04,001.000*0001_001 nārāyaṇaṃ namaskṛtya naraṃ caiva narottamam 04,001.000*0001_002 devīṃ sarasvatīṃ caiva tato jayam udīrayet 04,001.000*0002_001 dvaipāyanoṣṭhapuṭaniḥsṛtam aprameyaṃ 04,001.000*0002_002 puṇyaṃ pavitram atha pāpaharaṃ śivaṃ ca 04,001.000*0002_003 yo bhārataṃ samadhigacchati vācyamānaṃ 04,001.000*0002_004 kiṃ tasya puṣkarajalair abhiṣecanena 04,001.000*0002_005 tad eva lagnaṃ sudinaṃ tad eva 04,001.000*0002_006 tārābalaṃ candrabalaṃ tad eva 04,001.000*0002_007 grahāś ca sarve sumukhās tad eva 04,001.000*0002_008 lakṣmīpater aṅghriyugaṃ smared yadā 04,001.000*0002_009 bhāti sarveṣu śāstreṣu ratiḥ sarveṣu jantuṣu 04,001.000*0002_010 tāraṇaṃ sarvalokeṣu tena bhārata ucyate 04,001.000*0003_001 bhārataṃ bhānumā(me)nindur yadi na syur amī tra[yaḥ] 04,001.000*0003_002 tato 'jñānatamondha[sya] kāvasthā jagato [bha]vet 04,001.000*0004_001 vyāsaṃ vasiṣṭhanaptāraṃ śakteḥ pautram akalmaṣam 04,001.000*0004_002 parāśarātmajaṃ vande śukatātaṃ taponidhim 04,001.000*0004_003 vyāsāya viṣṇurūpāya vyāsarūpāya viṣṇave 04,001.000*0004_004 namo vai brahmanidhaye vāsiṣṭhāya namo namaḥ 04,001.001 janamejaya uvāca 04,001.001a kathaṃ virāṭanagare mama pūrvapitāmahāḥ 04,001.001c ajñātavāsam uṣitā duryodhanabhayārditāḥ 04,001.001d@001_0000 vaiśaṃpāyanaḥ 04,001.001d*0005_001 pativratā mahābhāgā satataṃ brahmavādinī 04,001.001d*0005_002 draupadī ca kathaṃ brahmann ajñātā duḥkhitāvasat 04,001.001d*0006_001 te ca brāhmaṇamukhyāś ca sūtāḥ paurogavaiḥ saha 04,001.001d*0006_002 ajñātavāsam avasan kathaṃ ca paricārakāḥ 04,001.001d@001_0001 dharmeṇa te 'bhyanujñātāḥ pāṇḍavāḥ satyavikramāḥ 04,001.001d@001_0002 ajñātavāsaṃ vatsyantaś channā varṣaṃ trayodaśam 04,001.001d@001_0003 upopaviśya vidvāṃsaḥ snātakāḥ saṃśitavratāḥ 04,001.001d@001_0004 ye tadbhaktā vasanti sma vanavāse tapasvinaḥ 04,001.001d@001_0005 tān abruvan mahātmānaḥ śiṣṭāḥ prāñjalayas tadā 04,001.001d@001_0006 abhyanujñāpayiṣyantas tadvivāsaṃ dhṛtavratāḥ 04,001.001d@001_0007 viditaṃ bhavatāṃ sarvaṃ dhārtarāṣṭrair yathā vayam 04,001.001d@001_0008 chadmanā hṛtarājyāś ca niḥsvāś ca bahuśaḥ kṛtāḥ 04,001.001d@001_0009 uṣitāś ca vane vāsaṃ yathā dvādaśa vatsarān 04,001.001d@001_0010 bhavadbhir eva sahitā vanyāhārā dvijottamāḥ 04,001.001d@001_0011 ajñātavāsasamayaṃ śeṣaṃ varṣaṃ trayodaśam 04,001.001d@001_0012 tad vatsyāmo vayaṃ channās tad anujñātum arhatha 04,001.001d@001_0013 duryodhanaś ca duṣṭātmā karṇaś ca sahasaubalaḥ 04,001.001d@001_0014 jānanto viṣamaṃ kuryur asmāsv atyantavairiṇaḥ 04,001.001d@001_0015 yuktācārāś ca yuktāś ca kṣaye svasya janasya ca 04,001.001d@001_0016 durātmanāṃ hi kas teṣāṃ viśvāsaṃ gantum arhati 04,001.001d@001_0017 api nas tad bhaved bhūyo yad vayaṃ brāhmaṇaiḥ saha 04,001.001d@001_0018 samasteṣv eva rāṣṭreṣu svarājyaṃ sthāpayemahi 04,001.001d@001_0019 ity uktvā duḥkhaśokārtaḥ śucir dharmasutas tadā 04,001.001d@001_0020 saṃmūrchito 'bhavad rājā sāśrukaṇṭho yudhiṣṭhiraḥ 04,001.001d@001_0021 tam athāśvāsayan sarve brāhmaṇā bhrātṛbhiḥ saha 04,001.001d@001_0022 atha dhaumyo 'bravīd vākyaṃ mahārthaṃ nṛpatiṃ tadā 04,001.001d@001_0023 rājan vidvān bhavān dāntaḥ satyasaṃdho jitendriyaḥ 04,001.001d@001_0024 naivaṃvidhāḥ pramuhyanti narāḥ kasyāṃ cid āpadi 04,001.001d@001_0025 devair apy āpadaḥ prāptāś channaiś ca bahubhis tadā 04,001.001d@001_0026 tatra tatra sapatnānāṃ nigrahārthaṃ mahātmabhiḥ 04,001.001d@001_0027 indreṇa niṣadhaṃ prāpya giriprasthāśrame tadā 04,001.001d@001_0028 channenoṣya kṛtaṃ karma dviṣatāṃ balanigrahe 04,001.001d@001_0029 diteḥ putrair hṛte rājye devarājo 'tiduḥkhitaḥ 04,001.001d@001_0030 brāhmaṇaṃ toṣayiṣyaṃś ca brahmarūpaṃ nidhāya ca 04,001.001d@001_0031 prasādād brahmaṇo rājan diteḥ putrān mahābalān 04,001.001d@001_0032 nirjitya tarasā śatrūn punar lokāñ jugopa ha 04,001.001d@001_0033 viṣṇunāśmagiriṃ prāpya tadādityāṃ nivatsyatā 04,001.001d@001_0034 garbhe vadhārthaṃ daityānām ajñātenoṣitaṃ ciram 04,001.001d@001_0035 proṣya vāmanarūpeṇa pracchannaṃ brahmacāriṇā 04,001.001d@001_0036 baler yathā hṛtaṃ rājyaṃ vikramais tac ca te śrutam 04,001.001d@001_0037 aurveṇa vasatā channam ūrau brahmarṣiṇā tadā 04,001.001d@001_0038 yat kṛtaṃ tāta lokeṣu tac ca sarvaṃ śrutaṃ tvayā 04,001.001d@001_0039 pracchannaṃ cāpi dharmajña hariṇā vṛtranigrahe 04,001.001d@001_0040 vajraṃ praviśya śakrasya yat kṛtaṃ tac ca te śrutam 04,001.001d@001_0041 hutāśanena yac cāpaḥ praviśya channam āsatā 04,001.001d@001_0042 vibudhānāṃ hitaṃ karma kṛtaṃ tac cāpi te śrutam 04,001.001d@001_0043 tathā vivasvatā tāta channenottamatejasā 04,001.001d@001_0044 nirdagdhāḥ śatravaḥ sarve vasatā gavi varṣaśaḥ 04,001.001d@001_0045 viṣṇunā vasatā cāpi gṛhe daśarathasya ca 04,001.001d@001_0046 daśagrīvo hataś channaṃ saṃyuge bhīmakarmaṇā 04,001.001d@001_0047 evam ete mahātmānaḥ pracchannās tatra tatra ha 04,001.001d@001_0048 ajayañ chātravān mukhyāṃs tathā tvam api jeṣyasi 04,001.001d@001_0049 iti dhaumyena dharmajño vākyaiḥ saṃpariharṣitaḥ 04,001.001d@001_0050 śāstrabuddhiḥ punar bhūtvā vyaṣṭambhata yudhiṣṭhiraḥ 04,001.001d@001_0051 athābravīn mahābāhur bhīmaseno mahābalaḥ 04,001.001d@001_0052 rājānaṃ balināṃ śreṣṭho girā saṃpariharṣayan 04,001.001d@001_0053 avekṣaya mahārāja tava gāṇḍīvadhanvanā 04,001.001d@001_0054 dharmānugatayā buddhyā na kiṃ cit sāhasaṃ kṛtam 04,001.001d@001_0055 sahadevo mayā nityaṃ nakulaś ca nivāritaḥ 04,001.001d@001_0056 śaktau vidhvaṃsane teṣāṃ śatrughnau bhīmavikramau 04,001.001d@001_0057 na vayaṃ vartma hāsyāmo yasmin yokṣyati no bhavān 04,001.001d@001_0058 tad vidhattāṃ bhavān sarvaṃ kṣipraṃ jeṣyāmahe parān 04,001.001d@001_0059 ity ukte bhīmasenena brāhmaṇāḥ paramāśiṣaḥ 04,001.001d@001_0060 prayujyāpṛcchya bharatān yathāsvān prayayur gṛhān 04,001.001d@001_0061 sarve vedavido mukhyā yatayo munayas tadā 04,001.001d@001_0062 āśīr uktvā yathānyāyaṃ punardarśanakāṅkṣiṇaḥ 04,001.001d@001_0063 te tu bhṛtyāś ca dūtāś ca śilpinaḥ paricārakāḥ 04,001.001d@001_0064 anujñāpya yathānyāyaṃ punardarśanakāṅkṣiṇaḥ 04,001.001d@001_0065 saha dhaumyena vidvāṃsas tathā te pañca pāṇḍavāḥ 04,001.001d@001_0066 utthāya prayayur vīrāḥ kṛṣṇām ādāya bhārata 04,001.001d@001_0067 krośamātram atikramya tasmād vāsān nimittataḥ 04,001.001d@001_0068 śvobhūte manujavyāghrāś channavāsārtham udyatāḥ 04,001.001d@001_0069 pṛthak śāstravidaḥ sarve sarve mantraviśāradāḥ 04,001.001d@001_0070 saṃdhivigrahakālajñā mantrāya samupāviśan 04,001.002 vaiśaṃpāyana uvāca 04,001.002*0007_001 yathā virāṭanagare tava pūrvapitāmahāḥ 04,001.002*0007_002 ajñātavāsam uṣitās tac chṛṇuṣva narādhipa 04,001.002*0008_001 nivṛttavanavāsās te satyasaṃdhā yaśasvinaḥ 04,001.002*0008_002 akurvata punar mantraṃ saha dhaumyena pāṇḍavāḥ 04,001.002*0008_003 athābravīd dharmarājaḥ kuntīputro yudhiṣṭhiraḥ 04,001.002*0008_004 bhrātṝn kṛṣṇāṃ ca saṃprekṣya dhaumyaṃ ca kurunandana 04,001.002a tathā tu sa varāṃl labdhvā dharmād dharmabhṛtāṃ varaḥ 04,001.002c gatvāśramaṃ brāhmaṇebhya ācakhyau sarvam eva tat 04,001.003a kathayitvā tu tat sarvaṃ brāhmaṇebhyo yudhiṣṭhiraḥ 04,001.003c araṇīsahitaṃ tasmai brāhmaṇāya nyavedayat 04,001.004a tato yudhiṣṭhiro rājā dharmaputro mahāmanāḥ 04,001.004c saṃnivartyānujān sarvān iti hovāca bhārata 04,001.005a dvādaśemāni varṣāṇi rāṣṭrād viproṣitā vayam 04,001.005b*0009_001 chadmanā hṛtarājyāś ca niḥsvāś ca bahuśaḥ kṛtāḥ 04,001.005b*0009_002 uṣitāś ca vane kṛcchraṃ yathā dvādaśa vatsarān 04,001.005b*0009_003 ajñātacaryāṃ vatsyāma channā varṣaṃ trayodaśam 04,001.005c trayodaśo 'yaṃ saṃprāptaḥ kṛcchraḥ paramadurvasaḥ 04,001.005d*0010_001 saṃvatsaram imaṃ yatra viharema nirāmayam 04,001.006a sa sādhu kaunteya ito vāsam arjuna rocaya 04,001.006b*0011_001 abuddhā dhārtarāṣṭrāṇāṃ sahitāḥ saha kṛṣṇayā 04,001.006b*0012_001 saṃvatsaram idaṃ yatra vicarāma yathāsukham 04,001.006c yatremā vasatīḥ sarvā vasemāviditāḥ paraiḥ 04,001.007 arjuna uvāca 04,001.007a tasyaiva varadānena dharmasya manujādhipa 04,001.007c ajñātā vicariṣyāmo narāṇāṃ bharatarṣabha 04,001.008a kiṃ tu vāsāya rāṣṭrāṇi kīrtayiṣyāmi kāni cit 04,001.008c ramaṇīyāni guptāni teṣāṃ kiṃ cit sma rocaya 04,001.009a santi ramyā janapadā bahvannāḥ paritaḥ kurūn 04,001.009c pāñcālāś cedimatsyāś ca śūrasenāḥ paṭaccarāḥ 04,001.009e daśārṇā navarāṣṭraṃ ca mallāḥ śālvā yugaṃdharāḥ 04,001.009f*0013_001 kuntirāṣṭraṃ ca vistīrṇaṃ surāṣṭrāvantayas tathā 04,001.009f*0014_001 virāṭanagaraṃ cāpi śrūyate śatrukarśana 04,001.009f*0014_002 ramaṇīyaṃ janākīrṇaṃ subhikṣaṃ sphītam eva ca 04,001.009f*0014_003 nānārāṣṭrāṇi cānyāni śrūyante subahūny api 04,001.010a eteṣāṃ katamo rājan nivāsas tava rocate 04,001.010c vatsyāmo yatra rājendra saṃvatsaram imaṃ vayam 04,001.010d*0015_001 yatra te rocate rājaṃs tatra gacchāmahe vayam 04,001.010d*0015_002 katamasmiñ janapade mahārāja nivatsyasi 04,001.010d*0016_001 mā viṣāde manaḥ kuryād rājyabhraṃśa iti kva cit 04,001.011 yudhiṣṭhira uvāca 04,001.011a evam etan mahābāho yathā sa bhagavān prabhuḥ 04,001.011c abravīt sarvabhūteśas tat tathā na tad anyathā 04,001.012a avaśyaṃ tv eva vāsārthaṃ ramaṇīyaṃ śivaṃ sukham 04,001.012c saṃmantrya sahitaiḥ sarvair draṣṭavyam akutobhayam 04,001.012d*0017_001 deśaḥ puṇyaḥ samuddiṣṭaḥ sarvabādhāvivarjitaḥ 04,001.012d*0018_001 yasya yasya vaco hīdaṃ samaharṣata pāṇḍavān 04,001.013a matsyo virāṭo balavān abhirakṣet sa pāṇḍavān 04,001.013c dharmaśīlo vadānyaś ca vṛddhaś ca sumahādhanaḥ 04,001.013d*0019_001 guṇavāṃl lokavikhyāto dṛḍhabhaktir viśāradaḥ 04,001.013d*0019_002 tatra me rocate pārtha matsyarājāntike 'nagha 04,001.014a virāṭanagare tāta saṃvatsaram imaṃ vayam 04,001.014c kurvantas tasya karmāṇi vihariṣyāma bhārata 04,001.015a yāni yāni ca karmāṇi tasya śakṣyāmahe vayam 04,001.015c kartuṃ yo yat sa tat karma bravītu kurunandanāḥ 04,001.016 arjuna uvāca 04,001.016a naradeva kathaṃ karma rāṣṭre tasya kariṣyasi 04,001.016c virāṭanṛpateḥ sādho raṃsyase kena karmaṇā 04,001.016d*0020_001 akliṣṭaveṣadhārī ca dhārmiko hy anasūyakaḥ 04,001.016d*0020_002 na tavābhyucitaṃ karma nṛśaṃsaṃ nāpi kaitavam 04,001.016d*0020_003 satyavāg asi yājñīko lobhakrodhavivarjitaḥ 04,001.017a mṛdur vadānyo hrīmāṃś ca dhārmikaḥ satyavikramaḥ 04,001.017c rājaṃs tvam āpadā kliṣṭaḥ kiṃ kariṣyasi pāṇḍava 04,001.018a na duḥkham ucitaṃ kiṃ cid rājan veda yathā janaḥ 04,001.018c sa imām āpadaṃ prāpya kathaṃ ghorāṃ tariṣyasi 04,001.018d*0021_001 arjunenaivam uktas tu pratyuvāca yudhiṣṭhiraḥ 04,001.019 yudhiṣṭhira uvāca 04,001.019a śṛṇudhvaṃ yat kariṣyāmi karma vai kurunandanāḥ 04,001.019c virāṭam anusaṃprāpya rājānaṃ puruṣarṣabham 04,001.020a sabhāstāro bhaviṣyāmi tasya rājño mahātmanaḥ 04,001.020c kaṅko nāma dvijo bhūtvā matākṣaḥ priyadevitā 04,001.021a vaiḍūryān kāñcanān dāntān phalair jyotīrasaiḥ saha 04,001.021c kṛṣṇākṣāṃl lohitākṣāṃś ca nirvartsyāmi manoramān 04,001.021d*0022_001 ariṣṭān rājagoliṅgān darśanīyān suvarcasaḥ 04,001.021d*0022_002 lohitāṃś cāśmagarbhāṃś ca santi tāta dhanāni me 04,001.021d*0022_003 darśanīyān sabhānandān kuśalaiḥ sādhu niṣṭhitān 04,001.021d*0022_004 apy etān pāṇinā spṛṣṭvā saṃprahṛṣyanti mānavāḥ 04,001.021d*0022_005 tān vikīrya same deśe ramaṇīye vipāṃsule 04,001.021d*0022_006 deviṣyāmi yathākāmaṃ sa vihāro bhaviṣyati 04,001.021d*0023_001 kaṅko nāmnā parivrāṭ ca virāṭasya sabhāsadaḥ 04,001.021d*0023_002 jyotiṣe śakunajñāne nimitte cākṣakauśale 04,001.021d*0023_003 brāhmo vedo mayādhīto vedāṅgāni ca sarvaśaḥ 04,001.021d*0023_004 dharmakāmārthamokṣeṣu nītiśāstreṣu pāragaḥ 04,001.021d*0023_005 pṛṣṭo 'haṃ kathayiṣyāmi rājñaḥ priyahitaṃ vacaḥ 04,001.021d*0024_001 virāṭanagare channa evaṃyuktaḥ sadā vase 04,001.021d*0025_001 virāṭarājaṃ ramayan sāmātyaṃ sahabāndhavam 04,001.021d*0025_002 na ca māṃ vetsyate kaś cit toṣayiṣye ca taṃ nṛpam 04,001.022a āsaṃ yudhiṣṭhirasyāhaṃ purā prāṇasamaḥ sakhā 04,001.022c iti vakṣyāmi rājānaṃ yadi mām anuyokṣyate 04,001.023a ity etad vo mayākhyātaṃ vihariṣyāmy ahaṃ yathā 04,001.023b*0026_000 vaiśaṃpāyanaḥ 04,001.023b*0026_001 evaṃ nirdiśya cātmānaṃ niḥśvasann uṣṇam ārtijam 04,001.023b*0026_002 vimuñcann aśru netrābhyāṃ bhīmasenam uvāca ha 04,001.023b*0027_000 yudhiṣṭhiraḥ 04,001.023b*0027_001 bhīmasena kathaṃ karma tasya rāṣṭre kariṣyasi 04,001.023b*0027_002 hatvā krodhavaśāṃs tāta parvate gandhamādane 04,001.023b*0027_003 yakṣān krodhābhitāmrākṣān rākṣasāṃś cātipauruṣān 04,001.023b*0027_004 prādāḥ pāñcālakanyāyai padmāni subahūny api 04,001.023b*0027_005 bakaṃ rākṣasarājānaṃ bhīṣaṇaṃ puruṣādakam 04,001.023b*0027_006 jaghnivān asi kaunteya brāhmaṇārtham ariṃdama 04,001.023b*0027_007 kṣemā cābhayasaṃvītā saikacakrā tvayā kṛtā 04,001.023b*0027_008 hiḍimbaṃ ca mahāvīryaṃ kimmīraṃ cātipauruṣam 04,001.023b*0027_009 tvayā hatvā mahābāho vanaṃ niṣkaṇṭakaṃ kṛtam 04,001.023b*0027_010 āpadaṃ cāpi saṃprāptā draupadī cāruhāsinī 04,001.023b*0027_011 jaṭāsuravadhaṃ kṛtvā vayaṃ ca parimokṣitāḥ 04,001.023b*0027_012 matsyarājāntike tāta vīryapūrṇo 'ty amarṣaṇaḥ 04,001.023b*0027_013 vṛkodara virāṭasya balavān durbalīyasaḥ 04,001.023b*0027_014 samīpe nagare tasya 04,001.023b*0028_001 madhye nivāsaṃ bhīmasya duṣkaraṃ tasya bhūpateḥ 04,001.023c vṛkodara virāṭe tvaṃ raṃsyase kena karmaṇā 04,001.023d*0029_001 śrutvā sa devo naradevakarma 04,001.023d*0029_002 prapūjya vākyaṃ tam uvāca dhīmān 04,001.023d*0029_003 svakarmayuktaṃ ca hitaṃ ca kāle 04,001.023d*0029_004 vimṛśyavāgmī pravihāya cintām 04,002.001 bhīma uvāca 04,002.001a paurogavo bruvāṇo 'haṃ ballavo nāma nāmataḥ 04,002.001c upasthāsyāmi rājānaṃ virāṭam iti me matiḥ 04,002.001d*0030_001 rasān nānāvidhāṃś cāpi svāduvan madhurāṃs tathā 04,002.002a sūpān asya kariṣyāmi kuśalo 'smi mahānase 04,002.002c kṛtapūrvāṇi yair asya vyañjanāni suśikṣitaiḥ 04,002.002e tān apy abhibhaviṣyāmi prītiṃ saṃjanayann aham 04,002.002f*0031_001 pūrvam aprāśitāṃs tena kartāsmi saguṇānvitān 04,002.002f*0031_002 svādu vyañjanam āsvādya manye prīto bhaviṣyati 04,002.002f*0032_001 kṛtakṛtyā hi ye tasya bhaviṣyanti suśikṣitāḥ 04,002.003a āhariṣyāmi dārūṇāṃ nicayān mahato 'pi ca 04,002.003c tat prekṣya vipulaṃ karma rājā prīto bhaviṣyati 04,002.003d*0033_001 amānuṣāṇi kurvāṇaṃ tāni karmāṇi bhārata 04,002.003d*0033_002 rājñas tasya paripreṣyā maṃsyante māṃ yathā nṛpam 04,002.003d*0033_003 bhakṣyānnarasapānānāṃ bhaviṣyāmi tatheśvaraḥ 04,002.003d*0034_001 dvipān siṃhān haniṣyāmi krīḍārthaṃ tasya pārthiva 04,002.003d*0034_002 yodhān anyān haniṣyāmi prītiṃ tasya vivardhayan 04,002.004a dvipā vā balino rājan vṛṣabhā vā mahābalāḥ 04,002.004c vinigrāhyā yadi mayā nigrahīṣyāmi tān api 04,002.004d*0035_001 vṛṣo vā mahiṣo vāpi nāgo vā ṣāṣṭihāyanaḥ 04,002.004d*0035_002 siṃho vyāghro yadā cāsya grahītavyo bhaviṣyati 04,002.004d*0035_003 tān sarvān durgrahān anyair āśīviṣaviṣopamān 04,002.004d*0035_004 balād ahaṃ grahīṣyāmi matsyarājasya paśyataḥ 04,002.005a ye ca ke cin niyotsyanti samājeṣu niyodhakāḥ 04,002.005b*0036_001 ye ca tasya mahāmallāḥ samareṣv aparājitāḥ 04,002.005b*0036_002 kṛtapratāpā bahuśo rājñaḥ prātyayikā bale 04,002.005b*0036_003 raṅgopajīvinaḥ sārāḥ pareṣāṃ ca bhayāvahāḥ 04,002.005c tān ahaṃ nihaniṣyāmi prītiṃ tasya vivardhayan 04,002.006a na tv etān yudhyamānān vai haniṣyāmi kathaṃ cana 04,002.006b*0037_001 tathaitān yudhyamāno 'haṃ nihaniṣyāmi sarvaśaḥ 04,002.006c tathaitān pātayiṣyāmi yathā yāsyanti na kṣayam 04,002.006d*0038_001 ārālikā vā sūdā vā ye 'sya yuktā mahānase 04,002.006d*0038_002 tān ahaṃ prīṇayiṣyāmi manuṣyān svena karmaṇā 04,002.007a ārāliko govikartā sūpakartā niyodhakaḥ 04,002.007c āsaṃ yudhiṣṭhirasyāham iti vakṣyāmi pṛcchataḥ 04,002.008a ātmānam ātmanā rakṣaṃś cariṣyāmi viśāṃ pate 04,002.008b*0039_001 virāṭanagare channo matsyarājasamīpataḥ 04,002.008c ity etat pratijānāmi vihariṣyāmy ahaṃ yathā 04,002.009 yudhiṣṭhira uvāca 04,002.009a yam agnir brāhmaṇo bhūtvā samāgacchan nṛṇāṃ varam 04,002.009c didhakṣuḥ khāṇḍavaṃ dāvaṃ dāśārhasahitaṃ purā 04,002.010a mahābalaṃ mahābāhum ajitaṃ kurunandanam 04,002.010c so 'yaṃ kiṃ karma kaunteyaḥ kariṣyati dhanaṃjayaḥ 04,002.011a yo 'yam āsādya taṃ dāvaṃ tarpayām āsa pāvakam 04,002.011c vijityaikarathenendraṃ hatvā pannagarākṣasān 04,002.011d*0040_001 vāsukeḥ sarparājasya svasāraṃ hṛtavāṃś ca yaḥ 04,002.011e śreṣṭhaḥ pratiyudhāṃ nāma so 'rjunaḥ kiṃ kariṣyati 04,002.011f*0041_001 parvatānāṃ ca himavān kurukṣetraṃ ca tīrthataḥ 04,002.011f*0041_002 grahāṇām api śītāṃśur garuḍaḥ pakṣiṇām api 04,002.011f*0041_003 vāyur balavatāṃ śreṣṭhas tāpaso bhṛgusattamaḥ 04,002.012a sūryaḥ pratapatāṃ śreṣṭho dvipadāṃ brāhmaṇo varaḥ 04,002.012c āśīviṣaś ca sarpāṇām agnis tejasvināṃ varaḥ 04,002.013a āyudhānāṃ varo varjaḥ kakudmī ca gavāṃ varaḥ 04,002.013c hradānām udadhiḥ śreṣṭhaḥ parjanyo varṣatāṃ varaḥ 04,002.014a dhṛtarāṣṭraś ca nāgānāṃ hastiṣv airāvato varaḥ 04,002.014c putraḥ priyāṇām adhiko bhāryā ca suhṛdāṃ varā 04,002.014d*0042_001 mātā gurūṇāṃ pravarā varṣatāṃ jalado varaḥ 04,002.015a yathaitāni viśiṣṭāni jātyāṃ jātyāṃ vṛkodara 04,002.015c evaṃ yuvā guḍākeśaḥ śreṣṭhaḥ sarvadhanuṣmatām 04,002.016a so 'yam indrād anavaro vāsudevāc ca bhārata 04,002.016c gāṇḍīvadhanvā śvetāśvo bībhatsuḥ kiṃ kariṣyati 04,002.017a uṣitvā pañca varṣāṇi sahasrākṣasya veśmani 04,002.017b*0043_001 brahmacaryavrate yuktaḥ sarvāstreṣūdyato 'bhavat 04,002.017b*0044_001 astrayogaṃ samājñāya svavīryān mānuṣādbhutam 04,002.017c divyāny astrāṇy avāptāni devarūpeṇa bhāsvatā 04,002.018a yaṃ manye dvādaśaṃ rudram ādityānāṃ trayodaśam 04,002.018b*0045_001 vasūnāṃ navamaṃ manye grahāṇāṃ daśamaṃ tathā 04,002.018c yasya bāhū samau dīrghau jyāghātakaṭhinatvacau 04,002.018e dakṣiṇe caiva savye ca gavām iva vahaḥ kṛtaḥ 04,002.019a himavān iva śailānāṃ samudraḥ saritām iva 04,002.019c tridaśānāṃ yathā śakro vasūnām iva havyavāṭ 04,002.019d*0046_001 grahāṇām iva vai sūryo nakṣatrāṇāṃ niśākaraḥ 04,002.019d*0046_002 meruḥ sarvagirīṇāṃ ca sarpāṇām iva vāsukiḥ 04,002.020a mṛgāṇām iva śārdūlo garuḍaḥ patatām iva 04,002.020c varaḥ saṃnahyamānānām arjunaḥ kiṃ kariṣyati 04,002.020d*0047_000 yudhiṣṭhiraḥ 04,002.020d*0047_001 (9ab) agnir brāhmaṇarūpeṇa pracchanno 'nnam ayācata 04,002.020d*0047_002 (9c) mahāśanaṃ brāhmaṇaṃ māṃ pramuñcārjuna khāṇḍave 04,002.020d*0047_003 saṃśuśruve ca dharmātmā yas tam arthaṃ cakāra ha 04,002.020d*0047_004 tasmai brāhmaṇarūpāya hutāśāya mahāyaśāḥ 04,002.020d*0047_005 yas tu devān manuṣyāṃś ca sarvāś caikaratho 'jayat 04,002.020d*0047_006 (16cd) sa bhīmadhanvā śvetāśvaḥ pāṇḍavaḥ kiṃ kariṣyati 04,002.020d*0047_007 āśīviṣasamasparśo nāgānām iva vāsukiḥ 04,002.020d*0047_008 (12cd) dṛṣṭīviṣa ivāhīnām agnis tejasvinām iva 04,002.020d*0047_009 (19ab) samudra iva sindhūnāṃ śailānāṃ himavān iva 04,002.020d*0047_010 (19c) mahendra iva devānāṃ dānavānāṃ balir yathā 04,002.020d*0047_011 supratīko gajānāṃ ca yugyānāṃ turago yathā 04,002.020d*0047_012 (20a) kubera iva yakṣāṇāṃ mṛgāṇāṃ kesarī yathā 04,002.020d*0047_013 rākṣasānāṃ daśagrīvo daityānām iva śambaraḥ 04,002.020d*0047_014 rudrāṇām iva kāpālī viṣṇur balavatām iva 04,002.020d*0047_015 roṣāmarṣasamāyukto bhujaṃgānāṃ ca takṣakaḥ 04,002.020d*0047_016 (20b) vāyuvegabaloddhūto garuḍaḥ patatām iva 04,002.020d*0047_017 (12ab) tapatām iva cādityaḥ prajānāṃ brāhmaṇo yathā 04,002.020d*0047_018 (13cd) hradānām iva pātālaṃ parjanyo dadatām iva 04,002.020d*0047_019 (13ab) āyudhānāṃ varo vajraḥ kakudmāṃś ca gavāṃ varaḥ 04,002.020d*0047_020 (14ab) dhṛtarāṣṭraś ca nāgānāṃ hastiṣv airāvato varaḥ 04,002.020d*0047_021 (14cd) putraḥ priyāṇām adhiko bhāryā ca suhṛdāṃ varā 04,002.020d*0047_022 girīṇāṃ pravaro merur devānāṃ madhusūdanaḥ 04,002.020d*0047_023 grahāṇāṃ pravaraś candraḥ sarasāṃ mānaso varaḥ 04,002.020d*0047_024 (15ab) yathaitāni viśiṣṭāni svasyāṃ jātyāṃ vṛkodara 04,002.020d*0047_025 (15cd) evaṃ yuvā guḍākeśaḥ śreṣṭhaḥ sarvadhanuṣmatām 04,002.020d*0047_026 (16ab) so 'yam indrād anavamo vāsudevāc ca bhārata 04,002.020d*0047_027 (17ab) uṣitvā pañca varṣāṇi sahasrākṣasya veśmani 04,002.020d*0047_028 brahmacārī vrate yuktaḥ sarvaśastrabhṛtāṃ varaḥ 04,002.020d*0047_029 (17cd) avāpa cāstram asrajñaḥ sarvaṃ sarvajñasaṃmataḥ 04,002.020d*0047_030 kṣipraṃ cāṇuṃ ca citraṃ ca dhruvaṃ ca vadatāṃ varaḥ 04,002.020d*0047_031 anujñātaḥ surendreṇa punaḥ pratyāgato mahīm 04,002.020d*0047_032 dhārtarāṣṭravināśāya pāṇḍavānāṃ jayāya ca 04,002.020d*0047_033 (18ab) yaṃ manye dvādaśaṃ rudram ādityānāṃ trayodaśam 04,002.020d*0047_034 (18cd) yasya dīrghau samau bāhū jyāghātena kiṇīkṛtau 04,002.020d*0047_035 (18ef) dakṣiṇaṃ caiva savyaṃ ca vāhāv anaḍuho yathā 04,002.020d*0047_036 talāṅgulitrābhyucitau nāgarājakaropamau 04,002.020d*0047_037 śyāmo yuvā guḍākeśo darśanīyaś ca pāṇḍavaḥ 04,002.020d*0047_038 (16cd) gāṇḍīvadhanvā śvetāśvaḥ kirīṭī vānaradhvajaḥ 04,002.020d*0047_039 kiṃrūpadhārī kiṃkarmā kiṃceṣṭaḥ kiṃparākramaḥ 04,002.020d*0047_040 (20cd) bībhatsur bhīmadhanvā ca kiṃ kariṣyati cārjunaḥ 04,002.020d*0047_041 kuntīputro virāṭasya raṃsyate kena karmaṇā 04,002.020d*0048_001 gandharvāṇāṃ citrarathaḥ siddhānāṃ kapilo yathā 04,002.020d*0049_001 janau parighasaṃkāśau sadā mṛdutarau śubhau 04,002.020d*0050_001 vāsudevasamau loke yaśasā vikrameṇa ca 04,002.020d*0051_001 so 'yaṃ rājño virāṭasya bhavane bharatarṣabha 04,002.020d*0052_001 arjuna tvaṃ kathaṃ karma tasya rāṣṭre cariṣyasi 04,002.021 arjuna uvāca 04,002.021a pratijñāṃ ṣaṇḍhako 'smīti kariṣyāmi mahīpate 04,002.021c jyāghātau hi mahāntau me saṃvartuṃ nṛpa duṣkarau 04,002.021d*0053_001 śapto 'ham āsaṃ pūrvaṃ vai urvaśyā kāraṇāntare 04,002.021d*0054_001 tac chāpaṃ prerayan rājan vihariṣyāmi bhārata 04,002.021d*0055_001 imau kiṇīkṛtau bāhū jyāghātatalapīḍanāt 04,002.021d*0055_002 nityaṃ kañcukasaṃchannau nānyathā goptum utsahe 04,002.021d*0056_001 kiṃ tu kāryavaśād etad ācariṣyāmi kutsitam 04,002.021d*0057_001 bāhū me bharataśreṣṭha mahāvyañjanalakṣitau 04,002.021d*0058_001 valayaiś chādayiṣyāmi bāhū kiṇakṛtāvimau 04,002.021d*0059_001 pinaddhakambuḥ pāṇibhyāṃ tṛtīyāṃ prakṛtiṃ gataḥ 04,002.021d*0060_001 so 'haṃ klaibyena veṣeṇa ṣaṇḍhako 'ham iti bruvan 04,002.022a karṇayoḥ pratimucyāhaṃ kuṇḍale jvalanopame 04,002.022c veṇīkṛtaśirā rājan nāmnā caiva bṛhannaḍā 04,002.023a paṭhann ākhyāyikāṃ nāma strībhāvena punaḥ punaḥ 04,002.023c ramayiṣye mahīpālam anyāṃś cāntaḥpure janān 04,002.024a gītaṃ nṛttaṃ vicitraṃ ca vāditraṃ vividhaṃ tathā 04,002.024c śikṣayiṣyāmy ahaṃ rājan virāṭabhavane striyaḥ 04,002.024d*0061_001 strībhāvasamudācāro nṛttagītakathāśrayaiḥ 04,002.025a prajānāṃ samudācāraṃ bahu karmakṛtaṃ vadan 04,002.025c chādayiṣyāmi kaunteya māyayātmānam ātmanā 04,002.026a yudhiṣṭhirasya gehe 'smi draupadyāḥ paricārikā 04,002.026c uṣitāsmīti vakṣyāmi pṛṣṭo rājñā ca bhārata 04,002.026d*0062_001 urvaśyā api śāpena prāpto 'smi nṛpa ṣaṇḍatām 04,002.026d*0062_002 śakraprasādān mukto 'haṃ varṣāṇāṃ tu trayodaśam 04,002.027a etena vidhinā channaḥ kṛtakena yathā nalaḥ 04,002.027c vihariṣyāmi rājendra virāṭabhavane sukham 04,002.027d*0063_001 ity evam uktvā puruṣapravīras 04,002.027d*0063_002 tadārjuno dharmabhṛtāṃ variṣṭhaḥ 04,002.027d*0063_003 vākyaṃ tadāsau virarāma bhūyo 04,002.027d*0063_004 nṛpo 'paraṃ bhrātaram ābabhāṣe 04,003.001 yudhiṣṭhira uvāca 04,003.001a kiṃ tvaṃ nakula kurvāṇas tatra tāta cariṣyasi 04,003.001b*0064_001 karma tattvaṃ samācakṣva rāṣṭre tasya mahīpateḥ 04,003.001b*0065_001 tvatsamo rūpasaṃpanno na paśyāmi mahītale 04,003.001b*0066_001 īdṛśīm āpadaṃ prāpya kathaṃ tatra nivatsyasi 04,003.001b*0067_001 aduḥkhārhaś ca bālaś ca lālitaś cāpi nityaśaḥ 04,003.001b*0068_001 so 'yam ārtaś ca śāntaś ca kiṃ nu rocayitā tv iha 04,003.001b*0069_001 sa tvaṃ mṛduś ca śūraś ca kiṃ nu te rocate tv iha 04,003.001c sukumāraś ca śūraś ca darśanīyaḥ sukhocitaḥ 04,003.002 nakula uvāca 04,003.002a aśvabandho bhaviṣyāmi virāṭanṛpater aham 04,003.002b*0070_001 sarvathā jñānasaṃpannaḥ kuśalaḥ parirakṣaṇe 04,003.002c granthiko nāma nāmnāhaṃ karmaitat supriyaṃ mama 04,003.002d*0071_001 dāmagranthīti vikhyātaḥ kuśalo dāmakarmaṇi 04,003.002d*0071_002 na mā paribhaviṣyanti janā jātu hi karhi cit 04,003.003a kuśalo 'smy aśvaśikṣāyāṃ tathaivāśvacikitsite 04,003.003c priyāś ca satataṃ me 'śvāḥ kururāja yathā tava 04,003.003d*0072_001 naduṣṭāś ca bhaviṣyanti kiśorā vaḍavā api 04,003.003d*0072_002 naduṣṭāś ca bhaviṣyanti pṛṣṭheṣu ca ratheṣu ca 04,003.003d*0074_001 na māṃ paribhaviṣyanti kiśorā vaḍavās tathā 04,003.003d*0074_002 naduṣṭāś ca bhaviṣyanti pṛṣṭhe dhuri ca madgatāḥ 04,003.004a ye mām āmantrayiṣyanti virāṭanagare janāḥ 04,003.004c tebhya evaṃ pravakṣyāmi vihariṣyāmy ahaṃ yathā 04,003.004d*0073_001 purā yudhiṣṭhirasyāhaṃ hayaṅgo bharatarṣabha 04,003.004d*0075_001 pāṇḍavānāṃ narendrāṇām aśvapālo 'tiśobhanaḥ 04,003.004d*0076_001 pāṇḍavena purā tāta aśveṣv adhikṛtaḥ purā 04,003.004d*0077_001 yudhiṣṭhirasyāśvabandho veda māṃ teṣu teṣv aham 04,003.004d*0077_002 paribhramann ihāyātas tava matsyapate puram 04,003.004d*0078_001 virāṭanagare channaś cariṣyāmi mahīpate 04,003.005 yudhiṣṭhira uvāca 04,003.005*0084_001 bṛhaspatisamo buddhyā naye cośanasā samaḥ 04,003.005*0084_002 mantrair nānāvidhair nītaḥ pathyaiḥ supariniṣṭhitaiḥ 04,003.005*0084_003 supraṇītaiḥ sumārgastho rājatantram apālayat 04,003.005*0084_004 na cāsya calitaṃ kiṃ cid dadṛśus tadvido janāḥ 04,003.005*0084_005 sunītanāyī śūraś ca sarvamantraviśāradaḥ 04,003.005*0084_006 adhikaṃ mātur asmākaṃ kuntyāḥ priyataraḥ sadā 04,003.005a sahadeva kathaṃ tasya samīpe vihariṣyasi 04,003.005b*0085_001 mādrīputra virāṭasya raṃsyase kena karmaṇā 04,003.005c kiṃ vā tvaṃ tāta kurvāṇaḥ pracchanno vicariṣyasi 04,003.005d*0086_001 varṣaṃ virāṭanagare bahuvyālasamāvṛte 04,003.006 sahadeva uvāca 04,003.006a gosaṃkhyātā bhaviṣyāmi virāṭasya mahīpateḥ 04,003.006c pratiṣeddhā ca dogdhā ca saṃkhyāne kuśalo gavām 04,003.007a tantipāla iti khyāto nāmnā viditam astu te 04,003.007b*0087_001 abhimānāt tu māṃ rājan pravadiṣyanti pāṇḍavāḥ 04,003.007b*0088_001 arogā bahulā puṣṭāḥ kṣīravatyo bahuprajāḥ 04,003.007b*0088_002 niṣpannasattvāḥ subhṛtā vyapetajvarakilbiṣāḥ 04,003.007b*0088_003 naṣṭacorabhayā nityaṃ vyādhivyāghravivarjitāḥ 04,003.007b*0088_004 gāvaḥ susukhitā rājan nirudvignā nirāmayāḥ 04,003.007b*0088_005 bhaviṣyanti mayā guptā virāṭapaśavo nṛpa 04,003.007c nipuṇaṃ ca cariṣyāmi vyetu te mānaso jvaraḥ 04,003.007d*0079_001 na ca māṃ vetsyate kaś cit toṣayiṣye ca taṃ nṛpam 04,003.007d*0080_001 vairāṭe bhūpa saṃchanno vihariṣyāmy ahaṃ yathā 04,003.007d*0081_001 ahaṃ paricariṣyāmi virāṭaṃ rājasattamam 04,003.007d*0082_001 ity etan matpratijñātaṃ vihariṣyāmy ahaṃ yathā 04,003.007d*0083_001 nakulenaivam uktas tu dharmarājo 'bravīd vacaḥ 04,003.008a ahaṃ hi bhavatā goṣu satataṃ prakṛtaḥ purā 04,003.008c tatra me kauśalaṃ karma avabuddhaṃ viśāṃ pate 04,003.009a lakṣaṇaṃ caritaṃ cāpi gavāṃ yac cāpi maṅgalam 04,003.009c tat sarvaṃ me suviditam anyac cāpi mahīpate 04,003.010a vṛṣabhān api jānāmi rājan pūjitalakṣaṇān 04,003.010c yeṣāṃ mūtram upāghrāya api vandhyā prasūyate 04,003.011a so 'ham evaṃ cariṣyāmi prītir atra hi me sadā 04,003.011b*0089_001 virāṭanagare gūḍho raṃsye 'haṃ tena karmaṇā 04,003.011b*0089_002 toṣayiṣye 'pi rājānaṃ mā bhūc cintā tavānagha 04,003.011c na ca māṃ vetsyati paras tat te rocatu pārthiva 04,003.011d*0090_001 ity etad vaḥ pratijñātaṃ vicariṣyāmy ahaṃ yathā 04,003.012 yudhiṣṭhira uvāca 04,003.012a iyaṃ tu naḥ priyā bhāryā prāṇebhyo 'pi garīyasī 04,003.012b*0091_001 kiṃ kariṣyati pāñcālī rājasūyābhiṣecitā 04,003.012c māteva paripālyā ca pūjyā jyeṣṭheva ca svasā 04,003.013a kena sma karmaṇā kṛṣṇā draupadī vicariṣyati 04,003.013c na hi kiṃ cid vijānāti karma kartuṃ yathā striyaḥ 04,003.014a sukumārī ca bālā ca rājaputrī yaśasvinī 04,003.014c pativratā mahābhāgā kathaṃ nu vicariṣyati 04,003.014d*0092_000 vaiśaṃ. 04,003.014d*0092_001 ity evam uktvā bhrātṝṇāṃ pāñcālīṃ draupadīṃ prati 04,003.014d*0093_001 athovāca tadā kṛṣṇā yudhiṣṭhiram idaṃ vacaḥ 04,003.015a mālyagandhān alaṃkārān vastrāṇi vividhāni ca 04,003.015c etāny evābhijānāti yato jātā hi bhāminī 04,003.016 draupady uvāca 04,003.016a sairandhryo 'rakṣitā loke bhujiṣyāḥ santi bhārata 04,003.016c naivam anyāḥ striyo yānti iti lokasya niścayaḥ 04,003.016d*0094_001 ahaṃ vatsyāmi rājendra nirvṛto bhava pārthiva 04,003.016d*0094_002 yathā te matkṛte śoko na bhaven nṛpa tac chṛṇu 04,003.016d*0094_003 yathā tu māṃ na jānanti tat kariṣyāmy ahaṃ vibho 04,003.016d*0094_004 channā vatsyāmy ahaṃ yan māṃ na vijñāsyanti ke cana 04,003.016d*0094_005 vṛttaṃ tac ca samākhyāsye śam āpnuhi viśāṃ pate 04,003.016d*0094_006 sairandhrī jātisaṃpannā nāmnāhaṃ vratacāriṇī 04,003.016d*0094_007 bhaviṣyāmi mahārāja virāṭasyeti me matiḥ 04,003.016d*0095_001 ekapatnīvratāś caitā iti lokasya niścayaḥ 04,003.017a sāhaṃ bruvāṇā sairandhrī kuśalā keśakarmaṇi 04,003.017b*0096_001 yudhiṣṭhirasya gehe 'smi draupadyāḥ paricārikā 04,003.017b*0096_002 uṣitāsmīti vakṣyāmi pṛṣṭā rājñā ca bhārata 04,003.017b*0097_001 pramadāhārikā loke puruṣāṇāṃ pravāsinām 04,003.017b*0097_002 nāhaṃ tatra bhaviṣyāmi durbharā rājaveśmani 04,003.017b*0097_003 kṛtā caiva sadā rakṣā vratenaiva narādhipa 04,003.017c ātmaguptā cariṣyāmi yan māṃ tvam anupṛcchasi 04,003.018a sudeṣṇāṃ pratyupasthāsye rājabhāryāṃ yaśasvinīm 04,003.018c sā rakṣiṣyati māṃ prāptāṃ mā te bhūd duḥkham īdṛśam 04,003.018d*0098_001 ity evaṃ matpratijñātaṃ vihariṣyāmy ahaṃ yathā 04,003.019 yudhiṣṭhira uvāca 04,003.019a kalyāṇaṃ bhāṣase kṛṣṇe kule jātā yathā vadet 04,003.019c na pāpam abhijānāsi sādhu sādhvīvrate sthitā 04,003.019d*0099_001 yathā na durhṛdaḥ pāpā bhavanti sukhinaḥ punaḥ 04,003.019d*0099_002 kuryās tathā tva kalyāṇi lakṣayeyur na te yathā 04,003.019d*0100_001 iti nigaditavṛttāṃ dharmasūnur niśamya 04,003.019d*0100_002 prathitaguṇagaṇaughālaṃkṛtāṃ rājaputrīm 04,003.019d*0100_003 vyasanaśatanimagnā vikriyante na sādhvyo 04,003.019d*0100_004 muditahṛdayavṛttir vākyam etaj jagāda 04,004.001 yudhiṣṭhira uvāca 04,004.001a karmāṇy uktāni yuṣmābhir yāni tāni kariṣyatha 04,004.001c mama cāpi yathābuddhi rucitāni viniścayāt 04,004.002a purohito 'yam asmākam agnihotrāṇi rakṣatu 04,004.002c sūdapaurogavaiḥ sārdhaṃ drupadasya niveśane 04,004.003a indrasenamukhāś ceme rathān ādāya kevalān 04,004.003c yāntu dvāravatīṃ śīghram iti me vartate matiḥ 04,004.004a imāś ca nāryo draupadyāḥ sarvaśaḥ paricārikāḥ 04,004.004c pāñcālān eva gacchantu sūdapaurogavaiḥ saha 04,004.004d*0101_001 gatvā dvāravatīṃ caiva kāmpilyaṃ ca purottamam 04,004.005a sarvair api ca vaktavyaṃ na prajñāyanta pāṇḍavāḥ 04,004.005b*0102_001 ardharātre mahātmāno bhikṣādān brāhmaṇān api 04,004.005c gatā hy asmān apākīrya sarve dvaitavanād iti 04,004.005d*0103_000 vaiśaṃpāyana uvāca 04,004.005d*0103_001 evaṃ te 'nyonyam āmantrya karmāṇy uktvā pṛthak pṛthak 04,004.005d*0103_002 dhaumyam āmantrayāmāsuḥ sa ca tān mantram abravīt 04,004.005d*0104_000 vaiśaṃpāyanaḥ 04,004.005d*0104_001 tān anvaśāt sa dharmātmā sarvadharmaviśeṣavit 04,004.005d*0104_002 dhaumyaḥ purohito rājan pāṇḍavān puruṣarṣabhān 04,004.006 dhaumya uvāca 04,004.006*0105_001 vihitaṃ pāṇḍavāḥ sarvaṃ brāhmaṇeṣu suhṛtsu ca 04,004.006*0105_002 yāne praharaṇe caiva tathaivāgniṣu bhārata 04,004.006*0105_003 tvayā rakṣā vidhātavyā kṛṣṇāyāḥ phālgunena ca 04,004.006*0106_001 viditaṃ vo yathā sarvaṃ lokavṛttam idaṃ nṛpa 04,004.006a vidite cāpi vaktavyaṃ suhṛdbhir anurāgataḥ 04,004.006b*0107_001 eṣa dharmaś ca kāmaś ca arthaś caiva sanātanaḥ 04,004.006c ato 'ham api vakṣyāmi hetumātraṃ nibodhata 04,004.007a hantemāṃ rājavasatiṃ rājaputrā bravīmi vaḥ 04,004.007c yathā rājakulaṃ prāpya caran preṣyo na riṣyati 04,004.008a durvasaṃ tv eva kauravyā jānatā rājaveśmani 04,004.008c amānitaiḥ sumānārhā ajñātaiḥ parivatsaram 04,004.008d*0108_001 tataś caturdaśe varṣe cariṣyatha yathāsukham 04,004.008d*0109_001 pāṇḍavāgnir ayaṃ loke sarvaśastramayo mahān 04,004.008d*0109_002 bhartā goptā ca bhūtānāṃ rājā puruṣavigrahaḥ 04,004.008d*0110_001 sarvātmanā vartamānaṃ yathā doṣo na saṃspṛśet 04,004.008d*0110_002 rājānam upajīvantaṃ tasya vṛttaṃ nibodhata 04,004.008d*0111_001 kṣatriyaṃ caiva sarpaṃ ca brāhmaṇaṃ ca bahuśrutam 04,004.008d*0111_002 nāvamanyeta medhāvī kṛśān api kadā cana 04,004.008d*0111_003 etat trayaṃ ca puruṣaṃ nirdahed avamānitam 04,004.008d*0111_004 rājā tasmād budhair nityaṃ pūjanīyaḥ prayatnataḥ 04,004.008d*0112_001 nātivarteta maryādāṃ puruṣo rājasaṃmataḥ 04,004.008d*0112_002 vyavahāraṃ punar loke maryādāṃ paṇḍitā viduḥ 04,004.008d*0113_001 gacchann api parāṃ bhūmim apṛṣṭo hy aniyojitaḥ 04,004.008d*0113_002 jātyandha iva manyeta maryādām anucintayan 04,004.008d*0113_003 na hi putraṃ na naptāraṃ na bhrātaram ariṃdamāḥ 04,004.008d*0113_004 samatikrāntamaryādaṃ pūjayanti narādhipāḥ 04,004.009a diṣṭadvāro labhed dvāraṃ na ca rājasu viśvaset 04,004.009c tad evāsanam anvicched yatra nābhiṣajet paraḥ 04,004.010a nāsya yānaṃ na paryaṅkaṃ na pīṭhaṃ na gajaṃ ratham 04,004.010c ārohet saṃmato 'smīti sa rājavasatiṃ vaset 04,004.011a atha yatrainam āsīnaṃ śaṅkeran duṣṭacāriṇaḥ 04,004.011c na tatropaviśej jātu sa rājavasatiṃ vaset 04,004.012a na cānuśiṣyed rājānam apṛcchantaṃ kadā cana 04,004.012c tūṣṇīṃ tv enam upāsīta kāle samabhipūjayan 04,004.013a asūyanti hi rājāno janān anṛtavādinaḥ 04,004.013c tathaiva cāvamanyante mantriṇaṃ vādinaṃ mṛṣā 04,004.014a naiṣāṃ dāreṣu kurvīta maitrīṃ prājñaḥ kathaṃ cana 04,004.014c antaḥpuracarā ye ca dveṣṭi yānahitāś ca ye 04,004.015a vidite cāsya kurvīta kāryāṇi sulaghūny api 04,004.015b*0114_001 na cāpi caraṇau prājñau dhunoj jātu bhujau kva cit 04,004.015c evaṃ vicarato rājño na kṣatir jāyate kva cit 04,004.016a yatnāc copacared enam agnivad devavac ca ha 04,004.016c anṛtenopacīrṇo hi hiṃsyād enam asaṃśayam 04,004.017a yac ca bhartānuyuñjīta tad evābhyanuvartayet 04,004.017c pramādam avahelāṃ ca kopaṃ ca parivarjayet 04,004.018a samarthanāsu sarvāsu hitaṃ ca priyam eva ca 04,004.018c saṃvarṇayet tad evāsya priyād api hitaṃ vadet 04,004.019a anukūlo bhavec cāsya sarvārtheṣu kathāsu ca 04,004.019c apriyaṃ cāhitaṃ yat syāt tad asmai nānuvarṇayet 04,004.020a nāham asya priyo 'smīti matvā seveta paṇḍitaḥ 04,004.020c apramattaś ca yattaś ca hitaṃ kuryāt priyaṃ ca yat 04,004.021a nāsyāniṣṭāni seveta nāhitaiḥ saha saṃvaset 04,004.021c svasthānān na vikampeta sa rājavasatiṃ vaset 04,004.022a dakṣiṇaṃ vātha vāmaṃ vā pārśvam āsīta paṇḍitaḥ 04,004.022c rakṣiṇāṃ hy āttaśastrāṇāṃ sthānaṃ paścād vidhīyate 04,004.022e nityaṃ vipratiṣiddhaṃ tu purastād āsanaṃ mahat 04,004.022f*0115_001 apramattaḥ sadā tiṣṭhed evaṃ rājñaḥ priyo bhavet 04,004.023a na ca saṃdarśane kiṃ cit pravṛddham api saṃjapet 04,004.023c api hy etad daridrāṇāṃ vyalīkasthānam uttamam 04,004.024a na mṛṣābhihitaṃ rājño manuṣyeṣu prakāśayet 04,004.024c yaṃ cāsūyanti rājānaḥ puruṣaṃ na vadec ca tam 04,004.024d*0116_001 tathaiva cāvamanyante narān paṇḍitamāninaḥ 04,004.025a śūro 'smīti na dṛptaḥ syād buddhimān iti vā punaḥ 04,004.025c priyam evācaran rājñaḥ priyo bhavati bhogavān 04,004.026a aiśvaryaṃ prāpya duṣprāpaṃ priyaṃ prāpya ca rājataḥ 04,004.026c apramatto bhaved rājñaḥ priyeṣu ca hiteṣu ca 04,004.027a yasya kopo mahābādhaḥ prasādaś ca mahāphalaḥ 04,004.027c kas tasya manasāpīcched anarthaṃ prājñasaṃmataḥ 04,004.028a na coṣṭhau nirbhujej jātu na ca vākyaṃ samākṣipet 04,004.028c sadā kṣutaṃ ca vātaṃ ca ṣṭhīvanaṃ cācarec chanaiḥ 04,004.029a hāsyavastuṣu cāpy asya vartamāneṣu keṣu cit 04,004.029c nātigāḍhaṃ prahṛṣyeta na cāpy unmattavad dhaset 04,004.030a na cātidhairyeṇa cared gurutāṃ hi vrajet tathā 04,004.030c smitaṃ tu mṛdupūrveṇa darśayeta prasādajam 04,004.031a lābhe na harṣayed yas tu na vyathed yo 'vamānitaḥ 04,004.031c asaṃmūḍhaś ca yo nityaṃ sa rājavasatiṃ vaset 04,004.032a rājānaṃ rājaputraṃ vā saṃvartayati yaḥ sadā 04,004.032c amātyaḥ paṇḍito bhūtvā sa ciraṃ tiṣṭhati śriyam 04,004.033a pragṛhītaś ca yo 'mātyo nigṛhītaś ca kāraṇaiḥ 04,004.033c na nirbadhnāti rājānaṃ labhate pragrahaṃ punaḥ 04,004.034a pratyakṣaṃ ca parokṣaṃ ca guṇavādī vicakṣaṇaḥ 04,004.034c upajīvī bhaved rājño viṣaye cāpi yo vaset 04,004.035a amātyo hi balād bhoktuṃ rājānaṃ prārthayet tu yaḥ 04,004.035c na sa tiṣṭhec ciraṃ sthānaṃ gacchec ca prāṇasaṃśayam 04,004.036a śreyaḥ sadātmano dṛṣṭvā paraṃ rājñā na saṃvadet 04,004.036c viśeṣayen na rājānaṃ yogyābhūmiṣu sarvadā 04,004.037a amlāno balavāñ śūraś chāyevānapagaḥ sadā 04,004.037c satyavādī mṛdur dāntaḥ sa rājavasatiṃ vaset 04,004.038a anyasmin preṣyamāṇe tu purastād yaḥ samutpatet 04,004.038c ahaṃ kiṃ karavāṇīti sa rājavasatiṃ vaset 04,004.039a uṣṇe vā yadi vā śīte rātrau vā yadi vā divā 04,004.039b*0117_001 abhāve caiva bhāve ca rājñā yaś caiva sarvadā 04,004.039c ādiṣṭo na vikalpeta sa rājavasatiṃ vaset 04,004.040a yo vai gṛhebhyaḥ pravasan priyāṇāṃ nānusaṃsmaret 04,004.040c duḥkhena sukham anvicchet sa rājavasatiṃ vaset 04,004.040d*0118_001 samaṃ yānaṃ samaṃ bhojyaṃ nātyuccair bahudhā haset 04,004.041a samaveṣaṃ na kurvīta nātyuccaiḥ saṃnidhau haset 04,004.041c mantraṃ na bahudhā kuryād evaṃ rājñaḥ priyo bhavet 04,004.042a na karmaṇi niyuktaḥ san dhanaṃ kiṃ cid upaspṛśet 04,004.042c prāpnoti hi haran dravyaṃ bandhanaṃ yadi vā vadham 04,004.043a yānaṃ vastram alaṃkāraṃ yac cānyat saṃprayacchati 04,004.043c tad eva dhārayen nityam evaṃ priyataro bhavet 04,004.043d*0119_001 evaṃ saṃyamya cittāni yatnataḥ pāṇḍunandanāḥ 04,004.043d*0120_001 yatropaviṣṭaḥ saṃkalpaṃ nopahanyād balīyasaḥ 04,004.043d*0120_002 tadāsanaṃ rājakule īpseta manujo vasan 04,004.043d*0120_003 (11ab) yathainam atra cāsīnaṃ śaṅkeran duṣṭacāriṇaḥ 04,004.043d*0120_004 (11cd) na tatropaviśej jātu yo rājavasatiṃ vaset 04,004.043d*0120_005 svabhūmau kāmam āsīta tiṣṭhed vā rājasaṃnidhau 04,004.043d*0120_006 na tv evāsanam anyasya prārthayeta kadā cana 04,004.043d*0120_007 parāsanagataṃ hy enaṃ parasya paricārakāḥ 04,004.043d*0120_008 pariṣady apakarṣeyuḥ parihāsyeta śatrubhiḥ 04,004.043d*0120_009 (22ef) nityaṃ vipratiṣiddhaṃ tu purastād āsanaṃ matam 04,004.043d*0120_010 arthārthaṃ hi yadā bhṛtyo rājānam upatiṣṭhati 04,004.043d*0120_011 (22ab) dakṣiṇaṃ vātha vāmaṃ vā bāhum āśritya paṇḍitaḥ 04,004.043d*0120_012 tiṣṭhed vinītavad rājan na purastān na pṛṣṭhataḥ 04,004.043d*0120_013 (22cd) rakṣiṇām āttaśastrāṇāṃ paścāt sthānaṃ vidhīyate 04,004.043d*0120_014 mātṛgotre svagotre vā nāmnā śīlena vā punaḥ 04,004.043d*0120_015 saṃgrahārthaṃ manuṣyāṇāṃ nityam ābhāṣitā bhavet 04,004.043d*0120_016 pūjyamāno 'pi yo rājñā naro na pratipūjayet 04,004.043d*0120_017 nainam ārādhayiṣyanti śāstā śiṣyān ivālasān 04,004.043d*0120_018 (10ab) nāsya yugyaṃ na paryaṅkaṃ nāsanaṃ na rathaṃ tathā 04,004.043d*0120_019 (10cd) ārohet sāntvito 'smīti yo rājavasatiṃ vaset 04,004.043d*0120_020 (40ab) yo vai gṛhebhyaḥ pravasan kriyamāṇam anusmaret 04,004.043d*0120_021 utthāne nityasaṃkalpo nistandrī saṃyatātmavān 04,004.043d*0120_022 parītaḥ kṣutpipāsābhyāṃ vihāya paridevanam 04,004.043d*0120_023 (40cd) duḥkhena sukham anvicched yo rājavasatiṃ vaset 04,004.043d*0120_024 (38ab) anyeṣu preṣyamāṇeṣu purastād dhīra utpatet 04,004.043d*0120_025 (38cd) kariṣyāmy aham ity eva yaḥ sa rājasu sidhyati 04,004.043d*0120_026 (39ab) uṣṇe vā yadi vā śīte rātrau vā yadi vā divā 04,004.043d*0120_027 (39cd) ādiṣṭo na vikalpeta yaḥ sa rājasu sidhyati 04,004.043d*0120_028 naivaṃ prāpto 'vamanyeta sadā martyo viśāradaḥ 04,004.043d*0120_029 (37cd) ṛjur mṛduḥ satyavādī yaḥ sa rājasu sidhyati 04,004.043d*0120_030 (31ab) naiva lābhād dharṣam iyān na vyathec ca vimānitaḥ 04,004.043d*0120_031 (31cd) samaḥ pūrṇatuleva syād yo rājavasatīṃ vaset 04,004.043d*0120_032 (37ab) alpeccho matimāñ śrīmāñ chāyevānapagaḥ sadā 04,004.043d*0120_033 dakṣaḥ pradakṣiṇo dhīraḥ sa rājavasatiṃ vaset 04,004.043d*0120_034 itihāsapurāṇajñaḥ kuśalaḥ satkathāsu ca 04,004.043d*0120_035 vadānyaḥ satyavāk cāpi sa rājavasatiṃ vaset 04,004.043d*0120_036 (24ab) na mitho bhāṣitaṃ rājño manuṣyeṣu prakāśayet 04,004.043d*0120_037 (24cd) yaṃ cāsūyanti rājānaḥ puruṣaṃ na vadec ca tam 04,004.043d*0120_038 (42ab) naiṣāṃ karmasu saṃyukto dhanaṃ kiṃ cid api spṛśet 04,004.043d*0120_039 (42cd) prāpnuyād ādadāno hi bandhaṃ vā vadham eva vā 04,004.043d*0120_040 tulyopasthitayoḥ paśyan mama cānyasya cobhayoḥ 04,004.043d*0120_041 anyaṃ puṣṇāti maddhīnam iti dhīro na muhyati 04,004.043d*0120_042 śreyāṃsaṃ hi parityajya vaidyaṃ karmaṇi karmaṇi 04,004.043d*0120_043 pāpīyāṃsaṃ prakurvīrañ śīlam eṣāṃ tathāvidham 04,004.043d*0120_044 (14ab) naiṣāṃ dāreṣu kurvīta prājño maitrīṃ kathaṃ cana 04,004.043d*0120_045 rakṣiṇaś ca na seveta yo rājavasatiṃ vaset 04,004.043d*0120_046 yadā hy abhisamīkṣeta preṣyastrībhiḥ samāgatam 04,004.043d*0120_047 buddhiṃ paribhavet tasya rājā śaṅketa vā punaḥ 04,004.043d*0120_048 śaṅkitasya punaḥ strīṣu kasya bhṛtyasya bhūmipaḥ 04,004.043d*0120_049 jīvitaṃ sādhu manyeta prakṛtistho balātkṛtaḥ 04,004.043d*0120_050 (29ab) harṣavastuṣu cāpy atra vartamāneṣu keṣu cit 04,004.043d*0120_051 (29cd) nātigāḍhaṃ prahṛṣṭaḥ syāt tāny evāsyānupūjayet 04,004.043d*0120_052 harṣād dhi mandaḥ puruṣaḥ svairaṃ kurvīta vaikṛtam 04,004.043d*0120_053 tad asyāntaḥpure vṛttam īkṣāṃ kurvīta bhūmipaḥ 04,004.043d*0120_054 antaḥpuragataṃ hy enaṃ striyaḥ klībāś ca sarvaśaḥ 04,004.043d*0120_055 vartamānaṃ yathāvac ca kutsayeyur asaṃśayam 04,004.043d*0120_056 tasmād gambhīram ātmānaṃ kṛtvā harṣaṃ niyamya ca 04,004.043d*0120_057 nityam antaḥpure rājño na vṛttiṃ kīrtayed bahiḥ 04,004.043d*0120_058 yathā hi sumahān mantro bhidyamāno haret sukham 04,004.043d*0120_059 evam antaḥpure vṛttaṃ śrūyamāṇaṃ bahir bhavet 04,004.043d*0120_060 yā tu vṛttir abāhyānāṃ bāhyānām api kevalam 04,004.043d*0120_061 ubhayeṣāṃ samastānāṃ śṛṇu rājopajīvinām 04,004.043d*0120_062 na striyo jātu manyeta bāhyo vābhyantaro 'pi vā 04,004.043d*0120_063 anujīvināṃ narendras tu sṛjed dhi sumahad bhayam 04,004.043d*0120_064 matvāsya priyam ātmānaṃ rājaratnāni rājavat 04,004.043d*0120_065 arājā rājayogyāni nopayuñjīta paṇḍitaḥ 04,004.043d*0120_066 arājānaṃ hi ratnāni rājakāntāni rājavat 04,004.043d*0120_067 bhuñjānaṃ na naraṃ rājā titikṣetānujīvinam 04,004.043d*0120_068 tasmād avyaktabhogena bhoktavyaṃ bhūtim icchatā 04,004.043d*0120_069 tulyabhogaṃ hi rājā tu bhṛtyaṃ kopena yojayet 04,004.043d*0120_070 na cāpatyena saṃprītiṃ rājñaḥ kurvīta kena cit 04,004.043d*0120_071 adhikṣiptam anarthaṃ ca dveṣyaṃ ca parivarjayet 04,004.043d*0120_072 etāṃ hi sevamānasya narasīmāṃ caturvidhām 04,004.043d*0120_073 dvidhā vicchidyate mūlaṃ rājamūlopajīvinaḥ 04,004.043d*0120_074 etais tu viparītāyā narasīmā narādhamaiḥ 04,004.043d*0120_075 tayā kurvīta saṃsargaṃ na virodhaṃ kathaṃ cana 04,004.043d*0120_076 bandhubhiś ca narendrasya balavadbhiś ca mānavaiḥ 04,004.043d*0120_077 sādhu manyeta saṃsargaṃ na virodhaṃ kathaṃ cana 04,004.043d*0120_078 tābhyāṃ tu narasīmābhyāṃ viruddhasyālpatejasaḥ 04,004.043d*0120_079 prathamaṃ chidyate nidrā dvitīyaṃ jāyate bhayam 04,004.043d*0120_080 uddhṛtānāṃ ca yo veṣaḥ kuhakānāṃ ca yo bhavet 04,004.043d*0120_081 rājaveṣaṃ ca vispaṣṭaṃ tān sarvān parivarjayet 04,004.043d*0120_082 itarābhyāṃ tu veṣābhyāṃ parihāsyeta bāndhavaiḥ 04,004.043d*0120_083 apuṃbhiś caiva puṃbhiś ca strībhiḥ strīdarśibhir naraiḥ 04,004.043d*0120_084 śakye sati na saṃbhāṣāṃ jātu kurvīta karhi cit 04,004.043d*0120_085 pratisaṃbhāṣamāṇo hi tribhir etair acetanaḥ 04,004.043d*0120_086 śyenaḥ peśīm ivādatte puruṣo bhūtim ātmanaḥ 04,004.043d*0120_087 ye ca rājñā ca satkāraṃ labheran kāraṇād iva 04,004.043d*0120_088 taiś ca sāmantadūtaiś ca pūjyamāno munir bhavet 04,004.043d*0120_089 na cāpy acaritāṃ bhūmim asaṃdiṣṭo mahīpateḥ 04,004.043d*0120_090 upaseveta medhāvī yo rājavasatiṃ vaset 04,004.043d*0120_091 (23ab) na ca saṃdarśane rājñaḥ prabandham api saṃjapet 04,004.043d*0120_092 (23cd) api caitad daridrāṇāṃ vyalīkasthānam uttamam 04,004.043d*0120_093 arthakāmā ca yā nārī rājānaṃ syād upasthitā 04,004.043d*0120_094 anujīvī tathāyuktāṃ nidhyāyan dūyate ca saḥ 04,004.043d*0120_095 tasmān nārīṃ na nidhyāyet tathāyuktāṃ vicakṣaṇaḥ 04,004.043d*0120_096 (28cd) tathā kṣutaṃ ca vātaṃ ca niṣṭhīvaṃ cācarec chanaiḥ 04,004.043d*0120_097 na narmasu hasej jātu mūḍhavṛttir hi sā smṛtā 04,004.043d*0120_098 (30cd) smitaṃ tu mṛdupūrveṇa darśayeta prasādajam 04,004.043d*0120_099 (28ab) na cākṣau na bhujau jātu na ca vākyaṃ samākṣipet 04,004.043d*0120_100 na ca tiryag avekṣeta cakṣurbhyāṃ samyag ācaret 04,004.043d*0120_101 bhrukuṭīṃ na ca kurvīta na cāṅguṣṭhair likhen mahīm 04,004.043d*0120_102 na ca gāḍhaṃ vijṛmbheta jātu rājñaḥ samīpataḥ 04,004.043d*0120_103 na praśaṃsen na cāsūyet priyeṣu ca hiteṣu ca 04,004.043d*0120_104 śrūyamāṇeṣu vā tatra dūṣyamāṇeṣu vā punaḥ 04,004.043d*0120_105 atha saṃdṛśyamāneṣu priyeṣu ca hiteṣu ca 04,004.043d*0120_106 śrūyamāṇeṣu vākyeṣu varṇayed amṛtaṃ yathā 04,004.043d*0120_107 na rājñaḥ pratikūlāni sevamānaḥ sukhī bhavet 04,004.043d*0120_108 putro vā yadi vā bhrātā yady apy ātmasamo bhavet 04,004.043d*0120_109 apramatto hi rājānaṃ rañjayec chīlasaṃpadā 04,004.043d*0120_110 utthānena tu medhāvī śaucena vividhena ca 04,004.043d*0120_111 snānaṃ hi vastraśuddhiś ca śārīraṃ śaucam ucyate 04,004.043d*0120_112 asaktiḥ prakṛtārtheṣu dvitīyaṃ śaucam ucyate 04,004.043d*0120_113 rājā bhojo virāṭ samrāṭ kṣatriyo bhūpatir nṛpaḥ 04,004.043d*0120_114 ya etaiḥ stūyate śabdaiḥ kas taṃ nārcitum arhati 04,004.043d*0120_115 tasmād bhakto hi yuktaḥ san satyavādī jitendriyaḥ 04,004.043d*0120_116 medhāvī dhṛtimān prājñaḥ saṃśrayeta mahīpatim 04,004.043d*0120_117 kṛtajñaṃ prājñam akṣudraṃ dṛḍhabhaktiṃ jitendriyam 04,004.043d*0120_118 vardhamānaṃ sthitaṃ sthāne saṃśrayeta mahīpatim 04,004.043d*0120_119 eṣa vaḥ samudācāraḥ samuddiṣṭo yathāvidhi 04,004.043d*0120_120 yathārthān saṃprapatsyante pārtha rājopajīvinaḥ 04,004.043d*0121_001 arthāḥ sidhyanti kauravya na cārthāḥ pratiyānti ca 04,004.043d*0122_001 rājaveṣaṃ hi vispaṣṭaṃ sevyamāno na vadhyate 04,004.044a saṃvatsaram imaṃ tāta tathāśīlā bubhūṣavaḥ 04,004.044c atha svaviṣayaṃ prāpya yathākāmaṃ cariṣyatha 04,004.044d*0123_000 vaiśaṃpāyanaḥ 04,004.044d*0123_001 taṃ tathety abruvan pārthāḥ pitṛkalpaṃ yaśasvinam 04,004.044d*0123_002 prahṛṣṭāś cābhivādyainam upātiṣṭhan paraṃtapāḥ 04,004.044d*0123_003 teṣāṃ pratiṣṭhamānānāṃ mantrāṃś ca brāhmaṇo 'japat 04,004.044d*0123_004 bhavāya rāṣṭralābhāya parāya vijayāya ca 04,004.044d*0124_001 tato 'bravīd asau vipro vācam āśīḥ prayujya ca 04,004.044d*0124_002 svadravyapratilābhāya śatrūṇāṃ mardanāya ca 04,004.044d*0124_003 svasti vo 'stu śivaḥ panthā drakṣyāmi punar āgatān 04,004.044d*0124_004 ity uktā hṛṣṭamanaso guruṇā tena dhīmatā 04,004.044d*0124_005 yudhiṣṭhiramukhāḥ sarve gantuṃ samupacakramuḥ 04,004.045 yudhiṣṭhira uvāca 04,004.045a anuśiṣṭāḥ sma bhadraṃ te naitad vaktāsti kaś cana 04,004.045c kuntīm ṛte mātaraṃ no viduraṃ ca mahāmatim 04,004.046a yad evānantaraṃ kāryaṃ tad bhavān kartum arhati 04,004.046c tāraṇāyāsya duḥkhasya prasthānāya jayāya ca 04,004.047 vaiśaṃpāyana uvāca 04,004.047a evam uktas tato rājñā dhaumyo 'tha dvijasattamaḥ 04,004.047c akarod vidhivat sarvaṃ prasthāne yad vidhīyate 04,004.048a teṣāṃ samidhya tān agnīn mantravac ca juhāva saḥ 04,004.048c samṛddhivṛddhilābhāya pṛthivīvijayāya ca 04,004.048d*0125_001 teṣāṃ pratiṣṭhamānānāṃ dhaumyo mantrāṃs tathājapat 04,004.048d*0125_002 sarvavighnapraśamanān arthasiddhikarāṃs tathā 04,004.048d*0125_003 tataḥ pāvakam ujjvālya mantrahavyapuraskṛtam 04,004.049a agniṃ pradakṣiṇaṃ kṛtvā brāhmaṇāṃś ca tapodhanān 04,004.049b*0126_001 abhivādya tataḥ sarve prādravan saha kṛṣṇayā 04,004.049c yājñasenīṃ puraskṛtya ṣaḍ evātha pravavrajuḥ 04,004.049d*0127_001 gateṣu teṣu vīreṣu dhaumyo 'pi japatāṃ varaḥ 04,004.049d*0127_002 agnihotrāṇy upādāya pāñcālān abhyagacchata 04,004.049d*0127_003 indrasenādayaś caiva yathoktāḥ prāpya yādavān 04,004.049d*0127_004 rathān aśvāṃś ca rakṣantaḥ sukham ūṣuḥ susaṃvṛtāḥ 04,004.049d*0128_001 tena vyapur yadudare muditāḥ parivāritāḥ 04,004.049d*0128_002 iti yudhiṣṭhiraśāsanam akṣyate 04,004.049d*0128_003 natiparā rathasūtasasādinaḥ 04,004.049d*0128_004 drutataraṃ samupetya tadā suta 04,004.049d*0128_005 pratidinaṃ vyadadhur hṛdi maṅgalam 04,004.049d*0129_001 prādravan saha dhaumyena baddhaśastrā vanād vanam 04,005.001 vaiśaṃpāyana uvāca 04,005.001a te vīrā baddhanistriṃśās tatāyudhakalāpinaḥ 04,005.001c baddhagodhāṅgulitrāṇāḥ kālindīm abhito yayuḥ 04,005.002a tatas te dakṣiṇaṃ tīram anvagacchan padātayaḥ 04,005.002b*0130_001 siṃhān vyāghrān varāhāṃś ca mārayanti ca sarvaśaḥ 04,005.002b*0131_001 nivṛttavanavāsā vai svarāṣṭraṃ prepsavas tadā 04,005.002b*0132_001 tataḥ pratyak prayātās te saṃkrāmanto vanād vanam 04,005.002c vasanto giridurgeṣu vanadurgeṣu dhanvinaḥ 04,005.002d*0133_001 palvaleṣu ca ramyeṣu nadīnāṃ saṃgameṣu ca 04,005.002d*0133_002 drumān nānāvidhākārān nānāvidhalatākulān 04,005.002d*0133_003 kusumāḍhyān manaḥkāntāñ śubhagandhamanoramān 04,005.002d*0134_001 campakān bakulāṃś caiva puṃnāgān ketakīs tathā 04,005.002d*0134_002 pāribhadrān karañjāṃś ca anyāṃś ca vividhān drumān 04,005.002d*0135_001 pārthā nirīkṣamāṇāś ca tān drumān puṣpamālinaḥ 04,005.002d*0135_002 jighrantaḥ puṣpagandhāṃś ca susugandhān manoramān 04,005.003a vidhyanto mṛgajātāni maheṣvāsā mahābalāḥ 04,005.003c uttareṇa