣitaṃ kārya dauḥśīlyaṃ ca vivarjayet // Dhs_23.53 // śīlacārī sadā dāntaḥ kṣamāvāṃśca sudarśanaḥ / sopānamiva cārūḍhaṃ prayātyānandasannidhim // Dhs_23.54 // śīlena plavabhūtena saṃsārottaraṇam phalaṃ śīlasya tu sukhaṃ devalokeṣu pacyate / śīlena plavabhūtena saṃsārāduttaranti ca // Dhs_23.55 // śīlāmbhasā viśuddhā ye svāyattā dhīracetasaḥ / jāmbūnadamayaiḥ puṣpaiste 'trārcanti divaukasaḥ // Dhs_23.56 // ye navādātamanaso nityaṃ śīlena bhūṣitāḥ / te yānti devasadanaṃ yatra saukhyamanantakam // Dhs_23.57 // saukhyāt saukhyataraṃ yānti narāḥ sukṛtakāriṇaḥ / krīḍanti devasadane śīlena paribṛṃhitāḥ // Dhs_23.58 // śīlasopānamārūḍhāḥ sugatiṃ prayānti śīlasopānamāruhya jñānena paribṛṃhitāḥ / narāḥ prayānti sugatiṃ jñānena ca parāyaṇā // Dhs_23.59 // suprasannena manasāśīlaṃ yadabhirakṣitam / tasya śīlasya śītasva sukhametadupasthitam // Dhs_23.60 // śīlasya pariṇāmo sukhadāyakaḥ surakṣitasya śīlasya bhāvitasyāpyanekaśaḥ / pariṇāme sukhībhūtvā nirvāṇaṃ cādhigacchati // Dhs_23.61 // śīlaṃ rakṣatyupāyena śīlaṃ nayati saṅgatim / tasmācchīlaṃ sadā rakṣyaṃ pariṇāmo 'sya śītalaḥ // Dhs_23.62 // mṛtyukāle samutpanne śīlavānakutobhayaḥ / na me durgatinā trāṇaṃ śīlaṃ hi trāṇamuttamam // Dhs_23.63 // kutsitaśīlasya kutsitaḥ pariṇāmaḥ kācābhrapaṭalaṃ yasya śīlaṃ bhavati kutsitam / sa kutsitena śīlena kutsito jāyate naraḥ // Dhs_23.64 // śīlavirahitaḥ mūḍho bhavati svargamapi na yāti śīlamūlena labdhvedaṃ sukhaṃ svargeṣu dehibhiḥ / tṛṣṇākṣayo na bhavati sa paścāt paritapyate // Dhs_23.65 // tasmācchīlavatā nityaṃ śīlameva viśiṣyate / niḥśīlaḥ puruṣo mūḍho na svargamadhirohati // Dhs_23.66 // pañcakāmopamaṃ divyaṃ yadidaṃ bhujyate sukham / tacchīlasya viśuddhasya prāpyate hi phalaṃ mahat // Dhs_23.67 // yattejaḥ kāñcanasyāsya meruparvataśālinaḥ / tacchīlatejasastejaḥ kalāṃ nārhati ṣoḍaśīm // Dhs_23.68 // dīpyamānaiḥ sadā śīlaiḥ nirdhātukanakatviṣā / saṃyuktāstridivaṃ yānti paṇḍitā svena karmaṇā // Dhs_23.69 // trividhaśīlasya trividhaṃ phalam hīnamadhyaviśiṣṭasya śīlasya trividhasya vai / phalaṃ hi trividhaṃ dṛṣṭaṃ hīnamadhyottamaṃ tathā // Dhs_23.70 // pramādarahitaṃ śīlamapramādopabṛṃhitam / nityaṃ tat sukhadaṃ dṛṣṭaṃ dharmateyaṃ vyavasthitā // Dhs_23.71 // śīlaprabhayā sūryasahastrasyādi parābhavaḥ śīlodbhavā yā vimalā prabhā bhavati dehinām / na sā sūryasahastrasya saṃyuktasya bhaviṣyati // Dhs_23.72 // śīlaṃ saptavidhaṃ ramyaṃ yo rakṣati narottamaḥ / sa kāmaṃ bhuñjati phalaṃ sugatena ca deśitam // Dhs_23.73 // śīlacaryā vinā svarga na yānti śīlacaryā samāśritya samyagdarśanatatparaḥ / martyalokād divaṃ yānti na kaṣṭaṃ tapacāriṇaḥ // Dhs_23.74 // yacchīlaṃ śīlasaṃsparśa pariṇāme 'pi śītalam / niṣevate sadāmūḍhaḥ sa paścāt paritapyate // Dhs_23.75 // saptavidhena śīlena devasānnidhyaṃ prāpyate śīlaṃ saptavidhaṃ dhanyamavisaṃvādakaṃ padam / śīlena rakṣitaḥ puruṣo devānāmantikaṃ gataḥ // Dhs_23.76 // śīlena śobhanaṃ phalaṃ milati yathā pakṣairdṛḍhaiḥ pakṣī svedacchatraṃ nihanti (vai) / tathā naro dṛḍhaḥ śīlairdevalokāya kalpyate // Dhs_23.77 // śrutimātraṃ ca (tacchīlaṃ) ramyād ramyataraṃ ca tat / labhate puruṣaḥ kartā phalaṃ śīlasya śobhanam // Dhs_23.78 // dānaśīlataporatnaṃ hṛdayaiśca samāśritam / devatā vā manuṣyo vā labhate paramaṃ padam // Dhs_23.79 // antarbahiśca niḥsārāḥ puruṣā dharmavarjitāḥ / saṃsārāt phalakāṅkṣibhyaḥ saddharmo na (ca) rocate // Dhs_23.80 // antarbahiśca ye sārāste narā vastuto dṛḍhāḥ / ye dharmacāriṇaḥ śāntāḥ parasattvahitaiṣiṇaḥ // Dhs_23.81 // anuttaraḥ śīlavatāṃ sugandhaḥ na ketakī campakapuṣpagandhā, tamālake nāgarucaśca gandhaḥ / prayānti gandhā hiṃ yathā sureṇa, anuttaraḥ śīlavatāṃ sugandhaḥ // Dhs_23.82 // dauḥśīlyaṃ sadā varjyam tasmācchīlaṃ sadā kārya dānajñānatapodhanaiḥ / dauḥśīlyaṃ ca sadā varjyaviṣaśastrānalopanam // Dhs_23.83 // śīlena eva sukhamavāpnute evaṃ surakṣitaṃ śīlaṃ narān nayati saṅgatim / na hi śīlādṛte kaścit padaṃ sukhamavāpnute // Dhs_23.84 // devaguṇasadṛśaṃ śīlaṃ sadācaret tasmād devaguṇaṃ matvā śīlameva sadācaret / na śīlasadṛśaṃ kiñcidanyat trāṇamihāsti vai // Dhs_23.85 // // iti śīlavargastrayoviṃśaḥ // (24) kṣāntivargaḥ kṣamābhūṣaṇenaiva bhūṣito bhavati pumān kṣāntyā vibhūṣitaḥ jīva bhūṣito netarairdhanaiḥ / dhanaṃ vinā samāyāti kṣāntiṃ naiva kathañcana // Dhs_24.1 // kṣamāvān puruṣaḥ sarvapriyo bhavati dehinām / pūjyate daivatairnityaṃ tasmāt kṣāntiḥ parantapa ! // Dhs_24.2 // kṣamāvān puruṣaḥ sarvatra pūjyate kṣamāvān puruṣaḥ sarvaiḥ krodhadoṣairvivarjitaḥ / yaśasā pūjyate nityamiha loke paratra ca // Dhs_24.3 // kṣāntidhanaṃ sarvottamam kṣāntirdhanaṃ dhanaṃ śīlaprajñāvardhanameva ca / dhanānyanyāni śastāni na hitasya kathañcana // Dhs_24.4 // sadbhiḥ kṣamāvāneva pūjyate pūjyate satataṃ sadbhiryaśasā caiva pūjyate / kṣamāvān puruṣaḥ sarvastamāt kṣāntiparo bhavet // Dhs_24.5 // krodhaviṣasya kṣamaiva bheṣajam kṣāntiḥ krodhaviṣasyāsya bheṣajaṃ paramaṃ matam / kṣāntyāvināśitaḥ krodho 'narthāyopajāyate // Dhs_24.6 // jñānaśīlābhibhūtānāṃ bāliśānāṃ viśeṣataḥ / pratīpakārya kurute kṣāntirmārganidarśikā // Dhs_24.7 // kṣamāvanta eva loke dhaninaḥ sa dharmadhanahīnānāṃ bhramatāṃ gatipañcake / yeṣāṃ kṣāntimayaṃ dravyaṃ te loke dhaninaḥ smṛtāḥ // Dhs_24.8 // tamonicayakāntāre dṛḍhakrodhena dustare / kṣāntyā yathā smṛtāḥ sadbhistaranti khula mānavāḥ // Dhs_24.9 // saddharmapāṭhanaṣṭānāṃ deśikā kṣāntiruttamā / apāyabhayabhītānāṃ na bhayaṃ kṣāntirucyate // Dhs_24.10 // nṛṇāṃ kṣāntiḥ sukhāvahā sukhāvahā sadā nṛṇāṃ duḥkhasya ca vighātikā / kṣemasamprāpikā nityaṃ viśvāsaguṇakārikā // Dhs_24.11 // śubhāsti nāyikā dhanyā hyaśubhebhyo vivarjitā / mokṣasaṃdeśikā puṃsāṃ saṃsārabhayanāśikā // Dhs_24.12 // kṣāntiḥ narakāgnivināśikā svargasopānabhūtā ca svargasopānabhūtā sā narakāgnivināśikā / trāyate pretalokātsā tiryagyonau tathaiva ca // Dhs_24.13 // kṣāntiḥ sanmārgāmṛtadīpikā sā guṇaudhaiḥ sadā pūrṇā śivā bhavati dehinām / sā praśaste sukhe prāpte kṣāntiḥ kāryā prayatnataḥ / sarvalokasya māteva sanmārgāmṛtadīpikā // Dhs_24.14 // // iti kṣāntivargaścaturviṃśaḥ // (25) vīryavargaḥ deśakriyāyuktāni kāryāṇi siddhayanti deśakālopapannasya kriyātithyocitasya ca / nyāyenārabhyamāṇasya vīryasya sakalaṃ phalam // Dhs_25.1 // nyāyadeśakriyāhīnā adharmeṇa vivarjitāḥ / sīdanti kāryanikarā vīryeṇa parivarjitāḥ // Dhs_25.2 // ārabdhavīryā mokṣaṃ prāpnuvanti dhyānenārabdhavīryeṇa mokṣaṃ gacchanti paṇḍitāḥ / bhavakṣipta ivākāro devaloke prayānti ca // Dhs_25.3 // yānyārabdhāni kāryāṇi vīryavad balinā nṛṇā / tāni tāni prasiddhāni vipulāni bhavanti ca // Dhs_25.4 // ye 'rthā lokottare siddhā ye ca lokeṣu sammatāḥ / te vīryeṇa prasādhyante vīryahīnā na jātu vai // Dhs_25.5 // mandavīrya cirotsāhaṃ saddharmeṇa vivarjitam / naro viśati lokaṃ (ca) śaśāṅkamiva kalmaṣam // Dhs_25.6 // vīryavattā paramāṃ gatiṃ pradadāti āryāṣṭāṅgena mārgeṇa na jñānaparipālitaḥ / vīryavattāmahotsāho prayāti paramāṃ gatim // Dhs_25.7 // bodhiḥ vīryeṇāvāpyate vīryaṇāvāpyate bodhiḥ svavīryeṇa tathā mahī / arhattvaṃ vīryavadbhiśca tasmānnāgnisamā gatiḥ // Dhs_25.8 // uttamasthānaprāptyartha vīryārambhe matiḥ kāryā tasmād devān guṇān matvā vīryavān niyatendriyaḥ / vīryārambhe matiṃ kuryārnnāsti vīryasamarthanam // Dhs_25.9 // vīryārthī smṛtimān yaśca naro jñānaparāyaṇaḥ / prayātyanuttamaṃ sthānaṃ jarāmaraṇavarjitam // Dhs_25.10 // // iti vīryavargaḥ pañcaviṃśaḥ // (26) dhyānavargaḥ svasthaḥ kaḥ? asaṃsaktamaternityaṃ nityaṃ dhyānavihāriṇaḥ / viśuddhamanaso nityamekāgrabhiratasya ca // Dhs_26.1 // yasyaikāgrakaraṃ cittaṃ tasya doṣā na bādhakāḥ / sa doṣabhayanirmuktaḥ svastha ityabhidhīyate // Dhs_26.2 // ekāgrābhiratañceto vivekamanudhāvati / sarvatarkavinirmuktaḥ svastha ityabhidhīyate // Dhs_26.3 // cittasyaikāgratāṃ varṇayati yasya cittaṃ dhruvaṃ śāntaṃ nirvāṇābhirataṃ sadā / na tasyendriyajā doṣā bhavasya śubhahetavaḥ // Dhs_26.4 // yacca dhyānakṛtaṃ saukhyaṃ yacca (cittaṃ) samādhijam / cittaṃ tatsarvamekāgramate bhavati dehinaḥ // Dhs_26.5 // yatiḥ alaukikaṃ sukhaṃ bhuṅkte ekārāmasya yatino yat sukhaṃ jāyate hṛdi / yat saukhyamativijñeyaṃ na saukhyaṃ laukikaṃ matam // Dhs_26.6 // kīdṛśaṃ cittaṃ śāntiṃ samadhigacchati? ekāgrābhirataṃ cittaṃ viśuddhākṛtameva ca / doṣajālavinirmuktaṃ śāntiṃ samadhigacchati // Dhs_26.7 // jñānāmbhasā tṛṣṇāgniṃ hanti ekāntamanasā nityaṃ saṃkṣiptendriyapañcakaiḥ / tṛṣṇāgninātivṛddhaṃ ca hanti jñānāmbhasā budhaḥ // Dhs_26.8 // tasya tṛṣṇāvimuktasya viśuddhasya sukhaiṣiṇaḥ / akṣayaṃ cāvyayaṃ caiva padaṃ hi sthitamagrataḥ // Dhs_26.9 // nirvāṇapuragāmi vartma vitarkakuṭilaṃ ceto yatra yatropapadyate / ekālambanayuktena dhārya tena samādhinā / tasmādetat paraṃ vartma nirvāṇapuragāmikam // Dhs_26.10 // manonigrahaphalam etadagraṃ manaḥ kṣutvā hanyādarisamūhakam / mano hīdaṃ vinirgṛhya (sa) vetti dhyānajairdṛḍhaiḥ // Dhs_26.11 // nirupamaṃ dhyānajaṃ sukham (tatra sthitāḥ narāḥ śreṣṭhāḥ śraddhāvanto manīṣiṇaḥ) / prayānti paramaṃ sthānamaśokaṃ hatakilviṣam // Dhs_26.12 // nirviṣaskasya tuṣṭasya nirāgasyāpi dhīmataḥ yat sukhaṃ dhyānajaṃ bhāti kutastasyopamā parā // Dhs_26.13 // dhyānaiḥ paramaṃ padaṃ prāpyate etatsāraṃ sudhīrāṇāṃ yogināṃ pāragāminām / yadevedaṃ manaḥ śrutvā prayānti padamacyutam // Dhs_26.14 // // iti dhyānavargaḥ ṣaḍviṃśaḥ // (27) prajñāvargaḥ prajñā māteva hitakāriṇī dharmānusāriṇī prajñā vīryeṇa parivṛṃhitā / samādhibalasaṃyuktā māteva hitakāriṇī // Dhs_27.1 // prajñā gatipañcakāt trāyate sā hi santrāyate sarvān puruṣān gatipañcakāt / na mātā na pitā tatra gacchantamanugacchati // Dhs_27.2 // prajñāśikharamāruhya śīlakandaraśobhanam / bhavadoṣamidaṃ sarva paśyati (jñāna) bhūṣaṇaḥ // Dhs_27.3 // samādhinā bhavārṇavaṃ tarati indriyāṇīndriyārthebhyo yadā vindanti