daśārṇāṃs te pāñcālān dakṣiṇena tu 04,005.003d*0136_001 uṣitvā dvādaśa samā vane parapuraṃjayāḥ 04,005.004a antareṇa yakṛllomāñ śūrasenāṃś ca pāṇḍavāḥ 04,005.004c lubdhā bruvāṇā matsyasya viṣayaṃ prāviśan vanāt 04,005.004d*0137_001 dhanvino baddhanistriṃśā vivarṇāḥ śmaśrudhāriṇaḥ 04,005.004d*0138_001 gavāḍhyam arthasaṃpannaṃ hṛṣṭapuṣṭajanāvṛtam 04,005.004d*0139_001 tatra dhaumyaṃ mahātmānaṃ pāṇḍaveyā vyasarjayan 04,005.004d*0139_002 agnihotraṃ paricaran so 'buddho 'vasad āśrame 04,005.004d*0140_001 tatas teṣu prayāteṣu pāṇḍaveṣu mahātmasu 04,005.004d*0140_002 indrasenamukhāś caiva yathoktaṃ prāpya nirvṛtāḥ 04,005.004d*0140_003 rathān aśvāṃś ca rakṣantaḥ sukham ūṣuḥ susaṃvṛtāḥ 04,005.005a tato janapadaṃ prāpya kṛṣṇā rājānam abravīt 04,005.005c paśyaikapadyo dṛśyante kṣetrāṇi vividhāni ca 04,005.005d*0141_001 vṛkṣāṃś copavanopetān grāmāṇāṃ nagarasya ca 04,005.006a vyaktaṃ dūre virāṭasya rājadhānī bhaviṣyati 04,005.006c vasāmeha parāṃ rātriṃ balavān me pariśramaḥ 04,005.006d*0142_001 tac chrutvā vacanaṃ tasyāḥ prāha rājā yudhiṣṭhiraḥ 04,005.006d*0143_000 yudhiṣṭhiraḥ 04,005.006d*0143_001 imāṃ kamalapatrākṣīṃ draupadīṃ mādrinandana 04,005.006d*0143_002 bāhubhyāṃ parigṛhyaināṃ muhūrtaṃ nakula vraja 04,005.006d*0143_003 neto dūre virāṭasya nagaraṃ bharatarṣabha 04,005.006d*0143_004 rājadhānyāṃ nivatsyāmaḥ sumuktam iva no vanam 04,005.006d*0143_004 nakulaḥ 04,005.006d*0143_005 pūrvāhṇe mṛgayāṃ gatvā vane viddhā mahāmṛgāḥ 04,005.006d*0143_006 aṭavī ca mayā dūraṃ sṛtā mṛgavadhepsunā 04,005.006d*0143_007 viṣamā hy atidurgā ca vegavat paridhāvatā 04,005.006d*0143_008 so 'haṃ gharmābhitapto vai nainām ādātum utsahe 04,005.006d*0143_008 yudhiṣṭhiraḥ 04,005.006d*0143_009 sahadeva tvam ādāya muhūrtaṃ draupadīṃ naya 04,005.006d*0143_010 sahadevaḥ 04,005.006d*0143_010 rājadhānyāṃ nivatsyāmaḥ sumuktam iva no vanam 04,005.006d*0143_011 aham apy asmi tṛṣitaḥ kṣudhayābhiprapīḍitaḥ 04,005.006d*0143_012 śrānto gharmābhitapto vai nainām ādātum utsahe 04,005.007 yudhiṣṭhira uvāca 04,005.007a dhanaṃjaya samudyamya pāñcālīṃ vaha bhārata 04,005.007b*0144_001 ehi vīra viśālākṣa vīrasiṃha ivārjuna 04,005.007b*0144_002 imāṃ kamalapatrākṣīṃ draupadīṃ drupadātmajām 04,005.007b*0144_003 parigṛhya muhūrtaṃ tvaṃ bāhubhyāṃ kuśalaṃ vraja 04,005.007c rājadhānyāṃ nivatsyāmo vimuktāś ca vanāditaḥ 04,005.008 vaiśaṃpāyana uvāca 04,005.008*0145_001 guror vacanam ājñāya saṃprahṛṣṭo dhanaṃjayaḥ 04,005.008a tām ādāyārjunas tūrṇaṃ draupadīṃ gajarāḍ iva 04,005.008b*0146_001 pravavrāja mahābāhur arjunaḥ priyadarśanaḥ 04,005.008b*0146_002 jaṭilo valkaladharaḥ śaratūṇadhanurdharaḥ 04,005.008b*0146_003 skandhe kṛtvā varārohāṃ bālām āyatalocanām 04,005.008c saṃprāpya nagarābhyāśam avatārayad arjunaḥ 04,005.009a sa rājadhānīṃ saṃprāpya kaunteyo 'rjunam abravīt 04,005.009c kvāyudhāni samāsajya pravekṣyāmaḥ puraṃ vayam 04,005.009d*0147_001 imāni puruṣavyāghra āyudhāni paraṃtapa 04,005.009d*0147_002 kasmin nyāsayitavyāni guptiś caiṣāṃ kathaṃ bhavet 04,005.010a sāyudhāś ca vayaṃ tāta pravekṣyāmaḥ puraṃ yadi 04,005.010c samudvegaṃ janasyāsya kariṣyāmo na saṃśayaḥ 04,005.010d*0148_001 gāṇḍīvaṃ ca mahad gāḍhaṃ loke ca viditaṃ nṛṇām 04,005.010d*0148_002 tac ced āyudham ādāya gacchāmo nagaraṃ vayam 04,005.010d*0148_003 kṣipram asmān vijānīyur manuṣyā nātra saṃśayaḥ 04,005.010d*0149_001 kathaṃ nāviṣkṛtāḥ syāmo dhārtarāṣṭrasya māriṣa 04,005.010d*0150_001 āśaṃkāṃ ca kariṣyāmo janasyāsya na saṃśayaḥ 04,005.011a tato dvādaśa varṣāṇi praveṣṭavyaṃ vanaṃ punaḥ 04,005.011c ekasminn api vijñāte pratijñātaṃ hi nas tathā 04,005.011d*0151_001 tasmāc chastrāṇi sarvāṇi pracchādyānyatra yatra vā 04,005.011d*0151_002 vaiśaṃpāyanaḥ 04,005.011d*0151_002 praviśema puraṃ śreṣṭhaṃ tathā samyak kṛtaṃ bhavet 04,005.011d*0151_003 ajātaśatror vacanaṃ śrutvā caiva mahāyaśāḥ 04,005.011d*0151_004 uvāca dharmaputraṃ tam arjunaḥ paravīrahā 04,005.012 arjuna uvāca 04,005.012a iyaṃ kūṭe manuṣyendra gahanā mahatī śamī 04,005.012c bhīmaśākhā durārohā śmaśānasya samīpataḥ 04,005.013a na cāpi vidyate kaś cin manuṣya iha pārthiva 04,005.013b*0152_001 yo 'smān nidadhato draṣṭā bhavec chastrāṇi pārthiva 04,005.013b*0153_001 dhanurbhiḥ puruṣaṃ kṛtvā carmakeśāsthisaṃvṛtam 04,005.013b*0153_002 udbandhanam iva kṛtvā ca dhanur jyāpāśasaṃvṛtam 04,005.013b*0154_001 evaṃ parihariṣyanti manuṣyā vanacāriṇaḥ 04,005.013b*0155_001 atraivaṃ nāvabudhyante manuṣyāḥ ke cid āyudham 04,005.013c utpathe hi vane jātā mṛgavyālaniṣevite 04,005.013d*0156_001 vipulākīrṇaśākhā ca vāyasair upasevitā 04,005.013d*0156_002 snehānubaddhāṃ paśyāmi durārohām imāṃ śamīm 04,005.013d*0157_001 samīpe ca śmaśānasya gahanasya viśeṣataḥ 04,005.014a samāsajyāyudhāny asyāṃ gacchāmo nagaraṃ prati 04,005.014c evam atra yathājoṣaṃ vihariṣyāma bhārata 04,005.014d@002_0001 eṣā śamī pāpaharā sadaiva 04,005.014d@002_0002 yātrotsavānāṃ vijayāya hetuḥ 04,005.014d@002_0003 atrāyudhānāṃ kṛtasaṃniveśe 04,005.014d@002_0004 kṛtārthakāmā jayamaṅgalaṃ ca 04,005.014d@002_0005 pradakṣiṇīkṛtya śamīlatāṃ te 04,005.014d@002_0006 praṇamya cānarcur atha pravīrāḥ 04,005.014d@002_0007 mṛtpiṇḍam ādāya nijāñcalena 04,005.014d@002_0008 sūtiṃ cakāra prathamaṃ kirīṭī 04,005.014d@002_0009 śamī śamayate pāpaṃ śamī śamayate ripūn 04,005.014d@002_0010 śamī śamayate rogāñ chamī sarvārthasādhanā 04,005.014d@002_0011 rāmaḥ sītāṃ samādāya tvatprasādāc chamītale 04,005.014d@002_0012 kṛtakṛtyaḥ pure prāptaḥ prasādāt te tathāstu me 04,005.015 vaiśaṃpāyana uvāca 04,005.015a evam uktvā sa rājānaṃ dharmātmānaṃ yudhiṣṭhiram 04,005.015c pracakrame nidhānāya śastrāṇāṃ bharatarṣabha 04,005.015d*0158_001 tāni sarvāṇi saṃnahya pañca pañcācalopamāḥ 04,005.015d*0158_002 āyudhāni kalāpāṃś ca nistriṃśāṃś cātulaprabhān 04,005.015d*0159_001 tato yudhiṣṭhiro rājā sahadevam uvāca ha 04,005.015d*0159_002 āruhyemāṃ śamīṃ vīra nidhatsvehāyudhāni naḥ 04,005.015d*0159_003 iti saṃdiśya taṃ pārthaḥ punar eva dhanaṃjayam 04,005.015d*0159_004 abravīd āyudhānīha nidhātuṃ bharatarṣabha 04,005.016a yena devān manuṣyāṃś ca sarpāṃś caikaratho 'jayat 04,005.016a*0160_001 **** **** piśācoragarākṣasān 04,005.016a*0160_002 nivātakavacāṃś cāpi paulomāṃś ca paraṃtapaḥ 04,005.016a*0160_003 kālakeyāṃś ca durdharṣān 04,005.016c sphītāñjanapadāṃś cānyān ajayat kurunandanaḥ 04,005.017a tad udāraṃ mahāghoṣaṃ sapatnagaṇasūdanam 04,005.017c apajyam akarot pārtho gāṇḍīvam abhayaṃkaram 04,005.018a yena vīraḥ kurukṣetram abhyarakṣat paraṃtapaḥ 04,005.018b*0161_001 jṛmbhite ca dhanuṣyastraṃ nyāsārthaṃ nṛpasattamaḥ 04,005.018b*0161_002 dharmaputro mahātejāḥ sarvalokavaśīkaram 04,005.018b*0161_003 bhujaṃgabhogasadṛśaṃ maṇikāñcanabhūṣitam 04,005.018b*0161_004 vitrāsanaṃ dānavānāṃ rākṣasānāṃ ca nityaśaḥ 04,005.018c amuñcad dhanuṣas tasya jyām akṣayyāṃ yudhiṣṭhiraḥ 04,005.019a pāñcālān yena saṃgrāme bhīmaseno 'jayat prabhuḥ 04,005.019c pratyaṣedhad bahūn ekaḥ sapatnāṃś caiva digjaye 04,005.020a niśamya yasya visphāraṃ vyadravanta raṇe pare 04,005.020c parvatasyeva dīrṇasya visphoṭam aśaner iva 04,005.021a saindhavaṃ yena rājānaṃ parāmṛṣata cānagha 04,005.021b*0162_001 yena krodhavaśāñ jaghne parvate gandhamādane 04,005.021b*0162_002 divyaṃ saugandhikaṃ puṣpaṃ yenājaiṣīt sa pāṇḍavaḥ 04,005.021b*0162_003 trigartān yena saṃgrāme jitvā traigartam ānayat 04,005.021b*0162_004 indrāyudhasamasparśaṃ vajrahāṭakabhūṣitam 04,005.021c jyāpāśaṃ dhanuṣas tasya bhīmaseno 'vatārayat 04,005.021d*0163_001 nakulaṃ punar āhūya dharmarājo yudhiṣṭhiraḥ 04,005.021d*0163_002 uvāca yena saṃgrāme sarvaśatrūñ jighāṃsasi 04,005.021d*0163_003 surāṣṭrāñ jitavān yena śārṅgagāṇḍīvasaṃnibham 04,005.021d*0163_004 suvarṇavikṛtaṃ sāram indrāyudhanibhaṃ varam 04,005.021d*0163_005 tavānurūpaṃ sudṛḍhaṃ cāpam etad alaṃkṛtam 04,005.021d*0163_006 tat sraṃsayitvā jyāpāśaṃ nidhātuṃ dhanur āhara 04,005.021d*0163_007 sahadevaṃ ca saṃprekṣya punar dharmasuto 'bravīt 04,005.021d*0163_008 kaliṅgān dākṣiṇātyāṃś ca māgadhāṃś cārimardana 04,005.021d*0163_009 yenaiva śatrūn samare adhākṣīr arimardana 04,005.021d*0163_010 tat sraṃsayitvā jyāpāśaṃ nidhātuṃ dhanur āhara 04,005.021d*0164_001 ajayad dakṣiṇām āśāṃ dhanuṣā yena pāṇḍavaḥ 04,005.021d*0165_001 tad asajyaṃ dhanuś cakre nakulo dhanur ātmanaḥ 04,005.021d*0165_002 kaliṅgān dākṣiṇātyāṃś ca yenājayad ariṃdamaḥ 04,005.022a ajayat paścimām āśāṃ dhanuṣā yena pāṇḍavaḥ 04,005.022b*0166_001 mādrīputro mahābāhus tāmrāsyo mitabhāṣitā 04,005.022c tasya maurvīm apākarṣac chūraḥ saṃkrandano yudhi 04,005.022d*0167_001 kule nāsti samo rūpe yasyeti nakulaḥ smṛtaḥ 04,005.022d*0168_001 tena tasyābhavan nāma nakuleti dhanaṃjaya 04,005.023a dakṣiṇāṃ dakṣiṇācāro diśaṃ yenājayat prabhuḥ 04,005.023b*0169_001 yasmāl laghutaro nāsti kiṃ cid yoddhāsi carmaṇi 04,005.023c apajyam akarod vīraḥ sahadevas tadāyudham 04,005.024a khaḍgāṃś ca pītān dīrghāṃś ca kalāpāṃś ca mahādhanān 04,005.024c vipāṭhān kṣuradhārāṃś ca dhanurbhir nidadhuḥ saha 04,005.024d*0170_000 vaiśaṃpāyana uvāca 04,005.024d*0170_001 athānvaśāt sa nakulaṃ kuntīputro yudhiṣṭhiraḥ 04,005.024d*0170_002 āruhyemāṃ śamīṃ vīra dhanūṃṣy etāni nikṣipa 04,005.024d@003_0001 āyudhāni kalāpāṃś ca gadāś ca vipulās tathā 04,005.024d@003_0002 tāni sarvāṇi saṃnahya vāsobhiḥ pariveṣṭya ca 04,005.024d@003_0003 āruhya yāvad etāni nidhātuṃ vihagair vṛtām 04,005.024d@003_0004 vaiśaṃpāyanaḥ 04,005.024d@003_0004 śamīm āruhya mahatīṃ nikṣipāmy āyudhāni naḥ 04,005.024d@003_0005 sa hi dharmeṇa dharmātmā tadā ghoratare vane 04,005.024d@003_0006 araṇīparvaṇaḥ kāle varadattaḥ paraṃtapaḥ 04,005.024d@003_0007 tāny āyudhāny upādāya kuntīputro yudhiṣṭhiraḥ 04,005.024d@003_0008 sa vacaḥ puruṣavyāghraḥ provāca madhurākṣaram 04,005.024d@003_0009 yudhiṣṭhiraḥ 04,005.024d@003_0009 yudhiṣṭhiraḥ śucir bhūtvā manasābhipraṇamya ca 04,005.024d@003_0010 brahmāṇam indraṃ varadaṃ kuberaṃ varuṇānilau 04,005.024d@003_0011 rudraṃ yamaṃ ca viṣṇuṃ ca somārkau dharmam eva ca 04,005.024d@003_0012 pṛthivīm antarikṣaṃ ca diśaś copadiśas tathā 04,005.024d@003_0013 vasūṃś ca marutaś caiva jvalanaṃ cātitejasam 04,005.024d@003_0014 divācarā rātricarāṇi cāpi 04,005.024d@003_0015 yānīha bhūtāny anukīrtitāni 04,005.024d@003_0016 tebhyo namaskṛtya ca suvratebhyaḥ 04,005.024d@003_0017 praṇamya teṣāṃ śaraṇaṃ gato 'ham 04,005.024d@003_0018 sarvāyudhānīha mahābalāni 04,005.024d@003_0019 nyāsaṃ mahādevasamīpato vai 04,005.024d@003_0020 nyasyāmy ahaṃ vāyusamīpataś ca 04,005.024d@003_0021 vanaspatīnāṃ ca saparvatānām 04,005.024d@003_0022 eṣa nyāso mayā dattaḥ sūryasomānilāntike 04,005.024d@003_0023 mahyaṃ pārthāya vā deyaṃ pūrṇe varṣe trayodaśe 04,005.024d@003_0024 nedaṃ bhīme pradātavyam ayaṃ kruddho vṛkodaraḥ 04,005.024d@003_0025 amarṣān nityasaṃrabdho dhṛtarāṣṭrasutān prati 04,005.024d@003_0026 apūrṇakāle praharet krodhasaṃjātamatsaraḥ 04,005.024d@003_0027 punaḥ praveśo naḥ syāt tu vanavāsāya sarvathā 04,005.024d@003_0028 samaye paripūrṇe tu dhārtarāṣṭrān nihanmahe 04,005.024d@003_0029 eṣa cārthaś ca dharmaś ca kāmaḥ kīrtiḥ kulaṃ yaśaḥ 04,005.024d@003_0030 vaiśaṃpāyanaḥ 04,005.024d@003_0030 mamāyattam idaṃ sarvaṃ jīvitaṃ ca na saṃśayaḥ 04,005.024d@003_0031 so 'vatīrya mahāprājñaḥ pāṇḍavaḥ satyavikramaḥ 04,005.024d@003_0032 bhīmaṃ kaṇṭhe pariṣvajya cānunīya narādhipaḥ 04,005.024d@003_0033 daivatebhyo namaskṛtvā śamīṃ kṛtvā pradakṣiṇam 04,005.024d@003_0034 nagaraṃ gantum āyātāḥ sarve te bhrātaraḥ saha 04,005.025a tām upāruhya nakulo dhanūṃṣi nidadhat svayam 04,005.025b*0171_001 gāṇḍīvaṃ cāparaṃ tatra caturbhir nidadhe saha 04,005.025c yāni tasyāvakāśāni dṛḍharūpāṇy amanyata 04,005.026a yatra cāpaśyata sa vai tiro varṣāṇi varṣati 04,005.026c tatra tāni dṛḍhaiḥ pāśaiḥ sugāḍhaṃ paryabandhata 04,005.027a śarīraṃ ca mṛtasyaikaṃ samabadhnanta pāṇḍavāḥ 04,005.027c vivarjayiṣyanti narā dūrād eva śamīm imām 04,005.027e ābaddhaṃ śavam atreti gandham āghrāya pūtikam 04,005.028a aśītiśatavarṣeyaṃ mātā na iti vādinaḥ 04,005.028b*0172_001 yayā jātā sma vṛddhā sma iti vai vyāharanti te 04,005.028c kuladharmo 'yam asmākaṃ pūrvair ācarito 'pi ca 04,005.028e samāsajānā vṛkṣe 'sminn iti vai vyāharanti te 04,005.028f*0173_001 tasmād vṛkṣād apākramya vyāharantas tatas tataḥ 04,005.029a ā gopālāvipālebhya ācakṣāṇāḥ paraṃtapāḥ 04,005.029c ājagmur nagarābhyāśaṃ pārthāḥ śatrunibarhaṇāḥ 04,005.029d@004A_0001 tatra te vai mahātmāno durgāṃ bhaktipuraskṛtāḥ 04,005.029d@004A_0002 smarantaḥ pūjayāṃ cakrur devīṃ durgavināśinīm 04,005.029d@004A_0003 sā pūjitā tadā sarvaiḥ pāṇḍavaiś ca samāhitaiḥ 04,005.029d@004A_0004 prasannā vāg uvācātha smayantī viyati sthitā 04,005.029d@004A_0005 na bhetavyaṃ mahābhāgā durgam etat tariṣyatha 04,005.029d@004A_0006 kṛtīṣṇā * * * * * āyudhāny upalapsyatha 04,005.029d@004A_0007 tīrṇapratijñāḥ sudhiyaḥ śatrūn api vijeṣyatha 04,005.029d@004A_0008 ity uktvāntarhitā sadyaḥ pāṇḍavā vismayaṃ yayuḥ 04,005.029d@004B_0000 vaiśaṃpāyana uvāca 04,005.029d@004B_0001 virāṭanagaraṃ ramyaṃ praviśann eva bhūpate 04,005.029d@004B_0002 stunoti manasā devīṃ kuntīputro yudhiṣṭhiraḥ 04,005.029d@004B_0003 bhrātṛbhiḥ sahito rājaṃs tavaiva prapitāmahaḥ 04,005.029d@004B_0004 duḥkhaśokena saṃtapto draupadyā saha bhārata 04,005.029d@004B_0005 kṛtāñjalipuṭo bhūtvā vanavāsād vinirgataḥ 04,005.029d@004B_0006 bhaktyā paramayā yukto durgāṃ durgatināśinīm 04,005.029d@004B_0007 mahiṣāsuradarpaghnīṃ sarvalokanamaskṛtām 04,005.029d@004B_0008 śailarājasutāṃ gaurīṃ varadām abhayapradām 04,005.030a jayo jayanto vijayo jayatseno jayadbalaḥ 04,005.030c iti guhyāni nāmāni cakre teṣāṃ yudhiṣṭhiraḥ 04,005.030d@004C_0001 virāṭanagaraṃ ramyaṃ gacchamāno yudhiṣṭhiraḥ 04,005.030d@004C_0002 tuṣṭāva manasā devīṃ durgāṃ tribhuvaneśvarīm 04,005.030d@004C_0003 yaśodāgarbhasaṃbhūtāṃ devasya bhaginīṃ priyām 04,005.030d@004C_0004 nandagopakule jātāṃ maṅgalyāṃ kulavardhinīm 04,005.030d@004C_0005 kaṃsavidrāvaṇakarīm asurāṇāṃ kṣayaṃkarīm 04,005.030d@004C_0006 śilātalasamutkṣiptām ākāśāntaragāminīm 04,005.030d@004C_0007 vāsudevaṃ smarantīṃ ca divyāṃ māyākarīṃ varām 04,005.030d@004C_0008 bhārāvataraṇe puṇye ye smaranti sadā śivām 04,005.030d@004C_0009 tān vai tārayate pāpāt paṅke gām iva durbalām 04,005.030d@004C_0010 oṃ namo 'stu varade devi kumāri priyadarśane 04,005.030d@004C_0011 bālabhāvāsurendrāṇi ghaṇṭālī vikaṭotkaṭe 04,005.030d@004C_0012 caturbhuje caturvaktre caturdaṃṣṭre mahāsuri 04,005.030d@004C_0013 mahādevi maheṣvāse jayanti vijayaprade 04,005.030d@004C_0014 bhūtarātri mahāraudre cāṣṭamīnavamīpriye 04,005.030d@004C_0015 kapile piṅgale jvāle hiraṇyakanakaprade 04,005.030d@004C_0016 śaśisūryamahābhāge vidyujjvalitakuṇḍale 04,005.030d@004C_0017 meruvindhyāntaragate apsarogaṇasevite 04,005.030d@004C_0018 kāli kāli mahākāli khaḍgakhaṭvāṅgadhāriṇi 04,005.030d@004C_0019 triśūlavarade devi trinetre bhuvaneśvari 04,005.030d@004C_0020 devi devāś ca pūjanti pūrṇamāsīṃ caturdaśīm 04,005.030d@004C_0021 so 'haṃ rājyaparibhraṣṭas tv aśaktaś ca viśeṣataḥ 04,005.030d@004C_0022 ahaṃ śaraṇam āpannas tava devi sureśvari 04,005.030d@004C_0023 śrīdevī uvāca 04,005.030d@004C_0023 trāhi māṃ padmapatrākṣi satyena svāminī bhava 04,005.030d@004C_0024 śṛṇu vatsa mahābāho saṃgrāme vijayas tava 04,005.030d@004C_0025 matprasādād vinirmukto hatvā kauravavāhinīm 04,005.030d@004C_0026 niṣkaṇṭakaṃ kṛtaṃ rājyaṃ bhokṣyase bhrātṛbhiḥ saha 04,005.030d@004C_0027 iti guhyatamaṃ stotraṃ pavitraṃ pāpanāśanam 04,005.030d@004C_0028 kīrtayiṣyanti ye lokā na teṣāṃ vidyate bhayam 04,005.030d@004C_0029 saṃgrāme śatrusaṃbādhe vivāde caurasaṃkaṭe 04,005.030d@004C_0030 prasthāne vā praveśe vā yaḥ kaś cin māṃ smariṣyati 04,005.030d@004C_0031 vaiśaṃpāyana uvāca 04,005.030d@004C_0031 tasyāhaṃ sarvakāryāṇi sādhayiṣyāmi pāṇḍava 04,005.030d@004C_0032 ity uktvā pāṇḍavaṃ devī tatraivāntaradhīyata 04,005.031a tato yathāpratijñābhiḥ prāviśan nagaraṃ mahat 04,005.031c ajñātacaryāṃ vatsyanto rāṣṭre varṣaṃ trayodaśam 04,005.031d@004D_0000 vaiśaṃpāyana uvāca 04,005.031d@004D_0001 virāṭanagaraṃ ramyaṃ gacchamāno yudhiṣṭhiraḥ 04,005.031d@004D_0002 astuvan manasā devīṃ durgāṃ tribhuvaneśvarīm 04,005.031d@004D_0003 yaśodāgarbhasaṃbhūtāṃ nārāyaṇavarapriyām 04,005.031d@004D_0004 nandagopakule jātāṃ maṅgalyāṃ kulavardhinīm 04,005.031d@004D_0005 kaṃsavidrāvaṇakarīm asurāṇāṃ kṣayaṃkarīm 04,005.031d@004D_0006 śilātaṭavinikṣiptām ākāśaṃ prati gāminīm 04,005.031d@004D_0007 vāsudevasya bhaginīṃ divyamālyavibhūṣitām 04,005.031d@004D_0008 divyāmbaradharāṃ devīṃ khaḍgakheṭakadhāriṇīm 04,005.031d@004D_0009 stotuṃ pracakrame bhūyo vividhaiḥ stotrasaṃbhavaiḥ 04,005.031d@004D_0010 āmantrya darśanākāṅkṣī rājā devīṃ sahānujaḥ 04,005.031d@004D_0011 namo 'stu varade kṛṣṇe kumāri brahmacāriṇi 04,005.031d@004D_0012 bālārkasadṛśākāre pūrṇacandranibhānane 04,005.031d@004D_0013 caturbhuje caturvaktre pīnaśroṇipayodhare 04,005.031d@004D_0014 mayūrapicchavalaye keyūrāṅgadadhāriṇi 04,005.031d@004D_0015 bhāsi devi yathā padmā nārāyaṇaparigrahaḥ 04,005.031d@004D_0016 svarūpaṃ brahmacaryaṃ ca viśadaṃ tava khecari 04,005.031d@004D_0017 kṛṣṇacchavisamā kṛṣṇā saṃkarṣaṇasamānanā 04,005.031d@004D_0018 bibhratī vipulau bāhū śakradhvajasamucchrayau 04,005.031d@004D_0019 pātrī ca paṅkajī ghaṇṭī strīviśuddhā ca yā bhuvi 04,005.031d@004D_0020 pāśaṃ dhanur mahācakraṃ vividhāny āyudhāni ca 04,005.031d@004D_0021 kuṇḍalābhyāṃ supūrṇābhyāṃ karṇābhyāṃ ca vibhūṣitā 04,005.031d@004D_0022 candravispardhinā devi mukhena tvaṃ virājase 04,005.031d@004D_0023 mukuṭena vicitreṇa keśabandhena śobhinā 04,005.031d@004D_0024 bhujaṃgābhogavāsena śroṇisūtreṇa rājatā 04,005.031d@004D_0025 vibhrājase cābaddhena bhogeneveha mandaraḥ 04,005.031d@004D_0026 dhvajena śikhipicchānām ucchritena virājase 04,005.031d@004D_0027 kaumāraṃ vratam āsthāya tridivaṃ pāvitaṃ tvayā 04,005.031d@004D_0028 tena tvaṃ stūyase devi tridaśaiḥ pūjyase 'pi ca 04,005.031d@004D_0029 trailokyarakṣaṇārthāya mahiṣāsuranāśini 04,005.031d@004D_0030 prasannā me suraśreṣṭhe dayāṃ kuru śivā bhava 04,005.031d@004D_0031 jayā tvaṃ vijayā caiva saṃgrāme ca jayapradā 04,005.031d@004D_0032 mamāpi vijayaṃ dehi varadā tvaṃ ca sāṃpratam 04,005.031d@004D_0033 vindhye caiva nagaśreṣṭhe tava sthānaṃ hi śāśvatam 04,005.031d@004D_0034 kāli kāli mahākāli sīdhumāṃsapaśupriye 04,005.031d@004D_0035 kṛtānuyātrā bhūtais tvaṃ varadā kāmacāriṇi 04,005.031d@004D_0036 bhārāvatāre ye ca tvāṃ saṃsmariṣyanti mānavāḥ 04,005.031d@004D_0037 praṇamanti ca ye tvāṃ hi prabhāte tu narā bhuvi 04,005.031d@004D_0038 na teṣāṃ durlabhaṃ kiṃ cit putrato dhanato 'pi vā 04,005.031d@004D_0039 durgāt tārayase durge tat tvaṃ durgā smṛtā janaiḥ 04,005.031d@004D_0040 kāntāreṣv avasannānāṃ magnānāṃ ca mahārṇave 04,005.031d@004D_0041 dasyubhir vā niruddhānāṃ tvaṃ gatiḥ paramā nṛṇām 04,005.031d@004D_0042 jalaprataraṇe caiva kāntāreṣv aṭavīṣu ca 04,005.031d@004D_0043 ye smaranti mahādevi na ca sīdanti te narāḥ 04,005.031d@004D_0044 tvaṃ kīrtiḥ śrīr dhṛtiḥ siddhir hrīr vidyā saṃtatir matiḥ 04,005.031d@004D_0045 saṃdhyā rātriḥ prabhā nidrā jyotsnā kāntiḥ kṣamā dayā 04,005.031d@004D_0046 nṛṇāṃ ca bandhanaṃ mohaṃ putranāśaṃ dhanakṣayam 04,005.031d@004D_0047 vyādhiṃ mṛtyuṃ bhayaṃ caiva pūjitā nāśayiṣyasi 04,005.031d@004D_0048 so 'haṃ rājyāt paribhraṣṭaḥ śaraṇaṃ tvāṃ prapannavān 04,005.031d@004D_0049 praṇataś ca yathā mūrdhnā tava devi sureśvari 04,005.031d@004D_0050 trāhi māṃ padmapatrākṣi satye satyā bhavasva naḥ 04,005.031d@004D_0051 śaraṇaṃ bhava me durge śaraṇye bhaktavatsale 04,005.031d@004D_0052 evaṃ stutā hi sā devī darśayām āsa pāṇḍavam 04,005.031d@004D_0053 devy uvāca 04,005.031d@004D_0053 upagamya tu rājānam idaṃ vacanam abravīt 04,005.031d@004D_0054 śṛṇu rājan mahābāho madīyaṃ vacanaṃ prabho 04,005.031d@004D_0055 bhaviṣyaty acirād eva saṃgrāme vijayas tava 04,005.031d@004D_0056 mama prasādān nirjitya hatvā kauravavāhinīm 04,005.031d@004D_0057 rājyaṃ niṣkaṇṭakaṃ kṛtvā bhokṣyase medinīṃ punaḥ 04,005.031d@004D_0058 bhrātṛbhiḥ sahito rājan prītiṃ prāpsyasi puṣkalām 04,005.031d@004D_0059 matprasādāc ca te saukhyam ārogyaṃ ca bhaviṣyati 04,005.031d@004D_0060 ye ca saṃkīrtayiṣyanti loke vigatakalmaṣāḥ 04,005.031d@004D_0061 teṣāṃ tuṣṭā pradāsyāmi rājyam āyur vapuḥ sutam 04,005.031d@004D_0062 pravāse nagare cāpi saṃgrāme śatrusaṃkaṭe 04,005.031d@004D_0063 aṭavyāṃ durgakāntāre sāgare gahane girau 04,005.031d@004D_0064 ye smariṣyanti māṃ rājan yathāhaṃ bhavatā smṛtā 04,005.031d@004D_0065 na teṣāṃ durlabhaṃ kiṃ cid asmiṃl loke bhaviṣyati 04,005.031d@004D_0066 idaṃ stotravaraṃ bhaktyā śṛṇuyād vā paṭheta vā 04,005.031d@004D_0067 tasya sarvāṇi kāryāṇi siddhiṃ yāsyanti pāṇḍavāḥ 04,005.031d@004D_0068 matprasādāc ca vaḥ sarvān virāṭanagare sthitān 04,005.031d@004D_0069 na prajñāsyanti kuravo narā vā tannivāsinaḥ 04,005.031d@004D_0069 vaiśaṃpāyana uvāca 04,005.031d@004D_0070 ity uktvā varadā devī yudhiṣṭhiram ariṃdamam 04,005.031d@004D_0071 rakṣāṃ kṛtvā ca pāṇḍūnāṃ tatraivāntaradhīyata 04,005.031d@004E_0000 vaiśaṃpāyana uvāca 04,005.031d@004E_0001 virāṭanagaraṃ ramyaṃ gacchamāno yudhiṣṭhiraḥ 04,005.031d@004E_0002 stūyamānas tadā devīṃ durgāṃ tribhuvaneśvarīm 04,005.031d@004E_0003 yaśodāgarbhasaṃbhūtāṃ nārāyaṇabalipriyām 04,005.031d@004E_0004 nandagopakule jātāṃ māṅgalyāṃ kulavardhanīm 04,005.031d@004E_0005 kaṃsavidrāvaṇakarīm asurāṇāṃ nibarhaṇīm 04,005.031d@004E_0006 śilātale samākṣiptām ākāśāntaragāminīm 04,005.031d@004E_0007 vāsudevaṃ ca smaratīṃ divyāṃ māyādharāṃ varām 04,005.031d@004E_0008 bhārāvataraṇe puṇye ye smaranti sadā śivām 04,005.031d@004E_0009 tān vai tārayate pāpāt paṅke gām iva durbalām 04,005.031d@004E_0010 stotraṃ pracakrame bhūyo vividhaiḥ stotrasaṃbhavaiḥ 04,005.031d@004E_0011 āmantrya darśanākāṅkṣī devīṃ rājā sahānujaḥ 04,005.031d@004E_0012 namo 'stu varade devi kumāri priyadarśane 04,005.031d@004E_0013 bālabālā surendrāṇāṃ ghaṇṭāli vighaṭotkaṭe 04,005.031d@004E_0014 caturbhuje caturvaktre caturdaṃṣṭre mahāsuri 04,005.031d@004E_0015 mahādevi maheṣvāse jayaśrīvijayaprade 04,005.031d@004E_0016 bhūtarātri mahāraudre aṣṭamīnavamīpriye 04,005.031d@004E_0017 kapile piṅgale jvāle hiraṇyakanakaprade 04,005.031d@004E_0018 śaśisūryasamābhāse vidyujjvalitakuṇḍale 04,005.031d@004E_0019 meruvindhyāntaragate apsarogaṇasevite 04,005.031d@004E_0020 kāli kāli mahākāli khaḍgakheṭakadhāriṇi 04,005.031d@004E_0021 triśūlavarade devi trinetre bhuvaneśvari 04,005.031d@004E_0022 devi tvaṃ pūjyase devi pūrṇamāsīṃ caturdaśīm 04,005.031d@004E_0023 so 'haṃ rājyaparibhraṣṭas tvadbhaktaś ca viśeṣataḥ 04,005.031d@004E_0024 ahaṃ śaraṇam āpannas tava devi sureśvari 04,005.031d@004E_0025 śrīdevy uvāca 04,005.031d@004E_0025 trāhi māṃ padmapatrākṣi satyena svāminī bhava 04,005.031d@004E_0026 śṛṇu vatsa mahābāho saṃgrāme vijayas tava 04,005.031d@004E_0027 matprasādād vinirmukto jitvā kauravavāhinīm 04,005.031d@004E_0028 niṣkaṇṭakaṃ kṛtaṃ rājyaṃ bhokṣyase bhrātṛbhiḥ saha 04,005.031d@004E_0029 idaṃ ca me guhyatamaṃ pavitraṃ pāpanāśanam 04,005.031d@004E_0030 kīrtayiṣyanti ye bhaktyā na teṣāṃ vidyate bhayam 04,005.031d@004E_0031 prasthāne vā praveśe vā yaḥ kaś cin māṃ kariṣyati 04,005.031d@004E_0032 tasyāhaṃ sarvakāryāṇi sādhayiṣyāmi pāṇḍava 04,005.031d@004E_0033 ity uktvā pāṇḍavaṃ devī tatraivāntaradhīyata 04,005.031d@004F_0000 vaiśaṃpāyana uvāca 04,005.031d@004F_0001 virāṭanagaraṃ ramyaṃ gacchamāno yudhiṣṭhiraḥ 04,005.031d@004F_0002 tuṣṭāva sa tadā devīṃ durgāṃ tribhuvaneśvarīm 04,005.031d@004F_0003 śilātaṭavinikṣiptām ākāśatalagāminīm 04,005.031d@004F_0004 vāsudevasya bhaginīṃ divyamālāvibhūṣitām 04,005.031d@004F_0005 yaśodāgarbhasaṃbhūtāṃ devasya bhaginīṃ priyām 04,005.031d@004F_0006 nandagopakule jātāṃ durgāṃ tribhuvaneśvarīm 04,005.031d@004F_0007 kaṃsavidrāvaṇakarīm asurāṇāṃ kṣayaṃkarīm 04,005.031d@004F_0008 divyāmbaradharāṃ devīṃ khaḍgakheṭakadhāriṇīm 04,005.031d@004F_0009 stotuṃ pracakrame bhūyo vividhaiḥ stotrasaṃbhavaiḥ 04,005.031d@004F_0010 āmantrya darśanākāṅkṣī devīṃ rājā sahānujaḥ 04,005.031d@004F_0011 namo 'stu varade kṛṣṇe kaumāravratacāriṇi 04,005.031d@004F_0012 bālārkasadṛśacchāye pūrṇacandranibhānane 04,005.031d@004F_0013 caturbhuje tanumadhye pīnaśroṇipayodhare 04,005.031d@004F_0014 mayūrapicchacchatre ca cakrāsigadadhāriṇi 04,005.031d@004F_0015 bhāsi devi yathā padmā nārāyaṇaparigrahaḥ 04,005.031d@004F_0016 surūpaṃ brahmacaryaṃ te aviruddhaṃ ca ceṣṭitam 04,005.031d@004F_0017 bhārāvatāriṇīṃ puṇyāṃ ye smaranti sadā śivām 04,005.031d@004F_0018 tān vai tārayase pāpāt paṅke gām iva durbalām 04,005.031d@004F_0019 kṛṣṇavismayavicchāyā saṃkarṣaṇanibhānanā 04,005.031d@004F_0020 bibhratī vipulau bāhū śakradhvajam ivocchritau 04,005.031d@004F_0021 triśākhaṃ śūlam udyamya dānavān vinikṛntasi 04,005.031d@004F_0022 pādau nūpurakeyūrair ghaṇṭābharaṇabhūṣitau 04,005.031d@004F_0023 vasāmedānvitaṃ vastraṃ pītenorasi vāsasā 04,005.031d@004F_0024 śaśiraśmiprakāśena hāreṇorasi lambinā 04,005.031d@004F_0025 taptakāñcanavarṇābhyāṃ kuṇḍalābhyāṃ virājatā 04,005.031d@004F_0026 candrabimbasamena tvaṃ mukheneha virājase 04,005.031d@004F_0027 mukuṭena vicitreṇa keśabandhena śobhase 04,005.031d@004F_0028 bhujagābhogakalpena śroṇisūtreṇa rājatā 04,005.031d@004F_0029 bhrājase cāvabaddhena nāgeneva hi mandaraḥ 04,005.031d@004F_0030 kaumāravratam āsthāya tridivaṃ pālitaṃ tvayā 04,005.031d@004F_0031 tena tvaṃ pūjyase devi ṛṣibhiḥ pūjyase sadā 04,005.031d@004F_0032 sureśvari mahādevi mahiṣāsuranāśini 04,005.031d@004F_0033 prapanno 'haṃ suraśreṣṭhe dayāṃ kuru śivā bhava 04,005.031d@004F_0034 jayā tvaṃ vijayā caiva saṃgrāme vijayapradā 04,005.031d@004F_0035 bhaviṣyasi ca suprītā vartasva mama sāṃpratam 04,005.031d@004F_0036 vindhye caiva nagaśreṣṭhe tatra sthānaṃ hi śāśvatam 04,005.031d@004F_0037 kāli kāli mahākāli sīdhumāṃsavasāpriye 04,005.031d@004F_0038 vadāsthitā tvaṃ bhūtānāṃ bhaktānāṃ kāmadāyini 04,005.031d@004F_0039 bhayatrastā * ye ca tvāṃ saṃsmariṣyanti mānavāḥ 04,005.031d@004F_0040 praṇamanti ca ye nityaṃ teṣāṃ ca varadā bhava 04,005.031d@004F_0041 na teṣāṃ durlabhaṃ kiṃ cit putrato dhanato 'pi ca 04,005.031d@004F_0042 durgāt tārayase nityaṃ tena durgā smṛtā varā 04,005.031d@004F_0043 kāntāreṣv api magnānāṃ magnānāṃ ca mahārṇave 04,005.031d@004F_0044 dasyubhiḥ saṃnidhānānāṃ tvaṃ gatiḥ paramā bhava 04,005.031d@004F_0045 jalaprataraṇe caiva kāntāreṣv aṭavīṣu ca 04,005.031d@004F_0046 saṃsmariṣyanti ye devīṃ nāvasīdanti te narāḥ 04,005.031d@004F_0047 saṃdhyā rātriḥ prabhā nidrā jyotsnā kṣāntiḥ kṣamā dayā 04,005.031d@004F_0048 yeṣāṃ bandhavadhakleśaṃ putradāradhanakṣayam 04,005.031d@004F_0049 vyādhimṛtyubhayaṃ caiva pūjitā nāśayiṣyasi 04,005.031d@004F_0050 so 'haṃ rājyāt paribhraṣṭaḥ śaraṇaṃ tvām upāgataḥ 04,005.031d@004F_0051 praṇataś ca tathā mūrdhnā tava devi sureśvari 04,005.031d@004F_0052 trāhi padmapalāśākṣi satye satyā bhavasva naḥ 04,005.031d@004F_0053 śaraṇaṃ me duḥkhadurge śaraṇāgatavatsale 04,005.031d@004F_0054 paraṃ stutā hi sā devī darśayām āsa pāṇḍavam 04,005.031d@004F_0055 śrīdevy uvāca 04,005.031d@004F_0055 upagamya ca rājānaṃ vacanaṃ cedam abravīt 04,005.031d@004F_0056 śṛṇu rājan mahābāho śraddadhasva ca me vacaḥ 04,005.031d@004F_0057 bhaviṣyaty acirād eva saṃgrāme vijayas tava 04,005.031d@004F_0058 kṣobhayiṣyasi saṃprāptāṃ sametāṃ kuruvāhinīm 04,005.031d@004F_0059 rājyaṃ niṣkaṇṭakaṃ kṛtvā bhokṣyase medinīṃ punaḥ 04,005.031d@004F_0060 bhrātṛbhiḥ sahito rājan dhṛtiṃ prāpsyasi puṣkalām 04,005.031d@004F_0061 matprasādāc ca te saukhyam ārogyaṃ ca bhaviṣyati 04,005.031d@004F_0062 ye ca māṃ kīrtayiṣyanti loke vigatamatsarāḥ 04,005.031d@004F_0063 teṣāṃ tuṣṭiṃ pradāsyāmi rājyam āyur balaṃ sutān 04,005.031d@004F_0064 grāme vā nagare vātha saṃgrāme śatrusaṃkaṭe 04,005.031d@004F_0065 aṭavyāṃ durgakāntāre samudre girigahvare 04,005.031d@004F_0066 ye smariṣyanti māṃ rājan yathāhaṃ bhavatā smṛtā 04,005.031d@004F_0067 teṣāṃ na durlabhaṃ kiṃ cid asmiṃl loke bhaviṣyati 04,005.031d@004F_0068 idaṃ stotravaraṃ puṇyaṃ śṛṇuyād vā paṭheta vā 04,005.031d@004F_0069 tasya sarvāṇi kāryāṇi siddhiṃ yāsyanti pāṇḍava 04,005.031d@004F_0070 matprasādāc ca te sarve virāṭavasatiṃ sthitāḥ 04,005.031d@004F_0071 na prajñāsyanti kuravo narā vā tatra vāsinaḥ 04,005.031d@004F_0071 vaiśaṃpāyana uvāca 04,005.031d@004F_0072 ity uktvā sā tadā devī yudhiṣṭhiram ariṃdamam 04,005.031d@004F_0073 rakṣāṃ kṛtvā ca pāṇḍūnāṃ tatraivāntaradhīyata 04,005.031d@004G_0000 vaiśaṃpāyana uvāca 04,005.031d@004G_0001 virāṭanagaraṃ ramyaṃ gacchamāno yudhiṣṭhiraḥ 04,005.031d@004G_0002 astuvan manasā devīṃ durgāṃ tribhuvaneśvarīm 04,005.031d@004G_0003 yaśodāgarbhasaṃbhūtāṃ nārāyaṇavarapriyām 04,005.031d@004G_0004 nandagopakule jātāṃ maṅgalyāṃ kulavardhanīm 04,005.031d@004G_0005 kaṃsavidrāvaṇakarīm asurāṇāṃ bhayaṃkarīm 04,005.031d@004G_0006 śilātaṭavinikṣiptām ākāśāntaragāminīm 04,005.031d@004G_0007 vāsudevasya bhaginīṃ divyamālyavibhūṣitām 04,005.031d@004G_0008 divyāmbaradharāṃ devīṃ khaḍgakheṭakadhāriṇīm 04,005.031d@004G_0009 stotuṃ pracakrame bhūyo vividhaiḥ stotrasaṃbhavaiḥ 04,005.031d@004G_0010 āmantrya darśanākāṅkṣī rājā devīṃ sahānujaḥ 04,005.031d@004G_0011 namo 'stu varade kṛṣṇe kaumāravratacāriṇi 04,005.031d@004G_0012 bālārkasadṛśacchāye pūrṇacandranibhānane 04,005.031d@004G_0013 caturbhuje caturvaktre pīnaśroṇipayodhare 04,005.031d@004G_0014 mayūrapicchavalaye gadācakrāsidhāriṇi 04,005.031d@004G_0015 namaste 'mbujapatrākṣi namaste tridaśārcite 04,005.031d@004G_0016 surāriṇi namas tubhyaṃ namaḥ paśupatipriye 04,005.031d@004G_0017 daityadānavadarpaghnī daityadānavapūjite 04,005.031d@004G_0018 śailarājasute devi namas te vindhyavāsini 04,005.031d@004G_0019 sarvapraharaṇopete sarvajñe sarvage dhruve 04,005.031d@004G_0020 ajite vijaye bhadre bhadrakāli raṇapriye 04,005.031d@004G_0021 kṛṣṇe devi namas tubhyaṃ namaḥ kaiṭabhamardini 04,005.031d@004G_0022 namo gāyatri sāvitri namas te jātavedasi 04,005.031d@004G_0023 vāgīśvari namas tubhyaṃ menakāyāḥ sute namaḥ 04,005.031d@004G_0024 śaṃkarārdhaśarīrasthe namas te viṣṇupūjite 04,005.031d@004G_0025 namo brahmāṇi rudrāṇi namo nārāyaṇapriye 04,005.031d@004G_0026 namas trailokyavikhyāte namas te 'marapūjite 04,005.031d@004G_0027 padmakiñjalkavarṇābhe cārupadmanibhānane 04,005.031d@004G_0028 mahāsiṃharathārūḍhe mahāśārdūlavāhini 04,005.031d@004G_0029 mahendrāṇi namas tubhyaṃ namas te bhaktavatsale 04,005.031d@004G_0030 mahiṣāsuradarpaghni kaṃsāsurabhayaṃkari 04,005.031d@004G_0031 kālarātri mahārātri yaśaskari śubhānane 04,005.031d@004G_0032 kaumāraṃ vratam āsthāya tridivaṃ pālitaṃ tvayā 04,005.031d@004G_0033 tena tvaṃ stūyase devi tridaśaiḥ pūjyase 'pi ca 04,005.031d@004G_0034 sureśvari mahādevi mahiṣāsuraghātini 04,005.031d@004G_0035 prasannā māṃ suraśreṣṭhe dayāṃ kuru śivā bhava 04,005.031d@004G_0036 jayā tvaṃ vijayā tvaṃ ca saṃgrāme vijayapradā 04,005.031d@004G_0037 bhaviṣyasi susaṃprītā varadā bhava sāṃpratam 04,005.031d@004G_0038 vindhyācale nagaśreṣṭhe tava sthānaṃ hi śāśvatam 04,005.031d@004G_0039 kāli kāli mahākāli sīdhumāṃsavasāpriye 04,005.031d@004G_0040 trailokyamātar janani mameha varadā bhava 04,005.031d@004G_0041 bhārāvataraṇe ye tvāṃ saṃsmariṣyanti mānavāḥ 04,005.031d@004G_0042 praṇamanti ca ye nityaṃ prabhāte ca narā bhuvi 04,005.031d@004G_0043 na teṣāṃ durlabhaṃ kiṃ cit putrato dhanato 'pi ca 04,005.031d@004G_0044 durgāt tārayase nityaṃ tena durgā smṛtā purā 04,005.031d@004G_0045 kāntāreṣv avasannānāṃ magnānāṃ ca mahārṇave 04,005.031d@004G_0046 dasyubhiḥ saṃniruddhānāṃ tvaṃ gatiḥ paramā nṛṇām 04,005.031d@004G_0047 jalaprataraṇe devi kāntāreṣv aṭavīṣu ca 04,005.031d@004G_0048 ye smaranti mahādevīṃ naiva sīdanti te narāḥ 04,005.031d@004G_0049 tvaṃ kīrtiḥ śrīr dhṛtiḥ siddhir hrīr vidyā saṃtatir matiḥ 04,005.031d@004G_0050 saṃdhyā rātriḥ prabhā nidrā jyotsnā kāntiḥ kṣamā dayā 04,005.031d@004G_0051 nṛṇāṃ bandhavadhakleśaṃ putradāradhanakṣayam 04,005.031d@004G_0052 vyādhimṛtyubhayaṃ ghoraṃ pūjitā nāśayiṣyasi 04,005.031d@004G_0053 so 'haṃ rājyaparibhraṣṭaḥ śaraṇaṃ tvām upāgataḥ 04,005.031d@004G_0054 praṇataś ca tathā mūrdhnā caraṇau te sureśvari 04,005.031d@004G_0055 trāhi māṃ padmapatrākṣi satye satyā bhavasva naḥ 04,005.031d@004G_0056 śaraṇaṃ bhava me durge śaraṇye bhaktavatsale 04,005.031d@004G_0057 āpanmahārṇave ghore asmin viṣamadurgame 04,005.031d@004G_0058 dustare trāhi māṃ bhadre parakīyaniveśane 04,005.031d@004G_0059 yathā na jānāti naro 'tra kaś cid 04,005.031d@004G_0060 yudhiṣṭhiro 'trāvasatīti durge 04,005.031d@004G_0061 tathā kuru svargasadāṃ variṣṭhe 04,005.031d@004G_0062 tvaccārupādābjapuraḥ sthito 'ham 04,005.031d@004G_0063 duḥkhānvito 'haṃ pralapāmi durge 04,005.031d@004G_0064 unmattavad dīnamanā nirāśaḥ 04,005.031d@004G_0065 prasīda durge mama sānujasya 04,005.031d@004G_0066 samīhitaṃ tat kurute namo 'stu 04,005.031d@004G_0067 evaṃ stutā tadā devī darśayām āsa pāṇḍavam 04,005.031d@004G_0068 devy uvāca 04,005.031d@004G_0068 upasaṃgamya rājānaṃ vacanaṃ cedam abravīt 04,005.031d@004G_0069 **** **** **** **** 04,005.031d@004G_0070 śṛṇu rājan mahābāho madīyaṃ vacanaṃ prabho 04,005.031d@004G_0071 bhaviṣyaty acirād eva saṃgrāme vijayas tava 04,005.031d@004G_0072 kṣobhayiṣyasi saṃprāptāṃ samastāṃ kuruvāhinīm 04,005.031d@004G_0073 rājyaṃ niṣkaṇṭakaṃ kṛtvā bhokṣyase pṛthivīṃ punaḥ 04,005.031d@004G_0074 bhrātṛbhiḥ sahito vīra vṛddhiṃ prāpsyasi puṣkalām 04,005.031d@004G_0075 matprasādāc ca te saukhyam ārogyaṃ ca bhaviṣyati 04,005.031d@004G_0076 ye ca māṃ kīrtayiṣyanti loke vigatamatsarāḥ 04,005.031d@004G_0077 teṣāṃ tuṣṭiṃ pradāsyāmi rājyam āyur balaṃ sutān 04,005.031d@004G_0078 pravāse nagare vāpi saṃgrāme śatrusaṃkaṭe 04,005.031d@004G_0079 aṭavyāṃ durgakāntāre sāgare girigahvare 04,005.031d@004G_0080 ye smariṣyanti māṃ rājan yathāhaṃ bhavatā smṛtā 04,005.031d@004G_0081 na teṣāṃ durlabhaṃ kiṃ cid asmiṃl loke bhaviṣyati 04,005.031d@004G_0082 idaṃ stotravaraṃ bhaktyā śṛṇuyād vā paṭheta vā 04,005.031d@004G_0083 tasya sarvāṇi kāryāṇi siddhiṃ yāsyanti pāṇḍava 04,005.031d@004G_0084 matprasādāc ca vaḥ sarvān virāṭanagare sthitān 04,005.031d@004G_0085 vaiśaṃpāyana uvāca 04,005.031d@004G_0085 naiva jñāsyanti kuravo narā vā tannivāsinaḥ 04,005.031d@004G_0086 ity uktvā sā tadā devī yudhiṣṭhiram ariṃdamam 04,005.031d@004G_0087 rakṣāṃ kṛtvā ca pāṇḍūnāṃ tatraivāntaradhīyata 04,005.031d*0174_001 rāmābhirāmasurapādapatulyagandhaiḥ 04,005.031d*0174_002 puṣpair alaṃkṛtadharaṃ suniviṣṭavapram 04,005.031d*0174_003 prākāratoraṇagṛhair iva mandarādri 04,005.031d*0174_004 * * * kūṭam atha te dadṛśuḥ puraṃ[hi] tat 04,005.031d*0175_001 (29) { āgopālāvipālebhyaḥ karṣakebhyaḥ paraṃtapāḥ 04,005.031d*0175_002 { ājagmur nagarābhyāśaṃ śrāvayantaḥ punaḥ punaḥ 04,005.031d*0175_003 (28ab) aśītiśatavarṣeyaṃ mātāsmākam iheti ca 04,005.031d*0175_004 bahukālaparīṇāmān mṛtyos tu vaśam eyuṣī 04,005.031d*0175_005 (28c) na cāgnisaṃskāram iyaṃ prāpitā kuladharmataḥ 04,005.031d*0175_006 yaḥ samāsādyate kaś cit tasmin deśe yadṛcchayā 04,005.031d*0175_007 (28c) tam evam ūcur dharmajñāḥ kuladharmo na īdṛśaḥ 04,005.031d*0175_008 athābravīd dharmarājaḥ sahadevaṃ paraṃtapaḥ 04,005.031d*0175_009 idaṃ gomṛgam abhyāśe gatasattvam acetanam 04,005.031d*0175_010 etad utkṛtya vai vīra dhanūṃṣi pariveṣṭaya 04,005.031d*0175_011 evam ukto mahābāhuḥ sahadevo yathoktavat 04,005.031d*0175_012 (25ab) śamīm āruhya tvarito dhanūṃṣi pariveṣṭayat 04,005.031d*0175_013 śītavātātapabhayād varṣatrāṇāya durjayaḥ 04,005.031d*0175_014 tāni vīro yadājānān nirābādhāni sarvaśaḥ 04,005.031d*0175_015 punaḥ punaḥ susaṃveṣṭya kṛtvā sukṛtakāriṇaḥ 04,005.031d*0175_016 athāparam adūrastham uñchavṛttikalevaram 04,005.031d*0175_017 prāyopaveśanāc chuṣkaṃ snāyucarmāsthisaṃvṛtam 04,005.031d*0175_018 tac cānīya dhanur madhye vinibadhya ca pāṇḍavāḥ 04,005.031d*0175_019 upāyakuśalāḥ sarve prahasantaḥ samabruvan 04,005.031d*0175_020 (27f) asya gandhasya daurgandhyān manuṣyā vanacāriṇaḥ 04,005.031d*0175_021 (27cde) dūrāt parihariṣyanti saśaveyaṃ śamī iti 04,005.031d*0175_022 athābravīn mahārājo dharmātmā sa yudhiṣṭhiraḥ 04,005.031d*0175_023 rajjubhiḥ sudṛḍhaṃ prājña vinibadhnīhi pāṇḍava 04,005.031d*0175_024 (25cd) yāni cātra viśālāni rūḍhamūlāni manyase 04,005.031d*0175_025 teṣām upari badhnīhi idaṃ viprakalevaram 04,005.031d*0175_026 viśrāvayantas te hṛṣṭā diśaḥ sarvā vyanādayan 04,005.031d*0175_027 svargateyam ihāsmākaṃ jananī śokavihvalā 04,005.031d*0175_028 vane vicaramāṇānāṃ lubdhānāṃ vanacāriṇām 04,005.031d*0175_029 (28cd) kuladharmo 'yam asmākaṃ pūrvair ācaritaḥ purā 04,005.031d*0175_030 evaṃ te sukṛtaṃ kṛtvā samantād avaghuṣya ca 04,005.031d*0175_031 bhīmaseno 'rjunaś caiva mādrīputrāv ubhāv api 04,005.031d*0175_032 yudhiṣṭhiraś ca kṛṣṇā ca rājaputrī sumadhyamā 04,005.031d*0175_033 (31ab) tato yathāsamājñaptaṃ nagaraṃ prāviśaṃs tadā 04,005.031d*0175_034 matsyarājño virāṭasya samīpe vastum añjasā 04,005.031d*0175_035 (31cd) ajñātacaryāṃ carituṃ varṣaṃ rāṣṭre trayodaśam 04,005.031d*0175_036 (30cd) atha channāni nāmāni cakāraiṣāṃ yudhiṣṭhiraḥ 04,005.031d*0175_037 (30ab) jayo jayeśo vijayo jayatseno jayadbalaḥ 04,005.031d*0175_038 āpatsu nāmabhis tv etaiḥ samāhvāmaḥ parasparam 04,005.031d*0176_001 tathā tat sarvam akarot sahadevo yathoktavān 04,006.001 vaiśaṃpāyana uvāca 04,006.001a tato virāṭaṃ prathamaṃ yudhiṣṭhiro; rājā sabhāyām upaviṣṭam āvrajat 04,006.001c vaiḍūryarūpān pratimucya kāñcanān; akṣān sa kakṣe parigṛhya vāsasā 04,006.001d@005_0001 tatas tu te puṇyatamāṃ śivāṃ śubhāṃ 04,006.001d@005_0002 maharṣigandharvaniṣevitodakām 04,006.001d@005_0003 trilokakāntām avatīrya jāhnavīm 04,006.001d@005_0004 ṛṣīṃś ca devāṃś ca pitṝn atarpayan 04,006.001d@005_0005 varapradānaṃ hy anucintya pārthivo 04,006.001d@005_0006 hutāgnihotraḥ kṛtajapyamaṅgalaḥ 04,006.001d@005_0007 diśaṃ tathaindrīm abhitaḥ prapedivān 04,006.001d@005_0008 yudhiṣṭhiraḥ 04,006.001d@005_0008 kṛtāñjalir dharmam upāhvayac chanaiḥ 04,006.001d@005_0009 varapradānaṃ mama dattavān pitā 04,006.001d@005_0010 prasannacetā varadaḥ prajāpatiḥ 04,006.001d@005_0011 jalārthino me tṛṣitasya sodarā 04,006.001d@005_0012 mayā prayuktā viviśur jalāśayam 04,006.001d@005_0013 nipātitā yakṣavareṇa te vane 04,006.001d@005_0014 mahāhave vajrabhṛteva dānavāḥ 04,006.001d@005_0015 mayā ca gatvā varado 'bhitoṣito 04,006.001d@005_0016 vivakṣatā praśnasamuccayaṃ guruḥ 04,006.001d@005_0017 sa me prasanno bhagavān varaṃ dadau 04,006.001d@005_0018 pariṣvajaṃś cāha tathaiva sauhṛdāt 04,006.001d@005_0019 vṛṇīṣva yad vāñchasi pāṇḍunandana 04,006.001d@005_0020 sthito 'ntarikṣe varado 'smi paśya mām 04,006.001d@005_0021 sa vai mayokto varadaḥ pitā prabhuḥ 04,006.001d@005_0022 sadaiva me dharmaratā matir bhavet 04,006.001d@005_0023 ime ca jīvantu mamānujāḥ prabho 04,006.001d@005_0024 vayaś ca rūpaṃ ca balaṃ tathāpnuyuḥ 04,006.001d@005_0025 kṣamā ca kīrtiś ca yatheṣṭato bhaved 04,006.001d@005_0026 vrataṃ ca satyaṃ ca samāptir eva ca 04,006.001d@005_0027 varo mamaiṣo 'stu yathānukīrtito 04,006.001d@005_0028 na tan mṛṣā devavaro yad abravīt 04,006.001d@005_0028 vaiśaṃpāyanaḥ 04,006.001d@005_0029 sa vai dvijātis taruṇas tridaṇḍabhṛt 04,006.001d@005_0030 kamaṇḍalūṣṇīṣadharo 'nvajāyata 04,006.001d@005_0031 suraktamāñjiṣṭhavarāmbaraḥ śikhī 04,006.001d@005_0032 pavitrapāṇir dadṛśe tad adbhutam 04,006.001d@005_0033 tathaiva teṣām api dharmacāriṇāṃ 04,006.001d@005_0034 yathepsitā hy ābharaṇāmbarasrajaḥ 04,006.001d@005_0035 kṣaṇena rājann abhavan mahātmanāṃ 04,006.001d@005_0036 praśastadharmāgryaphalābhikāṅkṣiṇām 04,006.001d@005_0037 navena rūpeṇa viśāṃ patir vṛtaḥ 04,006.001d@005_0038 svadharmarūpeṇa tathā pratāpavān 04,006.002a narādhipo rāṣṭrapatiṃ yaśasvinaṃ; mahāyaśāḥ kauravavaṃśavardhanaḥ 04,006.002c mahānubhāvo nararājasatkṛto; durāsadas tīkṣṇaviṣo yathoragaḥ 04,006.003a bālena rūpeṇa nararṣabho mahān; athārcirūpeṇa yathāmaras tathā 04,006.003c mahābhrajālair iva saṃvṛto ravir; yathānalo bhasmavṛtaś ca vīryavān 04,006.004a tam āpatantaṃ prasamīkṣya pāṇḍavaṃ; virāṭarāḍ indum ivābhrasaṃvṛtam 04,006.004b*0177_001 samāgataṃ pūrṇaśaśiprabhānanaṃ 04,006.004b*0177_002 mahānubhāvaṃ nacireṇa dṛṣṭavān 04,006.004c mantridvijān sūtamukhān viśas tathā; ye cāpi ke cit pariṣatsamāsate 04,006.004e papraccha ko 'yaṃ prathamaṃ sameyivān; anena yo 'yaṃ prasamīkṣate sabhām 04,006.005a na tu dvijo 'yaṃ bhavitā narottamaḥ; patiḥ pṛthivyā iti me manogatam 04,006.005c na cāsya dāso na ratho na kuṇḍale; samīpato bhrājati cāyam indravat 04,006.006a śarīraliṅgair upasūcito hy ayaṃ; mūrdhābhiṣikto 'yam itīva mānasam 04,006.006c samīpam āyāti ca me gatavyatho; yathā gajas tāmarasīṃ madotkaṭaḥ 04,006.007a vitarkayantaṃ tu nararṣabhas tadā; yudhiṣṭhiro 'bhyetya virāṭam abravīt 04,006.007c samrāḍ vijānātv iha jīvitārthinaṃ; vinaṣṭasarvasvam upāgataṃ dvijam 04,006.007d*0178_001 viddhi prabho matsyapate kulottamaṃ 04,006.007d*0178_002 sevārthinaṃ sevakamānavardhanam 04,006.008a ihāham icchāmi tavānaghāntike; vastuṃ yathā kāmacaras tathā vibho 04,006.008c tam abravīt svāgatam ity anantaraṃ; rājā prahṛṣṭaḥ pratisaṃgṛhāṇa ca 04,006.008d*0179_001 taṃ rājasiṃhaṃ pratigṛhya rājā 04,006.008d*0179_002 prītātmanā caivam idaṃ babhāṣe 04,006.009a kāmena tātābhivadāmy ahaṃ tvāṃ; kasyāsi rājño viṣayād ihāgataḥ 04,006.009c gotraṃ ca nāmāpi ca śaṃsa tattvataḥ; kiṃ cāpi śilpaṃ tava vidyate kṛtam 04,006.010 yudhiṣṭhira uvāca 04,006.010a yudhiṣṭhirasyāsam ahaṃ purā sakhā; vaiyāghrapadyaḥ punar asmi brāhmaṇaḥ 04,006.010c akṣān pravaptuṃ kuśalo 'smi devitā; kaṅketi nāmnāsmi virāṭa viśrutaḥ 04,006.011 virāṭa uvāca 04,006.011a dadāmi te hanta varaṃ yam icchasi; praśādhi matsyān vaśago hy ahaṃ tava 04,006.011c priyā hi dhūrtā mama devinaḥ sadā; bhavāṃś ca devopama rājyam arhati 04,006.012 yudhiṣṭhira uvāca 04,006.012a āpto vivādaḥ paramo viśāṃ pate; na vidyate kiṃ cana matsya hīnataḥ 04,006.012c na me jitaḥ kaś cana dhārayed dhanaṃ; varo mamaiṣo 'stu tava prasādataḥ 04,006.013 virāṭa uvāca 04,006.013a hanyām avadhyaṃ yadi te 'priyaṃ caret; pravrājayeyaṃ viṣayād dvijāṃs tathā 04,006.013c śṛṇvantu me jānapadāḥ samāgatāḥ; kaṅko yathāhaṃ viṣaye prabhus tathā 04,006.014a samānayāno bhavitāsi me sakhā; prabhūtavastro bahupānabhojanaḥ 04,006.014c paśyes tvam antaś ca bahiś ca sarvadā; kṛtaṃ ca te dvāram apāvṛtaṃ mayā 04,006.015a ye tvānuvādeyur avṛttikarśitā; brūyāś ca teṣāṃ vacanena me sadā 04,006.015c dāsyāmi sarvaṃ tad ahaṃ na saṃśayo; na te bhayaṃ vidyati saṃnidhau mama 04,006.015d*0180_001 anantatejojvalitaṃ yathānalaṃ 04,006.015d*0180_002 (2d) durāsadaṃ tīkṣṇaviṣaṃ yathoragam 04,006.015d*0180_003 sabhāgataṃ prāñjalibhir janair vṛtaṃ 04,006.015d*0180_004 vicitranānāyudhaśastrapāṇibhiḥ 04,006.015d*0180_005 upāyanaughaiḥ praviśadbhir ācitaṃ 04,006.015d*0180_006 dvijaiś ca śīkṣākṣaramantradhāribhiḥ 04,006.015d*0180_007 gajair udīrṇaṃ turagaiś ca saṃkulaṃ 04,006.015d*0180_008 mṛgadvijaiḥ kubjagaṇaiś ca saṃvṛtam 04,006.015d*0180_009 sitoc chritoṣṇīṣaniruddhamūrdhajaṃ 04,006.015d*0180_010 vicitravaiḍūryavikārakuṇḍalam 04,006.015d*0180_011 virāṭam ārāc ca yudhiṣṭhiras tadā 04,006.015d*0180_012 bṛhaspatiḥ śakram iva triviṣṭape 04,006.015d*0180_013 (4a) tam āvrajantaṃ prasamīkṣya pāṇḍavaṃ 04,006.015d*0180_014 (4b) virāṭarājo muditena cakṣuṣā 04,006.015d*0180_015 (4e) papraccha cainaṃ sa narādhipo muhur 04,006.015d*0180_016 (4c) dvijāṃś ca ye cāsya sabhāsadas tadā 04,006.015d*0180_017 (4e) ko vā vijānāti purāsya darśanaṃ 04,006.015d*0180_018 (4f) yuvā sabhāṃ yo 'yam upaiti māmikām 04,006.015d*0180_019 (3a) rūpeṇa sāreṇa vidārayan mahīṃ 04,006.015d*0180_020 (3b) śriyā hy ayaṃ vaiśravaṇo dvijo yathā 04,006.015d*0180_021 mṛgendrarāḍ vāraṇayūthapopamaḥ 04,006.015d*0180_022 prabhāty ayaṃ kāñcanaparvato yathā 04,006.015d*0180_023 virocate pāvakasūryasaṃnibhaḥ 04,006.015d*0180_024 sacandranakṣatra ivāṃśumān grahaḥ 04,006.015d*0180_025 (5c) na dṛśyate 'syānucaro na kuñjaro 04,006.015d*0180_026 na coṣṇaraśmy āvaraṇaṃ samucchritam 04,006.015d*0180_027 (5e) na kuṇḍale nāṅgadamasya na srajo 04,006.015d*0180_028 vicitritāṅgaś ca rathaś caturyujaḥ 04,006.015d*0180_029 (5ab) kṣātraṃ ca rūpaṃ hi bibharty ayaṃ bhṛśaṃ 04,006.015d*0180_030 gajendraśārdūlamaharṣabhopamaḥ 04,006.015d*0180_031 abhyāgato 'smān analaṃkṛto 'pi san 04,006.015d*0180_032 virocate bhānur ivāciroditaḥ 04,006.015d*0180_033 vibhāty ayaṃ kṣatriya eva sarvathā 04,006.015d*0180_034 virāṭa ity evam uvāca taṃ prati 04,006.015d*0180_035 sasāgarāntām ayam adya medinīṃ 04,006.015d*0180_036 praśāsituṃ cārhati vāsavopamaḥ 04,006.015d*0180_037 nākṣatriyo nūnam ayaṃ bhaviṣyati 04,006.015d*0180_038 (6b) mūrdhābhiṣiktaḥ pratibhāti māṃ prati 04,006.015d*0180_039 tulyaṃ hi rūpaṃ pratidṛśyate 'sya 04,006.015d*0180_040 vyāghrasya siṃhasya maharṣabhasya 04,006.015d*0180_041 yad eṣa kāmaṃ parimārgate dvijas 04,006.015d*0180_042 tad asya sarvaṃ kriyatām asaṃśayam 04,006.015d*0180_043 priyaṃ ca me darśanam īdṛśe jane 04,006.015d*0180_044 dvijeṣu mukhyeṣu tathātithiṣv api 04,006.015d*0180_045 dhaneṣu ratneṣv atha goṣu veśmasu 04,006.015d*0180_046 prakāmato me vicaratv avāritaḥ 04,006.015d*0180_047 evaṃ bruvāṇas tam anantatejasaṃ 04,006.015d*0180_048 virājamānaṃ sahasotthito nṛpaḥ 04,006.015d*0180_049 anena rūpeṇa samīpam āgataṃ 04,006.015d*0180_050 tridaṇḍakuṇḍyaṅkuśaśikyadhāriṇam 04,006.015d*0180_051 samutthitā sā ca sabhā sapārthivā 04,006.015d*0180_052 saviprarājanyaviśā saśūdrakā 04,006.015d*0180_053 sabhāgataṃ prekṣya tapantam arciṣā 04,006.015d*0180_054 viniḥsṛta rāhumukhād yathā ravim 04,006.015d*0180_055 sa tena pūrvaṃ jayatāṃ bhavān iti 04,006.015d*0180_056 dvijātinokto 'bhimukhaḥ kṛtāñjaliḥ 04,006.015d*0180_057 jayaṃ jayārheṇa sametya vardhito 04,006.015d*0180_058 virāṭarājo hy abhivādayac ca tam 04,006.015d*0180_059 (8c) tam abravīt prāñjalir eva pārthivo 04,006.015d*0180_060 (8d) virāṭarājo madhurākṣaraṃ vacaḥ 04,006.015d*0180_061 prāptaḥ kutas tvaṃ bhagavan kim icchasi 04,006.015d*0180_062 kva yāsyase kiṃ karavāṇi te dvija 04,006.015d*0180_063 śrutaṃ ca śīlaṃ ca kulaṃ ca śaṃsa me 04,006.015d*0180_064 (9c) gotraṃ tathā nāma ca deśam eva ca 04,006.015d*0180_065 satyapratijñā hi bhavanti sādhavo 04,006.015d*0180_066 viśeṣataḥ pravrajitā dvijātayaḥ 04,006.015d*0180_067 tavānurūpaṃ pracarāmi te hy ahaṃ 04,006.015d*0180_068 na cāvamantā na śrutābhibhāṣitā 04,006.015d*0180_069 apūjitā hy agnisamā dvijātayaḥ 04,006.015d*0180_070 kulaṃ daheyuḥ saviṣā ivoragāḥ 04,006.015d*0180_071 sarvāṃ ca bhūmiṃ tava dātum utsahe 04,006.015d*0180_072 sadaṇḍakośaṃ visṛjāmi te puram 04,006.015d*0180_073 (9b) kasyāsi rājño viṣayād ihāgataḥ 04,006.015d*0180_074 (9d) kiṃ karma cātrācarasi dvijottama 04,006.015d*0180_075 evaṃ bruvāṇaṃ tam uvāca pārthivo 04,006.015d*0180_076 yudhiṣṭhiro dharmam avekṣya cāsakṛt 04,006.015d*0180_077 satyaṃ vacaḥ ko nv iha vaktum utsahed 04,006.015d*0180_078 yathāpratijñaṃ tu śṛṇuṣva pārthiva 04,006.015d*0180_079 śrutaṃ ca śīlaṃ ca kulaṃ ca karma ca 04,006.015d*0180_080 śṛṇuṣva me janma ca deśam eva ca 04,006.015d*0180_081 gurūpadeśān niyamāc ca me vrataṃ 04,006.015d*0180_082 kulakṣamārthaṃ pitṝbhir niyojitam 04,006.015d*0180_083 dvijo vratenāsmi na ca dvijaḥ prabho 04,006.015d*0180_084 samuṇḍitaḥ pravrajitas tridaṇḍabhṛt 04,006.015d*0180_085 idaṃ śarīraṃ mama paśya mānuṣaṃ 04,006.015d*0180_086 samāvṛtaṃ pañcabhir eva dhātubhiḥ 04,006.015d*0180_087 mameha pañcendriyagātradarśino 04,006.015d*0180_088 vadanti pañcaiva pitṝn yathāśruti 04,006.015d*0180_089 manuṣyajātitvam acintayann ahaṃ 04,006.015d*0180_090 na cāsmi tulyaḥ pitṛbhiḥ svabhāvataḥ 04,006.015d*0180_091 (10d) kaṅko hi nāmnā viṣayaṃ tavāgato 04,006.015d*0180_092 vratī dvijātiḥ svakṛtena karmaṇā 04,006.015d*0180_093 dyūtaprasaṅgād adhano 'smi rājan 04,006.015d*0180_094 satyapratijñā vratinaś carāmahe 04,006.015d*0180_095 (10a) yudhiṣṭhirasyāsmi sakhābhavaṃ purā 04,006.015d*0180_096 gṛhapraveśī ca śaraṇyam eva ca 04,006.015d*0180_097 gṛhe ca tasyoṣitavāhanaṃ sukhaṃ 04,006.015d*0180_098 rājāsmi tasya svapure 'bhavaṃ purā 04,006.015d*0180_099 mamājñayā tatra vicerur aṅganā 04,006.015d*0180_100 mama priyārthaṃ damayanti vājinaḥ 04,006.015d*0180_101 mayā kṛtaṃ tasya pure tu yat purā 04,006.015d*0180_102 na tat kadācit kṛtavāñ jano 'nyathā 04,006.015d*0180_103 so 'haṃ purā tasya vayaḥsamaḥ sakhā 04,006.015d*0180_104 carāmi sarvāṃ vasudhāṃ suduḥkhitaḥ 04,006.015d*0180_105 na me praśāntiṃ kva cid āśrayāmi vai 04,006.015d*0180_106 vratopadeśān niyamena hāritaḥ 04,006.015d*0180_107 (10b) vaiyāghrapadyo 'smi narendra gotratas 04,006.015d*0180_108 tad eva saukhyaṃ mṛgayāmahe vayam 04,006.015d*0180_109 kṛtajñabhāvena mayānukīrtitaṃ 04,006.015d*0180_110 yudhiṣṭhirasyātmasamasya ceṣṭitam 04,006.015d*0180_111 imaṃ hi mokṣāśramam āśritasya me 04,006.015d*0180_112 yudhiṣṭhiras tulyaguṇo bhavān api 04,006.015d*0180_113 na me 'dya mātā na pitā na bāndhavā 04,006.015d*0180_114 na me svarūpaṃ na ratir na saṃtatiḥ 04,006.015d*0180_115 sukhaṃ ca duḥkhaṃ ca hi tulyam adya me 04,006.015d*0180_116 priyāpriye tulyagatir gatāgate 04,006.015d*0180_117 mukto 'smi kāmāc ca dhanāc ca sāṃprataṃ 04,006.015d*0180_118 tvad āśrayo vastum ihābhyupāgataḥ 04,006.015d*0180_119 saṃvatsareṇeha samāpyate tv idaṃ 04,006.015d*0180_120 mama vrataṃ duṣkṛtakarmakāriṇaḥ 04,006.015d*0180_121 tato bhavantaṃ paritoṣya karmabhiḥ 