tatpadam / tadā samādhinā jñāna bhavasāgaramuttaret // Dhs_27.4 // dānaśīlatapodhyānairjñānamevāgramucyate / apavargād yadā jñānaṃ jñānaśīle sukhāvahe // Dhs_27.5 // prajñā aṣṭamo mārgastathāgatenopadiṣṭaḥ cakṣuṣāṃ ca parā dṛṣṭā prajñoktā (yā)sunirmalā / mārgāṇāṃ cāṣṭamo mārgaḥ śivaḥ proktastathāgataiḥ // Dhs_27.6 // prajñābalaṃ sarvottamam caturṇā caiva satyānāmagre dve tu prakīrtite / bālānāṃ ca sadā dṛṣṭaṃ prajñābalamihottamam // Dhs_27.7 // janmapadvatirjñānaśastreṇa chettavyā jñānaśastreṇa tikṣṇena latā chedyā durāsadā / hantavyā doṣanivahāśchettavyā janmapaddhatiḥ // Dhs_27.8 // na jñānātparo bandhuḥ amṛtānāṃ paraṃ jñānaṃ śreyasāṃ nidhiruttamam / na jñānācca paraṃ bandhurna jñānāddhanamuttamam // Dhs_27.9 // jñānaśīlayutā prajñā sevitavyā jñānaśīlayutāvṛddhā vītarāgā gataspṛhāḥ / sevitavyāḥ sadā santastattvamārganidarśakāḥ // Dhs_27.10 // kleśādīn prajñāśastreṇa vidārayet prajñāvajreṇa tīkṣṇena mahodayavasena ca / mahāyogarathārūḍhaḥ kleśādīn pravidārayet // Dhs_27.11 // // iti prajñāvargaḥ saptaviṃśaḥ // (28) nirvāṇavargaḥ kleśakṣaya eva nirvāṇamārgaḥ kleśakṣayāt paraṃ saukhyaṃ kathayanti manīṣiṇaḥ / eṣa nirvāṇago mārgaḥ kathitastattvadarśakaiḥ // Dhs_28.1 // tatpadaṃ śāśvataṃ juṣṭaṃ kathayanti tathāgatāḥ / yatra janma na mṛtyurna vidyate duḥkhasambhavaḥ // Dhs_28.2 // vibhūtasyāpramattasya śāntasya vanacāriṇaḥ / alolupasya vīrasya nirvāṇasya vibhūtayaḥ // Dhs_28.3 // viṣayeṣvapramatto nirvāṇaṃ nāticiraṃ prāpnoti mitrāmitraprahīṇasya bhavarāgavivarjinaḥ / viṣayeṣvapramattasya nirvāṇaṃ nātidūrataḥ // Dhs_28.4 // śubhakarttṛ nirvāṇaṃ prāpnoti śubhakāryeṣu saktasya maitrīkāruṇyabhāvinaḥ / saṃsārabhayabhītasya nirvāṇaṃ nātidūrataḥ // Dhs_28.5 // kausīdyavirahitaḥ tvaritaṃ nirvāṇaṃ yāti kleśakṣayavidhijñasya nairātmyasyāpi tasya ca / kausīdyāccaiva muktasya nirvāṇaṃ nātidūrataḥ // Dhs_28.6 // vaśyendriyasya śāntasya nirvāṇaṃ samīpataram catuḥsatyavidhijñasya tridoṣavadhasevinaḥ / vaśyendriyasya śāntasya nirvāṇaṃ nātidūrataḥ // Dhs_28.7 // sukhaduḥkhapāśairmukto muniḥ pāraga ucyate sukhaduḥkhamayaiḥ pāśairyasya ceto na hanyate / sa doṣabhayanirmuktaḥ pārago munirucyate // Dhs_28.8 // śubhānveṣī nirvāṇamadhigacchati puruṣo 'pāyabhīruśca pramādabalavarjakaḥ / śubhakārī śubhānveṣī nirvāṇamadhigacchati // Dhs_28.9 // // iti nirvāṇavargo 'ṣṭāviṃśaḥ // (29) mārgavargaḥ āryacatuṣṭayopāsakaḥ pāraṃ gacchati satyāni catvāri śivāni tāni, subhāvitānyeva samīkṣya vidvān / sucintako jātijarābhayebhyaḥ, pramucyaye pāramupaiti śāntaḥ // Dhs_29.1 // kāmeṣu saktaḥ bhavabhogabaddhaḥ bhavati acintako yastu vibhūtabuddhiḥ kāmeṣu sakto bhavabhogabaddhaḥ / sa bandhanaiḥ kāmamayairnibaddho, na mucyate jātijarābhayebhyaḥ // Dhs_29.2 // bhavārṇave sukhadraṣṭā ante narakaṃ yāti vicintya yo duḥkhamidaṃ viśālaṃ, na khedamāyāti bhavārṇavebhyaḥ / sa kāmavāṇairnihato hi mūḍhaḥ, kaṣṭāmavasthāṃ narake 'pi yāti // Dhs_29.3 // ābhyantaraṃ kṣemasukhaṃ ca hitvā, kiṃ kāmabhogābhiratā hi bālāḥ / naite bijānanti bhayaṃ ca tīvramabhyeti mṛtyurjvalanaprakāśaḥ // Dhs_29.4 // tattvamārgapradarśakaiḥ kimuktam? anityaduḥkhaśūnyo 'yamātmā kārakavarjitaḥ / saṃsāraḥ kathito buddhaiḥ tattvamārgapradarśakaiḥ // Dhs_29.5 // tena sarvamidaṃ tattvajñānaṃ jñeyaṃ samāsataḥ / jñānajñeyavinirmuktaṃ tṛtīyaṃ nopalabhyate // Dhs_29.6 // kaḥ tattvavidhijñaḥ? antapāravidhijño yaḥ ṣoḍaśākāratattvavit / ūrdhvagatividhijño hi kṣāntitattvavicakṣaṇaḥ // Dhs_29.7 // tattvavideva dharmatāmanuviśati agralokaikadharmajñaḥ samanantaratattvavit / sa dharmatāmanuviśed yathā (ca) na vikampate // Dhs_29.8 // dvayopāyavinirmukto naṣṭān nāśayate muhuḥ / naṣṭapāpagatirvīraḥ strotāpanno nirucyate // Dhs_29.9 // srotāṃsya kuśalā dharmā jīryante pāpagāminaḥ / mokṣāgninā pratapyante srotāpanno bhavatyataḥ // Dhs_29.10 // prasrabdhijaṃ mahodarkamuktaṃ saṃsāramokṣakam / tṛṣṇākṣayasukhaṃ dṛṣṭaṃ satyataḥ sukhakārakam // Dhs_29.11 // kaḥ sadaiva sukhī bhavati? nāvabadhnāti yaṃ tṛṣṇā na vitarkairvihasyate / samprāptabhavapārastu sukhī bhavati sarvadā // Dhs_29.12 // ārya mārgacatuṣṭayam anyonyaphalasambhūtam anyonyaphalasambhūta sarvataḥ sampravartate / tadeva kāraṇaṃ jñeyamāryamārgacatuṣṭayam // Dhs_29.13 // āryasatyeṣu viditaḥ puruṣo vidyate dhruvam / viṣayeṣu hi saṃghuṣṭaṃ jagad bhramati cakravat // Dhs_29.14 // kaḥ śreṣṭho mārgaḥ? sa mārgo deśakaḥ śreṣṭho yo mārgo bhāṣitaḥ śivaḥ / yena mārgeṇa prācīnā (dhruvaṃ) yātā manīṣiṇaḥ // Dhs_29.15 // triśaraṇagata eva sukhaṃ jīvati sujīvitaṃ bhavet tasya yasya buddhau sthitaṃ manaḥ / nahi buddhivinirmuktaṃ jīvitaṃ jīvitaṃ bhavet // Dhs_29.16 // sujīvitaṃ bhavet tasya yasya dharme sthitaṃ manaḥ / nahi dharmavinirmuktaṃ jīvitaṃ jīvitaṃ bhavet // Dhs_29.17 // sujīvitaṃ bhavet tasya yasya saṅghe sthitaṃ manaḥ / nahi saṅghavinirmuktaṃ jīvitaṃ jīvitaṃ bhavet // Dhs_29.18 // keṣāṃ sujīvitaṃ jīvanam? sujīvitaṃ bhavet tasya yasya satye sthitaṃ manaḥ / nahi satyavinirmuktaṃ jīvitaṃ jīvitaṃ bhavet // Dhs_29.19 // sujīvitaṃ bhavet tasya yasya mārge sthitaṃ manaḥ / nahi mārgavinirmuktaṃ jīvitaṃ jīvitaṃ bhavet // Dhs_29.20 // nirvāṇagamane yasya nityaṃ buddhiravasthitā / sa doṣādeva nirmukto na devaḥ krīḍati svayam // Dhs_29.21 // kīdṛśī krīḍā sukhodbhāvikā? yā bhavavyāpinī krīḍā nityamekāgracetasaḥ / sā sukhodbhāvikā krīḍā na krīḍā rāgakārikā // Dhs_29.22 // kena mārgeṇa śivaṃ sthānaṃ milati? sukhādīniha satyāni yathā dāntena vindati / tadā kṣemaṃ śivaṃ sthānaṃ prāpnoti puruṣottamaḥ // Dhs_29.23 // // iti mārgavarga ekonatriṃśaḥ // (30) bhikṣuvargaḥ ādarśo bhikṣuḥ lokamārgadarśakaḥ yo hinasti na bhūtāni mitravettā sadākṣayaḥ / pitṛvat sarvabhūtāni lokastamanupaśyati // Dhs_30.1 // adattādānavirato nityaṃ jñānī jitendriyaḥ / praśāntadehakarmā (ca) tīrṇasambhavasaṅkramaḥ // Dhs_30.2 // nāpyālekhyagatā nāpi cakṣuṣā sā nirīkṣyate / hatakāmo dṛṣṭasatyo muktastādṛśa ucyate // Dhs_30.3 // samaloṣṭāśmakanakaḥ vītaśokaḥ samāhitaḥ / na kleśoragasampṛktaḥ sa saukhyaṃ dhruvamāpnuyāt // Dhs_30.4 // kaḥ bhikṣurvidyate? arthānarthasamo yasya lābhālābhau tathaiva ca / sukhaduḥkhasamāyuktaḥ bhikṣuḥ sa khalu kathyate // Dhs_30.5 // mitrāmitraprahīṇo yaḥ samacetā jitendriyaḥ / vibheti yo na viṣayaiḥ vijñeyastādṛśo yatiḥ // Dhs_30.6 // viṣayadveṣī nirvāṇamadhigacchati viṣamatvāddhi viṣayān dveṣṭi dhīro gatavyathaḥ / na tasya dūre nirvāṇaṃ samyaksambuddhadeśitam // Dhs_30.7 // udayavyayatattvajñaḥ samyagdṛṣṭiralolupaḥ / himavāniva niṣkramya saṃsārānmuktahetukaḥ // Dhs_30.8 // tṛṇacandanatulyo hi samatṛṣṇāmbarāśinaḥ / sa kauśeyasaṅghaṭitatṛṣṇayā naiva bādhate // Dhs_30.9 // lābhasatkārasantuṣṭaḥ santuṣṭastṛṇasaṃstaraiḥ / vahnivallābhasatkāraṃ yaḥ paśyati sa paśyati // Dhs_30.10 // buddhadeśitāḥ bhikṣudharmāḥ vāhyate yo na viṣayaistṛṇanadyā na vāhayate / svakarmaphalatattvajñaḥ sa bhikṣurbuddhadeśitaḥ // Dhs_30.11 // nātītaṃ śocate yo hi buddhayā (caiva) gataspṛhaḥ / pratyutpannakriyāyogī na buddhistasya lipyate // Dhs_30.12 // nirvāṇe (ca) matiryasya dharme nityaṃ sthitā bhavet / na vartate sa saṃsāre śukladharmasamāvṛtaḥ // Dhs_30.13 // nāvilaṃ kriyate yasya cittaṃ vidyāgnikalpayā / dāruvadviṣayā yasya tasya duḥkhaṃ na vidyate // Dhs_30.14 // indriyāṇi vaśe yasya cendriyeṣu vaśānugaḥ / hriyate yaḥ pumarthaino nikaṣastādṛśo muniḥ // Dhs_30.15 // sādhuvaddhimano yasya kṣamāvān priyadarśanaḥ / prahlādayati cetāṃsi sa nṛṇāṃ śaśivanmuniḥ // Dhs_30.16 // aruṇābhirato yastu harmyāgreṣu na rajyati / santuṣṭaḥ pāṃśukūlena bhikṣurbhikṣārato bhavet // Dhs_30.17 // śānto dāntaḥ sudhīrarthāt tattvavit sukhaduḥkhayoḥ / sa yātyuttamamadhvānaṃ yatra gatvā na śocati // Dhs_30.18 // ṛjumatpātakānyasya nityaṃ dhyānaparāyaṇaḥ / prākṛtaiśca malai(rhīnaḥ) sa yogī satyavartmani // Dhs_30.19 // sarvendriyavighātī yaḥ sarvabhūtahite rataḥ / śānto dāntendriyaḥ svastho bhikṣurbhavati tādṛśaḥ // Dhs_30.20 // ṣaḍindriyarathārūḍho rāgaśatrunivārakaḥ / prajñādhīraḥ kriyāvān yaḥ sa śāntipadamaśnute // Dhs_30.21 // araṇyavāsī santuṣṭo bhūmivāsī samāhitaḥ / dhunāti pāpako dharmaścāyurmeghānivāmbaraḥ // Dhs_30.22 // śubhaṃ vā dehakarmāntaḥ śubhacaryāsu saṃrataḥ / tattvadṛṣṭiḥ kriyādakṣo nāśayanmārasādhanam // Dhs_30.23 // dayālurbhikṣurnirvāṇamārge sthito bhavati rāgātyaye na bādheta śubhacittaṃ gatālayam / maitryā kāruṇyabahulo bhikṣurnairyyāṇike sthitaḥ // Dhs_30.24 // yasya rūpādayo neṣṭā viṣayā bandhahetave / sa yāti paramāṃ śāntiṃ yatra gatvā na śocyate // Dhs_30.25 // hetupratyayatattvajñaḥ sūkṣmārthe kṛtaniścayaḥ / mokṣasrotasyabhiratastṛṣṇayā naiva rajyate // Dhs_30.26 // yo nādatte 'śubhaṃ karma śubhakarmarataḥ sadā / candrāṃśunirmalagatiryogī bhavati tādṛśaḥ // Dhs_30.27 // pradahan pāpakān dharmān śuṣkendhanamivānalaḥ / vibhrājate tribhuvane muktapāyo gatavyathaḥ // Dhs_30.28 // mokṣe 'sti yasya tu mano na saṃsāre kathañcana / nāsau badhnāti saṃsāre muktaḥ pakṣī yathāmbare // Dhs_30.29 // vedanodayatattvajño vedanāphalaniścayaḥ / sa mukta iti vijñeyastattvavid ṛtavāṃśca saḥ // Dhs_30.30 // tathāpyete sukhaduḥkhe mṛṣṭāmṛṣṭairna lipyate / dīptaṃ paśyati saṃsāraṃ yaḥ sa yogī satāṃ mataḥ // Dhs_30.31 // bhikṣurbhavati kīdṛśaḥ? athāmūḍhamatirnityaṃ nityaṃ dharmaparāyaṇaḥ / bhikṣuvṛttāvabhirato bhikṣurbhavati tādṛśaḥ // Dhs_30.32 // na tṛptirdarśanārāmaiḥ sādhūnāṃ darśane ratiḥ / niṣkrāntagṛhakalmāṣo bhikṣurbhavati tādṛśaḥ // Dhs_30.33 // na nṛtyagītasandarśī (satyaṃ) ca punarīkṣate / saṃrakṣito śmaśāneṣu bhikṣurbhavati tādṛśaḥ // Dhs_30.34 // ekāhaṃ paramaṃ piṇḍamādatte 'nyatra kāṅkṣati / tribhāgakukṣisantuṣṭo bhikṣurbhavati tādṛśaḥ // Dhs_30.35 // vastrottamavivarjī yaḥ pāṃsukūleṣu rajyate / muktāhāravihāro yo bhikṣurbhavati tādṛśaḥ // Dhs_30.36 // karmāṇyārabhate yo na nirāśaḥ sa ca karmasu / niruddhako noparato bhikṣurbhavati tādṛśaḥ // Dhs_30.37 // kāyakoṭivinirmukto mohadhvāntavivarjitaḥ / aliptaḥ pāpakairdharmaibhikṣurbhavati tādṛśaḥ // Dhs_30.38 // sarvāśayajanānītaḥ sarvāśayavivarjitaḥ / sarvāśayavinirmukto bhikṣurbhavati tādṛśaḥ // Dhs_30.39 // āryāṣṭāṅgena mārgeṇa nirvāṇapurataḥ sthitaḥ / sarvārthadharmatā hyeṣā bhikṣurbhavati tādṛśaḥ // Dhs_30.40 // śāntendriyo dṛḍhamatiḥ kāmapākavivarjitaḥ / ekāgrasaṃsthitamanā bhikṣurbhavati tādṛśaḥ // Dhs_30.41 // bhūmisaṅkramaṇajño yo bhūmitattvanidarśakaḥ / bhūmeḥ parāparajño yo bhikṣurbhavati tādṛśaḥ // Dhs_30.42 // sambhavāsambhavān dharmān hetupratyayasambhavān / jānīte vidhivat sarvān bhikṣurbhavati tādṛśaḥ // Dhs_30.43 // brahmacārī ṛtujñānī styānamiddhavivarjitaḥ / kalpodagro 'vanau dakṣo bhikṣurbhavati tādṛśaḥ // Dhs_30.44 // śamasthovipaśyanāśca caturdhyānarataśca yaḥ / ālaye muditārāmo bhikṣurbhavati tādṛśaḥ // Dhs_30.45 // pakṣiṇo gaganasthasya chāyevānugataḥ sadā / saddharmasyānujīvī sa bhikṣurbhavati tādṛśaḥ // Dhs_30.46 // kleśopakleśabadhakaḥ samadarśī śubhānvitaḥ / anāpānavidhijño yo bhikṣurbhavati tādṛśaḥ // Dhs_30.47 // anukramavidhijño yo yogavit tattvadarśakaḥ / pārāpāravidhijño yo bhikṣurbhavati tādṛśaḥ // Dhs_30.48 // yo na hṛṣyati harṣeṣu bhayeṣu na bibheti ca / mukto harṣabhayodvegairbhikṣurbhavati tādṛśaḥ // Dhs_30.49 // janmamaraṇatattvajñaḥ surāsuranamaskṛtaḥ / parāvarajñaḥ sattvānāṃ bhikṣurbhavati tādṛśaḥ // Dhs_30.50 // saṅghāṭimātrasaṃhṛṣṭaḥ sañcayeṣu na rajyate / alpeccho brahmacārī yo bhikṣurbhavati tādṛśaḥ // Dhs_30.51 // ekāśī vṛkṣamūle yaḥ sadā dhyānaṃ samīhate / lābhasatkāravirato bhikṣurbhavati tādṛśaḥ // Dhs_30.52 // upekṣākaruṇārāgo mokṣadoṣavivarjitaḥ / nirdagdhadoṣasarvasvo bhikṣurbhavati tādṛśaḥ // Dhs_30.53 // mandavīryakusīdānāṃ bhikṣūṇāṃ darśanāya ca / nānyayogābhirakto yo bhikṣurbhavati tādṛśaḥ // Dhs_30.54 // kausīdyābhirato bhikṣuḥ nahi kalyāṇamarhati na śayyāsanasambhogī bhikṣurbuddhena bhāṣitaḥ / kausīdyabhirato yastu nāsau kalyāṇamarhati // Dhs_30.55 // kleśānāṃ mūlapākaṃ hi kausīdyaṃ yasya vidyate / tasya duḥkhaṃ mahāghoraṃ saṃsāre sampravartate // Dhs_30.56 // kausīdyameva yasyāsti tasya dharmo na vidyate / kevalaṃ vastramātreṇa 'bhikṣuḥ' sa iti kathyate // Dhs_30.57 // bhikṣurbhavati na tādṛśaḥ nādhyāpane ratiryasya na dhyānenāśu rakṣati / kevalaṃ vastumātreṇa bhikṣurbhavati tādṛśaḥ // Dhs_30.58 // vihārābhirato yastu na rato dharmagocare / strīmadyalolupamatibhikṣurasti na tādṛśaḥ // Dhs_30.59 // (bhavenmatiryasya nityaṃ vividhe) pāpakarmaṇi / sa bhikṣurdeśito buddhaiḥ na bhoktā svakagocare // Dhs_30.60 // varamāśīviṣaviṣaṃ kathitaṃ tāmrameva ca / bhuktasyātyantaduḥśīlairadhikaṃ pāpabhojanam // Dhs_30.61 // yo hi nārhati piṇḍāya nāsau piṇḍāya kalpate / yasya piṇḍikṛtāḥ kleśāḥ sarpā iva vileśayāḥ // Dhs_30.62 // sa bhikṣuḥ piṇḍabhojī syānna strīdarśanatatparaḥ / bandhakaṃ yadi cātmānaṃ kṛtvā paraśubhakṣatim // Dhs_30.63 // bhikṣurdurguṇānāṃ svarūpam kathaṃ sa bhikṣurvijñeyaḥ saṅgharatnapradūṣakaḥ / yasyeṣṭā lābhasatkārā viṣayā yasya sammatāḥ // Dhs_30.64 // nāridarśanasākāṅkṣī na bhikṣurna gṛhīva saḥ / rājaseviṣu sṛṣṭāśo madyapaḥ krodhanastathā // Dhs_30.65 // sadā bhikṣurbañcayate dāyakānnanu cetasā / upāyanānyupādāya rājadvārāśritā hi ye / saṃrabdhā gṛhibhiḥ sārdha yathā nāgā vanāśritāḥ // Dhs_30.66 // tasmāt tāneva puṣṇanti vāterṣyāste samāgatāḥ / putradārān parityajya ye śāntā ratnamāśritāḥ // Dhs_30.67 // bhikṣorguṇānāṃ māhātmyam prahāya doṣān yo bhikṣurasti darśanatattvavit / rūpādiskandhatattvajño mokṣāya yatate sadā // Dhs_30.68 // dharmāvabodhābhirato dhyānārāmavihāravān tattvalakṣaṇasambodhāt prāpnuyāt padamavyayam // Dhs_30.69 // maitryārāmo hi satatamudyukto dharmagocare / tattvalakṣaṇatattvajño bhikṣurbhavati tādṛśaḥ // Dhs_30.70 // yoniśastu matiryasya kāmakrodhairna hanyate / sa bhikṣuriti vijñeyo viparītastato 'nyathā // Dhs_30.71 // sarvabhūtadṛḍhaḥ śāntaḥ sarvasaṅgativarjitaḥ / sarvabandhananirmukto bhikṣurbhavati tattvavit // Dhs_30.72 // karmaṇi yasya vijñānaviṣayairyo na hanyate / nirmalaḥ syāt kanakavat santuṣṭo bhikṣurucyate // Dhs_30.73 // priyāpriye mano yasya na lepamanugacchati / saṅkalpānāṃ vidhijño yaḥ sarvapāpavivarjitaḥ // Dhs_30.74 // anyasaṃduṣṭacarito dharmaśīlo jitendriyaḥ / ahīnasatvo matimān bhikṣurbhavati tādṛśaḥ // Dhs_30.75 // śāstre śāstrārthavijñāne matiryasya sadā ratā / na pānabhojanarataḥ sa bhikṣuḥ śāntamānasaḥ // Dhs_30.76 // bhikṣoḥ svarūpanirūpaṇam vanāraṇyavihāreṣu śmaśāne tṛṇasaṃstare / ramate yasya tu mano bhikṣurbhavati tādṛśaḥ // Dhs_30.77 // doṣāṇāṃ karmatattvajñaḥ phalavit pariśeṣataḥ / hetupratyayatattvajño bhikṣuḥ syād vītakalmaṣaḥ // Dhs_30.78 // (hata) kilviṣakāntāro hatadoṣo jitendriyaḥ / punarbhavavidhijño yo bhikṣuḥ śāntamanāḥ (smṛta) // Dhs_30.79 // notkarṣo hṛṣṭahṛdaye nindayā naiva rūṣyati / samudratulyagāmbhīryo yogavān bhikṣurucyate // Dhs_30.80 // āveṇiko dṛḍhamatiḥ sūkṣmavādī na lolupaḥ / kāmavādī samo dakṣaḥ sa bhikṣuḥ śānta ucyate // Dhs_30.81 // kāmadhātūpagān hetūn rūpadhātau tathaiva ca / āruṣyeṣu ca tattvajñaḥ śāstrā bhikṣuḥ sa ucyate // Dhs_30.82 // na laukikakathāsaktaḥ śatrudoṣabadhe sadā / viṣavad yasya viṣayāḥ sa bhikṣurdeśito budhaiḥ // Dhs_30.83 // śuddhā yasya (hi)kāmeṣu matirbhavati nityaśaḥ / sa nirmuktamatirbhikṣurmuktaḥ saṃsārabandhanāt // Dhs_30.84 // dhyānādhyayanakarmaṇyaḥ kausīdyaṃ yasya dūrataḥ / hitakārī ca sattvānām āraṇyo bhikṣurucyate // Dhs_30.85 // praśnottaramatiryasya pratibhāvan jitendriyaḥ / sa dharmaḥ kathito jñeyo viparītastṛṇaiḥ samaḥ // Dhs_30.86 // buddhaśāsane kīdṛg bhikṣuḥ śastaḥ? kāyamānasabhīryasya sarvadā naiva khidyate / sarvakṛtyakaro jñeyo yaḥ saṅghāya ca tatparaḥ // Dhs_30.87 // na parārtha na lobhārtha yaśo 'rtha kurute na tu / saṅghakārye matiryasya sa muktaḥ sarvabandhanaiḥ // Dhs_30.88 // na svargārtha matiryasya lābhārtha yaśase na vā / nirvāṇārtha kriyā sarvā sa bhikṣuḥ srota ucyate // Dhs_30.89 // pāpebhyo nityavirataḥ satkṛtyeṣu rataḥ sadā / na pāpamitrasaṃsargī bhikṣuḥ syād buddhaśāsane // Dhs_30.90 // maitryā bhāvitacittasya dakṣasya ṛjucetasaḥ / śikṣāpadeṣu raktasya nirvāṇaṃ nātidūrataḥ // Dhs_30.91 // jarāmaraṇaśīlasya saṃsāravimukhasya ca / dhyāne 'pi na pramattasya nirvāṇaṃ nātidūrataḥ // Dhs_30.92 // anityatāvidhijñasya śūnyatāvatkriyāvataḥ / dhyānotkarṣavidhijñasya nirvāṇaṃ nātidūrataḥ // Dhs_30.93 // dhīro 'yamagracoro 'yaṃ yo 'yaṃ bhikṣurasaṃvṛtaḥ / antaḥpurīvarasrāvī bahiścīvarasaṃvṛtaḥ // Dhs_30.94 // dharmavinayād rikto bhikṣurduḥkhabhāgī bhavedeva yathā yatnamayo rāśiḥ sarvo 'sāraśca durbalaḥ / evaṃ sañcarati rikto vitatho bhikṣuvādikaḥ // Dhs_30.95 // sa nārakeyo duḥśīlaḥ saṅgharatnabahiṣkṛtaḥ / kāyasya bhedānnarakaṃ nīyate cittavañcitaḥ // Dhs_30.96 // vañcito dharmavinayād yāti tat svena karmaṇā / malinastamasā baddho duḥkhabhāgī bhaviṣyati // Dhs_30.97 // aprāvṛtaḥ śubhadhaman nagnaḥ sādhujugupsitaḥ / nayate narakaṃ ghoraṃ yathā dharmabahiṣkṛtaḥ // Dhs_30.98 // aśobhanasya nicayo duḥkhadvāramanāvṛtam / saṃsārabandhanaṃ tīvraṃ dauḥśīlyamiti kathyate // Dhs_30.99 // asaṃvareṇa yo dagdhaḥ sa dagdho vahninā bhṛśam / tasya saṃvarakṣīṇasya vinipāto dhruvaṃ sthitaḥ // Dhs_30.100 // kukartṛbhikṣurapi narakaṃ yāti manasā saṃvarasthena svācāraiḥ saṃvarāyate / samūḍhacaryāmāruhya narakāyopakalpate // Dhs_30.101 // aśubhaṃ vardhate tasya divārātrau ca sarvataḥ / yasya śīlamayaṃ ratnaṃ dauḥśīlyena nivāritam // Dhs_30.102 // dharmaśūnyasya riktasya tamasā saṃvṛtasya ca / vidyate 'saṃvarastasya yo na śaucāya kalpate // Dhs_30.103 // asaṃvaramayaḥ pāśo malinaḥ sādhuvarjitaḥ / ākarṣati sa duḥśīlān pāpiṣṭhān śīlavarjitān // Dhs_30.104 // asaṃvaraiśca dauḥśīlyaiḥ pāpaiśca saha saṅgatiḥ / dūtakā narakasyaite kāmānāmapi sevakāḥ // Dhs_30.105 // asaṃvṛtaprasūtasya capalasya viśeṣataḥ / pāpakarmābhiyuktasya narakaṃ nātidūrataḥ // Dhs_30.106 // kimete nāvagacchanti karmaṇāṃ sadṛśaṃ phalam / akṣipātāya mūḍhāya durmatau (ye) vimohitāḥ // Dhs_30.107 // ahanyahani vardhante pāpanadyo durāsadāḥ / duḥkhormimālāścapalāḥ pāpiṣṭhajanahāriṇaḥ // Dhs_30.108 // na teṣāṃ sukaraṃ janma na teṣāṃ sukaraṃ manaḥ / aśīlāḥ puruṣā ye vā śukladharmavivarjitāḥ // Dhs_30.109 // dharmo 'tyuccaḥ śubho mārgaḥ atyuccaśca śubho mārgaḥ sa 'dharma' iti kathyate / taṃ prāpyamanujaḥ śīghraṃ prayāti padamacyutam // Dhs_30.110 // tato 'pavādāḥ sādhyante śaktimantaḥ sukhāstu ye / saṃvarasya sadā dāsāsteṣāṃ duḥkhaṃ na vidyate / dauḥśīlyaparamo hyeṣa malinīkurute nṛṇām // Dhs_30.111 // ye śaikṣyapadavibhraṣṭā bhāgino narakasya te / evaṃ jñātvā naraḥ sarva saṃvaraṃ pratipadyate // Dhs_30.112 // śubhadharmī bhikṣurnirvāṇaṃ nāticiraṃ prāpnoti bhavārṇasya sarvasya setubhūto hi saṃvaraḥ / śuddhājīvaviśuddhasya śāntavaktrasya karmaṇaḥ // Dhs_30.113 // dhyāyino vipramuktasya nirvāṇaṃ nātidūrataḥ / dhūrdharasyāpramattasya śmaśānavanasevinaḥ // Dhs_30.114 // śāyino bhūtale nityaṃ nirvāṇaṃ nātidūrataḥ / pāṃśuśayyāvalambāṃsapātamekaṃ sajarjaram // Dhs_30.115 // santoṣaḥ phalamūlaiśca sa sukhī buddhasambhavaḥ / vipramuktasya kāmebhyaḥ santoṣo hītarasya ca // Dhs_30.116 // savimuktakacittasya nirvāṇaṃ nātidūrataḥ / kuhakāmalamuktasya rajo vā tasya tāyinaḥ // Dhs_30.117 // ākāśasamacittasya nirvāṇaṃ nātidūrataḥ / bahubaddhapadairyuktā vijñeyā (bhava)cārikā // Dhs_30.118 // nāśikā brahmacaryasya nirvāṇagatiduḥkhikā / sevyate yā janairnityaṃ prākṛtaiḥ śīlavarjitaiḥ // Dhs_30.119 // ajastraṃ parivarjyā sā dhyāyibhistattvadarśibhiḥ / daurbalyamūlamekā sā manaskārapraṇāśikā // Dhs_30.120 // nāśinī brahmacaryasya narakasya pradarśikā / bhraṃśikā svargamārgasya duḥkhasāgaraśoṣikā // Dhs_30.121 // dūtikā pretalokasya tiryagyoninipātikā / nāmnā saṅgaṇikā sevā saṃsāre bandhamātṛkā // Dhs_30.122 // dhyānādhyayanaśaktaiva varjyā nityaṃ hi bhikṣubhiḥ / dhyānādhyayananirmukto nimittābhirataḥ sadā // Dhs_30.123 // paradharmo bhayāvahaḥ vivarjitaḥ śubhairdharmairapāpagamanāya saḥ / svadharma yaḥ parityajya paradharmeṣu rajyate // Dhs_30.124 // dharmadvayaparibhraṣṭo vinipātāya kalpate / svagṛhaṃ yaḥ parityajya paraveśyāni tiṣṭhati // Dhs_30.125 // sadāyaṃ lāghavaṃ yāti nidhanaṃ cāśu gacchati / tathā yo vimatirbhūto vidvanmānī janecchayā // Dhs_30.126 // svadharmaviratiṃ kṛtvā paradharmeṣu vartate / adharme cāśayastasya paraliṅgopajīvinaḥ // Dhs_30.127 // tṛṇavidyābhilipto 'yaṃ pretaḥ pāpeṣu pacyate / yaśo 'ntaṃ padamāsthāya pāpakarmaṇi vartate // Dhs_30.128 // nāsau bhikṣurihocyate śaśvat sa patito dṛṣṭaḥ śāsanāntāt pravartate / nispṛhaḥ kāmacaryāsu nirāmodaḥ pravarjitaḥ // ārabdhavīryaḥ santuṣṭo dhyāyī bhikṣurihocyate // Dhs_30.129 // na ca kāmeṣu saṃsakto nityāhāravihāravān / kāṣāyasaṃvṛtaḥ kṣauro nāsau bhikṣurihocyate // Dhs_30.130 // nimittabodhako (yastu) nakṣatragaticintakaḥ / rājasevāpramattaśca na sa bhikṣurihocyate // Dhs_30.131 // vaidyakarmāṇi kurvaśca śruti saṅgrathanaṃ tathā / saṅkīrṇā dinacaryā ca kurvan bhikṣuḥ praṇaśyati // Dhs_30.132 // dhyānādhyayanavidveṣī rataḥ saṅgaṇikāsu ca / lobhasatkāralābhaṃ ca kurvan bhikṣuḥ praṇaśyati // Dhs_30.133 // suvarṇadhātusaṃsakto bahumitraratiśca yaḥ / anyalābhābhilāṣito bhikṣuḥ patati śāsanāt // Dhs_30.134 // tapasaḥ saṅganirmukto na pāpagaṇasevakaḥ / saktūdakena santuṣṭaḥ sa bhikṣurniṣṭhuraḥ smṛtaḥ // Dhs_30.135 // kaḥ śuddho bhikṣuḥ? āgatān viṣayān sarvān tyajati jvalanopamān / viśuddhadoṣo maṇivacchuddho bhikṣurihocyate // Dhs_30.136 // antarbahirviśuddhātmā jñānādibhiralaṅkṛtaḥ / śraddhayā śīlavastreṇa kriyāvān bhikṣurucyate // Dhs_30.137 // lobhadharmavyatīto yaḥ sthito merurivācalaḥ / sarvalokapriyaḥ śāntaḥ pārago bhikṣurucyate // Dhs_30.138 // trirātrivāsī kutrāpi kuśāsanavidhārakaḥ / girigahvarasevī ca vimukto bhikṣurucyate // Dhs_30.139 // pāpabhīrurasaṃsparśī saṃvṛtaḥ ca susaṃvṛtaḥ / jñānasevī sthiraḥ śānta ekākī bhikṣurucyate // Dhs_30.140 // acalaḥ priyavādī ca pāpamitravivarjitaḥ / aśaktaḥ sarvakṛtyeṣu mukto bhikṣurihocyate // Dhs_30.141 // rājasevā kukaṣāyoktisevā rājasevā vigarhyāsti bhikṣoścāraṇyavāsinaḥ / kukaṣāyoktisevāsau mṛtyutaskarajīvikā // Dhs_30.142 // na hi rājasevako bhikṣuryaḥ sevyo devatairapi / na hiṃsāsavasaṃsṛṣṭo mahate 'śucisevakaḥ // Dhs_30.143 // bhikṣoḥ rājasevā na śobhate nirmalasya nirāmasya nispṛhasya ca dehinaḥ / saṃsārabhayabhītasya rājasevā na śobhate // Dhs_30.144 // vanāraṇyaśmaśāneṣu palvalo giribhūmiṣu / prāntabhūmiṣu grāmasya sthitaḥ bhikṣuḥ praśobhate // Dhs_30.145 // vanāraṇyaśmaśāneṣu bhikṣurna rājasevayā / dhyānādhyayananirmuktaḥ kavalāhārabhojitā / na bhikṣuriti vijñeyaḥ piśācasamamānasaḥ // Dhs_30.146 // dhyānāddhi vimalaṃ saukhyaṃ pravadanti manīṣiṇaḥ / na tatsukhātsukhaṃ cānyadasti loke kathañcana // Dhs_30.147 // taduttamadhyānasukhaṃ muktvā yaḥ puruṣādhamaḥ / raseṣu ramate bālastena mūḍho vihanyate // Dhs_30.148 // viṣayairbhrāmitasyāsya nityaṃ tadgatacetasaḥ / vardhante 'kuśalā dharmāḥ paralokāpakarṣakāḥ // Dhs_30.149 // ātmajño bhikṣurnirvāṇamadhigacchati ātmano yānahīnaśca gurupṛcchanakastathā / bhikṣurudyuktavīryaśca nirvāṇamadhigacchati // Dhs_30.150 // śrutaṃ yāvad bhavatyeva tāvadeva prabhāṣate / ātmajño mānahīnaśca bhikṣurbhavati tattvavid // Dhs_30.151 // mānāpamānahīno yo mārgāmārgavicakṣaṇaḥ / svaparārthavidhijño yaḥ sa tuṣṭo bhikṣurucyate // Dhs_30.152 // māninaḥ kutaḥ śāntiḥ? māninaḥ krūramanasaścapalasyālpamedhasaḥ / lābhasatkārayātasya kutaḥ śāntirbhaviṣyati? // Dhs_30.153 // prasannācārayuktasya jñānagocarasevinaḥ / saṃsāradoṣabhītasya pravrajyā saphalā matā // Dhs_30.154 // svabhāvaparabhāveṣu yasya buddhirnamuñcati / na karmaṇyavipāke ca mārgāmārge tathaiva ca // Dhs_30.155 // nivāsopahato bhikṣuḥ sukhaṃ na vindati sadācāraviyuktasya sukhaduḥkhābhayasya ca / nivāsopahato bhikṣurbālavad dṛśyate paraiḥ // Dhs_30.156 // tṛṇavallaghutāṃ yāti svārthācca parihīyate / nivāsopahato bhikṣuḥ parihīṇavane sthitaḥ // Dhs_30.157 // dhyānādhyayanakṛtyeṣu mano naiva pravartate / nivāsopahato bhikṣurjanasañcayatatparaḥ // Dhs_30.158 // sañcayavyagramanasā jīvitaṃ parihīyate / kṣiṇoti retasaṃ svasya jīvitaṃ naiva gacchati // Dhs_30.159 // kaḥ durgatiṃ yāti? na ca vindati yat kṛtvā sukhamanyatra bhujyate / nivāsopahato bhikṣurjanasañcayatatparaḥ / pāpāni yāti nityaṃ sa tena gacchati durgatim // Dhs_30.160 // śrāmaṇyadharmasya mahattvam anabhipretamanaso nirāśasya ca dehinaḥ / sarvasaṅgavimuktasya śrāmaṇyaṃ saphalaṃ matam // Dhs_30.161 // girigahvaravṛkṣeṣu nityaṃ dhyānavihāriṇaḥ / prasīdati śubhaṃ jñānaṃ dauḥśīlyaparivarjitam // Dhs_30.162 // keṣāṃ saphalaṃ jīvanam? sarvasaṅgavinirmukto viṣayairna ca vañcitaḥ / (sa) bhikṣu niṣphalo jñeyaḥ śuṣkendhanamivānalaḥ // Dhs_30.163 // nirvāṇābhiratasya bhikṣoḥ praśaṃsā nirvāṇābhirato yo hi bhītasya vibhavārṇavāt / bhikṣurbhavati śuddhātmā na nivāsena karhicit // Dhs_30.164 // tṛṣṇā eva anarthakarī lobhamoheṣu ye śaktāste śaktā tṛṣṇayā sadā / tṛṣṇābandhanabaddhānāṃ nāyaṃ loko na cāparaḥ // Dhs_30.165 // dharmajño durgati na labhate asaṃśaktā matiryasya mithyākarmasu sarvadā / apakṣapātī dharmajño na sa gacchati durgatim // Dhs_30.166 // kaḥ munirucyate? doṣapaṅkemano yasya na limpati kathañcana / ekārāmavihārīyo nirāśo munirucyate // Dhs_30.167 // nirmukto vimalācāro nivṛttamalakalmaṣaḥ / mukto yo viṣayaiḥ sarvairāraṇyo munirucyate // Dhs_30.168 // lokadharmairna nirvedaṃ samāyāti kathañcana / sukhaduḥkhasamaprajño nirmalo munirucyate // Dhs_30.169 // santoṣaḥ paramo(dharmo) nityaṃ kāmavivarjitaḥ / nirāmayaḥ kṛcchrajīvī śucirmunirihocyate // Dhs_30.170 // nayenna tena saṃśleṣaṃ yatra yatrānugacchati / ekacārī dṛḍhamatiḥ kriyāvān munirucyate // Dhs_30.171 // śubhāśubhānāṃ sarveṣāṃ karmaṇāṃ phalatattvavit / śubhāśubhaparityāgī loke 'sau munirucyate // Dhs_30.172 // udyukto doṣanāśāya nityakāmagatiḥ smṛtaḥ / udayavyayatattvajño buddhimān munirucyate // Dhs_30.173 // deśakālavidāṃ śreṣṭho 'dvayavādī jitendriyaḥ / saṃsārabhayabhīto 'yaṃ praśānto munirucyate // Dhs_30.174 // kaḥ bhikṣuḥ nirvāṇamadhigacchati? ekārāmagato bhikṣuḥ saṃkṣiptendriyapañcakaḥ / dehalakṣaṇatattvajño nirvāṇamadhigacchati // Dhs_30.175 // vīryavān (satyavāk) bhikṣurnityaṃ doṣavivarjitaḥ / udyānamiva krīḍāyā nirvāṇamadhigacchati // Dhs_30.176 // kalyāṇadharmī bhava dagdhe kleśe vayaṃ dagdhā vanaṃ dagdhaṃ yathāgninā / kalyāṇadharme saṃraktā na raktā kāmabhojane // Dhs_30.177 // māyayā janāḥ vañcakāḥ bhavanti nityaṃ prāptyutsukā ye (hi) nityaṃ svajanasaṃratāḥ / māyayā vañcakā (ye tu) mūḍhāste dharmavartmani // Dhs_30.178 // śubhakarmaṇi manaḥ kāryaḥ ramaṇīyānyaraṇyāni tatraiva ramate manaḥ / ramante vītarāgāste na tu kāmagaveṣiṇaḥ // Dhs_30.179 // sa kathābhirato yastu rato viṣayatṛṣṇayoḥ / na yāsyati puraṃ śāntaṃ yo ca mṛtyuṃ na vindati // Dhs_30.180 // advayavādī bhava yo 'tyantaśāntamanasā nityaṃ dhyānaparāyaṇaḥ / ādimadhyāntakalyāṇo nityamadvayagocaraḥ // Dhs_30.181 // // iti bhikṣuvargastriṃśaḥ // karuṇādānaśīlānikṣāntirvīryamathāpi ca / dhyānaṃ prajñātha nirvāṇo mano bhikṣuśca te daśa // // iti tṛtīyam udānam // atha caturtham udānam (puṇyadevasukhairmitrarājastutibhiranvitāḥ / saddharmasmṛtivaipulyai gṛhīto 'yaṃ samuccayaḥ // ) // (31) puṇyavargaḥ puṇyapraśaṃsā ramaṇīyāni puṇyāni phalaṃ teṣāṃ paraṃ śubham / tasmāt kuruta puṇyāni nāsti puṇyasamaṃ dhanam // Dhs_31.1 // puṇyaṃ nidhānamakṣayyaṃ puṇyaṃ ratnamanuttamam / pradīpasadṛśaṃ puṇyaṃ mātṛvat pitṛvat sadā // Dhs_31.2 // puṇyaṃ kṛtvā gatā devāḥ puṇyaṃ nayati sadgatim / puṇyaṃ kṛtvā narā loke modante tridive hi (te) // Dhs_31.3 // puṇyaṃ paraṃ sukham puṇyādhikā hi puruṣā bhavanti sukhinaḥ sadā / tasmāt kuruta puṇyāni nāsti puṇyasamaṃ sukham // Dhs_31.4 // puṇyaṃ kṛtvā gatā devāḥ puṇyapriyadhanasya ca / hetubhūtaṃ sadā dṛṣṭaṃ tasmāt puṇyaṃ paraṃ sukham // Dhs_31.5 // puṇyādṛte sukhamasaṃbhavam puṇyaṃ nityottamaṃ dṛṣṭaṃ chāyāvadanugāmikam / tasmāt sukhaṃ paraṃ puṇyaṃ nāsti puṇyādṛte sukham // Dhs_31.6 // puṇyāpuṇyaphalayorantaram puṇyottīrṇāḥ punardevā patanti sukṛtānugāḥ / puṇyāpuṇyaphalo lokastasmāt puṇyaṃ samācaret // Dhs_31.7 // apuṇyanindā ye puṇyahīnā durdāntā nityaṃ kugatigāminaḥ / kutasteṣāṃ sukhaṃ dṛṣṭaṃ sikatāsu yathā ghṛtam // Dhs_31.8 // vittena vañcitā mūḍhāḥ puṇyena parivañcitāḥ / na teṣāṃ vidyate śarma duḥkhaṃ teṣāmanuttaram // Dhs_31.9 // puṇyavaśād devalokaṃ gacchati mānuṣyaṃ sukṛtaṃ hyetat kṛte bhavati dehinaḥ / tena karmavipākena svargalokeṣu jāyate // Dhs_31.10 // priyo bhavati yasyātmā yasya saukhye sthitā matiḥ / sa karotu mahatpuṇyaṃ devalokopapattaye // Dhs_31.11 // dharmacārī puruṣa eva sukhamavāpnute dharmacārī hi puruṣaḥ sukhāt sukhamavāpnute / nirmalaśca parāṃ śāntiṃ kṣipramevādhigacchati / tasmāt kuruta puṇyāni (yannityaṃ) sāṃpracāyikam // Dhs_31.12 // puṇyakarttṛ avyayaṃ sukhamaśnute puṇyakārī sadā dānto padaṃ gacchati cāvyayam / ramaṇīyāni puṇyāni karaṇīyānyanekaśaḥ // Dhs_31.13 // puṇyasya vaicitryaṃ dharmasya upādeyatā ca vicitraṃ hi kṛtaṃ puṇyaṃ vicitraṃ paripacyate / dharmādharmapradhānasya jīvalokasya sarvataḥ / śamatrāṇo yathā dharmastasmād dharmarato bhavet // Dhs_31.14 // adharmī duḥkhaṃ prāpnoti yo (hi) dharma parityajya ramate kukṛte naraḥ / tasya duṣkṛtadagdhasya duḥkhaṃ bhavati nityaśaḥ // Dhs_31.15 // dharme eva manaḥ kāryam yāvannābhyeti maraṇaṃ yāvat sakalacintanam / tāvad dharme manaḥ kāryamupaśāntirbhaviṣyati // Dhs_31.16 // paropakartṛ nirvāṇapuraṃ yāti yo hi deśayate dharma pareṣāṃ hitakāṅkṣayā / sa mātā sa pitā caiva nirvāṇapuradeśakaḥ // Dhs_31.17 // śāstuḥ subhāṣitamamūlyam śubhādhikaparaścaikaḥ yo deśayati deśikaḥ / sa gatyantaramārgajño nātho bhavati dehinām / na mūlyaṃ vidyate śāstuḥ subhāṣitapadasya vai // Dhs_31.18 // sādhāraṇadravyād dharmadravyasya vailakṣaṇyam na padaṃ labhate śāntaṃ yad dhanairupalabhyate / dravyaṃ sādhāraṇaṃ dṛṣṭaṃ na dharmo buddhibandhanam // Dhs_31.19 // dharmadravyamakṣuṇṇamasti dravyaṃ vinaśyati nṛṇāṃ dharmadravyaṃ na jātu vai / ābhyantarasahastrāṇi dharma eko 'nugacchati // Dhs_31.20 // na dhanaṃ padamapyekaṃ gacchantamanugacchati / hīyate draviṇaṃ teṣāṃ rājacaurokāgnibhiḥ / dharmavittaṃ na tacchakyamapahartu kathañcana // Dhs_31.21 // ato dharmaparo bhavet acireṇāpi kālena bhuktvā saukhyamanekaśaḥ / bhavatyavaśyaṃ patanaṃ tasmād dharmaparo bhavet // Dhs_31.22 // dharma ekaḥ paraṃ trāṇaṃ dharma ekaḥ parā gatiḥ / dharmeṇa pūrvavartyeṣa maraṇaṃ cāpyadharmataḥ // Dhs_31.23 // dharmacāriṇaḥ praśaṃsā varaṃ dharmo dharmacārī dharmameva niṣevate / sa sukhāt sukhamāpnoti na duḥkhamanupaśyati // Dhs_31.24 // adharmacāriṇo nindā adharmacārī puruṣo yadādharma niṣevate / sa tadā duḥkhamāpnoti narakeṣu punaḥ punaḥ // Dhs_31.25 // nirvāṇamahattvam ratnatrayaprasādasya bhāvitasyāpyanekaśaḥ / phalaṃ bhavati nirvāṇaṃ pūrvasvargopajīvinaḥ // Dhs_31.26 // ātmanaiva puṇyamācaraṇīyam ātmanā kriyate puṇyamātmanā pratipadyate / sukhaṃ vā yadi vā duḥkhamātmanaivopabhujyate // Dhs_31.27 // śīlavataḥ puṇyaprabhāvo vipulaḥ nadīstrota ivājastraṃ puruṣasya pravartate / puṇyaprabhāvo vipulo yasya śīle rataṃ manaḥ // Dhs_31.28 // bhavajanyaṃ phalaṃ yasya (yasmai) dharmo na rocate / dharmo hi nayati svarga dharmacārī sukhānvitaḥ // Dhs_31.29 // dharmādṛte puruṣaḥ narakaṃ yāti etadeva hi paryāptaṃ yad dharmaparipālanam / dharmādṛte hi puruṣo narakānupadhāvati // Dhs_31.30 // dharmavigarhaṇānmaraṇaṃ śreyaḥ śreyo bhaveddhi maraṇaṃ na tu dharmavigarhaṇam / dharmeṇa varjito lokaḥ saṃsāre sarvadā bhramet // Dhs_31.31 // dharmavirahitasya duḥkhamayaṃ jīvanam dharmacakṣurvimuktasya mohenākrāntacetasaḥ / vṛthā saukhyamidaṃ dṛṣṭaṃ dṛṣṭvā yāto yathāparaḥ // Dhs_31.32 // dharmāṅkuro manaḥ kṣetre naiva rohatyacetasaḥ / yasya śīlapradā buddhiḥ dharmācaraṇatatparā // Dhs_31.33 // śubhena saviśuddhena bhāvitena prayatnataḥ / prayānti tat padaṃ śāntaṃ yatra duḥkhaṃ na vidyate // Dhs_31.34 // indriyavaśī māraṃ nātivartate indriyāṇāṃ vaśe yastu viṣayeṣu tathaiva ca / sa sarvabandhanairbaddhaḥ sa māraṃ nātivartate // Dhs_31.35 // pāpakairdharmairalipta eva svasthaḥ aliptapāpakairdharmaiḥ nirdhanāt kanakadyutiḥ / sa muktabhavakāntāraḥ svastho bhavati sarvataḥ // Dhs_31.36 // buddhādīnāṃ pūjayā nirvāṇalābhaḥ buddho yeṣāṃ bahumato nityaṃ dharmaśca gocaraḥ / śuśrūṣācāryapādānāṃ śraddadhānaśca karmaṇām // Dhs_31.37 // triratnapūjayā nityaṃ sadbuddhiśca (su) nirmalā / mātāpitṛṇāṃ pūjātaḥ nirvāṇapuragāminām // Dhs_31.38 // pravrajyābhāvadharmāśca sameṣāṃ samprakīrtitāḥ / brahmacaryāttacaryāṇāṃ sarvasaukhyāgrakārakāḥ // Dhs_31.39 // dharmadānaṃ sarvottamam dānānāmuttamaṃ dānaṃ dharmadānaṃ prakathyate / udyogānāṃ sadā dhyānaṃ yena gacchati nirvṛtim // Dhs_31.40 // agrayastathāgataḥ proktaḥ ūrdhvādhastiryaguktasya lokasyānekakarmaṇaḥ / agrayastathāgataḥ prokto dharmāṇāṃ tattvadarśakaḥ // Dhs_31.41 // vargāṇāṃ cārthasaṅghore pravaraḥ śānta ucyate / kṣetrāṇāṃ trividhaṃ puṇyaṃ guṇaduḥkhobhayaṃ tataḥ // Dhs_31.42 // mātā pitṛsamaḥ pūjya upādhyāyaḥ sadā bhavet / sa unmīlayate cakṣurvaśagocaratāṃ prati // Dhs_31.43 // niḥsukhā viṣayā matāḥ agrāhyā vā sadā dṛṣṭā muninā tattvadarśinā / sukhasya bhūmayo hyetā niḥsukhā viṣayā matāḥ // Dhs_31.44 // yadyevaṃ kurute dharma nirmalaṃ mārgadarśinam / saukhyaṃ tasya bhavennityaṃ na saukhyaṃ devabhūmiṣu // Dhs_31.45 // bhavāntareṣu sukṛtaṃ pṛṣṭhato dehināṃ sthitam / sa āhūya prayatnena sevitavyaḥ sadā naraiḥ // Dhs_31.46 // anāgate bhayaṃ yo hi paśyati buddhacakṣuṣā / sa paṇḍitaḥ sadā dhīro mūrkhatvādatibhīrukaḥ // Dhs_31.47 // vipattijaṃ bhayaṃ dṛṣṭvā (mārga) paśyati buddhimān / sa hi vighne tu samprāpte na viṣādena bādhyate // Dhs_31.48 // atha mūḍhamatirnityaṃ viṣayāneva sevate / vimohitaḥ sa viṣayaiḥ paścāttāpena dahyate // Dhs_31.49 // samagraṃ janma puṇyāni karaṇīyāni yāvat samagraṃ janmedaṃ jñānaṃ yāti vināvilam / tāvat kuruta puṇyāni duḥkhaṃ hayakṛtapuṇyatā // Dhs_31.50 // kṣayaṃ prayānti puṇyāni tvaritaṃ yāti jīvitam / dharmasaṅgrahaṇe yatnaḥ karttavyastuṣite suraiḥ // Dhs_31.51 // yo hi dharma parityajya pramādopahato naraḥ / na sañcinoti puṇyāni sa paścādapi tapyate // Dhs_31.52 // na yāvadāyāti jarā na vyādhiḥ saha mṛtyunā / tāvat kāryāṇi puṇyāni mā paścāt paritapyatha // Dhs_31.53 // asaṅgṛhītapuṇyasya pramādopahatasya ca / narake kāraṇaṃ duḥkhaṃ pramādastvāṃ haniṣyati // Dhs_31.54 // kiṃ tasya jīvitenārthaḥ kiṃ bhāgyaiḥ kiṃ ca bāndhavaiḥ / sabalendriyatāṃ prāpya yo na dharmarataḥ sadā // Dhs_31.55 // ahanyahani karttavyaṃ dharmasaṅgrahaṇe manaḥ / viratiścāpi pāpebhyaḥ sādhūnāṃ darśane na ca // Dhs_31.56 // śīlena yaḥ suro janma labdhvedaṃ kāmamohitaḥ / na sañcinoti puṇyāni sa bhavaṃ nātivartate // Dhs_31.57 // dharmaratāḥ sadā vandyāḥ jñānārambhābhiratayaḥ śīlaratnavibhūṣitāḥ / kāmarāgāddhi ye bhītā devānāṃ devasammatāḥ // Dhs_31.58 // devāste hi sadā vandyā ye dharme niratāḥ sadā / ye tu nityaṃ bhavāsaktāste sarve nidhanaṃ gatāḥ // Dhs_31.59 // dharmasetumimaṃ prāpya pārāvāragataṃ mahat / na sañcarati yastūrṇa bhavānnaiva pramucyate // Dhs_31.60 // śubhaṃ naiva praṇaśyati śubhānucāridharmaiśca śubhaṃ bhavati sarvadā / kalpakoṭisahastreṇa śubhaṃ naiva praṇaśyati // Dhs_31.61 // puṇyaprāptyarthe karaṇīyāni karttavyāni saṅgṛhītaṃ sadā śīlaṃ jñānaṃ ca parivartitam / dānaṃ cābhikṣayā dattaṃ bhavati svarasātmakam // Dhs_31.62 // sadaiva guṇāḥ sevyāḥ doṣāstrayaḥ praṇaśyanti tribhirdānādibhirnṛṇām / tasmād doṣān parityajya guṇāḥ sevyāḥ prayatnataḥ // Dhs_31.63 // jñānena laukikaṃ duḥkhaṃ naśyati saṃsargo dharmaśīlānāṃ jñānārambhaḥ prayatnataḥ / naśyati bhavajaṃ duḥkhamarkapādairyathā tamaḥ // Dhs_31.64 // abhyupeyo devarato devatābhiśca vandyate / prāpya janmāntara cāpi nirvṛtiṃ cāśu gacchati // Dhs_31.65 // // iti puṇyavarga ekatriṃśaḥ // (32) devavargaḥ saugatamārge carantaḥ puruṣā devatulyāḥ panthāno muninā śāstre uktā ye tattvadarśinā / taistu samprasthitāste (hi) puruṣā devasammatāḥ // Dhs_32.1 // sugatokto mārgaḥ satyaṃ hi dānaṃ ca tathaiva maitrī sattveṣu rakṣā priyavāditā ca / samyaktvadṛṣṭirvimalaṃ manaśca panthānamāhustridivasya buddhāḥ // Dhs_32.2 // śukladharmasamāyuktaḥ śuklacittasamanvitaḥ / sukhāt sukhataraṃ yāti jyotirjyotiḥparāyaṇaḥ // Dhs_32.3 // jyoti(hi)rjyotiṣā pūrṇa dīpo dīpāntarād yathā / tasmāddhi paramāṃllokān prayātā samprapadyate // Dhs_32.4 // ācāravān devānāmantikaṃ vrajet yasya śuddhaṃ sadā cittaṃ nirmalaṃ maṇivat sadā / sa śānto nirmamo dhīmān devānāmantikaṃ vrajet // Dhs_32.5 // dhyānaśīlasamādhibhyo yasya cittaṃ śubhānvitam / sa dhīmān kāñcanaprakhyo devānāmantikaṃ vrajet // Dhs_32.6 // prāṇātipātād virataḥ sarvasattvadayāparaḥ / ṛtusroto 'nukampāśca devānāmantikaṃ vrajet // Dhs_32.7 // śrutavān sarvalokasya krūrakarmavivarjitaḥ / aliptaḥ pāpakairdharmairdevānāmantikaṃ vrajet // Dhs_32.8 // tṛṇavat kāñcanaṃ yasya kāmā yasya viṣopamāḥ / sa kāmavarjako dhīmān devānāmantikaṃ vrajet // Dhs_32.9 // nākṛṣyate manaḥ kāmairviṣayai rāgahetubhiḥ / samantātbhavakāntārairdevānāmantikaṃ vrajet // Dhs_32.10 // bhinnāḥ paramparā ādau mitravān dhanabāndhavaḥ / yaḥ karoti susaṃśliṣṭā devānāmantikaṃ vrajet // Dhs_32.11 // yasya buddhisthitaṃ veśma na buddhiḥ kvāpi rāgiṇī / sa jitārirviśuddhātmā devānāmantikaṃ vrajet // Dhs_32.12 // praśastakāyakarmānto yaḥ pāpavirataḥ sukhī / sa kāmavirato dhyāyī devānāmantikaṃ vrajet // Dhs_32.13 // pāpamitravinirmuktastṛṣṇāviṣavivarjitaḥ / na baddhaḥ strībhayaiḥ pāśairdevānāmantikaṃ vrajet // Dhs_32.14 // prayatnavādī yo dharme dānaśīlasamādhimān / nityodyukto dṛḍhamatirdevānāmantikaṃ vrajet // Dhs_32.15 // samyagbandhano yena pāśaśchinno yathāsinā / sacchinnapāśaḥ svavaśī devānāmantikaṃ vrajet // Dhs_32.16 // śubhakarmavipākena devaloke udbhavaḥ manuṣyabhūtā ye sattvāścaranti sukṛtāvahāḥ / tena karmavipākena suraloke prasūyate // Dhs_32.17 // dharmapathāśritā eva balinaḥ manuṣyāṇāṃ balād devā devānāṃ balino narāḥ / anyonyabalino te ye saddharmapathamāsthitāḥ // Dhs_32.18 // tistro 'pāyabhūmayaḥ devānāṃ sugatirmartyāḥ martyānāṃ sugatiḥ surāḥ / apāyabhūmayastisraḥ śubhakarmavivarjitāḥ // Dhs_32.19 // sarva sukhaṃ dharmādhīnam dharmādhīnaṃ sukhaṃ sarva dharmādhīnā hi nirvṛtiḥ / dharmaḥ supteṣu jāgarti dharmo hi paramā gatiḥ // Dhs_32.20 // devairasurā jitāḥ dharmeṇa nirjito 'dharmaḥ satyenānṛtiko jitaḥ / jñānena varjito moho devaistu hyasurā jitāḥ // Dhs_32.21 // devalokaṃ sukhodayam sopānabhūtā ye tāni karmāṇi tridivasya hi / yoniṃ tyaktvā narā yānti devalokaṃ sukhodayam // Dhs_32.22 // vāksaṃyamena budhāstridivaṃ sukhaṃ bhuñjanti caturvidho vāṅniyamaḥ ko 'pi trividhapañcadhā / saptasopānamārūpyaṃ gacchanti tridivaṃ budhāḥ // Dhs_32.23 // prabhayā te ca divyantaḥ svaśarīreṇa jātayā / ramante svargabhuvane rañjitāḥ svena karmaṇā // Dhs_32.24 // śīlameva śubhasya kāraṇam nityāmodavihārā(ye) nityaṃ saukhyavihāriṇaḥ / yad devā devabhavane śīlaṃ tatra hi kāraṇam // Dhs_32.25 // yadapsaraḥ parivṛtā yat sūryaśaśisannibhāḥ / devāḥ samantād deveṣu tatsarvaśubhahetukam // Dhs_32.26 // yadīpsitaṃ sambhavati sambhūtaṃ ca na hīyate / vartate ca śubhaṃ nityaṃ tat sarva śubhahetukam // Dhs_32.27 // śubhacārī devānāṃ samatāṃ vrajet śubhacārī sadā dānī sarvabhūtadayārataḥ / dānamaitryā sadā yukto devānāṃ samatāṃ vrajet // Dhs_32.28 // prāṇātipātād virataḥ sarvasattvadayāparaḥ / samyagājīvakarmānto devānāṃ saṅgatiṃ vrajet // Dhs_32.29 // adatte na ratiḥ kiñcid dāne cāsya sadāmatiḥ / śāntendriyamatirdhīmān devasaṅgatimaśnute // Dhs_32.30 // mithyākāmairvimukto yaḥ satpathābhirataḥ sadā / nirvāṇakāṃkṣī vimalo devānāmantikaṃ vrajet // Dhs_32.31 // vimanaskaṃ hi yat prīte puruṣe kurute laghu / madyavarjī paraṃ dhīro devānāmantikaṃ vrajet // Dhs_32.32 // pramādavirahitaḥ sukhamāpnoti sukha (prāṇo) hi yo devaḥ pramādaṃ nānusevate / sukhāt sukhamavāpnoti nirvṛttiṃ cādhigacchati // Dhs_32.33 // kṣayāvasānaṃ tat saukhyaṃ nirvāṇamiti śāśvatam / tat saprāpyavimāneṣu rājante puruṣottamāḥ // Dhs_32.34 // uccāduccaro merustasmāduccaṃ sadā sukham / śubhena niyato janturakaniṣṭhān surān (jayet) // Dhs_32.35 // niravadye kutastṛptirdevaloke viśeṣataḥ / atīva saukhyaṃ labhate kasmād deveṣu sarvadā // Dhs_32.36 // kaḥ saukhyamupalabhyate? tṛṣṇāgniparidagdhena na saukhyamupalabhyate / evaṃ sukṛtadagdhena na saukhyamupalabhyate // Dhs_32.37 // trividhaṃ sukṛtaṃ kṛtvā triprakāraṃ trihetukam / etadagryaṃ tribhūmiṣṭhaṃ (triguṇaṃ ca) phalaṃ mahat // Dhs_32.38 // ahiṃsādānaparamā ye saddharmaparāyaṇāḥ / satyakṣāntidamairyuktāḥ tridivaṃ(te) samāgatāḥ // Dhs_32.39 // divyābharaṇasampannā divyamālyavibhūṣitāḥ / yad devā divyamatayaḥ (kurvanti) śubhameva tat // Dhs_32.40 // devānāṃ yanmahatsaukhyaṃ(na)nyūnādhikyamāsthitam / nyūnamadhyaṃ tu yasyaitat phalaṃ puṇyasya dṛśyate // Dhs_32.41 // puṇyakartā devalokaṃ gacchati yena yāvaddhi yat puṇyaṃ kṛtaṃ bhavati dehinā / tasya tāvaddhi tat saukhyaṃ devalokeṣu pacyate // Dhs_32.42 // śīlasaṃrakṣaṇamāvaśyakam svāgataṃ tava bho bhadra! sukṛtaṃ kṛtavānasi / saptadhā rakṣitaṃ śīlaṃ tasyaitat phalamāgatam // Dhs_32.43 // ramasva saha daivataiḥ vanopavanaśaileṣu padmākaravaneṣu ca / harmyāgreṣu ramasva (tvaṃ kāñcaneṣu) sadaivataḥ // Dhs_32.44 // vanopavanaśaileṣu vaidūryaśikhareṣu ca / vanādriṣu ca naikeṣu ramasva saha daivataiḥ // Dhs_32.45 // kalpavṛkṣeṣu ramyeṣu nadīprastravaṇeṣu ca / saritsu ca viśālāsu (ramasva) saha daivataiḥ // Dhs_32.46 // strotasvinyādiyukteṣu parvateṣu nadīṣu ca / nagareṣu mahārtheṣu ramasva saha daivataiḥ // Dhs_32.47 // madagandhipraroheṣu nīlotpalavaneṣu ca / yakṣasadmasu ramyeṣu ramasva saha daivataiḥ // Dhs_32.48 // bhūmibhāgeṣu cānteṣu ratnākaravaneṣu ca / vimāneṣu ca ramyeṣu ramasva saha daivataiḥ // Dhs_32.49 // pañcāṅgikena tūryeṇa manaḥprahlādakāriṇā / nṛtyamānaḥ sukhī nityaṃ ramasva saha daivataiḥ // Dhs_32.50 // śīlabījaṃ śodhayitvā śīleṣu vividheṣu ca / krīḍa tvaṃ vividhairdivyairyathārthamanusevase // Dhs_32.51 // yatprabhāmālino devā ramante vividhaiḥ sukhaiḥ / tacchubhasya phalaṃ dṛṣṭaṃ nirmalasya viśeṣataḥ // Dhs_32.52 // yadetairvividhaiḥ saukhyairdevāḥ krīḍantyanekaśaḥ / na vayaṃ hetavastatra (tatra hetuḥ) purākṛtam // Dhs_32.53 // kūṭāgārāṇi sarvāṇi karmacitrāṇi sarvadā / bhunakti devo deveṣu satkṛtenopabṛṃhitaḥ // Dhs_32.54 // pāśatrayavimuktasya pañcabhiḥ pālitasya vai / ekadharmavyatītasya devaloko mahīyate // Dhs_32.55 // pramudyaccetasāṃ puṃsāṃ spaṣṭaceṣṭā samāhitā / āgatā devasadanaṃ svakarmaphalasākṣiṇī // Dhs_32.56 // sukṛtaphalam uparyupari saukhyāni (tathā ca) sukṛtasya vai / bhuñjanti vibudhāḥ svarga yaddhi pūrvakṛtānugam // Dhs_32.57 // sākṣibhūtā ime sarvakarmaṇāṃ vividhā drumāḥ / nirantaraṃ susadṛśaṃ kathayanti manīṣiṇaḥ // Dhs_32.58 // bhāgyaṃ phalati sarvatra yena yena vipākena yatra yatropapadyate / puruṣo labhate svasya prārabdhasya śubhāśubham // Dhs_32.59 // śubhakarmaṇā prāṇī nityaṃ deveṣu jāyate śubhena karmaṇā janturnityaṃ deveṣu jāyate / tathāśubhena narake patanti puruṣādhamāḥ // Dhs_32.60 // kāmino maraṇaṃ nāvagacchanti śubhāśubhābhyāṃ saṃraktāḥ kāminaḥ kāmamohitāḥ / nāvagacchanti maraṇaṃ yadavaśyaṃ bhaviṣyati // Dhs_32.61 // śubhāśubhavipāko 'yaṃ yo vṛkṣeṣūpalabhyate / na saukhyād viramantyete manaḥ saukhyena mohitāḥ // Dhs_32.62 // sukṛtaṃ kṛtvā mānavāḥ deveṣu yānti trividhaṃ sukṛtaṃ kṛtvā bhāvayitvā ca saptadhā / trisaṃkhyākān ripūn hatvā yānti deveṣu mānavāḥ // Dhs_32.63 // kaḥ devānāmantikaṃ vrajet? nāsūyati kriyākleśān na ca nandīmasūyati / sa nandyasūyakaḥ śuddho devānāmantikaṃ gataḥ // Dhs_32.64 // vinindya mātsaryamidaṃ duḥkhasyāyatanaṃ mahat / samaṃ ca trividhaṃ dattvā devānāmantikaṃ gataḥ // Dhs_32.65 // prāṇināṃ praṇayaṃ nityaṃ rakṣayitvānukampayā / maitracittaḥ sadā dānto devānāmantikaṃ gataḥ // Dhs_32.66 // adattaṃ ca dhanaṃ dattvā dattvānandaṃ ca sarvataḥ / cetanābhāvitamatirdevānāmantikaṃ vrajet // Dhs_32.67 // mātṛvat paradārāṃśca dṛṣṭvā tattvārthacintakaḥ / alipto pāpakairdharmairdevānāmantikaṃ vrajet // Dhs_32.68 // (kṛtaḥ) svacittaprītyartha jihvāraṇisamudbhavaḥ / kathyate sa mṛṣāvādastaṃ hitvā sugatiṃ vrajet // Dhs_32.69 // paiśūnyaṃ ca sadā hitvā maitryanarthakaraṃ padam / ślakṣṇaprabhaḥ ślakṣṇamatiḥ devānāmantikaṃ vrajet // Dhs_32.70 // pāruṣyaṃ śatruvaddhīro varjayatyeva sarvadā / ślakṣṇaprabhāmatirnityaṃ sarveṣu gatigāmikaḥ // Dhs_32.71 // adharmo yasya jihvāgre na bhūto na bhaviṣyati / sadā duṣkālatattvajño devānāmantikaṃ vrajet // Dhs_32.72 // yenedaṃ rakṣitaṃ śīlaṃ saptadhā buddhadeśitam / sa dhīraḥ śīlatattvajño devānāmantikaṃ vrajet // Dhs_32.73 // kaḥ saphalaḥ dharmajñaḥ? vividhakarmavaśagaṃ janmedaṃ labhate suraiḥ / tatprāpya yo na dharmajñaḥ sa paścāt paritapyate // Dhs_32.74 // sukarmaṇā śubhajaṃ phalam vanopavanaramyo 'yaṃ latāvedikamaṇḍapaḥ / yadvicitramayo lokastat sarva śubhajaṃ phalam // Dhs_32.75 // yena yena yathā karma kṛtaṃ bhavati śobhanam / tasya tasya tathā dṛṣṭaṃ phalaṃ tadanugāmikam // Dhs_32.76 // pratyakṣaṃ dṛśyate devairhīnamadhyottamaṃ sukham / yena yena yathā cīrṇaṃ tasya tasya tathā phalam // Dhs_32.77 // kukarmaṇā duḥkhajaṃ phalam vicitraveṣāḥ saṃmūḍhā devā mohavaśānugāḥ / tannāśānmanasā mūḍhā na paśyanti mahadbhayam // Dhs_32.78 // vicitrakāmaratayo vicitraphalakāṅkṣiṇaḥ / na vā kurvanti karmāṇi te 'surā mūḍhacetasaḥ // Dhs_32.79 // ke premaparāyaṇāḥ? phalaṃ yeṣāṃ priyaṃ cittaṃ na ca śīle ratā matiḥ / te pradīpaṃ parityajya premālokaparāyaṇāḥ // Dhs_32.80 // hetuphalatattvajñāḥ sukhino bhavanti ye hetuphalasādṛśyenecchanti surasattamān / te hetuphalatattvajñā bhavanti sukhabhāginaḥ // Dhs_32.81 // jñānādeva muktiḥ vinābījaṃ phalaṃ nāsti vinā dīpaṃ kutaḥ prabhā? / vinā śīlaiḥ kutaḥ svargo muktirjñānaṃ vinā kutaḥ? // Dhs_32.82 // kaḥ dhīmataḥ? tatsukhaṃ tadvimuktasya gatakāṅkṣasya tāyinaḥ / vimuktakāmatṛṣṇasya nirmamasya ca dhīmataḥ // Dhs_32.83 // sukarmaiḥ sukhaṃ bhavatyeva yadidaṃ karmajaṃ saukhyaṃ sarva (tajjñeya) kalmaṣam / yaṃ neṣṭakaṃ bhavatyeva tat sarvamamalaṃ smṛtam // Dhs_32.84 // devalokasya varṇanam yo manorathakṛtsnasya bahirantaśca (sarvataḥ) / sarvālokaḥ sadāloko devatāgaṇasevitaḥ // Dhs_32.85 // virājate girivaro ratnamāṇikyasannibhaḥ / prabhūtasalilo yaśca padminībhiḥ samāvṛtaḥ // Dhs_32.86 // vanopavanaramyo 'yaṃ mṛgapakṣiniṣevitaḥ / kandarodarasaṃrambho bhitvā gaganamutthitaḥ // Dhs_32.87 // kutra devataiḥ sevyate? sevyate devatairnityaṃ divyamālyavibhūṣitaiḥ / nṛtyagītaprakṛṣṭābhirdevatābhiśca sarvataḥ // Dhs_32.88 // pañcāṅgikena tūryeṇa prerita iva lakṣyate / śirobhūto mahāramyaḥ prabhāmālī samantataḥ // Dhs_32.89 // sukṛtena śubhenāyaṃ karmaṇādhiguṇena vai / yaṃ samāśritya krīḍanti devavṛndāni sarvataḥ // Dhs_32.90 // ke svarga gacchanti? dānaśīlayutā vṛddhā nityaṃ tadgatamānasāḥ / ye bhavanti sadā dāntāste janāḥsvargagāminaḥ // Dhs_32.91 // saṃkṣiptamanasaḥ śāntāste janāḥ svargagāminaḥ / vairiṇāṃ viṣayo nityaṃ praśāntamanasastu ye // Dhs_32.92 // (vītarāgā vītamohāste janāḥ) svargagāminaḥ / bhavābhavena tīvreṇa bādhate (yatra) sādhanam / sudāntamānasāṃ dhīrāste janāḥ svargagāminaḥ // Dhs_32.93 // satyamārgavilambena hayatīva sukhabhāginaḥ / sārāsāravidhijñāśca te janāḥ svargagāminaḥ // Dhs_32.94 // saṃsāre ye na rakṣanti svamano (nanu) dehinaḥ / nirvāṇābhiratā nityaṃ te janāḥ svargagāminaḥ // Dhs_32.95 // vṛkṣamūle śmaśāne vā tathā ca girikandare / dhyāyinaḥ sattvamanasaste janāḥ svargagāminaḥ // Dhs_32.96 // mātrajñā deśakālajñāḥ pāpamitra(vi)varjitāḥ / maitreṇa cetasā ye tu te janāḥ svargagāminaḥ // Dhs_32.97 // na snānadarśanaratā narāḥ manmathavāriṇā / ekāntagāminaḥ śāntāste janāḥ svargagāminaḥ // Dhs_32.98 // kṣaṇe kṣaṇe sadā kāyaṃ paśyantyaśucisambhavam / kāryākāryavidhijñā ye te janāḥ svargagāminaḥ // Dhs_32.99 // dharmāṇāṃ dharmatāṃ ye ca paśyanti vividhā samāḥ / na ca rakṣanti saṃsāre te janāḥ svargagāminaḥ // Dhs_32.100 // vedanā madhyatattvāntamanekavidhasambhavam / paśyanti ca na rakṣanti te janāḥ svargagāminaḥ // Dhs_32.101 // māyopamaṃ ca kṣaṇikaṃ gandharvanagaropamam / ye jānanti (sadā) cittāḥ te janāḥ svargagāminaḥ // Dhs_32.102 // ekalakṣaṇatattvajñā vilakṣaṇavidaḥ svayam / nirvāṇarāgamanasaste janāḥ svargagāminaḥ // Dhs_32.103 // mātṛvat paradārān ye pitṛvat sarvadehinaḥ / paśyanti ye bhayaṃ loke te janāḥ svargagāminaḥ // Dhs_32.104 // śūnyavargagato nityaṃ sattvānāṃ priyavādinaḥ / akrūrā ṛddhimanasaste janāḥ svargagāminaḥ // Dhs_32.105 // kāṣṭhavalloṣṭhavat sarva paravittasamīkṣakāḥ / saṃtuṣṭāḥ svena cittena te janāḥ svargagāminaḥ // Dhs_32.106 // na rātrau na divā yeṣāṃ kausīdyadyutiriṣyate / nityodyuktavihārā ye te janāḥ svargagāminaḥ // Dhs_32.107 // kaukṛtyaṃ styānamiddhaṃ ca kausīdyaṃ ca viśeṣataḥ / varjayanti sadā dhanyāste janāḥ svargagāminaḥ // Dhs_32.108 // dauḥśīlyaṃ pañcarandhrebhyaḥ pariśuddhamanekadhā / saṃkṣipanti sadā duḥkhaṃ te janāḥ svargagāminaḥ // Dhs_32.109 // upādānacatuṣṭvajñāḥ satyāni ca tathaiva ca / ye paśyanti budhāḥ prajñāṃ te janāḥ svargagāminaḥ // Dhs_32.110 // duḥkhaṃ duḥkhavipākaśca duḥkheṣu