04,006.015d*0180_122 punar vrajiṣyāmi kutūhalaṃ yataḥ 04,006.015d*0180_123 (10e) akṣān nivaptuṃ kuśalo hy ahaṃ sadā 04,006.015d*0180_124 parājitaḥ śakunirutāni cintayan 04,006.015d*0180_125 mṛgadvijānāṃ ca rutāni cintayan 04,006.015d*0180_126 nirāśrayaḥ pravrajito 'smi bhikṣukaḥ 04,006.015d*0180_127 tam evam ukte vacane narādhipaḥ 04,006.015d*0180_128 kṛtāñjaliḥ pravrajitaṃ vilokya ca 04,006.015d*0180_129 athābravīd dhṛṣṭamanāḥ śubhākṣaraṃ 04,006.015d*0180_130 manonugaṃ sarvasabhāgataṃ vacaḥ 04,006.015d*0180_131 (11a) dadāmi te hanta varaṃ yad īpsitaṃ 04,006.015d*0180_132 (11b) praśādhi matsyān yadi manyate bhavān 04,006.015d*0180_133 (11c) priyā hi dhūrtā mama cākṣakovidās 04,006.015d*0180_134 (11d) tvaṃ cāpi devo mama rājyam arhasi 04,006.015d*0180_135 (14ab) samānayānāsanavastrabhojanaṃ 04,006.015d*0180_136 prabhūtamālyābharaṇānulepanam 04,006.015d*0180_137 sa sārvabhaumopama sarvadārhasi 04,006.015d*0180_138 priyaṃ hi manye tava nityadarśanam 04,006.015d*0180_139 (15a) ye tvābhidhāveyur anarthapīḍitā 04,006.015d*0180_140 dvijātimukhyā yadi vetare janāḥ 04,006.015d*0180_141 (15b) sarvāṇi kāryāṇy aham arthitas tvayā 04,006.015d*0180_142 (15cd) teṣāṃ kariṣyāmi na me 'tra saṃśayaḥ 04,006.015d*0180_143 (13a) mamāntike yaś ca tavāpriyaṃ caret 04,006.015d*0180_144 (13b) pravāsaye taṃ pravicintya mānavam 04,006.015d*0180_145 yac cāpi kiṃ cid vasu vidyate mama 04,006.015d*0180_146 yudhiṣṭhiraḥ 04,006.015d*0180_146 prabhur bhavāṃs tasya vaśī vaseha ca 04,006.015d*0180_147 (12ab) ato 'bhilāṣaḥ paramo na vidyate 04,006.015d*0180_148 (12c) na me jitaṃ kiṃ cana dhāraye dhanam 04,006.015d*0180_149 na bhojanaṃ kiṃ cana saṃspṛśe tv iha 04,006.015d*0180_150 haviṣyabhojī niśi ca kṣitīśayaḥ 04,006.015d*0180_151 vratopadeśāt samayo hi naiṣṭhiko 04,006.015d*0180_152 na krodhitavyaṃ naradeva kasya cit 04,006.015d*0180_153 evaṃpratijñasya mameha bhūpate 04,006.015d*0180_154 nivāsabuddhir bhavitā tu nānyathā 04,006.015d*0180_155 (12d) evaṃ varaṃ mātsya vṛṇe pravāritaḥ 04,006.015d*0180_156 vaiśaṃpāyanaḥ 04,006.015d*0180_156 kṛtī bhaviṣyāmi vareṇa te 'nagha 04,006.015d*0180_157 evaṃ tu rājñaḥ prathamaḥ samāgamo 04,006.015d*0180_158 babhūva mātsyasya yudhiṣṭhirasya ca 04,006.015d*0180_159 virāṭarājasya hi tena saṃgamo 04,006.015d*0180_160 babhūva viṣṇor iva vajrapāṇinā 04,006.015d*0180_161 tam āsanasthaṃ priyarūpadarśanaṃ 04,006.015d*0180_162 nirīkṣamāṇo na tatarpa bhūmipaḥ 04,006.015d*0180_163 sabhāṃ ca tāṃ prājvalayad yudhiṣṭhiraḥ 04,006.015d*0180_164 śriyā yathā śakra iva triviṣṭapam 04,006.016 vaiśaṃpāyana uvāca 04,006.016a evaṃ sa labdhvā tu varaṃ samāgamaṃ; virāṭarājena nararṣabhas tadā 04,006.016c uvāsa vīraḥ paramārcitaḥ sukhī; na cāpi kaś cic caritaṃ bubodha tat 04,007.001 vaiśaṃpāyana uvāca 04,007.001a athāparo bhīmabalaḥ śriyā jvalann; upāyayau siṃhavilāsavikramaḥ 04,007.001b*0181_001 asiṃ praveke pratimucya śāṇake 04,007.001c khajaṃ ca darvīṃ ca kareṇa dhārayann; asiṃ ca kālāṅgam akośam avraṇam 04,007.001c*0182_001 tvacaṃ ca gocarmamayīṃ sumarditāṃ 04,007.001c*0182_002 samukṣitāṃ pānakarāgaṣāḍavaiḥ 04,007.001c*0182_003 kīlāsamālambya kareṇa cāyasaṃ 04,007.001c*0182_004 saśṛṅgiberārdrakabhūstṛṇāṅkuram 04,007.002a sa sūdarūpaḥ parameṇa varcasā; ravir yathā lokam imaṃ prabhāsayan 04,007.002c sukṛṣṇavāsā girirājasāravān; sa matsyarājaṃ samupetya tasthivān 04,007.002d*0183_001 sabhāṃ hi tāṃ vāraṇayūthapopamas 04,007.002d*0183_002 tamisrahā rātrim ivāvabhāsayan 04,007.002d*0183_003 sahasranetrāvarajāntakopamas 04,007.002d*0183_004 trilokapālādhipatir yathā hariḥ 04,007.002d*0183_005 tam āvrajantaṃ gajayūthapopamaṃ 04,007.002d*0183_006 nirīkṣamāṇo navasūryavarcasam 04,007.002d*0183_007 bhayāt samudvignaviṣaṇṇacetano 04,007.002d*0183_008 diśaś ca sarvāḥ prasamīkṣya cāsakṛt 04,007.002d*0183_009 tam ekavastraṃ parasainyavāraṇaṃ 04,007.002d*0183_010 sabhāvidūrān nṛpatir nṛpātmajam 04,007.002d*0183_011 samīkṣya vaiklavyam upeyivāñ śanair 04,007.002d*0183_012 janāś ca bhītāḥ parisarpire bhṛśam 04,007.003a taṃ prekṣya rājā varayann upāgataṃ; tato 'bravīj jānapadān samāgatān 04,007.003c siṃhonnatāṃso 'yam atīva rūpavān; pradṛśyate ko nu nararṣabho yuvā 04,007.003d*0184_001 athābravīn matsyapatiḥ sabhāgatān 04,007.003d*0184_002 bhṛśāturoṣṇaṃ pariniḥśvasann iva 04,007.003d*0184_003 yo 'yaṃ yuvā vāraṇarājasaṃnibhaḥ 04,007.003d*0184_004 sabhām abhipraiti hi māmikām imām 04,007.003d*0185_001 ko vā vijānāti purāsya darśanaṃ 04,007.003d*0185_002 mṛgendraśārdūlagater hi māmakaḥ 04,007.003d*0185_003 vyūḍhāntarāṃso mṛgarāḍ ivotkaṭo 04,007.003d*0185_004 ya eṣa divyaḥ puruṣaḥ prakāśate 04,007.003d*0185_005 rājaśriyā hy eṣa vibhāti rājavad 04,007.003d*0185_006 virocate rukmagiriprabhopamaḥ 04,007.003d*0185_007 nākṣatriyo nūnam ayaṃ bhaviṣyati 04,007.003d*0185_008 sahasranetrapratimas tathā hy asau 04,007.003d*0185_009 rūpeṇa yaś cāpratimo hy ayaṃ mahān 04,007.003d*0185_010 mahīm imāṃ śakra ivābhipālayet 04,007.003d*0185_011 nābhūmipo 'yaṃ hi matir mameti ca 04,007.003d*0185_012 vaiśaṃpāyanaḥ 04,007.003d*0185_012 cyutaḥ samṛddhyā nabhasīva nāhuṣaḥ 04,007.003d*0185_013 vitarkamāṇasya ca tasya pāṇḍavaḥ 04,007.003d*0185_014 sabhām atikramya vṛkodaro 'bravīt 04,007.003d*0185_015 jayeti rājānam abhipramodayan 04,007.003d*0185_016 sukhena sabhyaṃ ca samāgataṃ janam 04,007.004a adṛṣṭapūrvaḥ puruṣo ravir yathā; vitarkayan nāsya labhāmi saṃpadam 04,007.004c tathāsya cittaṃ hy api saṃvitarkayan; nararṣabhasyādya na yāmi tattvataḥ 04,007.004d*0186_001 dṛṣṭvaiva cainaṃ tu vicārayāmy ahaṃ 04,007.004d*0186_002 gandharvarājaṃ yadi vā puraṃdaram 04,007.004d*0186_003 jānīta ko 'yaṃ mama darśane sthito 04,007.004d*0186_004 yadīpsitaṃ tal labhatāṃ ca māciram 04,007.004d*0186_005 virāṭavākyena tu tena coditā 04,007.004d*0186_006 narā virāṭasya suśīghragāminaḥ 04,007.004d*0186_007 upetya kaunteyam athābruvaṃs tadā 04,007.004d*0186_008 yathā sa rājāvadatācyutānujam 04,007.005a tato virāṭaṃ samupetya pāṇḍavaḥ; sudīnarūpo vacanaṃ mahāmanāḥ 04,007.005c uvāca sūdo 'smi narendra ballavo; bhajasva māṃ vyañjanakāram uttamam 04,007.005d*0187_001 tvāṃ jīvituṃ śatrudamāgato 'smy ahaṃ 04,007.005d*0187_002 tvam eva loke paramo hi saṃśrayaḥ 04,007.006 virāṭa uvāca 04,007.006a na sūdatāṃ mānada śraddadhāmi te; sahasranetrapratimo hi dṛśyase 04,007.006c śriyā ca rūpeṇa ca vikrameṇa ca; prabhāsi tātānavaro nareṣv iha 04,007.007 bhīma uvāca 04,007.007a narendra sūdaḥ paricārako 'smi te; jānāmi sūpān prathamena kevalān 04,007.007a*0188_001 narendra śūdro 'smi caturthavarṇabhāg 04,007.007a*0188_002 gurūpadeśāt paricārakarmakṛt 04,007.007b*0189_001 jānāmi sūpāṃś ca rasāṃś ca saṃskṛtān 04,007.007b*0189_002 māṃsāny apūpāṃś ca pacāmi śobhanān 04,007.007b*0190_001 rāgaprakārāṃś ca bahūn phalāśrayān 04,007.007b*0190_002 vaiśaṃpāyanaḥ 04,007.007b*0190_002 mahānase me na samo 'sti sūpakṛt 04,007.007b*0190_003 tam abravīn matsyapatiḥ prahṛṣṭavat 04,007.007b*0190_004 priyaṃ pragalbhaṃ madhuraṃ vinītavat 04,007.007b*0191_001 hutāśanāśīviṣatulyatejaso 04,007.007b*0191_002 na karma te yogyam idaṃ mahānase 04,007.007b*0191_003 na sūpakārī bhavituṃ tvam arhasi 04,007.007b*0191_004 suparṇagandharvamahoragopamaḥ 04,007.007b*0191_005 anīkakarṇāgradharo dhvajī rathī 04,007.007b*0191_006 bhavādya me vāraṇavāhinīpatiḥ 04,007.007b*0191_007 na nīcakarmā bhavituṃ tvam arhasi 04,007.007b*0191_008 praśāsituṃ bhūmim imāṃ tvam arhasi 04,007.007b*0191_008 bhīmaḥ 04,007.007b*0191_009 caturthavarṇo 'smy aham ity uvāca taṃ 04,007.007b*0191_010 na vai vṛṇe tvām aham īdṛśaṃ padam 04,007.007b*0191_011 jātyāsmi śūdro valaleti nāmnā 04,007.007b*0191_012 jijīviṣus tvadviṣayaṃ samāgataḥ 04,007.007b*0191_013 yudhiṣṭhirasyāsmi mahānase purā 04,007.007b*0191_014 babhūva sarvaprabhur annapānadaḥ 04,007.007b*0191_015 athāpi mām utsṛjase mahīpate 04,007.007b*0191_016 vrajāmy ahaṃ yāvad ito yathāgatam 04,007.007b*0191_017 tvam annasaṃskāravidhau praśādhi māṃ 04,007.007b*0191_018 bhavāmi te 'haṃ naradeva sūpakṛt 04,007.007c āsvāditā ye nṛpate purābhavan; yudhiṣṭhireṇāpi nṛpeṇa sarvaśaḥ 04,007.008a balena tulyaś ca na vidyate mayā; niyuddhaśīlaś ca sadaiva pārthiva 04,007.008c gajaiś ca siṃhaiś ca sameyivān ahaṃ; sadā kariṣyāmi tavānagha priyam 04,007.008d*0192_001 na nīcakarmā tava mādṛśaḥ prabho 04,007.008d*0192_002 balasya netā tv abalo bhaved iti 04,007.008d*0192_003 svakarmatuṣṭāś ca vayaṃ narādhipa 04,007.008d*0192_004 praśādhi māṃ sūdapate yad īcchasi 04,007.008d*0192_005 ye santi mallā balavīryasaṃmatās 04,007.008d*0192_006 vaiśaṃpāyanaḥ 04,007.008d*0192_006 tān eva yotsyāmi tavābhiharṣayan 04,007.008d*0192_007 tam evam ukte vacane narādhipaḥ 04,007.008d*0192_008 pratyabravīn matsyapatiḥ prahṛṣṭavat 04,007.009 virāṭa uvāca 04,007.009a dadāmi te hanta varaṃ mahānase; tathā ca kuryāḥ kuśalaṃ hi bhāṣase 04,007.009c na caiva manye tava karma tat samaṃ; samudranemiṃ pṛthivīṃ tvam arhasi 04,007.009d*0193_001 trilokapālo hi yathā virocate 04,007.009d*0193_002 tathādya me viṣṇur ivābhirocase 04,007.010a yathā hi kāmas tava tat tathā kṛtaṃ; mahānase tvaṃ bhava me puraskṛtaḥ 04,007.010c narāś ca ye tatra mamocitāḥ purā; bhavasva teṣām adhipo mayā kṛtaḥ 04,007.011 vaiśaṃpāyana uvāca 04,007.011a tathā sa bhīmo vihito mahānase; virāṭarājño dayito 'bhavad dṛḍham 04,007.011c uvāsa rājan na ca taṃ pṛthagjano; bubodha tatrānucaraś ca kaś cana 04,008.001 vaiśaṃpāyana uvāca 04,008.001*0194_001 tataḥ kṛṣṇā sukeśī sā darśanīyā śucismitā 04,008.001a tataḥ keśān samutkṣipya vellitāgrān aninditān 04,008.001b*0195_001 kṛṣṇān sūkṣmān mṛdūn dīrghān samudgrathya śucismitā 04,008.001c jugūha dakṣiṇe pārśve mṛdūn asitalocanā 04,008.002a vāsaś ca paridhāyaikaṃ kṛṣṇaṃ sumalinaṃ mahat 04,008.002b*0196_001 naranāryaś ca saṃprekṣya vismayaṃ paramaṃ gatāḥ 04,008.002c kṛtvā veṣaṃ ca sairandhryāḥ kṛṣṇā vyacarad ārtavat 04,008.002d*0197_001 praviṣṭā nagaraṃ bhīruḥ sairandhrīveṣasaṃyutā 04,008.003a tāṃ narāḥ paridhāvantīṃ striyaś ca samupādravan 04,008.003c apṛcchaṃś caiva tāṃ dṛṣṭvā kā tvaṃ kiṃ ca cikīrṣasi 04,008.003d*0198_001 atha sā chinnapaṭṭābhyāṃ valkalājinasaṃvṛtām 04,008.004a sā tān uvāca rājendra sairandhry aham upāgatā 04,008.004c karma cecchāmi vai kartuṃ tasya yo māṃ pupukṣati 04,008.005a tasyā rūpeṇa veṣeṇa ślakṣṇayā ca tathā girā 04,008.005c nāśraddadhata tāṃ dāsīm annahetor upasthitām 04,008.006a virāṭasya tu kaikeyī bhāryā paramasaṃmatā 04,008.006c avalokayantī dadṛśe prāsādād drupadātmajām 04,008.007a sā samīkṣya tathārūpām anāthām ekavāsasam 04,008.007b@006_0001 strībhiś ca puruṣaiś cāpi sarvataḥ parivāritām 04,008.007b@006_0002 virāṭabhāryā tāṃ devīṃ kāruṇyāj jātasaṃbhramā 04,008.007b@006_0003 apreṣayat samīpasthāḥ striyo vṛddhāś ca tatparāḥ 04,008.007b@006_0004 apanīya tataḥ sarvā ānayadhvam ihaiva tām 04,008.007b@006_0005 yadā dṛṣṭā mayā sādhvī kampate me manas tadā 04,008.007b@006_0006 tasmāc chīghram ihānāyya darśayadhvaṃ yadīcchatha 04,008.007b@006_0007 tās tathoktā upāgamya draupadīṃ parisaṃgatām 04,008.007b@006_0008 ānīya sarvathā tv enām abruvan madhurāṃ giram 04,008.007b@006_0009 bhadre tvāṃ draṣṭum icchantī sudeṣṇā harmyabhūtale 04,008.007b@006_0010 sthitā tadarthaṃ hi vayaṃ tvatsamīpam ihāgatāḥ 04,008.007b@006_0011 atha sā chinnapaṭṭābhyāṃ valkalājinasaṃvṛtā 04,008.007b@006_0012 rājaveśma upāgamya yatrāgramahiṣī sthitā 04,008.007b@006_0013 sudeṣṇām agamat kṛṣṇā rājabhāryāṃ yaśasvinīm 04,008.007b@006_0014 kṛṣṇān keśān mṛdūn dīrghān samudgrathyāyatekṣaṇā 04,008.007b@006_0015 kuñcitāgrān susūkṣmāṃs tān darśanīyān nibadhya ca 04,008.007b@006_0016 jugūha dakṣiṇe pārśve mṛdūn asitalocanā 04,008.007b@006_0017 sā praviśya virāṭasya draupady antaḥpurāṃ śubhā 04,008.007b@006_0018 hrīniṣedhānvitā bālā kampamānā lateva sā 04,008.007b@006_0019 abhigamya ca suśroṇī sarvalakṣaṇasaṃyutā 04,008.007b@006_0020 dadarśāvasthitāṃ haime pīṭhe ratnaparicchade 04,008.007b@006_0021 raktasūkṣmāṃśukadharāṃ meghe saudāminīm iva 04,008.007b@006_0022 nānāvarṇavicitrāṃ ca sarvābharaṇabhūṣitām 04,008.007b@006_0023 subhrūṃ sukeśīṃ suśroṇīṃ kubjavāmanamadhyagām 04,008.007b@006_0024 bahupuṣpopakīrṇāyāṃ bhūmyāṃ vedim ivādhvare 04,008.007b@006_0025 sudeṣṇāṃ rājamahiṣīṃ sarvālaṃkārabhūṣitām 04,008.007b@006_0026 śrīmatīṃ rājaputrīṇāṃ śatena parivāritām 04,008.007b@006_0027 tāḥ sarvā draupadīṃ dṛṣṭvā saṃtaptāḥ paramāṅganāḥ 04,008.007b@006_0028 tvaritāś copatasthus tāḥ sahasotthāya cāsanāt 04,008.007b@006_0029 nirīkṣamāṇās tāḥ sarvāḥ śacīṃ devīm ivāgatām 04,008.007b@006_0030 gūḍhagulphāṃ varārohāṃ kṛṣṇāṃ tāmrāyatekṣaṇām 04,008.007b@006_0031 atisarvānavadyāṅgīṃ natagātrīṃ sumadhyamām 04,008.007b@006_0032 nahrasvāṃ nātimahatīṃ jātāṃ bahutṛṇe vane 04,008.007b@006_0033 ṛśyarohīm ivānindyāṃ sukeśīṃ mṛgalocanām 04,008.007b@006_0034 tāṃ mṛgīm iva vitrastāṃ yūthabhraṣṭām iva dvipām 04,008.007b@006_0035 lakṣmīm iva viśālākṣīṃ vidyām iva yaśasvinīm 04,008.007b@006_0036 rohiṇīm iva tārāṇāṃ dīptām agniśikhām iva 04,008.007b@006_0037 pārvatīm iva rudrāṇīṃ velām iva mahodadheḥ 04,008.007b@006_0038 sulabhām iva nāgīnāṃ mṛgīṇām iva kiṃnarīm 04,008.007b@006_0039 gaṅgām iva viśuddhāṅgīṃ śāradīm iva śarvarīm 04,008.007b@006_0040 tām acintyatamāṃ loke ilām iva yaśasvinīm 04,008.007b@006_0041 sāvitrīm iva durdharṣāṃ brāhmyā lakṣmyā samanvitām 04,008.007b@006_0042 sudeṣṇā paryapṛcchat tāṃ vismayotphullalocanā 04,008.007b@006_0043 kā tvaṃ sarvānavadyāṅgī kuto 'si tvam ihāgatā 04,008.007b@006_0044 kasya vā tvaṃ viśālākṣi kiṃ vā te karavāṇy aham 04,008.007c samāhūyābravīd bhadre kā tvaṃ kiṃ ca cikīrṣasi 04,008.008a sā tām uvāca rājendra sairandhry aham upāgatā 04,008.008c karma cecchāmy ahaṃ kartuṃ tasya yo māṃ pupukṣati 04,008.009 sudeṣṇovāca 04,008.009a naivaṃrūpā bhavanty evaṃ yathā vadasi bhāmini 04,008.009c preṣayanti ca vai dāsīr dāsāṃś caivaṃvidhān bahūn 04,008.010a gūḍhagulphā saṃhatorus trigambhīrā ṣaḍunnatā 04,008.010c raktā pañcasu rakteṣu haṃsagadgadabhāṣiṇī 04,008.011a sukeśī sustanī śyāmā pīnaśroṇipayodharā 04,008.011c tena tenaiva saṃpannā kāśmīrīva turaṃgamā 04,008.011d*0199_001 sārvabhaumasya mahiṣī raktaiḥ pañcabhir aṅganā 04,008.012a svarālapakṣmanayanā bimboṣṭhī tanumadhyamā 04,008.012c kambugrīvā gūḍhasirā pūrṇacandranibhānanā 04,008.012d*0200_001 śāradotpalapatrākṣyā śāradotpalagandhayā 04,008.012d*0200_002 śāradotpalasevinyā rūpeṇa sadṛśī śriyā 04,008.012d*0201_001 sarvalakṣaṇayuktā ca bhāryā tvaṃ pṛthivīpateḥ 04,008.013a kā tvaṃ brūhi yathā bhadre nāsi dāsī kathaṃ cana 04,008.013c yakṣī vā yadi vā devī gandharvī yadi vāpsarāḥ 04,008.013d*0202_001 devakanyā bhujaṅgī vā nagarasyātha devatā 04,008.013d*0202_002 vidyādharī kiṃnarī vā yadi vā rohiṇī svayam 04,008.013d*0203_001 apsarā vāpi nāgī vā tārā vā tvaṃ vilāsini 04,008.014a alambusā miśrakeśī puṇḍarīkātha mālinī 04,008.014b*0204_001 menakā vā ahalyā vā rambhā vāpi tilottamā 04,008.014c indrāṇī vāruṇī vā tvaṃ tvaṣṭur dhātuḥ prajāpateḥ 04,008.014e devyo deveṣu vikhyātās tāsāṃ tvaṃ katamā śubhe 04,008.014f*0205_001 tava hy anupamaṃ rūpaṃ bhūṣaṇair api varjitam 04,008.014f*0205_002 tvāṃ sṛṣṭvoparataṃ manye lokakartāram īśvaram 04,008.014f*0205_003 na tṛpyanti striyo dṛṣṭvā kā nu puṃsāṃ ratir bhavet 04,008.014f*0206_001 pravālapuṣpastabakair ācitā vanadevatā 04,008.014f*0206_002 tvām eva hi nirīkṣante vismitā rūpasaṃpadā 04,008.014f*0206_003 antaḥpuragatā nāryo mṛgapakṣigaṇāś ca ye 04,008.014f*0206_004 sarve tvām eva kalyāṇi nirīkṣante suvismitāḥ 04,008.014f*0206_005 na tvādṛśī kā cana me triṣu lokeṣu sundarī 04,008.014f*0206_006 dṛṣṭapūrvā śrutā vāpi vapuṣā vidyate śubhe 04,008.014f*0207_001 evam uktā sudeṣṇāṃ tāṃ kṛtāñjalipuṭā sthitā 04,008.014f*0207_002 abravīd vismayāviṣṭā draupadī yoṣitāṃ varā 04,008.015 draupady uvāca 04,008.015a nāsmi devī na gandharvī nāsurī na ca rākṣasī 04,008.015c sairandhrī tu bhujiṣyāsmi satyam etad bravīmi te 04,008.015d*0208_001 patīnāṃ prekṣamāṇānāṃ kasmiṃś cit kāraṇāntare 04,008.015d*0208_002 keśapakṣe parāmṛṣṭā sāhaṃ trastā vanaṃ gatā 04,008.015d*0208_003 tatra dvādaśa varṣāṇi vanyamūlaphalāśanā 04,008.015d*0208_004 carāmy anilayā subhru sā tavāntikam āgatā 04,008.016a keśāñ jānāmy ahaṃ kartuṃ piṃṣe sādhu vilepanam 04,008.016b*0209_001 mallikotpalapadmānāṃ campakānāṃ tathā śubhe 04,008.016b*0210_001 sinduvārakajātīnāṃ racayāmy avataṃsakān 04,008.016b*0210_002 patraṃ mṛṇālam agaruṃ piṅkṣye ca haricandanam 04,008.016c grathayiṣye vicitrāś ca srajaḥ paramaśobhanāḥ 04,008.017a ārādhayaṃ satyabhāmāṃ kṛṣṇasya mahiṣīṃ priyām 04,008.017c kṛṣṇāṃ ca bhāryāṃ pāṇḍūnāṃ kurūṇām ekasundarīm 04,008.017d*0211_001 tayāsmi subhṛtā cāham iṣṭalābhena toṣitā 04,008.018a tatra tatra carāmy evaṃ labhamānā suśobhanam 04,008.018c vāsāṃsi yāvac ca labhe tāvat tāvad rame tathā 04,008.019a mālinīty eva me nāma svayaṃ devī cakāra sā 04,008.019b@007_0001 kṛṣṇā kamalapatrākṣī sā me prāṇasamā sakhī 04,008.019b@007_0002 na cāhaṃ ciram icchāmi kva cid vastuṃ śubhānane 04,008.019b@007_0003 vrataṃ kilaitad asmākaṃ kuladharmo 'yam īdṛśaḥ 04,008.019b@007_0004 yo hy asmākaṃ hared dravyaṃ deśaṃ vasanam eva vā 04,008.019b@007_0005 na kroddhavyaṃ kilāsmābhir asmad gurur aroṣaṇaḥ 04,008.019b@007_0006 sāhaṃ vanāni durgāṇi tīrthāni ca sarāṃsi ca 04,008.019b@007_0007 śailāṃś ca vividhān ramyān saritaś ca samudragāḥ 04,008.019b@007_0008 bhartṛśokaparītāṅgī bhartṛsabrahmacāriṇī 04,008.019b@007_0009 vicarāmi mahīṃ durgāṃ yatra sāyaṃniveśanā 04,008.019b@007_0010 vīrapatnī yadā devī caramāṇeṣu bhartṛṣu 04,008.019b@007_0011 sāhaṃ vivatsā vidhinā gandhamādanaparvatāt 04,008.019b@007_0012 śṛṇomi tava sauśīlyaṃ bhartur madhurabhāṣiṇi 04,008.019b@007_0013 māhātmyaṃ ca tataḥ śrutvā brāhmaṇānāṃ samīpataḥ 04,008.019b@007_0014 tvām upasthātum icchāmi tataś cāham ihāgatā 04,008.019b@007_0015 guravo mama dharmaś ca vāyuḥ śakras tathāśvinau 04,008.019b@007_0016 teṣāṃ prasādāc ca na māṃ kaś cid dharṣayate pumān 04,008.019c sāham abhyāgatā devi sudeṣṇe tvanniveśanam 04,008.020 sudeṣṇovāca 04,008.020a mūrdhni tvāṃ vāsayeyaṃ vai saṃśayo me na vidyate 04,008.020c no ced iha tu rājā tvāṃ gacchet sarveṇa cetasā 04,008.020d*0212_001 sāhaṃ tvāṃ na kṣamāṃ manye vasantīm iha veśmani 04,008.020d*0212_002 eṣa doṣo 'tra suśroṇi kathaṃ vā bhīru manyase 04,008.021a striyo rājakule paśya yāś cemā mama veśmani 04,008.021c prasaktās tvāṃ nirīkṣante pumāṃsaṃ kaṃ na mohayeḥ 04,008.021d*0213_001 tvām evaitā nirīkṣante vismayād varavarṇini 04,008.022a vṛkṣāṃś cāvasthitān paśya ya ime mama veśmani 04,008.022c te 'pi tvāṃ saṃnamantīva pumāṃsaṃ kaṃ na mohayeḥ 04,008.022d*0214_001 bibharṣi paramaṃ rūpam atimānuṣam adbhutam 04,008.022d*0214_002 tiryagyonigatāś cāpi nirīkṣante savismayāḥ 04,008.022d*0214_003 tava rūpam anindyāṅgi kiṃ punar mānavā bhuvi 04,008.023a rājā virāṭaḥ suśroṇi dṛṣṭvā vapur amānuṣam 04,008.023c vihāya māṃ varārohe tvāṃ gacchet sarvacetasā 04,008.024a yaṃ hi tvam anavadyāṅgi naram āyatalocane 04,008.024c prasaktam abhivīkṣethāḥ sa kāmavaśago bhavet 04,008.024d*0215_001 susnātālaṃkṛtā ca tvaṃ yam īkṣethā hi mānavam 04,008.024d*0215_002 glānir na tasya duḥkhaṃ vā na tandrī na parājayaḥ 04,008.024d*0215_003 na śocen na ca saṃtapyen na krudhyen nānṛtaṃ vadet 04,008.024d*0215_004 yaṃ tvaṃ sarvānavadyāṅgi bhajethāḥ samalaṃkṛtā 04,008.024d*0215_005 na vyādhir na jarā tasya na tṛṣṇā na kṣudhā bhavet 04,008.024d*0215_006 yasya tvaṃ vaśagā subhru bhaver aṅkagatā satī 04,008.024d*0215_007 pañcatvam api saṃprāptaṃ yadi tvaṃ pariṣasvajeḥ 04,008.024d*0215_008 bāhubhyām anurūpābhyāṃ sa jīved iti me matiḥ 04,008.024d*0215_009 yasya hi tvaṃ bhaver bhāryā yaṃ ca hṛṣṭā pariṣvajeḥ 04,008.024d*0215_010 atijīvet sa sarveṣu deveṣv iva puraṃdaraḥ 04,008.024d*0216_001 adhyārohed yathā vṛkṣān vadhāyaivātmano naraḥ 04,008.024d*0216_002 rājaveśmani te subhru gṛhe tu syāt tathā mama 04,008.025a yaś ca tvāṃ satataṃ paśyet puruṣaś cāruhāsini 04,008.025c evaṃ sarvānavadyāṅgi sa cānaṅgavaśo bhavet 04,008.026a yathā karkaṭakī garbham ādhatte mṛtyum ātmanaḥ 04,008.026c tathāvidham ahaṃ manye vāsaṃ tava śucismite 04,008.026d*0217_001 anumānaye tvāṃ sairandhri nāvamanye kathaṃ cana 04,008.026d*0217_002 bhartṛśīlabhayād bhadre tava vāsaṃ na rocaye 04,008.027 draupady uvāca 04,008.027a nāsmi labhyā virāṭena na cānyena kathaṃ cana 04,008.027b*0218_001 devagandharvayakṣaiś ca draṣṭuṃ duṣṭena cetasā 04,008.027c gandharvāḥ patayo mahyaṃ yuvānaḥ pañca bhāmini 04,008.028a putrā gandharvarājasya mahāsattvasya kasya cit 04,008.028c rakṣanti te ca māṃ nityaṃ duḥkhācārā tathā nv aham 04,008.028d*0219_001 yaś ca duḥśīlavān martyo māṃ spṛśed duṣṭacetasā 04,008.028d*0219_002 sa tām eva niśāṃ śīghraṃ śayīta musalair hataḥ 04,008.028d*0219_003 yasyāpi hi śataṃ pūrṇaṃ bāndhavānāṃ bhaved iha 04,008.028d*0219_004 sahasraṃ vā viśālākṣi koṭir vāpi sahasrikā 04,008.028d*0219_005 duṣṭacittaś ca māṃ brūyān na sa jīvet tavāgrataḥ 04,008.028d*0219_006 na tasya tridaśā devā nāsurā na ca pannagāḥ 04,008.028d*0219_007 tebhyo gandharvarājebhyas trāṇaṃ kuryur asaṃśayam 04,008.028d*0219_008 sudeṣṇe viśvasa tvaṃ me svajane bāndhaveṣu vā 04,008.028d*0219_009 nāhaṃ śakyā naraiḥ spraṣṭuṃ na ca me vṛttam īdṛśam 04,008.029a yo me na dadyād ucchiṣṭaṃ na ca pādau pradhāvayet 04,008.029c prīyeyus tena vāsena gandharvāḥ patayo mama 04,008.030a yo hi māṃ puruṣo gṛdhyed yathānyāḥ prākṛtastriyaḥ 04,008.030c tām eva sa tato rātriṃ praviśed aparāṃ tanum 04,008.031a na cāpy ahaṃ cālayituṃ śakyā kena cid aṅgane 04,008.031c duḥkhaśīlā hi gandharvās te ca me balavattarāḥ 04,008.031d*0220_001 pracchannāś cāpi rakṣanti te māṃ nityaṃ śucismite 04,008.031d*0221_001 vaiśaṃpāyanaḥ 04,008.031d*0221_001 evaṃ nivasamānāyāṃ mayi mā te bhayaṃ hy abhūt 04,008.031d*0221_002 evam uktā tu sairandhryā sudeṣṇā vākyam abravīt 04,008.032 sudeṣṇovāca 04,008.032a evaṃ tvāṃ vāsayiṣyāmi yathā tvaṃ nandinīcchasi 04,008.032c na ca pādau na cocchiṣṭaṃ sprakṣyasi tvaṃ kathaṃ cana 04,008.032d*0222_001 vaseha mayi kalyāṇi yadi te vṛttam īdṛśam 04,008.032d*0222_002 kaś ca te dātum ucchiṣṭaṃ pumān arhati śobhane 04,008.032d*0222_003 pradhāvayec ca kaḥ pādau lakṣmīṃ dṛṣṭvaiva buddhimān 04,008.032d*0223_001 evam ācārasaṃpannā evaṃ daivaparāyaṇā 04,008.032d*0223_002 rakṣyā tvam asi bhūtānāṃ sāvitrīva dvijanmanām 04,008.032d*0223_003 devatā iva kalyāṇi pūjitā varavarṇini 04,008.032d*0223_004 vasa bhadre mayi prītā prītir hi mama vartate 04,008.032d*0223_005 sarvakāmaiḥ samuditā nirudvignamanāḥ sukham 04,008.033 vaiśaṃpāyana uvāca 04,008.033a evaṃ kṛṣṇā virāṭasya bhāryayā parisāntvitā 04,008.033b*0224_001 uvāsa nagare tasmin patidharmavatī satī 04,008.033b*0225_001 nirviśaṅkā virāṭasya viveśāntaḥpuraṃ tadā 04,008.033b*0225_002 yājñasenī sudeṣṇāṃ tu śuśrūṣantī viśāṃ pate 04,008.033c na caināṃ veda tatrānyas tattvena janamejaya 04,008.033d*0226_001 evaṃ virāṭe nyavasanta pāṇḍavāḥ 04,008.033d*0226_002 kṛṣṇā tathāntaḥpuram etya śobhanā 04,008.033d*0226_003 ajñātacaryāṃ pratiruddhamānasā 04,008.033d*0226_004 yathāgnayo bhasmanigūḍhatejasaḥ 04,009.001 vaiśaṃpāyana uvāca 04,009.001a sahadevo 'pi gopānāṃ kṛtvā veṣam anuttamam 04,009.001c bhāṣāṃ caiṣāṃ samāsthāya virāṭam upayād atha 04,009.001d*0227_001 goṣṭham āsādya tiṣṭhantaṃ bhavanasya samīpataḥ 04,009.001d*0227_002 rājātha dṛṣṭvā puruṣān prāhiṇoj jātavismayaḥ 04,009.002a tam āyāntam abhiprekṣya bhrājamānaṃ nararṣabham 04,009.002c samupasthāya vai rājā papraccha kurunandanam 04,009.003a kasya vā tvaṃ kuto vā tvaṃ kiṃ vā tāta cikīrṣasi 04,009.003c na hi me dṛṣṭapūrvas tvaṃ tattvaṃ brūhi nararṣabha 04,009.004a sa prāpya rājānam amitratāpanas; tato 'bravīn meghamahaughaniḥsvanaḥ 04,009.004b@008_0000 vaiśaṃpāyanaḥ 04,009.004b@008_0001 athāparo 'dṛśyata vai śaśī yathā 04,009.004b@008_0002 huto havirbhir hi yathādhvare śikhī 04,009.004b@008_0003 tathā samālakṣyata cārudarśanaḥ 04,009.004b@008_0004 prakāśavān sūrya ivāciroditaḥ 04,009.004b@008_0005 tam āvrajantaṃ sahadevam agraṇīr 04,009.004b@008_0006 nṛpo virāṭo nacirāt samaikṣata 04,009.004b@008_0007 praikṣanta taṃ tatra pṛthak samāgatāḥ 04,009.004b@008_0008 sabhāsadaḥ sarvamanoharaprabham 04,009.004b@008_0009 yuvānam āyāntam amitrakarśanaṃ 04,009.004b@008_0010 pramuktam abhrād iva candramaṇḍalam 04,009.004b@008_0011 yaṣṭyā pramāṇānvitayā sudarśanaṃ 04,009.004b@008_0012 dāmāni pāśaṃ ca nibaddhya pṛṣṭhataḥ 04,009.004b@008_0013 mauñjīṃ ca tantrīṃ mahatīṃ susaṃhitāṃ 04,009.004b@008_0014 bālaiś ca dāmair bahubhiḥ samāvṛtām 04,009.004b@008_0015 sa cāpi rājānam uvāca vīryavān 04,009.004b@008_0016 kuruṣva māṃ pārthiva goṣv avasthitam 04,009.004b@008_0017 mayā hi guptāḥ paśavo bhavantu te 04,009.004b@008_0018 pranaṣṭanidrāḥ prabhavo 'smi ballavaḥ 04,009.004b@008_0019 na śvāpadebhyo na ca rogato bhayaṃ 04,009.004b@008_0020 na cāpi tāsām uta taskarād bhayam 04,009.004b@008_0021 payaḥprabhūtā bahulā nirāmayā 04,009.004b@008_0022 bhavanti gāvaḥ subhṛtā narādhipa 04,009.004b@008_0023 niśamya rājā sahadevabhāṣitaṃ 04,009.004b@008_0024 nirīkṣya mādrīsutam abhyanandata 04,009.004b@008_0025 uvāca tuṣṭo muditena cetasā 04,009.004b@008_0026 na ballavatvaṃ tvayi vīra lakṣaye 04,009.004b@008_0027 dhairyād vapuḥ kṣātram iveha te dṛḍhaṃ 04,009.004b@008_0028 prakāśate kauravavaṃśajasya vā 04,009.004b@008_0029 nāpaṇḍiteyaṃ tava dṛśyate tanur 04,009.004b@008_0030 bhaveha rājye mama mantradharmabhṛt 04,009.004b@008_0031 praśādhi matsyān saharājakān imān 04,009.004b@008_0032 bṛhaspatiḥ śakrayutān ivāmarān 04,009.004b@008_0033 balaṃ ca me rakṣa suveṣa sarvaśo 04,009.004b@008_0034 gṛhāṇa khaḍgaṃ pratirūpam ātmanaḥ 04,009.004b@008_0035 anīkakarṇāgradharo balasya me 04,009.004b@008_0036 prabhur bhavān astu gṛhāṇa kārmukam 04,009.004b@008_0037 virāṭarājñābhihitaḥ kurūttamaḥ 04,009.004b@008_0038 praśasya rājānam abhipraṇamya ca 04,009.004b@008_0039 uvāca matsyapravaraṃ mahāmatiḥ 04,009.004b@008_0040 śṛṇuṣva rājan mama vākyam uttamam 04,009.004b@008_0041 bālo hy ahaṃ jātiviśeṣadūṣitaḥ 04,009.004b@008_0042 kuto 'dya me nītiṣu yuktamantritā 04,009.004b@008_0043 svakarmatuṣṭāś ca vayaṃ narādhipa 04,009.004b@008_0044 praśādhi māṃ gāḥ parirakṣaṇe 'nagha 04,009.004c vaiśyo 'smi nāmnāham ariṣṭanemir; gosaṃkhya āsaṃ kurupuṃgavānām 04,009.005a vastuṃ tvayīcchāmi viśāṃ variṣṭha; tān rājasiṃhān na hi vedmi pārthān 04,009.005c na śakyate jīvitum anyakarmaṇā; na ca tvad anyo mama rocate nṛpaḥ 04,009.006 virāṭa uvāca 04,009.006a tvaṃ brāhmaṇo yadi vā kṣatriyo 'si; samudranemīśvararūpavān asi 04,009.006c ācakṣva me tattvam amitrakarśana; na vaiśyakarma tvayi vidyate samam 04,009.007a kasyāsi rājño viṣayād ihāgataḥ; kiṃ cāpi śilpaṃ tava vidyate kṛtam 04,009.007c kathaṃ tvam asmāsu nivatsyase sadā; vadasva kiṃ cāpi taveha vetanam 04,009.008 sahadeva uvāca 04,009.008a pañcānāṃ pāṇḍuputrāṇāṃ jyeṣṭho rājā yudhiṣṭhiraḥ 04,009.008c tasyāṣṭaśatasāhasrā gavāṃ vargāḥ śataṃ śatāḥ 04,009.009a apare daśasāhasrā dvis tāvantas tathāpare 04,009.009c teṣāṃ gosaṃkhya āsaṃ vai tantipāleti māṃ viduḥ 04,009.010a bhūtaṃ bhavyaṃ bhaviṣyac ca yac ca saṃkhyāgataṃ kva cit 04,009.010c na me 'sty aviditaṃ kiṃ cit samantād daśayojanam 04,009.011a guṇāḥ suviditā hy āsan mama tasya mahātmanaḥ 04,009.011c āsīc ca sa mayā tuṣṭaḥ kururājo yudhiṣṭhiraḥ 04,009.011d*0228_001 anekaguṇitā gāvo durvijñeyā mahattarāḥ 04,009.011d*0228_002 bahukṣīratarā gāvo bahvyaḥ sadyaḥ saputrakāḥ 04,009.012a kṣipraṃ hi gāvo bahulā bhavanti; na tāsu rogo bhavatīha kaś cit 04,009.012c tais tair upāyair viditaṃ mayaitad; etāni śilpāni mayi sthitāni 04,009.013a vṛṣabhāṃś cāpi jānāmi rājan pūjitalakṣaṇān 04,009.013c yeṣāṃ mūtram upāghrāya api vandhyā prasūyate 04,009.013d*0229_000 vaiśaṃpāyanaḥ 04,009.013d*0229_001 matsyādhipo harṣakalena cetasā 04,009.013d*0229_002 mādrīsutaṃ pāṇḍavam abhyabhāṣata 04,009.013d*0229_003 naivānumanye tava karma kutsitaṃ 04,009.013d*0229_004 mahīṃ samagrām abhipātum arhasi 04,009.013d*0229_005 atha tv idānīṃ tava rocitaṃ vibho 04,009.013d*0229_006 yatheṣṭato gavyam avekṣa māmakam 04,009.013d*0229_007 tvadarpaṇā me paśavo bhavantu vai 04,009.013d*0229_008 nṛpo virāṭas tam uvāca sattamam 04,009.014 virāṭa uvāca 04,009.014a śataṃ sahasrāṇi samāhitāni; varṇasya varṇasya viniścitā guṇaiḥ 04,009.014c paśūn sapālān bhavate dadāmy ahaṃ; tvadāśrayā me paśavo bhavantv iha 04,009.015 vaiśaṃpāyana uvāca 04,009.015a tathā sa rājño 'vidito viśāṃ pate; uvāsa tatraiva sukhaṃ nareśvaraḥ 04,009.015c na cainam anye 'pi viduḥ kathaṃ cana; prādāc ca tasmai bharaṇaṃ yathepsitam 04,009.015d*0230_001 evaṃ virāṭena sametya pāṇḍavo 04,009.015d*0230_002 labdhvā ca govallavatāṃ yatheṣṭataḥ 04,009.015d*0230_003 ajñātacaryām avasan mahātmā 04,009.015d*0230_004 yathā raviś cāstagiriṃ niviṣṭaḥ 04,010.001 vaiśaṃpāyana uvāca 04,010.001a athāparo 'dṛśyata rūpasaṃpadā; strīṇām alaṃkāradharo bṛhat pumān 04,010.001c prākāravapre pratimucya kuṇḍale; dīrghe ca kambū parihāṭake śubhe 04,010.001d*0231_001 kṛṣṇe ca dīrghe ca nibadhya vāsasī 04,010.001d*0231_002 śarīravāñ śakrabṛhaspatiprabhaḥ 04,010.002a bahūṃś ca dīrghāṃś ca vikīrya mūrdhajān; mahābhujo vāraṇamattavikramaḥ 04,010.002b*0232_001 klaibyena veṣeṇa na bhāti bhāti ca 04,010.002b*0232_002 grahābhipanno nabhasīva candramāḥ 04,010.002c gatena bhūmim abhikampayaṃs tadā; virāṭam āsādya sabhāsamīpataḥ 04,010.003a taṃ prekṣya rājopagataṃ sabhātale; satrapraticchannam aripramāthinam 04,010.003c virājamānaṃ parameṇa varcasā; sutaṃ mahendrasya gajendravikramam 04,010.004a sarvān apṛcchac ca samīpacāriṇaḥ; kuto 'yam āyāti na me purā śrutaḥ 04,010.004c na cainam ūcur viditaṃ tadā narāḥ; savismitaṃ vākyam idaṃ nṛpo 'bravīt 04,010.004d@009_0000 virāṭaḥ 04,010.004d@009_0001 gajendralīlo mṛgarājagāmī 04,010.004d@009_0002 vṛṣekṣaṇo devasutogratejāḥ 04,010.004d@009_0003 pīnāṃsabāhuḥ kanakāvadātaḥ 04,010.004d@009_0004 ko 'yaṃ naro me nagaraṃ praviṣṭaḥ 04,010.004d@009_0005 kim eṣa devendrasutaḥ kim eṣa 04,010.004d@009_0006 brahmātmajo vā kim ayaṃ svayaṃbhūḥ 04,010.004d@009_0007 umāsuto vaiśravaṇātmajo vā 04,010.004d@009_0008 prekṣyainam āsīd iti me pratarkaḥ 04,010.004d@009_0008 vaiśaṃpāyanaḥ 04,010.004d@009_0009 sabhām atikramya ca vāsavopamo 04,010.004d@009_0010 nirīkṣyamāṇo bahubhiḥ samāgataiḥ 04,010.004d@009_0011 sa tatra rājānam amitrahābravīd 04,010.004d@009_0012 bṛhannalāhaṃ naradeva nartanā 04,010.004d@009_0013 veṇīṃ prakuryāṃ rucire ca kuṇḍale 04,010.004d@009_0014 grathe srajaḥ prāvaraṇāni saṃhare 04,010.004d@009_0015 snānaṃ raceyaṃ vimṛje ca darpaṇaṃ 04,010.004d@009_0016 viśeṣakeṣv eva ca kauśalaṃ mama 04,010.004d@009_0017 klībeṣu bāleṣu jaleṣu nartane 04,010.004d@009_0018 śikṣāpradāneṣu ca yogyatā mama 04,010.004d@009_0019 karomi veṇīṣu ca puṣpapūrakān 04,010.004d@009_0020 na me striyaḥ karmaṇi kauśalādhikāḥ 04,010.004d@009_0021 tam abravīt prāṃśum udīkṣya vismito 04,010.004d@009_0022 virāṭarājopasṛtaṃ mahāyaśāḥ 04,010.005a sarvopapannaḥ puruṣo manoramaḥ; śyāmo yuvā vāraṇayūthapopamaḥ 04,010.005b*0233_001 jānīta ko 'yaṃ mama darśane sthito 04,010.005b*0233_002 yat kāṅkṣate tal labhatāṃ mamāciram 04,010.005b*0233_003 evaṃ vitarkantam amitraghātinaṃ 04,010.005b*0233_004 saṃprāpya rājānam amitrahābravīt 04,010.005b*0233_005 bṛhannaḍāhaṃ naradeva nartakī 04,010.005b*0233_006 tvāṃ sevituṃ śatrudamopayāmi 04,010.005b*0233_007 tvaṃ māṃ bhajasvādya yathā tvadāgatāṃ 04,010.005b*0233_008 bhavāmi te pārthiva nartakī hy aham 04,010.005c vimucya kambū parihāṭake śubhe; vimucya veṇīm apinahya kuṇḍale 04,010.006a śikhī sukeśaḥ paridhāya cānyathā; bhavasva dhanvī kavacī śarī tathā 04,010.006c āruhya yānaṃ paridhāvatāṃ bhavān; sutaiḥ samo me bhava vā mayā samaḥ 04,010.007a vṛddho hy ahaṃ vai parihārakāmaḥ; sarvān matsyāṃs tarasā pālayasva 04,010.007c naivaṃvidhāḥ klībarūpā bhavanti; kathaṃ caneti pratibhāti me manaḥ 04,010.007d*0234_001 nārhas tu veṣo 'yam anūrjitas te 04,010.007d*0234_002 nāpuṃs tvam arho naradevasiṃha 04,010.007d*0234_003 tavaiṣa veṣaḥ śubhaveṣabhūṣaṇair 04,010.007d*0234_004 vibhūṣito bhūtapater iva prabho 04,010.007d*0234_005 vibhāti bhānor iva raśmimālino 04,010.007d*0234_006 ghanāvaruddhe gagane raver iva 04,010.007d*0234_007 dhanur hi manye tava śobhayed bhujau 04,010.007d*0234_008 tathā hi pīnāvatimātram āyatau 04,010.007d*0234_009 pragṛhya cāpaṃ pratirūpam ātmano 04,010.007d*0234_010 rakṣasva deśaṃ puram adya susthitaḥ 04,010.007d*0234_011 putreṇa tulyo bhava me bṛhannale 04,010.007d*0234_012 vṛddho 'smi vittaṃ pratipādayāmi te 04,010.007d*0234_013 tvaṃ rakṣa me sarvam idaṃ puraṃ prabho 04,010.007d*0234_014 na ṣaṇḍatāṃ kāṃcana lakṣayāmi te 04,010.007d*0234_015 praśādhi matsyāṃs tarasābhivardhayan 04,010.007d*0234_016 vaiśaṃpāyanaḥ 04,010.007d*0234_016 dadāmi rājyaṃ tava satyavāg aham 04,010.007d*0234_017 tasyāgrataḥ svāni dhanūṃṣi pārthivo 04,010.007d*0234_018 bahūni dīrghāṇi ca varṇavanti ca 04,010.007d*0234_019 dadhau sa sajyāni balānvitāni 04,010.007d*0234_020 jijñāsamānaḥ kim ayaṃ kariṣyati 04,010.007d*0234_021 tato 'rjunaḥ klībataraṃ vaco 'bravīn 04,010.007d*0234_022 na me dhanur dhāritam īdṛśaṃ prabho 04,010.007d*0234_023 na cāpi dṛṣṭaṃ dhanur īdṛśaṃ kva cin 04,010.007d*0234_024 na mādṛśāḥ santi dhanurdharā bhuvi 04,010.008 arjuna uvāca 04,010.008a gāyāmi nṛtyāmy atha vādayāmi; bhadro 'smi nṛtte kuśalo 'smi gīte 04,010.008c tvam uttarāyāḥ paridatsva māṃ svayaṃ; bhavāmi devyā naradeva nartakaḥ 04,010.009a idaṃ tu rūpaṃ mama yena kiṃ nu tat; prakīrtayitvā bhṛśaśokavardhanam 04,010.009c bṛhannaḍāṃ vai naradeva viddhi māṃ; sutaṃ sutāṃ vā pitṛmātṛvarjitām 04,010.010 virāṭa uvāca 04,010.010a dadāmi te hanta varaṃ bṛhannaḍe; sutāṃ ca me nartaya yāś ca tādṛśīḥ 04,010.010b*0235_001 na madgṛhe cāsti bhavānyakiṃ canaḥ (?) 04,010.010b*0235_002 pratīpakartā puruṣaḥ striyo 'pi vā 04,010.010c idaṃ tu te karma samaṃ na me mataṃ; samudranemiṃ pṛthivīṃ tvam arhasi 04,010.010d*0236_001 tato virāṭaḥ svayam āhvayat sutāṃ 04,010.010d*0236_002 nṛpādhipas tāṃ ca sumadhyasundarīm 04,010.010d*0236_003 uvāca caināṃ muditena cetasā 04,010.010d*0236_004 bṛhannaḷā nāma sakhī bhavatv iyam 04,010.010d*0236_005 sugātri saṃprītisubaddhasauhṛdā 04,010.010d*0236_006 tavāṅgane prāṇasamā ca nityadā 04,010.010d*0236_007 prakāmabhakṣābharaṇāmbarā śubhā 04,010.010d*0236_008 caratv iyaṃ sarvajaneṣv avāritā 04,010.010d*0236_009 na duṣkulīnā tv iyam ākṛtir bhaven 04,010.010d*0236_010 na vṛttabhedī bhavatīdṛśo janaḥ 04,010.010d*0237_001 itīdam uktvā puruṣair yathākramaṃ 04,010.010d*0237_002 parīkṣya rājā pramadābhir āgatām 04,010.010d*0237_003 sutāṃ ca tāṃ nartayituṃ śaśāsa vai 04,010.010d*0237_004 bṛhannalāṃ klībam avekṣya veśmani 04,010.010d*0238_001 tathā samādiśya sutāṃ narādhipaḥ 04,010.010d*0238_002 praveśyatāṃ sādhu gṛhaṃ taveti ca 04,010.011 vaiśaṃpāyana uvāca 04,010.011a bṛhannaḍāṃ tām abhivīkṣya matsyarāṭ; kalāsu nṛtte ca tathaiva vādite 04,010.011b*0239_001 saṃmantrya rājā vividhaiḥ svamantribhiḥ 04,010.011b*0239_002 parīkṣya cainaṃ pramadābhir āśu vai 04,010.011c apuṃstvam apy asya niśamya ca sthiraṃ; tataḥ kumārīpuram utsasarja tam 04,010.012a sa śikṣayām āsa ca gītavāditaṃ; sutāṃ virāṭasya dhanaṃjayaḥ prabhuḥ 04,010.012c sakhīś ca tasyāḥ paricārikās tathā; priyaś ca tāsāṃ sa babhūva pāṇḍavaḥ 04,010.013a tathā sa satreṇa dhanaṃjayo 'vasat; priyāṇi kurvan saha tābhir ātmavān 04,010.013c tathāgataṃ tatra na jajñire janā; bahiścarā vāpy athavāntarecarāḥ 04,011.001 vaiśaṃpāyana uvāca 04,011.001a athāparo 'dṛśyata pāṇḍavaḥ prabhur; virāṭarājñas turagān samīkṣataḥ 04,011.001c tam āpatantaṃ dadṛśe pṛthagjano; vimuktam abhrād iva sūryamaṇḍalam 04,011.002a sa vai hayān aikṣata tāṃs tatas tataḥ; samīkṣamāṇaṃ ca dadarśa matsyarāṭ 04,011.002c tato 'bravīt tān anugān amitrahā; kuto 'yam āyāti naro 'maraprabhaḥ 04,011.002d*0240_001 dṛṣṭvā tathainaṃ sa kurūttamaṃ tataḥ 04,011.002d*0240_002 papraccha tān sarvasabhāsadas tadā 04,011.002d*0240_003 ko vā vijānāti purāsya darśanaṃ 04,011.002d*0240_004 yo 'yaṃ yuvābhyeti hi māmikāṃ sabhām 04,011.002d*0240_005 priyo hi me darśanato 'pi saṃmato 04,011.002d*0240_006 bravītu kaś cid yadi dṛṣṭavān imam 04,011.003a ayaṃ hayān vīkṣati māmakān dṛḍhaṃ; dhruvaṃ hayajño bhavitā vicakṣaṇaḥ 04,011.003c praveśyatām eṣa samīpam āśu me; vibhāti vīro hi yathāmaras tathā 04,011.004a abhyetya rājānam amitrahābravīj; jayo 'stu te pārthiva bhadram astu ca 04,011.004c hayeṣu yukto nṛpa saṃmataḥ sadā; tavāśvasūto nipuṇo bhavāmy aham 04,011.004d*0241_001 vitarkaty eva hi matsyarājani 04,011.004d*0241_002 tvaran kurūṇām ṛṣabhaḥ samāgamat 04,011.004d*0241_003 tataḥ praṇamyopanataḥ kurūttamo 04,011.004d*0241_004 virāṭarājānam uvāca pārthivam 04,011.004d*0241_005 tavāgato 'haṃ puram adya bhūpate 04,011.004d*0241_006 jijīviṣur vetanabhojanārthikaḥ 04,011.004d*0241_007 tavāśvabandhaḥ subhṛto bhavāmy ahaṃ 04,011.004d*0241_008 kuruṣva mām aśvapatiṃ yadīcchasi 04,011.005 virāṭa uvāca 04,011.005a dadāmi yānāni dhanaṃ niveśanaṃ; mamāśvasūto bhavituṃ tvam arhasi 04,011.005c kuto 'si kasyāsi kathaṃ tvam āgataḥ; prabrūhi śilpaṃ tava vidyate ca yat 04,011.006 nakula uvāca 04,011.006a pañcānāṃ pāṇḍuputrāṇāṃ jyeṣṭho rājā yudhiṣṭhiraḥ 04,011.006c tenāham aśveṣu purā prakṛtaḥ śatrukarśana 04,011.007a aśvānāṃ prakṛtiṃ vedmi vinayaṃ cāpi sarvaśaḥ 04,011.007c duṣṭānāṃ pratipattiṃ ca kṛtsnaṃ caiva cikitsitam 04,011.008a na kātaraṃ syān mama jātu vāhanaṃ; na me 'sti duṣṭā vaḍavā kuto hayāḥ 04,011.008c janas tu mām āha sa cāpi pāṇḍavo; yudhiṣṭhiro granthikam eva nāmataḥ 04,011.008d*0242_001 mātalir iva devapater daśarathanṛpateḥ sumantra iva yantā 04,011.008d*0242_002 sahasāho jāmadagnes tathaiva tava śikṣayāmy aśvān 04,011.008d*0242_003 yudhiṣṭhirasya rājendra nararājasya śāsanāt 04,011.008d*0242_004 śatasāhasrakoṭīnām aśvānām asmi rakṣitā 04,011.009 virāṭa uvāca 04,011.009a yad asti kiṃ cin mama vājivāhanaṃ; tad astu sarvaṃ tvadadhīnam adya vai 04,011.009c ye cāpi ke cin mama vājiyojakās; tvadāśrayāḥ sārathayaś ca santu me 04,011.010a idaṃ taveṣṭaṃ yadi vai suropama; bravīhi yat te prasamīkṣitaṃ vasu 04,011.010c na te 'nurūpaṃ hayakarma vidyate; prabhāsi rājeva hi saṃmato mama 04,011.011a yudhiṣṭhirasyeva hi darśanena me; samaṃ tavedaṃ priyadarśa darśanam 04,011.011c kathaṃ tu bhṛtyaiḥ sa vinākṛto vane; vasaty anindyo ramate ca pāṇḍavaḥ 04,011.012 vaiśaṃpāyana uvāca 04,011.012a tathā sa gandharvavaropamo yuvā; virāṭarājñā muditena pūjitaḥ 04,011.012c na cainam anye 'pi viduḥ kathaṃ cana; priyābhirāmaṃ vicarantam antarā 04,011.013a evaṃ hi matsye nyavasanta pāṇḍavā; yathāpratijñābhir amoghadarśanāḥ 04,011.013c ajñātacaryāṃ vyacaran samāhitāḥ; samudranemīpatayo 'tiduḥkhitāḥ 04,012.001 janamejaya uvāca 04,012.001a evaṃ matsyasya nagare vasantas tatra pāṇḍavāḥ 04,012.001c ata ūrdhvaṃ mahāvīryāḥ kim akurvanta vai dvija 04,012.002 vaiśaṃpāyana uvāca 04,012.002a evaṃ te nyavasaṃs tatra pracchannāḥ kurunandanāḥ 04,012.002c ārādhayanto rājānaṃ yad akurvanta tac chṛṇu 04,012.002d*0243_001 tṛṇabinduprasādāc ca dharmasya ca mahātmanaḥ 04,012.002d*0243_002 ajñātavāsam evaṃ tu virāṭanagare 'vasan 04,012.003a yudhiṣṭhiraḥ sabhāstāraḥ sabhyānām abhavat priyaḥ 04,012.003c tathaiva ca virāṭasya saputrasya viśāṃ pate 04,012.004a sa hy akṣahṛdayajñas tān krīḍayām āsa pāṇḍavaḥ 04,012.004c akṣavatyāṃ yathākāmaṃ sūtrabaddhān iva dvijān 04,012.005a ajñātaṃ ca virāṭasya vijitya vasu dharmarāṭ 04,012.005c bhrātṛbhyaḥ puruṣavyāghro yathārhaṃ sma prayacchati 04,012.006a bhīmaseno 'pi māṃsāni bhakṣyāṇi vividhāni ca 04,012.006c atisṛṣṭāni matsyena vikrīṇāti yudhiṣṭhire 04,012.007a vāsāṃsi parijīrṇāni labdhāny antaḥpure 'rjunaḥ 04,012.007c vikrīṇānaś ca sarvebhyaḥ pāṇḍavebhyaḥ prayacchati 04,012.008a sahadevo 'pi gopānāṃ veṣam āsthāya pāṇḍavaḥ 04,012.008b*0244_001 adhyakṣatvāc ca yal lebhe rājñaḥ kalyāṇakāryavān 04,012.008c dadhi kṣīraṃ ghṛtaṃ caiva pāṇḍavebhyaḥ prayacchati 04,012.009a nakulo 'pi dhanaṃ labdhvā kṛte karmaṇi vājinām 04,012.009c tuṣṭe tasmin narapatau pāṇḍavebhyaḥ prayacchati 04,012.009d*0245_001 vinītān ṛṣabhān dṛṣṭvā sahadevena bhāvitān 04,012.009d*0245_002 sa tu hṛṣṭaś ca saṃprādāt tadā rājā dhanaṃ bahu 04,012.010a kṛṣṇāpi sarvān bhrātṝṃs tān nirīkṣantī tapasvinī 04,012.010c yathā punar avijñātā tathā carati bhāminī 04,012.011a evaṃ saṃpādayantas te tathānyonyaṃ mahārathāḥ 04,012.011b*0246_001 virāṭanagare ceruḥ punar garbhadhṛtā iva 04,012.011b*0246_002 sāśaṅkā dhārtarāṣṭrasya bhayāt pāṇḍusutās tadā 04,012.011c prekṣamāṇās tadā kṛṣṇām ūṣuś channā narādhipa 04,012.012a atha māse caturthe tu brahmaṇaḥ sumahotsavaḥ 04,012.012c āsīt samṛddho matsyeṣu puruṣāṇāṃ susaṃmataḥ 04,012.013a tatra mallāḥ samāpetur digbhyo rājan sahasraśaḥ 04,012.013b*0247_001 samāje brahmaṇo rājaṃs tathā paśupater api 04,012.013c mahākāyā mahāvīryāḥ kālakhañjā ivāsurāḥ 04,012.014a vīryonnaddhā balodagrā rājñā samabhipūjitāḥ 04,012.014c siṃhaskandhakaṭigrīvāḥ svavadātā manasvinaḥ 04,012.014e asakṛllabdhalakṣās te raṅge pārthivasaṃnidhau 04,012.015a teṣām eko mahān āsīt sarvamallān samāhvayat 04,012.015c āvalgamānaṃ taṃ raṅge nopatiṣṭhati kaś cana 04,012.015d*0248_001 kīcako 'pi tadā mallaṃ vyaśeṣayata no balāt 04,012.016a yadā sarve vimanasas te mallā hatacetasaḥ 04,012.016b@010_0001 avāṅmukhāś ca bhītāś ca mallāś cānye vicetasaḥ 04,012.016b@010_0002 vyasutvam apare caiva vāñchantīva pravihvalāḥ 04,012.016b@010_0003 gāṃ praveṣṭum ivecchanti khaṃ gantum iva cotthitāḥ 04,012.016b@010_0004 trastāḥ śāntā viṣaṇṇāṅgā niḥśabdā vihvalekṣaṇāḥ 04,012.016b@010_0005 virāṭarājamallās te bhagnacittā hataprabhāḥ 04,012.016b@010_0006 mallendranihatāḥ sarve na kiṃ cit pravadanti te 04,012.016b@010_0007 malla udvīkṣya tān mallāṃs trastān vākyam uvāca ha 04,012.016b@010_0008 āgataṃ mallarājaṃ māṃ kṛtsne pṛthivimaṇḍale 04,012.016b@010_0009 siṃhavyāghragajaiḥ sārdhaṃ krīḍantaṃ viddhi bhūpate 04,012.016b@010_0010 mallendrasya vacaḥ śrutvā baladarpasamanvitam 04,012.016b@010_0011 virāṭo vīkṣya tān mallāṃs trastān vākyam uvāca ha 04,012.016b@010_0012 anena saha mallena ko yoddhuṃ śaktimān naraḥ 04,012.016b@010_0013 tato yudhiṣṭhiro 'vādīc chrutvā matsyapater vacaḥ 04,012.016b@010_0014 asti mallo mahārāja mayā dṛṣṭo yudhiṣṭhire 04,012.016b@010_0015 anena saha mallena yoddhuṃ śaknoti bhūpate 04,012.016b@010_0016 yo 'sau mallo mayā dṛṣṭaḥ pūrvaṃ yaudhiṣṭhire pure 04,012.016b@010_0017 so 'yaṃ mallo vasaty eṣa rājaṃs tava mahānase 04,012.016b@010_0018 yudhiṣṭhiravacaḥ śrutvā vyaktam āheti pārthivaḥ 04,012.016b@010_0019 so 'py athāhūyatāṃ kṣipraṃ yoddhuṃ mallena saṃsadi 04,012.016b@010_0020 bhīmaseno virāṭena āhūtaś coditas tadā 04,012.016b@010_0021 yoddhuṃ tato 'bravīd vākyaṃ yoddhuṃ śaknomi bhūpate 04,012.016b@010_0022 narendra te prabhāvena śriyā śaktyā ca śāsanāt 04,012.016b@010_0023 anena saha mallena yoddhuṃ rājendra śaknuyām 04,012.016b@010_0024 yudhiṣṭhirakṛtaṃ jñātvā śriyā tava viśāṃ pate 04,012.016b@010_0025 mahādevasya bhaktyā ca taṃ mallaṃ pātayāmy aham 04,012.016b@010_0026 codito bhīmasenas tu mallam āhūya maṇḍale 04,012.016c atha sūdena taṃ mallaṃ yodhayām āsa matsyarāṭ 04,012.016d*0249_001 ubhābhyām eva gharṣo 'bhūd yathā śailau parasparam 04,012.016d*0250_001 kīcako 'pi tadā mallaṃ yodhayām āsa matsyarāṭ 04,012.017a codyamānas tato bhīmo duḥkhenaivākaron matim 04,012.017c na hi śaknoti vivṛte pratyākhyātuṃ narādhipam 04,012.018a tataḥ sa puruṣavyāghraḥ śārdūlaśithilaṃ caran 04,012.018c praviveśa mahāraṅgaṃ virāṭam abhiharṣayan 04,012.019a babandha kakṣyāṃ kaunteyas tatas taṃ harṣayañ janam 04,012.019c tatas taṃ vṛtrasaṃkāśaṃ bhīmo mallaṃ samāhvayat 04,012.019d*0251_001 jīmūtaṃ nāma taṃ tatra mallaṃ prakhyātavikramam 04,012.019d*0252_001 kakṣe mallaṃ gṛhītvā tu nanāda bhuvi siṃhavat 04,012.020a tāv ubhau sumahotsāhāv ubhau tīvraparākramau 04,012.020c mattāv iva mahākāyau vāraṇau ṣaṣṭihāyanau 04,012.020d*0253_001 vṛṣatulyabalau vīrau siṃhatulyaparākramau 04,012.020d*0253_002 gajāv iva madonmattau bhīmamallau nipetatuḥ 04,012.020d*0253_003 utpapātātha vegena mallaṃ kakṣe gṛhītavān 04,012.020d*0253_004 pārśvaṃ nigṛhya hastena pātayāmāsa mallakam 04,012.020d@011_0001 tatas tau naraśārdūlau bāhuyuddhe samīyatuḥ 04,012.020d@011_0002 vīrau paramasaṃhṛṣṭāv anyonyajayakāṅkṣiṇau 04,012.020d@011_0003 āsīt subhīmaḥ saṃpāto vajraparvatayor iva 04,012.020d@011_0004 ubhau paramasaṃhṛṣṭau balenātibalāv ubhau 04,012.020d@011_0005 anyonyasyāntaraṃ prepsū parasparajayaiṣiṇau 04,012.020d@011_0006 ubhau paramasaṃhṛṣṭau mattāv iva mahāgajau 04,012.020d@011_0007 kṛtapratikṛtaiś citrair bāhubhiś ca susaṃkaṭaiḥ 04,012.020d@011_0008 saṃnipātāvadhūtaiś ca pramāthonmathanais tathā 04,012.020d@011_0009 kṣepaṇair muṣṭibhiś caiva varāhoddhūtanisvanaiḥ 04,012.020d@011_0010 talair vajranipātaiś ca prasṛṣṭābhis tathaiva ca 04,012.020d@011_0011 śalākānakhapātaiś ca pādoddhūtaiś ca dāruṇaiḥ 04,012.020d@011_0012 jānubhiś cāśmanirghoṣaiḥ śirobhiś cāvaghaṭṭitaiḥ 04,012.020d@011_0013 tad yuddham abhavad ghoram aśastraṃ bāhutejasā 04,012.020d@011_0014 balaprāṇena śūrāṇāṃ samājotsavasaṃnidhau 04,012.020d@011_0015 arajyata janaḥ sarvaḥ sotkruṣṭaninadotthitaḥ 04,012.020d@011_0016 balinoḥ saṃyuge rājan vṛtravāsavayor iva 04,012.020d@011_0017 prakarṣaṇākarṣaṇayor abhyākarṣavikarṣaṇaiḥ 04,012.020d@011_0018 ākarṣatur athānyonyaṃ jānubhiś cābhijaghnatuḥ 04,012.020d@011_0019 tataḥ śabdena mahatā bhartsayantau parasparam 04,012.020d@011_0020 vyūḍhoraskau dīrghabhujau niyuddhakuśalāv ubhau 04,012.020d@011_0021 bāhubhiḥ samasajjetām āyasaiḥ parighair iva 04,012.021a cakarṣa dorbhyām utpāṭya bhīmo mallam amitrahā 04,012.021c vinadantam abhikrośañ śārdūla iva vāraṇam 04,012.022a tam udyamya mahābāhur bhrāmayām āsa vīryavān 04,012.022c tato mallāś ca matsyāś ca vismayaṃ cakrire param 04,012.022d*0254_001 ākṛṣṭakroḍīkaraṇaṃ prakarṣaṇam udāhṛtam 04,012.022d*0254_002 ākarṣaṇaṃ līlayaiva saṃmukhīkaraṇaṃ smṛtam 04,012.023a bhrāmayitvā śataguṇaṃ gatasattvam acetanam 04,012.023c pratyapiṃṣan mahābāhur mallaṃ bhuvi vṛkodaraḥ 04,012.024a tasmin vinihate malle jīmūte lokaviśrute 04,012.024c virāṭaḥ paramaṃ harṣam agacchad bāndhavaiḥ saha 04,012.025a saṃharṣāt pradadau vittaṃ bahu rājā mahāmanāḥ 04,012.025c ballavāya mahāraṅge yathā vaiśravaṇas tathā 04,012.026a evaṃ sa subahūn mallān puruṣāṃś ca mahābalān 04,012.026c vinighnan matsyarājasya prītim āvahad uttamām 04,012.027a yadāsya tulyaḥ puruṣo na kaś cit tatra vidyate 04,012.027c tato vyāghraiś ca siṃhaiś ca dviradaiś cāpy ayodhayat 04,012.027d*0255_001 virāṭena pradattāni ratnāni vividhāni ca 04,012.027d*0255_002 sthitebhyaḥ puruṣebhyaś ca dattvā dravyāṇi jagmivān 04,012.028a punar antaḥpuragataḥ strīṇāṃ madhye vṛkodaraḥ 04,012.028c yodhyate sma virāṭena siṃhair mattair mahābalaiḥ 04,012.029a bībhatsur api gītena sunṛttena ca pāṇḍavaḥ 04,012.029c virāṭaṃ toṣayām āsa sarvāś cāntaḥpurastriyaḥ 04,012.030a aśvair vinītair javanais tatra tatra samāgataiḥ 04,012.030c toṣayām āsa nakulo rājānaṃ rājasattama 04,012.031a tasmai pradeyaṃ prāyacchat prīto rājā dhanaṃ bahu 04,012.031b*0256_001 arogā bahulakṣīrā dṛṣṭvā gās tā narādhipaḥ 04,012.031b*0256_002 prītaḥ prādān mahāvittaṃ matsyarājo balī mahān 04,012.031c vinītān vṛṣabhān dṛṣṭvā sahadevasya cābhibho 04,012.031d*0257_001 dhanaṃ dadau bahuvidhaṃ virāṭaḥ puruṣarṣabha 04,012.031d*0258_001 tathaiva pradadau vittam anekaṃ matsyarāṭ svayam 04,012.031d*0259_001 dhanaṃ prādāt subahulaṃ tasya tuṣṭaḥ sa pārthivaḥ 04,012.031d*0260_001 gāvaḥ prasūtā vatsaiś ca virāṭo vismito 'bhavat 04,012.031d*0261_001 tasmin kāle dadau tasmai dhanaṃ prīto nṛpo bahu 04,012.031d*0262_001 draupadī prekṣya tān sarvān kliśyamānān mahārathān 04,012.031d*0262_002 nātiprītamanā rājan niḥśvāsaparamābhavat 04,012.032a evaṃ te nyavasaṃs tatra pracchannāḥ puruṣarṣabhāḥ 04,012.032c karmāṇi tasya kurvāṇā virāṭanṛpates tadā 04,013.001 vaiśaṃpāyana uvāca 04,013.001a vasamāneṣu pārtheṣu matsyasya nagare tadā 04,013.001c mahāratheṣu channeṣu māsā daśa samatyayuḥ 04,013.002a yājñasenī sudeṣṇāṃ tu śuśrūṣantī viśāṃ pate 04,013.002c avasat paricārārhā suduḥkhaṃ janamejaya 04,013.003a tathā carantīṃ pāñcālīṃ sudeṣṇāyā niveśane 04,013.003b*0263_001 tāṃ devīṃ toṣayām āsa tathā cāntaḥpurastriyaḥ 04,013.003b*0263_002 tasmin varṣe gataprāye kīcakas tu mahābalaḥ 04,013.003b*0264_001 senāpatir dvāradeśaṃ jitvā saṃgrāmam āgataḥ 04,013.003c senāpatir virāṭasya dadarśa jalajānanām 04,013.003d*0265_001 sārameyo mantrapūtaṃ vedipārśvagataṃ haviḥ 04,013.004a tāṃ dṛṣṭvā devagarbhābhāṃ carantīṃ devatām iva 04,013.004c kīcakaḥ kāmayām āsa kāmabāṇaprapīḍitaḥ 04,013.005a sa tu kāmāgnisaṃtaptaḥ sudeṣṇām abhigamya vai 04,013.005c prahasann iva senānīr idaṃ vacanam abravīt 04,013.006a neyaṃ purā jātu mayeha dṛṣṭā; rājño virāṭasya niveśane śubhā 04,013.006c rūpeṇa conmādayatīva māṃ bhṛśaṃ; gandhena jātā madireva bhāminī 04,013.007a kā devarūpā hṛdayaṃgamā śubhe; ācakṣva me kā ca kutaś ca śobhanā 04,013.007c cittaṃ hi nirmathya karoti māṃ vaśe; na cānyad atrauṣadham adya me matam 04,013.008a aho taveyaṃ paricārikā śubhā; pratyagrarūpā pratibhāti mām iyam 04,013.008c ayuktarūpaṃ hi karoti karma te; praśāstu māṃ yac ca mamāsti kiṃ cana 04,013.009a prabhūtanāgāśvarathaṃ mahādhanaṃ; samṛddhiyuktaṃ bahupānabhojanam 04,013.009c manoharaṃ kāñcanacitrabhūṣaṇaṃ; gṛhaṃ mahac chobhayatām iyaṃ mama 04,013.010a tataḥ sudeṣṇām anumantrya kīcakas; tataḥ samabhyetya narādhipātmajām 04,013.010c uvāca kṛṣṇām abhisāntvayaṃs tadā; mṛgendrakanyām iva jambuko vane 04,013.010d@012_0001 kā tvaṃ kasyāsi kalyāṇi kuto vā tvaṃ varānane 04,013.010d@012_0002 prāptā virāṭanagaraṃ tattvam ācakṣva śobhane 04,013.010d@012_0003 rūpam agryaṃ tathā kāntiḥ saukumāryam anuttamam 04,013.010d@012_0004 kāntyā vibhāti vaktraṃ te śaśāṅka iva nirmalam 04,013.010d@012_0005 netre suvipule subhru padmapatranibhe śubhe 04,013.010d@012_0006 vākyaṃ te cārusarvāṅgi parapuṣṭarutopamam 04,013.010d@012_0007 evaṃrūpā mayā nārī kā cid anyā mahītale 04,013.010d@012_0008 na dṛṣṭapūrvā suśroṇi yādṛśī tvam anindite 04,013.010d@012_0009 lakṣmīḥ padmālayā kiṃ tvam atha bhūtiḥ sumadhyame 04,013.010d@012_0010 hrīḥ śrīḥ kīrtir atho kāntir āsāṃ kā tvaṃ varānane 04,013.010d@012_0011 atīva rūpiṇī kiṃ tvam anaṅgāṅgavihāriṇī 04,013.010d@012_0012 atīva bhrājase subhru prabhevendor anuttamā 04,013.010d@012_0013 api cekṣaṇapakṣmāṇaṃ smitajyotsnopamaṃ śubham 04,013.010d@012_0014 divyāṃśuraśmibhir vṛttaṃ divyakāntimanoramam 04,013.010d@012_0015 nirīkṣya vaktracandraṃ te lakṣmyānupamayā yutam 04,013.010d@012_0016 kṛtsne jagati ko neha kāmasya vaśago bhavet 04,013.010d@012_0017 hārālaṃkārayogyau tu stanau cobhau suśobhanau 04,013.010d@012_0018 sujātau sahitau lakṣmyā pīnau vṛttau nirantarau 04,013.010d@012_0019 kuḍmalāmburuhākārau tava subhru payodharau 04,013.010d@012_0020 kāmapratodāv iva māṃ tudataś cāruhāsini 04,013.010d@012_0021 valīvibhaṅgacaturaṃ stanabhāravināmitam 04,013.010d@012_0022 karāgrasaṃmitaṃ madhyaṃ tavedaṃ tanumadhyame 04,013.010d@012_0023 dṛṣṭvaiva cāru jaghanaṃ saritpulinasaṃnibham 04,013.010d@012_0024 kāmavyādhir asādhyo mām apy ākrāmati bhāmini 04,013.010d@012_0025 jajvāla cāgnimadano dāvāgnir iva nirdayaḥ 04,013.010d@012_0026 tvatsaṃgamābhisaṃkalpavivṛddho me dahaty ayam 04,013.010d@012_0027 ātmapradānavarṣeṇa saṃgamāmbhodhareṇa ca 04,013.010d@012_0028 śamayasva varārohe jvalantaṃ manmathānalam 04,013.010d@012_0029 maccittonmādanakarā manmathasya śarotkarāḥ 04,013.010d@012_0030 tvatsaṃgamāśāniśitās tīvrāḥ śaśinibhānane 04,013.010d@012_0031 mahyaṃ vidārya hṛdayam idaṃ nirdayavegitāḥ 04,013.010d@012_0032 praviṣṭā hy asitāpāṅgi pracaṇḍāś caṇḍadāruṇāḥ 04,013.010d@012_0033 atyunmādasamārambhāḥ prītyunmādakarā mama 04,013.010d@012_0034 ātmapradānasaṃbhogair mām uddhartum ihārhasi 04,013.010d@012_0035 citramālyāmbaradharā sarvābharaṇabhūṣitā 04,013.010d@012_0036 kāmaṃ prakāmaṃ seva tvaṃ mayā saha vilāsini 04,013.010d@012_0037 nārhasīhāsukhaṃ vastuṃ sukhārhā sukhavarjitā 04,013.010d@012_0038 prāpnuhy anuttamaṃ saukhyaṃ mattas tvaṃ mattagāmini 04,013.010d@012_0039 svādūny amṛtakalpāni peyāni vividhāni ca 04,013.010d@012_0040 pibamānā manojñāni ramamāṇā yathāsukham 04,013.010d@012_0041 bhogopacārān vividhān saubhāgyaṃ cāpy anuttamam 04,013.010d@012_0042 pānaṃ piba mahābhāge bhogaiś cānuttamaiḥ śubhaiḥ 04,013.011a idaṃ ca rūpaṃ prathamaṃ ca te vayo; nirarthakaṃ kevalam adya bhāmini 04,013.011c adhāryamāṇā srag ivottamā yathā; na śobhase sundari śobhanā satī 04,013.012a tyajāmi dārān mama ye purātanā; bhavantu dāsyas tava cāruhāsini 04,013.012c ahaṃ ca te sundari dāsavat sthitaḥ; sadā bhaviṣye vaśago varānane 04,013.012d*0266_001 tvadīyasaundaryaguṇākṛtaṃ mano 04,013.012d*0266_002 nirarthakaṃ sundari janma yat tava 04,013.012d*0267_001 (6a) na tvaṃ purā jātu mayeha dṛṣṭā 04,013.012d*0267_002 (6b) rājño virāṭasya niveśane śubhe 04,013.012d*0267_003 (6c) rūpeṇa me nandayase manas tvaṃ 04,013.012d*0267_004 (7b) sugātri kasyāsi kuto 'si kā vā 04,013.012d*0267_005 (12c) dāsas tavāhaṃ pṛthutāmralocane 04,013.012d*0267_006 (12d) vaśānugo vāraṇakhelagāmini 04,013.012d*0267_007 kandarpavegābhihato 'smy anindite 04,013.012d*0267_008 khago vasanteṣv iva puṣpamūrcchitaḥ 04,013.012d*0267_009 tvam evam ācāraparītadarśanā 04,013.012d*0267_010 (8a) nānyāḥ striyaḥ saṃparicartum arhasi 04,013.012d*0267_011 kiṃ rājaveśmany asitāyatekṣaṇe 04,013.012d*0267_012 karoṣi keśān svayam eva bhāmini 04,013.012d*0267_013 anyā hi nāryas tava karma kuryuḥ 04,013.012d*0267_014 pratītarūpās tava cārunetre 04,013.012d*0267_015 (11c) adhāryamāṇeva janena mañjarī 04,013.012d*0267_016 sugātri kiṃ jīryasi cāruhāsini 04,013.012d*0267_017 (12a) tyajāmi dārān mama ye purātanān 04,013.012d*0267_018 (12cd) bhavāmi dāsaś ca vaśānugaś ca te 04,013.012d*0267_019 sugātri mahyaṃ sukṛtena te śape 04,013.012d*0267_020 yathā mama tvaṃ hṛdaye pratiṣṭhitā 04,013.012d*0267_021 mamānurūpā tvam anindyalocane 04,013.012d*0267_022 svayaṃ tathātmānam ihānucintaya 04,013.012d*0267_023 pratyakṣam etat tava cārudarśane 04,013.012d*0267_024 yathā vayas tulyavapur hi cāvayoḥ 04,013.012d*0267_025 (9a) prabhūtaratnopahitaṃ subhājanaṃ 04,013.012d*0267_026 (9d) parair hi cādyaiva mamottamaṃ gṛham 04,013.012d*0267_027 prāsādamālāgraviśālatoraṇaṃ 04,013.012d*0267_028 kuberaparjanyaniveśanopamam 04,013.012d*0267_029 yad asti tatrāvasathe mad arpaṇaṃ 04,013.012d*0267_030 vasuprabhāvopagataṃ mamāntike 04,013.012d*0267_031 dadāmi tat sarvam adhīralocane 04,013.012d*0267_032 tvam asya sarvasya sugātri bhājanam 04,013.012d*0268_001 prabhūtaśayyāsanapānabhojanaṃ 04,013.012d*0268_002 praviśya tatraiva sukhī ciraṃ vasa 04,013.012d@013_0001 devaṃ prapadye śaraṇaṃ vṛṣadhvajaṃ 04,013.012d@013_0002 trilocanaṃ dakṣamakhapraṇāśanam 04,013.012d@013_0003 haraṃ bhavaṃ sthāṇum umāpatiṃ prabhuṃ 04,013.012d@013_0004 tvayādya me subhru dadātu saṃgamam 04,013.012d@013_0005 tvayā samāgamya tu cārulocane 04,013.012d@013_0006 ṣaḍānanaṃ dvādaśadīptalocane 04,013.012d@013_0007 varaṃ varārhaṃ varadaṃ vareśvaraṃ 04,013.012d@013_0008 vareṇa tuṣṭo varagātri toṣaye 04,013.012d@013_0009 ayaṃ tu rājā parasainyavāraṇaḥ 04,013.012d@013_0010 syālapriyatvān mama cādya bhāmini 04,013.012d@013_0011 kariṣyate kāmam ayaṃ yatheṣṭato 04,013.012d@013_0012 hy anīkakarṇāgradharo 'smi tasya vai 04,013.012d@013_0013 aprāpya tu tvām aham adya śobhane 04,013.012d@013_0014 śriyaṃ samṛddhām iva pāpam ācaran 04,013.012d@013_0015 vrajeyam indrasya niveśanaṃ śubhe 04,013.012d@013_0016 tvayā visṛṣṭo hy apunarbhavāṃ gatim 04,013.012d@013_0017 priyāṃś ca dārān sasutān kulaṃ dhanaṃ 04,013.012d@013_0018 yaśaś ca kīrtir hy atha vāpi jīvitam 04,013.012d@013_0019 tyajāmi sarvaṃ sukṛtaṃ ca yat kṛtaṃ 04,013.012d@013_0020 priye tvadarthaṃ ca jijīviṣāmy aham 04,013.012d@013_0021 apārayantaṃ bata śokam udyataṃ 04,013.012d@013_0022 samudravegopamam āturaṃ bhṛśam 04,013.012d@013_0023 bhajasva mām adya śubhena cetasā 04,013.012d@013_0024 yathā na śuṣye na patāmy acetanaḥ 04,013.012d@013_0025 yathā na gaccheyam ahaṃ yamakṣayaṃ 04,013.012d@013_0026 tathā kuruṣvādya viśālalocane 04,013.012d@013_0027 ahaṃ hi kānte tvadadhīnajīvitas 04,013.012d@013_0028 vaiśaṃpāyanaḥ 04,013.012d@013_0028 tvayā viyukto na ciraṃ jijīviṣe 04,013.012d@013_0029 evam uktānavadyāṅgī kīcakena durātmanā 04,013.012d@013_0030 draupadī tam uvācedaṃ sairandhrīveṣadhāriṇī 04,013.013 draupady uvāca 04,013.013a aprārthanīyām iha māṃ sūtaputrābhimanyase 04,013.013c vihīnavarṇāṃ sairandhrīṃ bībhatsāṃ keśakārikām 04,013.013d*0269_001 etenaiva ca vittena yatnena ca manoramā 04,013.013d*0269_002 śakyā cānyā tvayā prāptuṃ svajātikulavardhinī 04,013.013d*0269_003 sveṣu dāreṣu medhāvī kurute yatnam uttamam 04,013.013d*0269_004 svadāranirato hy āśu naro bhadrāṇi paśyati 04,013.013d*0269_005 paradārarato martyo na ca bhadrāṇi paśyati 04,013.013d*0269_006 na cādharmeṇa lipyeta na cākīrtim avāpnuyāt 04,013.013d*0269_007 svadāre 'bhiratir dharmo mṛtasyāpi na saṃśayaḥ 04,013.013d*0269_008 svajātidārā martyasya iha loke paratra ca 04,013.013d*0269_009 pretakāryāṇi kurvanti nivāpais tarpayanti ca 04,013.013d*0269_010 tad akṣayaṃ ca dharmyaṃ ca svargyam āhur manīṣiṇaḥ 04,013.013d*0269_011 svajātidāre ye putrā jāyante kulapūjitāḥ 04,013.013d*0269_012 te kṣetrajāś ca putrāś ca śrūyante kulavardhanāḥ 04,013.013d*0269_013 tasmāt svadāraniratā bhavanti puruṣāḥ śubhāḥ 04,013.014a paradārāsmi bhadraṃ te na yuktaṃ tvayi sāṃpratam 04,013.014b*0270_001 spraṣṭuṃ draṣṭuṃ ca vā sūta kāmadagdhena cetasā 04,013.014b*0270_002 māṃ hi tvam abhimanvānaḥ sūtaputra naśiṣyasi 04,013.014b*0270_003 āśu cādyaiva na cirāt saputrapaśubāndhavaḥ 04,013.014c dayitāḥ prāṇināṃ dārā dharmaṃ samanucintaya 04,013.015a paradāre na te buddhir jātu kāryā kathaṃ cana 04,013.015c vivarjanaṃ hy akāryāṇām etat satpuruṣavratam 04,013.016a mithyābhigṛdhno hi naraḥ pāpātmā moham āsthitaḥ 04,013.016c ayaśaḥ prāpnuyād ghoraṃ sumahat prāpnuyād bhayam 04,013.016d*0271_001 paradārarateḥ puṃsaḥ saṃtatis tasya naśyati 04,013.016d*0271_002 patanti pitaraś caiva svayaṃ paścāt pataty adhaḥ 04,013.016d@014_0000 vaiśaṃpāyana uvāca 04,013.016d@014_0001 evam uktas tu sairandhryā kīcakaḥ kāmamohitaḥ 04,013.016d@014_0002 jānann api sudurbuddhiḥ paradārābhimarṣaṇe 04,013.016d@014_0003 doṣān bahūn prāṇaharān sarvalokavigarhitān 04,013.016d@014_0004 provācedaṃ sudurbuddhir draupadīm ajitendriyaḥ 04,013.016d@014_0005 nārhasy evaṃ varārohe pratyākhyātuṃ varānane 04,013.016d@014_0006 māṃ manmathasamāviṣṭaṃ tvatkṛte cāruhāsini 04,013.016d@014_0007 pratyākhyāya hi māṃ bhīru vaśagaṃ priyavādinam 04,013.016d@014_0008 nūnaṃ tvam asitāpāṅgi paścāttāpaṃ kariṣyasi 04,013.016d@014_0009 ahaṃ hi subhru rājyasya kṛtsnasyāsya sumadhyame 04,013.016d@014_0010 prabhur vāsayitā caiva vīrye cāpratimaḥ kṣitau 04,013.016d@014_0011 pṛthivyāṃ matsamo nāsti kaś cid anyaḥ pumān iha 04,013.016d@014_0012 rūpayauvanasaubhāgyair bhogaiś cānuttamaiḥ śubhaiḥ 04,013.016d@014_0013 sarvakāmasamṛddheṣu bhogeṣv anupameṣv iha 04,013.016d@014_0014 bhoktavyeṣu ca kalyāṇi kasmād dāsye ratā hy asi 04,013.016d@014_0015 mayā dattam idaṃ rājyaṃ svāminy asmiñ śubhānane 04,013.016d@014_0016 bhajasva māṃ varārohe bhuṅkṣva bhogān anuttamān 04,013.016d@014_0017 evam uktā tu sā sādhvī kīcakenāśubhaṃ vacaḥ 04,013.016d@014_0018 kīcakaṃ pratyuvācedaṃ garhayanty asya tad vacaḥ 04,013.017a mā sūtaputra hṛṣyasva mādya tyakṣyasi jīvitam 04,013.017c durlabhām abhimanvāno māṃ vīrair abhirakṣitām 04,013.017d*0272_001 patiṣyasy avaśas tūrṇaṃ vṛntāt tālaphalaṃ yathā 04,013.017d*0273_001 kāmavegoddhatāṅgena spraṣṭuṃ duṣṭena cetasā 04,013.018a na cāpy ahaṃ tvayā śakyā gandharvāḥ patayo mama 04,013.018a*0274_001 **** **** spraṣṭuṃ duṣṭena cetasā 04,013.018a*0274_002 kāmavegoddhatāṅgena 04,013.018c te tvāṃ nihanyuḥ kupitāḥ sādhv alaṃ mā vyanīnaśaḥ 04,013.018d*0275_001 ko 'yaṃ kaṇṭhe śilāṃ baddhvā tartum icchati sāgaram 04,013.018d*0275_002 kena śakyaṃ viṣaṃ bhoktuṃ cāsyate puruṣādhama 04,013.018d*0276_001 sītārthaṃ hi daśagrīvaṃ yathā rāmaḥ sabāndhavam 04,013.018d*0276_002 patiṣyasi tathā mūrkha pātāle krūradarśane 04,013.018d*0277_001 rāmo hatvā tu muditas tathā tvāṃ patayo mama 04,013.019a aśakyarūpaiḥ puruṣair adhvānaṃ gantum icchasi 04,013.019c yathā niścetano bālaḥ kūlasthaḥ kūlam uttaram 04,013.019e tartum icchati mandātmā tathā tvaṃ kartum icchasi 04,013.020a antarmahīṃ vā yadi vordhvam utpateḥ; samudrapāraṃ yadi vā pradhāvasi 04,013.020c tathāpi teṣāṃ na vimokṣam arhasi; pramāthino devasutā hi me varāḥ 04,013.021a tvaṃ kālarātrīm iva kaś cid āturaḥ; kiṃ māṃ dṛḍhaṃ prārthayase 'dya kīcaka 04,013.021b*0278_001 teṣāṃ priyāṃ prārthayato na te bhuvi 04,013.021b*0278_002 gatvā divaṃ vā śaraṇaṃ bhaviṣyati 04,013.021b*0278_003 na vartate kīcaka te dṛśā śubhaṃ 04,013.021b*0278_004 yā tena saṃjīvanam arthayeta sā 04,013.021b*0279_001 pāpaṃ na vetsi na nayaṃ durātman 04,013.021b*0279_002 durvṛttabuddhe kila kīcakādhama 04,013.021c kiṃ mātur aṅke śayito yathā śiśuś; candraṃ jighṛkṣur iva manyase hi mām 04,013.021d*0280_001 yo mām ajñāya kāmārtaḥ abaddhāni prabhāṣate 04,013.021d*0280_002 aśaktas tu pumāñ śailaṃ na laṅghayitum arhati 04,013.021d*0280_003 patan hi pātālamukhe mahodadhau 04,013.021d*0280_004 (20a) kṣitiṃ praviṣṭo yadi cordhvam utpatet 04,013.021d*0280_005 diśaḥ prapanno girigahvarāṇi vā 04,013.021d*0280_006 guhāṃ praviṣṭo 'ntagato 'pi vā kṣiteḥ 04,013.021d*0280_007 juhvañ japan vā prapatan gires taṭe 04,013.021d*0280_008 hutāśanādityagatiṃ gato 'pi vā 04,013.021d*0280_009 bhāryāvamantā puruṣo mahātmanāṃ 04,013.021d*0280_010 (20c) na jātu mucyeta kathaṃ canāhataḥ 04,013.021d*0280_011 moghaṃ tavedaṃ vacanaṃ bhaviṣyati 04,013.021d*0280_012 pratolanaṃ vā tulayā mahāgireḥ 04,013.021d*0280_013 (21cd) tvaṃ tārakāṇām adhipaṃ yathā śiśur 04,013.021d*0280_014 na māṃ balāt prāpsyasi durlabhāṃ satīm 04,013.021d*0280_015 dārābhimarśī puruṣo mahātmanāṃ 04,013.021d*0280_016 gatvāpi devāñ śaraṇaṃ na vindati 04,013.021d*0280_017 imāṃ matiṃ kīcaka muñca kāmināṃ 04,013.021d*0280_018 mā nīnaśo jīvitam ātmanaḥ priyam 04,013.021d*0280_019 hutāśanaṃ prajvalitaṃ mahāvane 04,013.021d*0280_020 nidāghamadhyānha ivāturaḥ svayam 04,013.021d*0280_021 praveṣṭukāmo 'si vadhāya cātmanaḥ 04,013.021d*0280_022 kulasya sarvasya vināśanāya ca 04,013.021d*0280_023 na devagandharvamaharṣisaṃnidhau 04,013.021d*0280_024 na nāgaloke 'surarākṣasālaye 04,013.021d*0280_025 iha sthitāṃ mām avamatya cetasā 04,013.021d*0280_026 na jīvitārthe śaraṇaṃ tvam āpsyasi 04,013.021d*0281_001 tvaṃ kālarātrīm iva kaś cid āturaḥ 04,013.021d*0281_002 kiṃ mādṛśīṃ prārthayase 'dya kīcaka 04,013.021d*0282_001 tvaṃ kālapāśaṃ pratimucya kaṇṭhe 04,013.021d*0282_002 praveṣṭum icchasy atha duṣpraveśam 04,014.001 vaiśaṃpāyana uvāca 04,014.001a pratyākhyāto rājaputryā sudeṣṇāṃ kīcako 'bravīt 04,014.001b*0283_001 praviśya rājño bhavanaṃ bhaginyā agrataḥ sthitaḥ 04,014.001b*0283_002 so 'bhivīkṣya sukeśāntāṃ sudeṣṇāṃ bhaginīṃ priyām 04,014.001c amaryādena kāmena ghoreṇābhipariplutaḥ 04,014.001d*0284_001 sa tu mūrdhny añjaliṃ kṛtvā bhaginyāś caraṇāv ubhau 04,014.001d*0284_002 saṃmohābhihatas tūrṇaṃ vātoddhūta ivārṇavaḥ 04,014.001d*0284_003 provāca hi suduḥkhārto bhaginīṃ niḥśvasan muhuḥ 04,014.001d*0284_004 avyaktamṛdunā sāmnā śuṣyatā ca punaḥ punaḥ 04,014.002a yathā kaikeyi sairandhryā sameyāṃ tad vidhīyatām 04,014.002b*0285_001 yenopāyena sairandhrī bhajen māṃ gajagāminī 04,014.002c tāṃ sudeṣṇe parīpsasva māhaṃ prāṇān prahāsiṣam 04,014.002d@015_0001 yadīyam anavadyāṅgi na mām adyābhikāṅkṣate 04,014.002d@015_0002 vaiśaṃpāyanaḥ 04,014.002d@015_0002 cetasābhiprapannena gato 'smi yamasādanam 04,014.002d@015_0003 tam uvāca pariṣvajya sudeṣṇā bhrātaraṃ priyam 04,014.002d@015_0004 śaraṇāgateyaṃ suśroṇī mayā dattābhayā ca sā 04,014.002d@015_0005 śubhācārā ca bhadraṃ te naināṃ vaktum ihotsahe 04,014.002d@015_0006 naiṣā śakyā hi cānyena spraṣṭuṃ pāpena cetasā 04,014.002d@015_0007 gandharvāḥ kila pañcaināṃ rakṣanti ramayanti ca 04,014.002d@015_0008 evam eṣā mamācaṣṭa tathā prathamasaṃgame 04,014.002d@015_0009 tathaiva gajanāsorūḥ satyam āha mamāntike 04,014.002d@015_0010 te hi kruddhā mahātmāno nāśayeyur hi jīvitam 04,014.002d@015_0011 rājā caiva samīkṣyaināṃ saṃmohaṃ gatavān iha 04,014.002d@015_0012 mayā ca satyavacanair anunīto mahīpatiḥ 04,014.002d@015_0013 so 'py enām aniśaṃ dṛṣṭvā manasaivābhyanandata 04,014.002d@015_0014 bhayād gandharvamukhyānāṃ jīvitasyopaghātinām 04,014.002d@015_0015 manasāpi tatas tv enāṃ na cintayati pārthivaḥ 04,014.002d@015_0016 te hi kruddhā mahātmāno garuḍānilatejasaḥ 04,014.002d@015_0017 daheyur api lokāṃs trīn yugānteṣv iva bhāskarāḥ 04,014.002d@015_0018 sairandhryā hy etad ākhyātaṃ mama teṣāṃ mahad balam 04,014.002d@015_0019 tava cāham idaṃ guhyaṃ snehād ākhyāmi bandhuvat 04,014.002d@015_0020 mā gamiṣyasi vai kṛcchrāṃ gatiṃ paramadurgamām 04,014.002d@015_0021 balinas te rujaṃ kuryuḥ kulasya ca janasya ca 04,014.002d@015_0022 tasmān nāsyāṃ manaḥ kartuṃ yadi prāṇāḥ priyās tava 04,014.002d@015_0023 mā cintayethā mā gās tvaṃ matpriyaṃ ca yadīcchasi 04,014.002d@015_0024 evam uktas tu duṣṭātmā bhaginīṃ kīcako 'bravīt 04,014.002d@015_0025 gandharvāṇāṃ śataṃ vāpi sahasram ayutāni vā 04,014.002d@015_0026 aham eko haniṣyāmi gandharvān pañca kiṃ punaḥ 04,014.002d@015_0027 na ca tvam abhijānīṣe strīṇāṃ guhyam anuttamam 04,014.002d@015_0028 putraṃ vā kila pautraṃ vā bhrātaraṃ vā manasvinī 04,014.002d@015_0029 rahasīha naraṃ dṛṣṭvā nānāgandhavibhūṣitam 04,014.002d@015_0030 yonir utsvidyate strīṇām asatīnāṃ mayā śrutam 04,014.002d@015_0031 sā tvaṃ dhruvaṃ brūhi caināṃ mama cecchasi jīvitam 04,014.002d@015_0032 evam uktā sudeṣṇā tu śokenābhiprapīḍitā 04,014.002d@015_0033 aho duḥkham aho kṛcchram aho pāpam iti sma ha 04,014.002d@015_0034 prārudad bhṛśaduḥkhārtā vipākaṃ tasya vīkṣya sā 04,014.002d@015_0035 pātāleṣu pataty eṣa vilapan vaḍavāmukhe 04,014.002d@015_0036 tvatkṛte vinaśiṣyanti bhrātaraḥ suhṛdaś ca me 04,014.002d@015_0037 kiṃ nu śakyaṃ mayā kartuṃ yat tvam evam abhiplutaḥ 04,014.002d@015_0038 na ca śreyo 'bhijānīṣe kāmam evānuvartase 04,014.002d@015_0039 dhruvaṃ gatāyus tvaṃ pāpa yad evaṃ kāmamohitaḥ 04,014.002d@015_0040 akartavye hi māṃ pāpe viyunaṅkṣi narādhama 04,014.002d@015_0041 api caitat purā proktaṃ nipuṇair manujottamaiḥ 04,014.002d@015_0042 ekas tu kurute pāpaṃ svajātis tena hanyate 04,014.002d@015_0043 gatas tvaṃ dharmarājasya viṣayaṃ nātra saṃśayaḥ 04,014.002d@015_0044 adūṣakam imaṃ sarvaṃ svajanaṃ ghātayiṣyasi 04,014.002d@015_0045 etat tu me duḥkhataraṃ yenāhaṃ bhrātṛsauhṛdāt 04,014.002d@015_0046 viditārtho kariṣyāmi tuṣṭo bhava kulakṣayāt 04,014.002d@015_0047 gaccha śīghram itas tvaṃ hi svam eva bhavanaṃ śubham 04,014.003a tasya tāṃ bahuśaḥ śrutvā vācaṃ vilapatas tadā 04,014.003c virāṭamahiṣī devī kṛpāṃ cakre manasvinī 04,014.004a svam artham abhisaṃdhāya tasyārtham anucintya ca 04,014.004c udvegaṃ caiva kṛṣṇāyāḥ sudeṣṇā sūtam abravīt 04,014.005a parviṇīṃ tvaṃ samuddiṣya surām annaṃ ca kāraya 04,014.005b*0286_001 kṛte cānne surāyāṃ ca preṣayiṣyasi me punaḥ 04,014.005c tatraināṃ preṣayiṣyāmi surāhārīṃ tavāntikam 04,014.006a tatra saṃpreṣitām enāṃ vijane niravagrahām 04,014.006c sāntvayethā yathākāmaṃ sāntvyamānā ramed yadi 04,014.006d*0287_001 sadyaḥ kṛtam idaṃ sarvaṃ śeṣam atrānucintaya 04,014.007a kīcakas tu gṛhaṃ gatvā bhaginyā vacanāt tadā 04,014.007c surām āhārayām āsa rājārhāṃ suparisrutām 04,014.007d*0288_001 sudeṣṇayaivam uktas tu kīcakaḥ kālacoditaḥ 04,014.007d*0288_002 tvaramāṇaḥ pracakrāma svagṛhaṃ rājaveśmanaḥ 04,014.007d*0288_003 āgamya ca gṛhaṃ ramyaṃ surām annaṃ cakāra ha 04,014.008a ājaurabhraṃ ca subhṛśaṃ bahūṃś coccāvacān mṛgān 04,014.008c kārayām āsa kuśalair annapānaṃ suśobhanam 04,014.009a tasmin kṛte tadā devī kīcakenopamantritā 04,014.009c sudeṣṇā preṣayām āsa sairandhrīṃ kīcakālayam 04,014.009d*0289_001 tvarāvān kālapāśena kaṇṭhe baddhaḥ paśur yathā 04,014.009d*0289_002 nāvabudhyata mūḍhātmā maraṇaṃ samupasthitam 04,014.009d*0289_003 ānītāyāṃ surāyāṃ tu kṛte cānne susaṃskṛte 04,014.009d*0289_004 kīcakaḥ 04,014.009d*0289_004 kīcakaḥ punar āgamya sudeṣṇāṃ vākyam abravīt 04,014.009d*0289_005 madhumāṃsaṃ bahuvidhaṃ bhakṣyāś ca vividhāḥ kṛtāḥ 04,014.009d*0289_006 sudeṣṇe brūhi sairandhrīṃ yathā sā me gṛhaṃ vrajet 04,014.009d*0289_007 kena cit tv adya kāryeṇa tvara śīghraṃ mama priyam 04,014.009d*0289_008 ahaṃ hi śaraṇaṃ devaṃ prapadye vṛṣabhadhvajam 04,014.009d*0289_009 samāgamaṃ me sairandhryā maraṇaṃ vā diśed iti 04,014.009d*0289_009 vaiśaṃpāyanaḥ 04,014.009d*0289_010 sā tam āha viniḥśvasya pratigaccha svakaṃ gṛham 04,014.009d*0289_011 eṣāham api sairandhrīṃ surārthaṃ tūrṇam ādiśam 04,014.009d*0289_012 evam uktas tu pāpātmā kīcakas tvaritaṃ punaḥ 04,014.009d*0289_013 svagṛhaṃ prāviśac chīghraṃ sairandhrīgatamānasaḥ 04,014.009d*0289_014 kīcakaṃ tu gataṃ jñātvā tvaramāṇā gṛhaṃ svakam 04,014.009d*0289_015 sairandhrīṃ tata āhūya sudeṣṇā vākyam abravīt 04,014.010 sudeṣṇovāca 04,014.010a uttiṣṭha gaccha sairandhri kīcakasya niveśanam 04,014.010c pānam ānaya kalyāṇi pipāsā māṃ prabādhate 04,014.010d*0290_000 vaiśaṃpāyanaḥ 04,014.010d*0290_001 sudeṣṇayaivam uktā sā niḥśvasantī nṛpātmajā 04,014.010d*0290_002 abravīc chokasaṃtaptā nāhaṃ tatra vrajāmi vai 04,014.010d*0290_003 sūtaputro hi māṃ bhadre kāmātmā cābhimanyate 04,014.011 draupady uvāca 04,014.011a na gaccheyam ahaṃ tasya rājaputri niveśanam 04,014.011c tvam eva rājñi jānāsi yathā sa nirapatrapaḥ 04,014.012a na cāham anavadyāṅgi tava veśmani bhāmini 04,014.012c kāmavṛttā bhaviṣyāmi patīnāṃ vyabhicāriṇī 04,014.013a tvaṃ caiva devi jānāsi yathā sa samayaḥ kṛtaḥ 04,014.013c praviśantyā mayā pūrvaṃ tava veśmani bhāmini 04,014.014a kīcakaś ca sukeśānte mūḍho madanadarpitaḥ 04,014.014c so 'vamaṃsyati māṃ dṛṣṭvā na yāsye tatra śobhane 04,014.014d*0291_001 kathaṃ nu vai tatra gatāṃ marṣayen mām abāndhavām 04,014.015a santi bahvyas tava preṣyā rājaputri vaśānugāḥ 04,014.015c anyāṃ preṣaya bhadraṃ te sa hi mām avamaṃsyate 04,014.015d*0292_001 kīcakasyālayaṃ devi na yāmi bhayakampitā 04,014.015d*0292_002 vaiśaṃpāyanaḥ 04,014.015d*0292_002 yady asty anyac ca te karma karomy atisuduṣkaram 04,014.015d*0292_003 evam uktā tu pāñcālyā daivayogena kaikayī 04,014.015d*0292_004 tāṃ virāṭasya mahiṣī kruddhā bhūyo 'nvaśāsata 04,014.016 sudeṣṇovāca 04,014.016a naiva tvāṃ jātu hiṃsyāt sa itaḥ saṃpreṣitāṃ mayā 04,014.016b*0293_001 kīcakaṃ tv eva gaccha tvaṃ balātkāreṇa coditā 04,014.016b*0293_002 nāsti me 'nyā tvayā tulyā sā tvaṃ śīghrataraṃ vraja 04,014.016b*0293_003 avaśyaṃ tv eva gantavyaṃ kimarthaṃ māṃ vilambasi 04,014.016b*0293_004 śīghraṃ gaccha tvarasveti matprītivaśam ācara 04,014.016b*0293_005 na hīdṛśo mama bhrātā kiṃ tvaṃ samabhiśaṅkase 04,014.017 vaiśaṃpāyana uvāca 04,014.017*0294_001 uktvā caināṃ balāc caiva viniyujya prabhutvataḥ 04,014.017a ity asyāḥ pradadau kāṃsyaṃ sapidhānaṃ hiraṇmayam 04,014.017b*0295_001 yā sujātā sugandhā ca tām ānaya surām iti 04,014.017c sā śaṅkamānā rudatī daivaṃ śaraṇam īyuṣī 04,014.017e prātiṣṭhata surāhārī kīcakasya niveśanam 04,014.018 draupady uvāca 04,014.018a yathāham anyaṃ pāṇḍubhyo nābhijānāmi kaṃ cana 04,014.018c tena satyena māṃ prāptāṃ kīcako mā vaśe kṛthāḥ 04,014.018d*0296_001 yathāhaṃ pāṇḍuputrebhyaḥ pañcabhyo nānyagāminī 04,014.018d*0296_002 tena satyena māṃ dṛṣṭvā kīcako mā vaśaṃ nayet 04,014.019 vaiśaṃpāyana uvāca 04,014.019*0297_001 akīrtayata suśroṇī dharmaṃ śakraṃ divākaram 04,014.019*0297_002 mārutaṃ cāśvinau devau kuberaṃ varuṇaṃ yamam 04,014.019*0297_003 rudram agniṃ bhagaṃ viṣṇuṃ skandaṃ pūṣaṇam eva ca 04,014.019*0297_004 sāvitrīsahitaṃ caiva brahmāṇaṃ paryakīrtayat 04,014.019*0297_005 ity evaṃ mṛgaśāvākṣī suśroṇī dharmacāriṇī 04,014.019a upātiṣṭhata sā sūryaṃ muhūrtam abalā tataḥ 04,014.019c sa tasyās tanumadhyāyāḥ sarvaṃ sūryo 'vabuddhavān 04,014.020a antarhitaṃ tatas tasyā rakṣo rakṣārtham ādiśat 04,014.020c tac caināṃ nājahāt tatra sarvāvasthāsv aninditām 04,014.020d*0298_001 sā pratasthe sukeśāntā tvaramāṇā punaḥ punaḥ 04,014.020d*0298_002 vilambamānā vivaśā kīcakasya niveśanam 04,014.021a tāṃ mṛgīm iva vitrastāṃ dṛṣṭvā kṛṣṇāṃ samīpagām 04,014.021c udatiṣṭhan mudā sūto nāvaṃ labdhveva pāragaḥ 04,014.021d*0299_001 ślakṣṇaṃ covāca vākyaṃ sa kīcakaḥ kāmamohitaḥ 04,015.001 kīcaka uvāca 04,015.001a svāgataṃ te sukeśānte suvyuṣṭā rajanī mama 04,015.001c svāminī tvam anuprāptā prakuruṣva mama priyam 04,015.001d*0300_001 kuruṣva ca mayi prītiṃ vaśaṃ copānayasva mām 04,015.001d*0300_002 pratigṛhṇīṣva me bhogān tvadartham upakalpitān 04,015.002a suvarṇamālāḥ kambūś ca kuṇḍale parihāṭake 04,015.002b*0301_001 nānāpattanaje śubhre maṇiratnaṃ ca śobhanam 04,015.002c āharantu ca vastrāṇi kauśikāny ajināni ca 04,015.002d*0302_001 pratigṛhṇīṣva bhadraṃ te viharasva yathecchasi 04,015.002d*0302_002 prītyā me kuru padmākṣi prasādaṃ priyadarśane 04,015.003a asti me śayanaṃ śubhraṃ tvadartham upakalpitam 04,015.003c ehi tatra mayā sārdhaṃ pibasva madhumādhavīm 04,015.003d*0303_000 vaiśaṃpāyanaḥ 04,015.003d*0303_001 sa mūḍhaḥ kīcakas tatra prāptāṃ rājīvalocanām 04,015.003d*0303_002 abravīd draupadīṃ dṛṣṭvā durātmā hy ātmasaṃmataḥ 04,015.003d*0303_002 kīcakaḥ 04,015.003d*0303_003 bhajasva māṃ viśālākṣi bhartā te sadṛśo hy aham 04,015.003d*0303_004 vaiśaṃpāyanaḥ 04,015.003d*0303_004 upasarpa varārohe merum arkaprabhā yathā 04,015.003d*0303_005 kīcakenaivam uktā tu pāñcālī varabhāṣiṇī 04,015.003d*0303_006 abravīn na mamācāram īdṛśaṃ vaktum arhasi 04,015.003d*0303_007 nāhaṃ śakyā tvayā spraṣṭuṃ śvapākeneva brāhmaṇī 04,015.003d*0303_008 mā gamiṣyasi durbuddhe gatiṃ durgāntarāntarām 04,015.003d*0303_009 yatra gacchanti bahavaḥ paradārābhimarśakāḥ 04,015.003d*0303_010 narāḥ saṃbhinnamaryādāḥ kīṭavac ca guhāśayāḥ 04,015.004 draupady uvāca 04,015.004a apraiṣīd rājaputrī māṃ surāhārīṃ tavāntikam 04,015.004b*0304_001 