ca manaśca yat / paśyanti ye sadā tattvaṃ te janāḥ svargagāminaḥ // Dhs_32.111 // tīvravyasanamāpannā ye (ca) dharmāvimuñcakāḥ / śāntāśca dharmamatayaste janāḥ svargagāminaḥ // Dhs_32.112 // śuklāvadātaṃ ye vastraṃ pāṃsukūlaṃ tathaiva ca / piṇḍapātaratā nityaṃ te janāḥ svargagāminaḥ // Dhs_32.113 // adaṇḍāḥ śāntamanaso nityaṃ dhyānavihāriṇaḥ / naiṣkarmyaniratāḥ sarve te janāḥ svargagāminaḥ // Dhs_32.114 // mṛṣṭaṃ ca yadi vāṅmṛṣṭaṃ yathecchāvidhimāgatam / santuṣyanti na kupyanti te janāḥ svargagāminaḥ // Dhs_32.115 // śuklāvadātaṃ ye vastraṃ pāṃsukūlaṃ tathaiva ca / saṃvṛtau caiva saṃtuṣṭāste janāḥ svargagāminaḥ // Dhs_32.116 // śayyātale yathā bhūmau harmyāgre vā tathāpare / na duṣyanti (na hṛṣyanti) te janāḥ svargagāminaḥ // Dhs_32.117 // cakṣurviṣayamāpannaṃ yatkarma sāmparāyikam / tattvato ye prapaśyanti te janāḥ svargagāminaḥ // Dhs_32.118 // apriyaṃ vā priyaṃ vāpi ye śrutvā tīvrasambhramāt / akṣubdhamatayo muktāste janāḥ svargagāminaḥ // Dhs_32.119 // ṣaḍindriyāṇi sarvāṇi viṣayāṃstu tathaiva ca / saṃkṣipanti na rakṣanti te janāḥ svargagāminaḥ // Dhs_32.120 // yathā karma kṛtaṃ sarvamaviśeṣeṇa tattvataḥ / paśyantyamanaso dhanyāste janāḥ svargagāminaḥ // Dhs_32.121 // karmaṇāṃ ca vipākaṃ ca kṛtaṃ (ye dhīracetasā) / bibhyatīha sadā duḥkhete janāḥ svargagāminaḥ // Dhs_32.122 // ityetāni mahārthāni nityaṃ duḥkhakarāṇi ca / kurvanti vidhivat sarva te janāḥ svargagāminaḥ // Dhs_32.123 // // iti devavargo dvātriṃśaḥ // (33) sukhavargaḥ sukhasvarūpanirūpaṇam anuttareṣu saukhyeṣu dhyānopātteṣu ye ratāḥ / teṣāṃ sukhaṃ yathāvat syāt nirvāṇapuradarśakam // Dhs_33.1 // navena sukhaduḥkhena purāṇamabhihanyate / devasyaitannavenaiva purāṇamabhihanyate // Dhs_33.2 // dhū(ma) miśraṃ yathā kāṣṭhaṃ vi(ṣṭhā) miśraṃ yathodanam / tathā sukhamidaṃ sarvamasvatvaṃ nāvagamyate // Dhs_33.3 // nirvāṇapuragāmināṃ sukham tat sukhaṃ yad vitṛṣṇānāmekāntasukhacāriṇām / nirmohiṇāmarāgāṇāṃ nirvāṇapuragāminām // Dhs_33.4 // teṣāṃ vimalamādyantaṃ saukhyānāmapi tat sukham / yeṣāṃ tṛṣṇānugā cāśā sarvathā naiva cetasi // Dhs_33.5 // saṅgṛhītasya cittasya nirātmasya ca sarvataḥ / kāryākāryeṣu mūḍhasya sukhaṃ nityamupasthitam // Dhs_33.6 // kaḥ śreṣṭhaḥ sukhī? sā bahirnihatā yena nandisaṃsārahetukī / sa dhīraḥ pāragaḥ śreṣṭhaḥ sukhī nirvāṇamāśritaḥ // Dhs_33.7 // naitat sukhena tṛṣṇānāṃ yad rāgadveṣasaṃyutam / yatra rāgādinirmuktaṃ tat sukhaṃ nirmalaṃ matam // Dhs_33.8 // kutra tṛṣṇā na bādhate? devaloke samāsādya yaḥ suro nāvamanyate / sa sukhāt sukhatāṃ yāti yatra tṛṣṇā na bādhate // Dhs_33.9 // tadantyasukhi śreyo yatra mṛtyurna vidyate / mṛtyupāśairna baddhasya na sukhaṃ vidyate kvacit / yat sukhaṃ kāmajanakaṃ na tat saukhyaṃ satāṃ matam // Dhs_33.10 // yatra kāmavinirmuktastatsukhāt sukhamuttamam / yat sukhaṃ janayet śreyaḥ (payomiśraṃ) yathodanam // Dhs_33.11 // yatra tṛṣṇāvinirmuktiḥ payomiśraṃ yathodanam / yathā padmavane gṛddhā yānti(te) kravyabhakṣiṇaḥ // Dhs_33.12 // evaṃ śānteṣvaraṇyeṣu na bhāntyaśubhacāriṇaḥ / kvacicchāntaṃ vanaṃ ramyaṃ kvacid devāḥ pramādinaḥ // Dhs_33.13 // kaḥ paramaṃ sukhaṃ prāpnoti? viparītaṃ na sadṛśaṃ bhānoḥ śītā yathā prabhā / gatatṛṣṇasya yat saukhyaṃ muktaduḥkhasya tāyinaḥ // Dhs_33.14 // tasyāntareṇa saukhyasya sukhametanna gaṇyate / dhyāyinastvapramattasya muktapāpasya sarvadā // Dhs_33.15 // tat sukhaṃ tat paraṃ saukhyaṃ nedaṃ tṛṣṇāvidāṃ matam / munisevyaṃ vanamidaṃ sevitaṃ ca subhāṣitaiḥ // Dhs_33.16 // nārhā (yūyaṃ) rāgagaṇaṃ sevituṃ bho surottamāḥ / yadetad bhavatāṃ saukhyametanna khalu śāśvatam // Dhs_33.17 // tat sukhaṃ paramaṃ śāntaṃ vītatṛṣṇai niṣevyate / niḥsevitaṃ vanamidaṃ ye gatāḥ paramaṃ padam // Dhs_33.18 // yat prāpya sarvaduḥkhasyacchedo bhavati sarvathā / brahmacaryādanirmuṣṭāḥ śīlālāpena vañcitāḥ // Dhs_33.19 // bhikṣūṇāṃ vane vāsa eva sukhāvahaḥ nārhanti sevituṃ ramyaṃ vanaṃ śāntaṃ subhāṣitam / śāntaṃ ca bhāvitaṃ (caiva) ramate śubhagocare // Dhs_33.20 // na rāgacāriṇāṃ cittaṃ ramate vanagocare / na rāgavyākulaṃ cittaṃ vaneṣu labhate dhṛtim // Dhs_33.21 // kaḥ puruṣottamaḥ? śravyāmūḍhā matiryasya nityaṃ tribhuvanaṃ kare / sa ratiṃ labhate śāntiṃ vane puruṣasattamaḥ // Dhs_33.22 // sukhāya vanaṃ sevyam sa kalparāgakuṭilo nityaṃ rāgādibhirvṛtaḥ / sa śāntiṃ naiva labhate vane śānte sukhāvahe // Dhs_33.23 // yeṣāṃ tu manasā nityaṃ vane dhyānaniyoginām / vanaṃ teṣāṃ sadāramyaṃ na tu rāgagaveṣiṇām // Dhs_33.24 // vaneṣu bhāvitaṃ cittaṃ nagareṣu na kupyate / tasmād vanaṃ sadā sevyaṃ nagaraṃ naiva śasyate // Dhs_33.25 // vikṣipyate hi nagare nṛṇāṃ rāgādibhirvṛtaḥ / vikṣipta mohakuṭilaṃ vanaṃ bhūyaḥ prasīdati // Dhs_33.26 // tasmād vanaṃ paraṃ śāntaṃ yogināmālayaṃ mahat / saṃsevyaṃ vītamanasā yasya tad vītakalmaṣam // Dhs_33.27 // ratiṃ mā kṛthā praśāntendriyacittasya yā ratiryogino hṛdi / nāsau śaktiḥ sahasrasya (mānavānāṃ) bhaviṣyati // Dhs_33.28 // yā dhyāyino ratirdṛṣṭā vyavadānāya sarvadā / na yāmeṣvapi sā dṛṣṭā nityaṃ rāgānurāgiṇī // Dhs_33.29 // ratiryā kāmavaśagā sā nityaṃ duḥkhasambhavā / yā tu kleśavaśāt prītiḥ (sā prītiḥ) śāśvatā nahi // Dhs_33.30 // kaḥ śreyaspadaṃ prāpnoti? śreyo vaneṣu caritaṃ tattaduccaritaṃ nṛbhiḥ / yasmāt tat pratibaddhaṃ hi śreyasāṃ padamucyate // Dhs_33.31 // susambhṛtena dharmeṇa rakṣiteneva cetasā / sudṛṣṭaṃ labhate sthānaṃ yatra doṣo na vidyate // Dhs_33.32 // yaḥ kṣiptamanasā nityaṃ na ca dharmaparāyaṇaḥ / teṣāṃ vṛthā sukhamidaṃ gacchati na nivartate // Dhs_33.33 // tattvajñā duḥkhaṃ na paśyanti ye tu tattvavido dhīrāḥ paśyanti jagataḥ sthitim / anityaduḥkhaśūnyānāṃ teṣāṃ duḥkhaṃ na vidyate // Dhs_33.34 // sukhadharmasya caraṇaṃ jñānasya ca niṣevaṇam / ahiṃsā satyavacanaṃ tadapyekāntataḥ sthitam // Dhs_33.35 // kaḥ svarga yāti? ekadharmavyatītā ye ye 'dharmaparivañcakāḥ / tristhānalakṣaṇāviṣṭāste janāḥ svargagāminaḥ // Dhs_33.36 // sukhasya svarūpam udayavyayadharmāṇāmanityaṃ karmajaṃ hi tat / tat sukhaṃ sāstravaṃ nityaṃ na bhūtaṃ na bhaviṣyati // Dhs_33.37 // tat sukhaṃ tadvitṛṣṇasya nīrāgasya hi dehinaḥ / muktirbhavati doṣasya pārasthasya hi tāpinaḥ // Dhs_33.38 // tat kiñcit sāsravaṃ saukhyaṃ tat sarva kṣaṇikaṃ matam / rāgabandhād vinirmuktaṃ tat sarva niścalaṃ sukham // Dhs_33.39 // ye na kṣipanti duḥkhena sukhe yeṣāṃ na saṅgatiḥ / te duḥkhasukhanirmuktā nirvāṇasukhagāminaḥ // Dhs_33.40 // anupāyena ye mūḍhāḥ prārthayanti sukhaṃ sadā / bālukābhiryathā tailaṃ yallabhyaṃ nityameva tat // Dhs_33.41 // na cetasā naraḥ prājño manorathaśatairapi / śakro 'pi tat sukhaṃ kartu yathā karma kṛtaṃ mahat // Dhs_33.42 // sukhāya dharmamācaret sasukhaṃ yasya tu manaḥ saddharmānucaro bhavet / duḥkhairmuktyabhilāṣo 'yaṃ sa dharme kurute matim // Dhs_33.43 // nāhetukaṃ sukhaṃ dṛṣṭaṃ duḥkhaṃ vā trividhātmakam / sukhe duḥkhe pṛthagbhāve tasmānnu sukṛta caret // Dhs_33.44 // nedaṃ saukhyaṃ sadā śastamadhruvaṃ vipralopi ca / tṛṣṇāviṣeṇa sammiśraṃ viṣamiśraṃ yathodanam // Dhs_33.45 // tat saukhyaṃ (hi)satāṃ śastaṃ yatra mṛtyurna vidyate / na ca priyeṇa viśleṣo nāpriyeṇa samāgamaḥ // Dhs_33.46 // kīdṛśaṃ sukhaṃ duḥkhajanakam? yadetat strīmayaṃ saukhyametad duḥkhāya kalpyate / tadbījavartakā dṛṣṭā narakeṣūpapattaye // Dhs_33.47 // yat sukhaṃ duḥkhajanakaṃ kathaṃ tat sukhamiṣyate? duḥkhād duḥkhataraṃ jñeyaṃ pariṇāmavaśena tat // Dhs_33.48 // yadetad bhujyate saukhyametat kālena naśyati / sūryastāstaṅgatasyaivaṃ raśmayaḥ saha cāriṇaḥ // Dhs_33.49 // vikṛtiṃ yasya (ca) manaḥ sukhaduḥkhairna gacchati / sa dhīmān suraloke ca gatvānyallabhate sukham // Dhs_33.50 // bhuktaṃ sukhaṃ purāṇaṃ tu hīnakarma karoti ca / purāṇaṃ sukṛtaṃ śīrṇa mṛtyukāle na budhyate // Dhs_33.51 // sarva sukhamanityaṃ bhavati yadidaṃ dṛśyate saukhyaṃ manovākkāmajaṃbhṛśam / anityaṃ tad vināśatvamacireṇa bhaviṣyati // Dhs_33.52 // phenabudbudasaṅkāśaṃ marīcyudakasannibham / cañcalormi sukhaṃ sarva vinipāto bhavārṇave // Dhs_33.53 // niṣpratīkāraviṣamaḥ sarvabhūtabhayāvahaḥ / cakravātapravego (vai) mṛtyurājaiṣa dhāvati // Dhs_33.54 // nāśayitvā sukhaṃ sarva nāśayitvā ca jīvitam / karmasaṅkalpavāhyeṣu lokamanyatra neṣyati // Dhs_33.55 // yadatīva sukhaṃ nṛṇāṃ taddhi saukhyāya kalpyate / yannaiṣyati sukhaṃ kiñcit taddhi naiva vigaṇyate // Dhs_33.56 // vartamānaṃ tu yat saukhyaṃ tṛṣṇāviṣavivarjitam / sarva hyanātmajaṃ duḥkhamanityaṃ saṃskṛtaṃ balam // Dhs_33.57 // laukikaṃ sukhaṃ na sukham yad sukhaṃ triṣu lokeṣu na śastaṃ tattvadarśibhiḥ / tena matvā kathaṃ devā bhavanti vigatajvarāḥ? // Dhs_33.58 // aviṣṭovatakālo 'yaṃ bhairavo yāti sattvaram / yo bhokṣyate surān sarvān śuṣkendhanamivānalaḥ // Dhs_33.59 // atiyāti sukhaṃ sarva kriyatāṃ śraiyasaṃ manaḥ / mā paścāt saṃbhavo yoge mṛtyukālo bhaviṣyati // Dhs_33.60 // sukhamasthiraṃ bhavati janmāntarasahasreṣu yad muktaṃ karmajaṃ sukham / taraṅgasannibhaḥ kvāyaṃ(jānīyād) bāliśo 'sthiram // Dhs_33.61 // kaḥ sukhena prasīdati? na sukhaistṛpyate bālastathā kāṣṭhairyathānalaḥ / tasmānna (sukha) saktasya sukhaṃ bhavati naiṣṭhikam // Dhs_33.62 // viṣasya doṣamuktasya kāmadoṣānudarśinaḥ / dhyāyinaścāpramatasya tat sukhaṃ yadanāvilam // Dhs_33.63 // sukhī bhavati tat prāpya na sukhaṃ bhavajanmanaḥ / bandhamiśraṃ viṣaṃ yadvad dharmasaukhyodayastathā // Dhs_33.64 // kāmavirahitaḥ sukhamaśnuvate tasmāt tatsukhasaktānāṃ nityaṃ kāmagaveṣiṇām / bhavantyanekasaukhyā(ni)tasmāt kāmo na jāyate // Dhs_33.65 // jñānenaivendriyāṇi svagocare nivartante nendriyāṇāṃ jayaḥ śakyaḥ karttu viṣayagocare / jñānena hi nivartante indriyāṇi svagocare // Dhs_33.66 // bālā eva gatipañcake bhramanti duḥkhe sukhābhisaṃsaktā nityaṃ bālā (haya)medhasaḥ / viparyayā paribhrāntā bhramanti gatipañcake // Dhs_33.67 // kutra sukhaṃ duḥkhasadṛśaṃ bhavati? yadatyantasukhaṃ dṛṣṭaṃ tat sukhaṃ satyamucyate / yatra duḥkhaṃ vipākaṃ syāt tat sukhaṃ duḥkhameva tat // Dhs_33.68 // pāpasyākaraṇameva sukham anyāgatasya duḥkhasya pratighātayate budhaḥ / pāpasya hetujaṃ duḥkhaṃ pāpasyākaraṇaṃ sukham // Dhs_33.69 // // iti sukhavargo trayastriṃśaḥ // (34) mitravargaḥ kaḥ pāpānnivārayati? tanmitraṃ mitramityuktaṃ yanmitraṃ sāmparāyikam / nivartayati yaḥ pāpād vyasanāccāpi rakṣati // Dhs_34.1 // praveśayati yannityaṃ taddhitaṃ sāmparāyikam / mitraṃ bhavati tannṛṇāṃ na mitraṃ pāpakārakam // Dhs_34.2 // saṃsargajā doṣaguṇā bhavanti apūtiḥ pūtisaṃśleṣāt pūtirevopajāyate / na pūtiḥ pūtasaṃśleṣamapūtiṃ karttumarhati // Dhs_34.3 // yādṛśena (hi) saṃśleṣaṃ kurute puruṣaḥ sadā / taddoṣāt sadṛśo dṛṣṭaḥ śubho vā yadi vāśubhaḥ // Dhs_34.4 // na śubhaṃ duḥkhakārakam śubhārthī puruṣaḥ sarvānaśubhānnaiva sevate / tenāsau duḥkhamāpnoti na śubhaṃ duḥkhakāraṇam // Dhs_34.5 // guṇadoṣayorlakṣaṇam saṃśleṣajā guṇāḥ dṛṣṭā doṣāḥ saṃśleṣajātayaḥ / lakṣaṇaṃ guṇadoṣāṇāmidamuktaṃ svabhāvajam // Dhs_34.6 // yaśasā yujyate yo hi nityaṃ sādhusamāgamāt / asādhu'saṅgamācchrīghraṃ prayāti puruṣādhamaḥ // Dhs_34.7 // satsaṅgatiphalam etat sāraṃ sadā kārya yadasādhuvivarjanam / sādhubhiśca sadā vāso duṣṭāṇāṃ ca vivarjanam // Dhs_34.8 // doṣān samuddhareddhīmān guṇavṛddhiṃ samācaret / (sādhu) mitraṃ prakurvīta kausīdyavimukho bhavet // Dhs_34.9 // na māninaṃ kusīdaṃ vā nityaṃ sarvānuśaṅkinam / liptapāpamatikrūraṃ mitraṃ kuryānna paṇḍitaḥ // Dhs_34.10 // udyuktaṃ mṛdujātīyaṃ dharmiṣṭhaṃ doṣavarjitam / samyagdṛṣṭiracapalaṃ mitraṃ seveta paṇḍitaḥ // Dhs_34.11 // na pāpakaṃ bhavenmitraṃ bhaveduttamapauruṣaḥ / uttamaṃ bhajamānasya na doṣebhyo bhayaṃ bhavet // Dhs_34.12 // kaḥ laghutāṃ yāti? rūpaiśvaryakulādīni bhidyante (yasya) dehinaḥ / bhayapradaṃ taṃ mātaṅgaḥ prayāntaṃ naiva paśyati // Dhs_34.13 // udvṛttaḥ puruṣo nityaṃ pramādākulitendriyaḥ / laghutāṃ yāti loke 'smin pretyapāpeṣu pacyate // Dhs_34.14 // rūpaiśvaryamadārthā ye te narāḥ pāpakāriṇaḥ / teṣāṃ na suśamaṃ (karma) pretyapāpeṣu pacyate // Dhs_34.15 // rūpaiśvaryakulārthā ye na te tattvasya bhāginaḥ / atattvabuddhayo bālā na taranti bhavārṇavam // Dhs_34.16 // jñānaśīlādiyutaṃ kulaṃ śreṣṭham etatkulaṃ ye vibhavā yaccānyat sukhamiṣyate / sarvāṇyetānyanityāni tasmātteṣu na viśramet // Dhs_34.17 // na jñānaśīlanirmuktaṃ kuśalaṃ yānti paṇḍitāḥ / yeṣāṃ jñānaṃ ca śīlaṃ ca te kule mahati sthitāḥ // Dhs_34.18 // carituṃ cāmalaṃ śīlaṃ śīlameva mahādbhutam / mahākulaprasūtāste (paṇḍitāḥ) vaśamāninaḥ // Dhs_34.19 // dānaśīlatapodhyānasatyaiśvaryaparākramaiḥ / saṃyuktā ye kulīnāste ye na dharmavivarjitāḥ // Dhs_34.20 // naiśvaryajñānahīnasya na kulaṃ nāpi saṅgatiḥ / tasmātkulaṃ jñānamayaṃ jñānahīnaṃ na tat kulam // Dhs_34.21 // // iti mitravargaścatustriṃśaḥ // (35) rājāvavādavargaḥ dhārmiko rājā svarga yāti bhuvaṃ parijano paśyan dharmacārī jitendriyaḥ / sa rājā dhārmiko dhīmān svargalokopapattaye // Dhs_35.1 // kaḥ lobhanirmukto rājā? niyataṃ yaḥ karaṃ kāle dharmeṇa paribhujyate / sa rājā lobhanirmukto yāmānāmadhipo bhavet // Dhs_35.2 // rājñaḥ svarūpam kṣamāvān priyavākyo yaḥ krodhaharṣādidhārakaḥ / sa mahīṃ pālayettvenāṃ loke hi śreṣṭhatāṃ gataḥ // Dhs_35.3 // apakṣapātinaḥ śraddhā mitreṇa ca (vi)hanyate / sa rājanyasabhājetā devalokāya kalpyate // Dhs_35.4 // baddhadarśī mahātmā yo gurupūjaka eva ca / alolo yo dṛḍhamatirdevānāmantikaṃ vrajet // Dhs_35.5 // pūrve yat pitṛbhirdattaṃ devānupadiśanti ca / na ca hiṃsati bhūtāni sa deveṣūpapadyate // Dhs_35.6 // dānaśīle sadā dakṣo dharmavādī jitendriyaḥ / sa matvāryāṃ mahīṃ kṛtsnāṃ devalokaṃ mahīyate // Dhs_35.7 // nādhārmikaṃ dhārayati dhārmikeṣu ca rakṣati / sa dharmaśīlasaṃśuddho devānāmantikaṃ vrajet // Dhs_35.8 // na strīṇāṃ vaśago rājā sādhūnāṃ ca vaset sadā / sa nirmalamatirdhīraḥ suralokopapattaye // Dhs_35.9 // na sarvasya vacogrāhī priyaḥ sādhujanasya tu / so 'mṛtastattvadarśīvā nākṛṣṭa iva rohati // Dhs_35.10 // ko yāmānāmadhipo? yo dharmalobhamāyāti draviṇaṃ naiva lapsyate / sa lobhamalanirmukto yāmānāmadhipo bhavet // Dhs_35.11 // na mithyādarśanenāpi strītvadarśanatatparaḥ / sa śuddha eva vimalo yāmānāmadhipo bhavet // Dhs_35.12 // kaḥ rājā devapriyo bhavati? prājñaḥ śīle sadāyukto dānenābhīkṣṇatāṃ gataḥ / pravijitya mahīṃ kṛtsnāṃ pretya devapriyo bhavet // Dhs_35.13 // priyasya tu bhaved vākyaṃ stotrotsavakaraṃ param / āhlādayitvā vasudhāmante devopapattaye // Dhs_35.14 // avisaṃvādakaṃ vākyaṃ yasya merurivācalam / satyasopānamāruhya devānāmantike gataḥ // Dhs_35.15 // hrāsavṛddhī ca bhūtānāmakasmāt kurute hi yaḥ / sa rājā vai paro devairdevaloke ca tiṣṭhati // Dhs_35.16 // manuṣyāntaratattvajño yo vetti hi balābalam / sa dhībalābhyāṃ saṃyukto yāmānāmadhipo bhavet // Dhs_35.17 // traidhātukapadaṃ yacca ratnatrayamihocyate / yastat pūjayate rājā sa deveṣūpajāyate // Dhs_35.18 // kālaṃ niyatadarśī yaḥ prajānāṃ ca hite rataḥ / sarvato bhadrakāntāro devānāmadhipaḥ smṛtaḥ // Dhs_35.19 // nindāmalavinirmuktaḥ saṅgadoṣavivarjitaḥ / jñānagocarasampūjyo niyataṃ deva eva saḥ // Dhs_35.20 // kaḥ svarga yāti? kausīdyadoṣarahito nityaṃ dṛḍhaparākramaḥ / nāśayitvā sa doṣaughān pretya svargeṣu jāyate // Dhs_35.21 // sanmitraiḥ parivārito rājā devādhipo bhavati hitāni yasya mitrāṇi karmakartṛṇi nityaśaḥ / sa mitraiḥ samparivṛto nṛpo devādhipo bhavet // Dhs_35.22 // nānuseveta durvṛttān vākkṣepeṇa ca varjitaḥ / sa sadyo viṣanirmuktaḥ surāṇāmadhipo bhavet // Dhs_35.23 // krodhaharṣavighātāya na ca pāpeṣu rakṣyate / sa pāpapaṅkanidhautaḥ suralokādhipaḥ sadā // Dhs_35.24 // na śaktaḥ pānabhojyeṣu saṃsaktastu śubhe sadā / sa śuddhadharmasandarśī vibudho 'dhikatāṃ vrajet // Dhs_35.25 // kaḥ padamuttamaṃ prāpnoti? sucintitaṃ cintayati (yo) dharmeṣu ca vartate / dharmodayena dṛṣṭena yathā yāti triviṣṭapam // Dhs_35.26 // saṃsārād dīrghasūtrād yastvaritaṃ dharmamācaret / sa dīrghasūtranirmuktaḥ prayāti padamuttamam // Dhs_35.27 // dharmeṇa prajāpālakaḥ svargasukhaṃ yāti dharmeṇaiva prajā nityaṃ prapālayati (yo) nṛpaḥ / sa dhārmikaḥ praśastātmā suraloke mahīyate // Dhs_35.28 // daśeme kuśalā dharmā ihoktāstattvadarśinā / yaste prakurute dharmān sa surādhipatāṃ vrajet // Dhs_35.29 // hetupratyayasandarśī mārgāmārgau tathaiva ca / sa dṛṣṭimalanirmukto vibudho 'dhikatāṃ gataḥ // Dhs_35.30 // kīdṛśairguṇayutaiḥ rājā devānāmadhipo bhavati yo devatāṃ pūjayati yathā cāhni mahīpatiḥ / sa devapūjito bhūyo devānāmadhipo bhavet // Dhs_35.31 // anāvilena manasā prasannaścādhidārakaḥ / svasvadāraiśca santuṣṭo devānāmadhipo bhavet // Dhs_35.32 // kaḥ śīlavān? hīyate yo na viṣayaiḥ sarvabālāpahāribhiḥ / sa śīlavān divaṃ yāti nityaṃ śīlena rakṣitaḥ // Dhs_35.33 // avidyāvarjakān nityaṃ sevate yaḥ sudhārmikān / saddharmacintakaḥ saukhyaṃ kalpate sura(saṃ)sadi // Dhs_35.34 // (vyāpāraiḥ svasthacitto yaḥ) pārṣadālāpahāribhiḥ / sa śīlavān divaṃ yāti nityaṃ śīlena rakṣitaḥ // Dhs_35.35 // saddharmī rājā eva vasudhādhipatiḥ sadvyāpārāddharmamimaṃ pālayan vasudhādhipaḥ / praśāsti ca mahīṃ kṛtsnāṃ yāmānāmadhipo bhavet // Dhs_35.36 // satkarmaniratasya rājño bhṛtyo 'pi śobhate satkarmanirato bhṛtyo nṛpe sadguṇaśālini / jano nirmalatāṃ yāti śaraccandra ivāmbare // Dhs_35.37 // kaḥ rājā devatulyo bhavati? hetulakṣyavidhijñā ye aviruddhāḥ parasparam / samyaksvāmyarthakarttāraḥ devānāṃ vaśamāgatāḥ // Dhs_35.38 // // iti rājāvavādavargaḥ pañcatriṃśaḥ // (36) stutivargaḥ buddhastutiḥ samasattvāgravedāya sarvasattveṣu bandhave / sanmārgasārthavāhāya bhavabandhanabhedine // Dhs_36.1 // (nā)nādṛṣṭivibhedāya sarvasaṃśayamocine / samyagdṛṣṭiniveśāya namaḥ sañjñānacakṣuṣe // Dhs_36.2 // sarvasaṅkaṭabhedāya tridoṣamalaśodhine / namo nakṣatrabhūtāya sarvabījaphaloruhe // Dhs_36.3 // sarvaprajñākarāgrāya sarvadhyānāgravedine / sarvaratnottamāryāya namo 'lānāgradarśine // Dhs_36.4 // iyaṃ sā lokanāśasya viprayuktasya tāpinaḥ / pratimā dṛśyate śāntā mokṣamudghāṭyakārikā // Dhs_36.5 // samarcatīmāṃ nityaṃ (yaḥ) puruṣaḥ śāntamānasaḥ / sa mucyate bhavabhayānnivṛttiṃ cādhigacchati // Dhs_36.6 // etacchāntapadaṃ ramyametannaiṣṭhikamucyate / yadayaṃ bhāṣate dharma nirvāṇapuradeśikaḥ // Dhs_36.7 // asya vākyaṃ samālambya puruṣādhīnavikramāḥ / ākarṣanti padaṃ nityaṃ yadanantasukhāvaham // Dhs_36.8 // etat pūrva samāruhaya puruṣāstattvacintakāḥ / trilokaughārṇavaṃ ghoraṃ taranti bhavasāgaram // Dhs_36.9 // ayaṃ sa cakṣurlokasya samantāddhi vicakṣuṣaḥ / ayaṃ jyotiḥ paraṃ jyotiryajjyotiḥkāṣṭhasambhavam // Dhs_36.10 // kalpāntaṃ prāṇināṃ citte nṛṇāṃ rāgādibhirmalaiḥ / jñānatoyena mahatā śodhayatyeva vāṅnṛpaḥ // Dhs_36.11 // yanna dṛṣṭaṃ padaṃ sarvaistīrthikairjñānapāṇibhiḥ / tatpadaṃ vimalairvākyaistvayā nṛṇāṃ pradarśitam // Dhs_36.12 // pramādaparamo 'nātho jano 'yaṃ tāritastvayā / tīrṇaḥ pāragato nāthastārayatyaghanāśanāt // Dhs_36.13 // hitārtha sarvajagatastvamevaiko vyavasthitaḥ / ahitānāṃ hitāyaiva tvameva puruṣottamaḥ // Dhs_36.14 // anādimati saṃsāre nṛṇāṃ kleśāpahārakaiḥ / tvayā viśodhito vākyaistamaḥ sūryodaye yathā // Dhs_36.15 // akṣayaḥ sarvadharmāṇāṃ jñānalokakaro mahān / tvamevaiko jagannātha lokottaraguṇārṇavaḥ // Dhs_36.16 // // iti stutivargaḥ ṣaṭtriṃśaḥ // puṇyadevasukhairmitrarājastutibhiranvitāḥ / saddharmasmṛtivaipulyai gṛhīto 'yaṃ samuccayaḥ // // iti caturtham udānam // ye ca dharmā hetubhavā teṣāṃ tathāgato 'vadat / teṣāṃ ca yo nirodhaścaivaṃvādīmahāśramaṇaḥ // puṇyamavāptamantrakleśaṃ vibhidyājanavalāśrīkam / yāvajjagadvyākulaṃ tarkaniṣṭhaiḥ samākulaṃ vetti satyavacanaiḥ // vaipulyamahāgambhīrodadhisūtravarād bhikṣu(ṇā)avalokitasiṃhenoddhṛtamiti / mohāśivādirahitasya vākyavidyasya vipulārjanasya 'dharmasamuccayo' nāma dharmaparyāyaḥ samāptaḥ / // iti śubham //