tasyai nayiṣye madirāṃ bhaginī tṛṣitā hi te 04,015.004c pānam ānaya me kṣipraṃ pipāsā meti cābravīt 04,015.004d*0305_001 dīyatāṃ me surā śīghraṃ sūtaputra vrajāmy aham 04,015.005 kīcaka uvāca 04,015.005a anyā bhadre nayiṣyanti rājaputryāḥ parisrutam 04,015.005b*0306_001 kiṃ tvaṃ yāsyasi suśroṇi madarthaṃ tvam ihāgatā 04,015.006 vaiśaṃpāyana uvāca 04,015.006a ity enāṃ dakṣiṇe pāṇau sūtaputraḥ parāmṛśat 04,015.006b*0307_000 draupady uvāca 04,015.006b*0307_001 yathaivāhaṃ nābhicare kadā cit 04,015.006b*0307_002 patīn madād vai manasāpi jātu 04,015.006b*0307_003 tenaiva satyena vaśīkṛtaṃ tvāṃ 04,015.006b*0307_004 draṣṭāsmi pāpaṃ parikṛṣyamāṇam 04,015.006b*0307_004 vaiśaṃpāyana uvāca 04,015.006b*0307_005 sa tām anuprekṣya viśālanetrāṃ 04,015.006b*0307_006 jighṛkṣamāṇaḥ paribhartsayantīm 04,015.006b*0307_007 jagrāha tām uttaravastradeśe 04,015.006b*0307_008 sa kīcakas tāṃ sahasākṣipantīm 04,015.006b*0307_009 pragṛhyamāṇā tu mahājavena 04,015.006b*0307_010 muhur viniḥśvasya ca rājaputrī 04,015.006b*0307_011 tayā samākṣiptatanuḥ sa pāpaḥ 04,015.006b*0307_012 papāta śākhīva nikṛttamūlaḥ 04,015.006b*0308_001 cikṣepa taṃ gāḍham amṛṣyamāṇā 04,015.006b*0308_002 pravepamānātiruṣā śubhāṅgī 04,015.006c sā gṛhītā vidhunvānā bhūmāv ākṣipya kīcakam 04,015.006e sabhāṃ śaraṇam ādhāvad yatra rājā yudhiṣṭhiraḥ 04,015.007a tāṃ kīcakaḥ pradhāvantīṃ keśapakṣe parāmṛśat 04,015.007c athaināṃ paśyato rājñaḥ pātayitvā padāvadhīt 04,015.007d*0309_001 sabhāyāṃ paśyato rājño virāṭasya mahātmanaḥ 04,015.007d*0309_002 brāhmaṇānāṃ ca vṛddhānāṃ kṣatriyāṇāṃ ca paśyatām 04,015.007d*0309_003 tasyāḥ pādābhitaptāyā mukhād rudhiram āsravat 04,015.008a tato yo 'sau tadārkeṇa rākṣasaḥ saṃniyojitaḥ 04,015.008c sa kīcakam apovāha vātavegena bhārata 04,015.009a sa papāta tato bhūmau rakṣobalasamāhataḥ 04,015.009c vighūrṇamāno niśceṣṭaś chinnamūla iva drumaḥ 04,015.009d*0310_001 tāṃ dṛṣṭvā tatra te sabhyā hāhābhūtāḥ samantataḥ 04,015.009d*0310_002 na yuktaṃ sūtaputreti kīcaketi ca mānavāḥ 04,015.009d*0310_003 kim iyaṃ vadhyate bālā kṛpaṇā vāpy abāndhavā 04,015.010a tāṃ cāsīnau dadṛśatur bhīmasenayudhiṣṭhirau 04,015.010c amṛṣyamāṇau kṛṣṇāyāḥ kīcakena padā vadham 04,015.010d*0311_001 tāṃ dṛṣṭvā bhīmasenasya krodhād asram avartata 04,015.010d*0312_001 dhūmocchvāsaḥ samabhavan netre cocchritapakṣmaṇī 04,015.010d*0312_002 sasvedā bhrukuṭī cogrā lalāṭe samavartata 04,015.011a tasya bhīmo vadhaprepsuḥ kīcakasya durātmanaḥ 04,015.011c dantair dantāṃs tadā roṣān niṣpipeṣa mahāmanāḥ 04,015.011d*0313_001 hastena mamṛde caiva lalāṭaṃ paravīrahā 04,015.011d*0314_001 bhūyaś ca tvaritaḥ kruddhaḥ sahasotthātum aicchata 04,015.011d*0315_001 niraikṣata drumaṃ dīrghaṃ rājānaṃ cānvavaikṣata 04,015.011d*0315_002 vadham ākāṅkṣamāṇaṃ taṃ kīcakasya durātmanaḥ 04,015.011d*0315_003 ākāreṇaiva bhīmaṃ sa pratyaṣedhad yudhiṣṭhiraḥ 04,015.011d*0315_004 tasya rājā śanaiḥ saṃjñāṃ kurvan kuntīsuto 'naghaḥ 04,015.011d*0315_005 cakāra bhīmasenasya roṣāviṣṭasya dhīmataḥ 04,015.011d*0315_006 kaṅkaḥ 04,015.011d*0315_006 upākhyānaṃ tadā cāha kaṅkanāmā yudhiṣṭhiraḥ 04,015.011d*0315_007 sūda mā sāhasaṃ kārṣīḥ phalito 'yaṃ vanaspatiḥ 04,015.011d*0315_008 nātra śuṣkāṇi kāṣṭhāni sādhanīyāni kāni cit 04,015.011d*0315_009 yadi te dārukṛtyaṃ syān niṣkramya nagarād bahiḥ 04,015.011d*0315_010 samūlaṃ śātayer vṛkṣaṃ śramas te na bhaviṣyati 04,015.011d*0315_011 yasya cārdrasya vṛkṣasya śītāṃ chāyāṃ samāśrayet 04,015.011d*0315_012 na tasya parṇaṃ druhyeta pūrvavṛttam anusmaran 04,015.011d*0315_013 na krodhakālasamayaḥ sūda mā cāpalaṃ kṛthāḥ 04,015.011d*0315_014 apūrṇo 'yaṃ dvipakṣo no nedaṃ balavatāṃ bahu 04,015.012a athāṅguṣṭhenāvamṛdnād aṅguṣṭhaṃ tasya dharmarāṭ 04,015.012c prabodhanabhayād rājan bhīmasya pratyaṣedhayat 04,015.012d*0316_001 triśaṃkor dvādaśāṅgasya caturviṃśatiparvaṇaḥ 04,015.012d*0316_002 yat triṣaṣṭiśatārasya ekāṃśaṃ na kṣamī katham 04,015.012d*0317_001 taṃ mattam iva mātaṅgaṃ vīkṣamāṇaṃ vanaspatim 04,015.012d*0317_002 sa tam āvārayām āsa bhīmasenaṃ yudhiṣṭhiraḥ 04,015.012d*0317_003 ālokayasi kiṃ vṛkṣaṃ sūda dārukṛtena vai 04,015.012d*0317_004 yadi te dārubhiḥ kṛtyaṃ bahir vṛkṣān nigṛhyatām 04,015.012d*0318_000 vaiśaṃpāyanaḥ 04,015.012d*0318_001 bhīmasenas tu tad vākyaṃ śrutvā parapuraṃjayaḥ 04,015.012d*0318_002 sahasotpatitaṃ krodhaṃ nyayacchad dhṛtimān balāt 04,015.012d*0318_003 iṅgitajñaḥ sa tu bhrātus tūṣṇīm āsīd vṛkodaraḥ 04,015.012d*0318_004 bhīmasya ca samārambhaṃ dṛṣṭvā rājñaś ca ceṣṭitam 04,015.012d*0318_005 draupady abhyadhikaṃ kruddhā prārudat sā punaḥ punaḥ 04,015.012d*0318_006 kīcakenānugamanāt kṛtatāmrāyatekṣaṇā 04,015.013a sā sabhādvāram āsādya rudatī matsyam abravīt 04,015.013c avekṣamāṇā suśroṇī patīṃs tān dīnacetasaḥ 04,015.014a ākāram abhirakṣantī pratijñāṃ dharmasaṃhitām 04,015.014c dahyamāneva raudreṇa cakṣuṣā drupadātmajā 04,015.014d*0319_001 idaṃ bruvantī sā devī rājānaṃ ca vaśaṃ nayet 04,015.014d@016_0000 draupadī 04,015.014d@016_0001 prajārakṣaṇaśīlānāṃ rājñāṃ hy amitatejasām 04,015.014d@016_0002 kāryānupālanān nityaṃ dharme satye ca tiṣṭhatām 04,015.014d@016_0003 svaprajāyāṃ prajāyāṃ ca viśeṣaṃ nādhigacchatām 04,015.014d@016_0004 priyeṣv api ca dveṣyeṣu samatvaṃ ye samāśritāḥ 04,015.014d@016_0005 vivādeṣu pravṛtteṣu samakāryānudarśinā 04,015.014d@016_0006 rājñā dharmāsanasthena jitau lokāv ubhāv api 04,015.014d@016_0007 rājan dharmāsanastho 'si rakṣa māṃ tvam anāgasīm 04,015.014d@016_0008 ahaṃ tv anaparādhyantī kīcakena durātmanā 04,015.014d@016_0009 paśyatas te mahārāja hatā pādena dāsivat 04,015.014d@016_0010 tvatsamakṣaṃ naraśreṣṭha niṣpiṣṭā vasudhātale 04,015.014d@016_0011 anāgasīṃ kṛpārhāṃ māṃ striyaṃ tvaṃ paripālaya 04,015.014d@016_0012 rakṣa māṃ kīcakād bhītāṃ dharmaṃ rakṣa nareśvara 04,015.014d@016_0013 matsyādhipa prajā rakṣa pitā putrān ivaurasān 04,015.014d@016_0014 yas tv adharmeṇa kāryāṇi mohād vā kurute nṛpaḥ 04,015.014d@016_0015 acirāt taṃ durātmānaṃ vaśe kurvanti śatravaḥ 04,015.014d@016_0016 matsyānāṃ kulajas tvaṃ hi teṣāṃ satyaṃ parāyaṇam 04,015.014d@016_0017 tvaṃ kilaivaṃvidho jātaḥ kule dharmaparāyaṇe 04,015.014d@016_0018 atas tvāham abhikrande śaraṇārthaṃ narādhipa 04,015.014d@016_0019 trāhi mām adya rājendra kīcakāt pāpapūruṣāt 04,015.014d@016_0020 anāthām iti māṃ jñātvā kīcakaḥ puruṣādhamaḥ 04,015.014d@016_0021 praharaty eva nīcātmā na ca dharmam avekṣate 04,015.014d@016_0022 akāryāṇām anārambhāt kāryāṇām anupālanāt 04,015.014d@016_0023 prajāsu ye suvṛttās te svargam āyānti bhūmipāḥ 04,015.014d@016_0024 kāryākāryaviśeṣajñāḥ kāmakāreṇa pārthivāḥ 04,015.014d@016_0025 prajāsu kilbiṣaṃ kṛtvā narakaṃ yānty adhomukhāḥ 04,015.014d@016_0026 naiva yajñair na vā dānair na guror upasevanāt 04,015.014d@016_0027 prāpnuvanti tathā dharmaṃ yathā kāryānupālanāt 04,015.014d@016_0028 api cedaṃ purā brahmā provācendrāya pṛcchate 04,015.014d@016_0029 dvandvaṃ kāryam akāryaṃ ca lokeṣv āsīt paraṃ yathā 04,015.014d@016_0030 dharmādharmau punar dvandvaṃ viniyuktam athāpi vā 04,015.014d@016_0031 kriyāyām akriyāyāṃ ca prāpaṇe puṇyapāpayoḥ 04,015.014d@016_0032 prajāyāṃ sṛjyamānāyāṃ purā hy etad udāhṛtam 04,015.014d@016_0033 etad vo mānuṣāḥ samyak kāryaṃ dvandvatrayaṃ bhuvi 04,015.014d@016_0034 asmin sunīte durnīte labhate karmajaṃ phalam 04,015.014d@016_0035 kalyāṇakārī kalyāṇaṃ pāpakārī tu pāpakam 04,015.014d@016_0036 tena gacchanti saṃsargaṃ svargāya narakāya vā 04,015.014d@016_0037 evam uktvā paraṃ vākyaṃ visasarja śatakratum 04,015.014d@016_0038 śakro 'py āpṛcchya brahmāṇaṃ devarājyam apālayat 04,015.014d@016_0039 yathoktaṃ devadevena brahmaṇā parameṣṭhinā 04,015.014d@016_0040 vaiśaṃpāyanaḥ 04,015.014d@016_0040 tathā tvam api rājendra kāryākārye sthiro bhava 04,015.014d@016_0041 evaṃ vilapamānāyāṃ pāñcālyāṃ matsyapuṃgavaḥ 04,015.014d@016_0042 aśaktaḥ kīcakaṃ tatra śāsituṃ baladarpitam 04,015.014d@016_0043 virāṭarājaḥ sūtaṃ tu sāntvenaiva nyavārayat 04,015.014d@016_0044 kīcakaṃ matsyarājena kṛtāgasam aninditā 04,015.014d@016_0045 nāparādhānurūpeṇa daṇḍena pratipāditam 04,015.014d@016_0046 pāñcālarājasya sutā dṛṣṭvā surasutopamā 04,015.014d@016_0047 dharmajñā vyavahārāṇāṃ kīcakaṃ kṛtakilbiṣam 04,015.014d@016_0048 punaḥ provāca rājānaṃ smarantī dharmam uttamam 04,015.014d@016_0049 saṃprekṣya ca varārohā sarvāṃs tatra sabhāsadaḥ 04,015.014d@016_0050 virāṭaṃ cāha pāñcālī duḥkhenāviṣṭacetanā 04,015.015 draupady uvāca 04,015.015a yeṣāṃ vairī na svapiti padā bhūmim upaspṛśan 04,015.015c teṣāṃ māṃ māninīṃ bhāryāṃ sūtaputraḥ padāvadhīt 04,015.016a ye dadyur na ca yāceyur brahmaṇyāḥ satyavādinaḥ 04,015.016c teṣāṃ māṃ māninīṃ bhāryāṃ sūtaputraḥ padāvadhīt 04,015.017a yeṣāṃ dundubhinirghoṣo jyāghoṣaḥ śrūyate 'niśam 04,015.017b*0320_001 yeṣāṃ jyātalanirghoṣāt samakampata medinī 04,015.017c teṣāṃ māṃ māninīṃ bhāryāṃ sūtaputraḥ padāvadhīt 04,015.018a ye te tejasvino dāntā balavanto 'bhimāninaḥ 04,015.018c teṣāṃ māṃ māninīṃ bhāryāṃ sūtaputraḥ padāvadhīt 04,015.018d*0321_001 maheṣvāsā raṇe śūrā garvitā mānatatparāḥ 04,015.018d*0322_001 yeṣāṃ nāsti samaḥ kaś cid vīrye satye bale dame 04,015.018d*0322_002 teṣāṃ māṃ dayitāṃ bhāryāṃ sūtaputraḥ padāvadhīt 04,015.018d*0322_003 yeṣāṃ na sadṛśaḥ kaś cid dhanaughair bhuvi mānavaḥ 04,015.018d*0322_004 teṣāṃ māṃ dayitāṃ bhāryāṃ sūtaputraḥ padāvadhīt 04,015.018d*0322_005 tavāgrato viśeṣeṇa prajānāṃ ca hitaiṣiṇaḥ 04,015.018d*0322_006 paśyato nihatā rājaṃs teneha jagatīpate 04,015.019a sarvalokam imaṃ hanyur dharmapāśasitās tu ye 04,015.019c teṣāṃ māṃ māninīṃ bhāryāṃ sūtaputraḥ padāvadhīt 04,015.020a śaraṇaṃ ye prapannānāṃ bhavanti śaraṇārthinām 04,015.020c caranti loke pracchannāḥ kva nu te 'dya mahārathāḥ 04,015.021a kathaṃ te sūtaputreṇa vadhyamānāṃ priyāṃ satīm 04,015.021b*0323_001 dharmavaitaṃsiko nūnaṃ na dharmam api pūjayet 04,015.021b*0323_002 paśyan māṃ marṣayati yo vadhyamānāṃ durātmanā 04,015.021c marṣayanti yathā klībā balavanto 'mitaujasaḥ 04,015.022a kva nu teṣām amarṣaś ca vīryaṃ tejaś ca vartate 04,015.022c na parīpsanti ye bhāryāṃ vadhyamānāṃ durātmanā 04,015.023a mayātra śakyaṃ kiṃ kartuṃ virāṭe dharmadūṣaṇam 04,015.023c yaḥ paśyan māṃ marṣayati vadhyamānām anāgasam 04,015.023d*0324_001 dharmo viddho hy adharmeṇa sabhāṃ yatropatiṣṭhati 04,015.023d*0324_002 na ced viśalyaḥ kriyate sarve viddhāḥ sabhāsadaḥ 04,015.023d*0324_003 yatra dharmo hy adharmeṇa satyaṃ yatrānṛtena ca 04,015.023d*0324_004 hanyate prekṣamāṇānāṃ hatās tatra sabhāsadaḥ 04,015.024a na rājan rājavat kiṃ cit samācarasi kīcake 04,015.024c dasyūnām iva dharmas te na hi saṃsadi śobhate 04,015.025a na kīcakaḥ svadharmastho na ca matsyaḥ kathaṃ cana 04,015.025c sabhāsado 'py adharmajñā ya imaṃ paryupāsate 04,015.025d*0325_001 na dharmaṃ kīcako vetti rājabhṛtyās tathaiva ca 04,015.025d*0325_002 na rājā vinayaṃ brūte amātyāś ca na jānate 04,015.026a nopālabhe tvāṃ nṛpate virāṭa janasaṃsadi 04,015.026b*0326_000 vaiśaṃpāyana uvāca 04,015.026b*0326_001 evaṃvidhair vacobhiḥ sā tadā kṛṣṇāśrulocanā 04,015.026b*0326_002 upālabhata rājānaṃ matsyānāṃ varavarṇinī 04,015.026c nāham etena yuktā vai hantuṃ matsya tavāntike 04,015.026e sabhāsadas tu paśyantu kīcakasya vyatikramam 04,015.026f*0327_001 yat pārthivas tu bhayakṛd viṣayasya loke 04,015.026f*0327_002 yad vai pitāpi jananī nu viṣaṃ dadāti 04,015.026f*0327_003 te te śarīravaruṇo jvalate mahāntaṃ 04,015.026f*0327_004 tat kasya yātu śaraṇaṃ bhayavat sa lokaḥ 04,015.026f*0328_001 virāṭa nṛpate paśya mām anāthām anāgasīm 04,015.026f*0329_001 na sāma phalate duṣṭe duṣṭe daṇḍaḥ prayujyate 04,015.026f*0329_002 adaṇḍyān daṇḍayan rājā daṇḍyāṃś caivāpy adaṇḍayan 04,015.026f*0329_003 sa rājā na bhavel loke rājaśabdasya bhājanam 04,015.026f*0329_004 dīnāndhakṛpaṇānāthapaṅgukubjajaḍādikān 04,015.026f*0329_005 anāthabālavṛddhāṃś ca puruṣān vā striyo 'pi vā 04,015.026f*0329_006 duṣṭacorābhibhūtāṃś ca pālayed avanīpatiḥ 04,015.026f*0329_007 anāthānāṃ ca nāthaḥ syād apitṝṇāṃ pitā nṛpaḥ 04,015.026f*0329_008 mātā bhaved amātṝṇām agurūṇāṃ gurur bhavet 04,015.026f*0329_009 agatīnāṃ gatī rājā nṛṇāṃ rājā parāyaṇam 04,015.026f*0329_010 viśeṣataḥ parair duṣṭaiḥ parāmṛṣṭāṃ narottama 04,015.026f*0329_011 striyaṃ sādhvīm anāthāṃ ca pālayet svasutām iva 04,015.026f*0329_012 tvadgṛhe vasatiṃ rājann etāvatkālaparyayam 04,015.026f*0329_013 adhikāṃ tvatsutāyāś ca paśya māṃ kīcakāhatām 04,015.027 virāṭa uvāca 04,015.027a parokṣaṃ nābhijānāmi vigrahaṃ yuvayor aham 04,015.027c arthatattvam avijñāya kiṃ nu syāt kuśalaṃ mama 04,015.028 vaiśaṃpāyana uvāca 04,015.028*0330_001 tasyās tat kṛpaṇaṃ śrutvā sairandhryāḥ paridevitam 04,015.028a tatas tu sabhyā vijñāya kṛṣṇāṃ bhūyo 'bhyapūjayan 04,015.028c sādhu sādhv iti cāpy āhuḥ kīcakaṃ ca vyagarhayan 04,015.028d*0331_001 ke cit kṛṣṇāṃ praśaṃsanti ke cin nindanti kīcakam 04,015.028d*0331_002 ke cin nindanti rājānaṃ ke cid devīṃ ca te narāḥ 04,015.029 sabhyā ūcuḥ 04,015.029a yasyeyaṃ cārusarvāṅgī bhāryā syād āyatekṣaṇā 04,015.029c paro lābhaś ca tasya syān na sa śocet kadā cana 04,015.029d*0332_001 na hīdṛśī manuṣyeṣu sulabhā varavarṇinī 04,015.029d*0332_002 nārī sarvānavadyāṅgī devīṃ manyāmahe vayam 04,015.029d*0333_001 yasyā gātraṃ śubhaṃ pīnaṃ mukhaṃ jayati paṅkajam 04,015.029d*0333_002 gatir haṃsaṃ smitaṃ kundaṃ saiṣā nārhati padvadham 04,015.029d*0333_003 dvātriṃśad daśanā yasyāḥ śvetā māṃsanibandhanāḥ 04,015.029d*0333_004 snigdhāś ca mṛdavaḥ keśāḥ saiṣā nārhati padvadham 04,015.029d*0333_005 padmaṃ cakraṃ dhvajaṃ śaṅkhaṃ prāsādo makaras tathā 04,015.029d*0333_006 yasyāḥ pāṇitale santi saiṣā nārhati padvadham 04,015.029d*0333_007 āvartāḥ khalu catvāraḥ sarve caiva pradakṣiṇāḥ 04,015.029d*0333_008 samaṃ gātraṃ śubhaṃ snigdhaṃ yasyā nārhati padvadham 04,015.029d*0333_009 acchidrahastapādā ca acchidradaśanā ca yā 04,015.029d*0333_010 kanyā kamalapatrākṣī katham arhati padvadham 04,015.029d*0333_011 seyaṃ lakṣaṇasaṃpannā pūrṇacandranibhānanā 04,015.029d*0333_012 surūpiṇī suvadanā neyaṃ yogyā padā vadham 04,015.029d*0333_013 devadevīva subhagā śakradevīva śobhanā 04,015.029d*0333_014 apsarā iva saurūpyān neyaṃ yogyā padā vadham 04,015.030 vaiśaṃpāyana uvāca 04,015.030a evaṃ saṃpūjayaṃs tatra kṛṣṇāṃ prekṣya sabhāsadaḥ 04,015.030c yudhiṣṭhirasya kopāt tu lalāṭe sveda āsajat 04,015.031a athābravīd rājaputrīṃ kauravyo mahiṣīṃ priyām 04,015.031b*0334_001 kṛṣṇāṃ tatra nṛpābhyāśe parivrājakarūpadhṛk 04,015.031c gaccha sairandhri mātra sthāḥ sudeṣṇāyā niveśanam 04,015.031d*0335_001 rājā hy ayaṃ dharmaśīlo virāṭaḥ paralokabhīḥ 04,015.031d*0335_002 yatas tvāṃ na paritrāti satye dharmavrate sthitaḥ 04,015.032a bhartāram anurudhyantyaḥ kliśyante vīrapatnayaḥ 04,015.032c śuśrūṣayā kliśyamānāḥ patilokaṃ jayanty uta 04,015.033a manye na kālaṃ krodhasya paśyanti patayas tava 04,015.033c tena tvāṃ nābhidhāvanti gandharvāḥ sūryavarcasaḥ 04,015.033d@017_0001 śrūyatāṃ te sukeśānte mokṣadharmāśrayāḥ kathāḥ 04,015.033d@017_0002 yathā dharmaḥ kulastrīṇāṃ dṛṣṭo dharmānurodhanāt 04,015.033d@017_0003 nāsti yajñaḥ striyaḥ kaś cin na śrāddhaṃ nāpy upoṣaṇam 04,015.033d@017_0004 yā tu bhartari śuśrūṣā sā svargāyābhijāyate 04,015.033d@017_0005 pitā rakṣati kaumāre bhartā rakṣati yauvane 04,015.033d@017_0006 putras tu sthavirībhāve na strī svātantryam arhati 04,015.033d@017_0007 anurudhyamānā bhartāraṃ dṛśyante vīrapatnayaḥ 04,015.033d@017_0008 śuśrūṣayā kliśyamānāḥ patilokaṃ jayanty uta 04,015.033d@017_0009 bhartṝn prati tathā patnyo na krudhyanti kadā cana 04,015.033d@017_0010 bahubhiś ca parikleśair avijñātāś ca śatrubhiḥ 04,015.033d@017_0011 ananyabhāvaśuśrūṣāḥ patilokaṃ jayanty uta 04,015.033d@017_0012 na krodhakālaṃ niyataṃ paśyanti patayas tava 04,015.033d@017_0013 na kruddhān pratiyāyād vai patīṃs te vṛtrahā api 04,015.033d@017_0014 tena tvāṃ nābhidhāvanti gandharvāḥ kāmarūpiṇaḥ 04,015.033d@017_0015 yadi te samayaḥ kaś cit kṛto hy āyatalocane 04,015.033d@017_0016 taṃ smarasva kṣamāśīle kṣamā dharmo hy anuttamaḥ 04,015.033d@017_0017 kṣamā dharmaḥ kṣamā satyaṃ kṣamā dānaṃ kṣamā tapaḥ 04,015.033d@017_0018 dvyaṃśino dvādaśāṅgasya caturviṃśatiparvaṇaḥ 04,015.033d@017_0019 vaiśaṃpāyanaḥ 04,015.033d@017_0019 kas triṣaṣṭiśatārasya māsonasyākṣamī bhavet 04,015.033d@017_0020 ity evam ukte tiṣṭhantīṃ punar evāha dharmarāṭ 04,015.034a akālajñāsi sairandhri śailūṣīva vidhāvasi 04,015.034b*0336_000 vaiśaṃpāyanaḥ 04,015.034b*0336_001 evam uktā tu sā bhadrā samudvīkṣyābravīd idam 04,015.034c vighnaṃ karoṣi matsyānāṃ dīvyatāṃ rājasaṃsadi 04,015.034e gaccha sairandhri gandharvāḥ kariṣyanti tava priyam 04,015.034f*0337_001 vyapaneṣyanti te duḥkhaṃ yena te vipriyaṃ kṛtam 04,015.035 draupady uvāca 04,015.035a atīva teṣāṃ ghṛṇinām arthe 'haṃ dharmacāriṇī 04,015.035c tasya tasyeha te vadhyā yeṣāṃ jyeṣṭho 'kṣadevitā 04,015.036 vaiśaṃpāyana uvāca 04,015.036a ity uktvā prādravat kṛṣṇā sudeṣṇāyā niveśanam 04,015.036c keśān muktvā tu suśroṇī saṃrambhāl lohitekṣaṇā 04,015.037a śuśubhe vadanaṃ tasyā rudantyā virataṃ tadā 04,015.037c meghalekhāvinirmuktaṃ divīva śaśimaṇḍalam 04,015.037d*0338_000 vaiśaṃpāyanaḥ 04,015.037d*0338_001 evam uktvā varārohā parimṛjyānanaṃ śubham 04,015.037d*0338_002 keśān pramuktān saṃyamya rudhireṇa samukṣitān 04,015.037d*0338_003 pāṃsukuṇṭhitasarvāṅgī gajarājavadhūr iva 04,015.037d*0338_004 pratasthe nāganāsorūr bhartur ājñāya śāsanam 04,015.037d*0338_005 vimuktā mṛgaśāvākṣī nirantarapayodharā 04,015.037d*0338_006 prabhā nakṣatrarājasya kālameghair ivāvṛtā 04,015.037d*0338_007 yasyā hy arthe pāṇḍaveyās tyajeyur api jīvitam 04,015.037d*0338_008 tāṃ te dṛṣṭvā tathā kṛṣṇāṃ kṣamiṇo dharmacāriṇaḥ 04,015.037d*0338_009 samayaṃ nātivartante velām iva mahodadhiḥ 04,015.037d*0338_010 sā praviśya pravepantī sudeṣṇāyā niveśanam 04,015.037d*0338_011 rudantī cārusarvāṅgī tasyās tasthāv athāgrataḥ 04,015.037d*0338_012 tām uvāca virāṭasya mahiṣī śāṭhyam āsthitā 04,015.038 sudeṣṇovāca 04,015.038*0339_001 kim idaṃ padmasaṃkāśaṃ sudantoṣṭhākṣināsikam 04,015.038*0339_002 rudantyā avasṛṣṭāsraṃ pūrṇendusamavarcasam 04,015.038*0339_003 bāṣpoṣṇaṃ kṛṣṇatārābhyām atyarthaṃ ruciraprabham 04,015.038*0339_004 nayanābhyām ajihmābhyāṃ mukhaṃ te muñcate jalam 04,015.038a kas tvāvadhīd varārohe kasmād rodiṣi śobhane 04,015.038b*0340_001 ko viprayujyate dāraiḥ saputrapaśubāndhavaiḥ 04,015.038c kasyādya na sukhaṃ bhadre kena te vipriyaṃ kṛtam 04,015.038d*0341_001 vaiśaṃpāyanaḥ 04,015.038d*0341_001 brūhi kiṃ te priyaṃ kurmi kaṃ tyaje ghātayāmi vā 04,015.038d*0341_002 tāṃ niḥśvasyābravīt kṛṣṇā jānantī nāma pṛcchasi 04,015.038d*0341_003 bhrātre tvaṃ mām anupreṣya kim evaṃ tvaṃ vikatthase 04,015.039 draupady uvāca 04,015.039a kīcako māvadhīt tatra surāhārīṃ gatāṃ tava 04,015.039c sabhāyāṃ paśyato rājño yathaiva vijane tathā 04,015.040 sudeṣṇovāca 04,015.040a ghātayāmi sukeśānte kīcakaṃ yadi manyase 04,015.040b*0342_001 bhrātā yady eṣa me vyaktaṃ yonito dharmacāriṇīm 04,015.040c yo 'sau tvāṃ kāmasaṃmatto durlabhām abhimanyate 04,015.041 draupady uvāca 04,015.041a anye vai taṃ vadhiṣyanti yeṣām āgaḥ karoti saḥ 04,015.041c manye cādyaiva suvyaktaṃ paralokaṃ gamiṣyati 04,015.041d@019_0000 janamejayaḥ 04,015.041d@019_0001 aho duḥkhataraṃ prāptā kīcakena samāhatā 04,015.041d@019_0002 pativratā mahābhāgā draupadī yoṣitāṃ varā 04,015.041d@019_0003 duḥśalāṃ mānayantī yā bhartṝṇāṃ bhaginīṃ śubhām 04,015.041d@019_0004 nāśapat sindhurājaṃ sā balātkāreṇa vāhitā 04,015.041d@019_0005 kimartham iha saṃprāptā kīcakena durātmanā 04,015.041d@019_0006 nāśapat taṃ mahābhāgā kṛṣṇā pādena tāḍitā 04,015.041d@019_0007 tejorāśir iyaṃ devī dharmajñā satyavādinī 04,015.041d@019_0008 keśapakṣe parāmṛṣṭā marṣayiṣyaty aśaktavat 04,015.041d@019_0009 naitat kāraṇam alpaṃ hi śrotukāmo 'smi sattama 04,015.041d@019_0010 kṛṣṇāyās tu parikleśān mano me dūyate bhṛśam 04,015.041d@019_0011 kasya vaṃśe samudbhūtaḥ sa ca durlalito mune 04,015.041d@019_0012 balonmattaḥ kathaṃ cāsīt syālo mātsyasya kīcakaḥ 04,015.041d@019_0013 dṛṣṭvāpi tāṃ priyāṃ bhāryāṃ sūtaputreṇa tāḍitām 04,015.041d@019_0014 vaiśaṃpāyanaḥ 04,015.041d@019_0014 naiva cukṣubhire vīrāḥ kim akurvanta taṃ prati 04,015.041d@019_0015 tvadukto 'yam anupraśnaḥ kurūṇāṃ kīrtivardhana 04,015.041d@019_0016 etat sarvaṃ yathā vakṣye vistareṇeha pārthiva 04,015.041d@019_0017 brāhmaṇyāṃ kṣatriyāj jātaḥ sūto bhavati pārthiva 04,015.041d@019_0018 prātilomyena jātānāṃ sa hy eko dvija eva tu 04,015.041d@019_0019 rathakāram itīmaṃ hi kriyāyuktaṃ dvijanmanām 04,015.041d@019_0020 kṣatriyād avaro vaiśyād viśiṣṭam iti cakṣate 04,015.041d@019_0021 saha sūtena saṃbandhaḥ kṛtaḥ pūrvaṃ narādhipaiḥ 04,015.041d@019_0022 tena tu prātilomyena rājaśabdo na labhyate 04,015.041d@019_0023 teṣāṃ tu sūtaviṣayaḥ sūtānāṃ nāmataḥ kṛtaḥ 04,015.041d@019_0024 upajīvyaṃ ca yat kṣatraṃ labdhaṃ sūtena yat purā 04,015.041d@019_0025 sūtānām adhipo rājā kekayo nāma viśrutaḥ 04,015.041d@019_0026 rājakanyāsamudbhūtaḥ sārathye 'nupamo 'bhavat 04,015.041d@019_0027 putrās tasya kuruśreṣṭha mālavyāṃ jajñire tadā 04,015.041d@019_0028 kīcakā iti vikhyātā śataṃ ṣaṭ caiva bhārata 04,015.041d@019_0029 teṣām āsīd balaśreṣṭhaḥ kīcakaḥ sarvajit prabho 04,015.041d@019_0030 agrajo balasaṃmattas tenāsīt sūtaṣaṭśatam 04,015.041d@019_0031 mālavyā eva kauravya tatra hy avarajābhavat 04,015.041d@019_0032 tasyāṃ kekayarājñas tu sudeṣṇā duhitābhavat 04,015.041d@019_0033 tāṃ virāṭasya mātsyasya kekayaḥ pradadau mudā 04,015.041d@019_0034 surathāyāṃ mṛtāyāṃ tu kausalyāṃ śvetamātari 04,015.041d@019_0035 śvete vinaṣṭe śaṅkhe ca gate mātulaveśmani 04,015.041d@019_0036 sudeṣṇāṃ mahiṣīṃ labdhvā rājā duḥkham apānudat 04,015.041d@019_0037 uttarāṃ cottarāṃ caiva virāṭāt pṛthivīpate 04,015.041d@019_0038 sudeṣṇā suṣuve devī kaikeyī kulavṛddhaye 04,015.041d@019_0039 mātṛṣvasṛsutāṃ rājan kīcakas tām aninditām 04,015.041d@019_0040 sadā paricaran prītyā virāṭe nyavasat sukhī 04,015.041d@019_0041 bhrātaraś cāsya vikrāntāḥ sarve ca tam anuvratāḥ 04,015.041d@019_0042 virāṭasyaiva saṃhṛṣṭā balaṃ kośaṃ ca vardhayan 04,015.041d@019_0043 kāleyā nāma daiteyāḥ prāyaśo bhuvi viśrutāḥ 04,015.041d@019_0044 jajñire kīcakā rājan bāṇo jyeṣṭhas tato 'bhavat 04,015.041d@019_0045 sa hi sarvāstrasaṃpanno balavān bhīmavikramaḥ 04,015.041d@019_0046 kīcako naṣṭamaryādo babhūva bhayado nṛṇām 04,015.041d@019_0047 taṃ prāpya balasaṃmattaṃ virāṭaḥ pṛthivīpatiḥ 04,015.041d@019_0048 jigāya sarvāṃś ca ripūn yathendro dānavān purā 04,015.041d@019_0049 mekhalāṃś ca trigartāṃś ca daśārṇāṃś ca kaśerukān 04,015.041d@019_0050 mālavān yavanāṃś caiva pulindān kāśikosalān 04,015.041d@019_0051 aṅgān vaṅgān kaliṅgāṃś ca taṅgaṇān parataṅgaṇān 04,015.041d@019_0052 karadāṃś ca niṣiddhāṃś ca śivān macchillikāṃs tathā 04,015.041d@019_0053 anye ca bahavaḥ śūrā nānājanapadeśvarāḥ 04,015.041d@019_0054 kīcakena raṇe bhagnā vyadravanta diśo daśa 04,015.041d@019_0055 tam evaṃ vīryasaṃpannaṃ nānāyutasamaṃ bale 04,015.041d@019_0056 virāṭas tatra senāyāś cakāra patim ātmanaḥ 04,015.041d@019_0057 virāṭabhrātaraś caiva daśa dāśarathopamāḥ 04,015.041d@019_0058 te cainān anvavartanta kīcakān balavattarān 04,015.041d@019_0059 evaṃvidhabalo bhīmaḥ kīcakās te ca tadvidhāḥ 04,015.041d@019_0060 rājñaḥ syālā mahātmāno virāṭasya hitaiṣiṇaḥ 04,015.041d@019_0061 etat te kathitaṃ sarvaṃ kīcakasya parākramam 04,015.041d@019_0062 draupadī na śaśāpainaṃ yasmāt tad gadataḥ śṛṇu 04,015.041d@019_0063 vikṣaranti tapaḥ krodhād ṛṣayo na śapanti ca 04,015.041d@019_0064 jānantī tad yathātattvaṃ draupadī na śaśāpa tam 04,015.041d@019_0065 kṣamā dharmaḥ kṣamā dānaṃ kṣamā yajñaḥ kṣamā yaśaḥ 04,015.041d@019_0066 kṣamā satyaṃ kṣamā śīlaṃ kṣamā kīrtiḥ kṣamā param 04,015.041d@019_0067 kṣamā puṇyaṃ kṣamā tīrthaṃ kṣamā sarvam iti śrutiḥ 04,015.041d@019_0068 kṣamāvatām ayaṃ lokaḥ paraś caiva kṣamāvatām 04,015.041d@019_0069 etat sarvaṃ vijānantī sā kṣamām anvapadyata 04,015.041d@019_0070 bhartṝṇāṃ matam ājñāya kṣamiṇāṃ dharmacāriṇām 04,015.041d@019_0071 nāśapat taṃ viśālākṣī satī śaktāpi bhārata 04,015.041d@019_0072 pāṇḍavāś cāpi te sarve draupadīṃ prekṣya duḥkhitām 04,015.041d@019_0073 krodhāgninā vyadahyanta tadā lajjāvyapekṣayā 04,015.041d@019_0074 atha bhīmo mahābāhuḥ sūdayiṣyaṃs tu kīcakam 04,015.041d@019_0075 vārito dharmaputreṇa velayeva mahodadhiḥ 04,015.041d@019_0076 saṃdhārya manasā roṣaṃ divārātraṃ viniḥśvasan 04,015.041d@019_0077 mahānase tadā kṛcchrāt suṣvāpa rajanīṃ ca tām 04,015.041d@018_0001 bhrātuḥ prayaccha tvaritā jīvaśrāddhaṃ tam adya vai 04,015.041d@018_0002 sudṛṣṭaṃ kuru caivenaṃ nāsūn manye dhariṣyati 04,015.041d@018_0003 teṣāṃ hi mama bhartṝṇāṃ pañcānāṃ dharmacāriṇām 04,015.041d@018_0004 eko durmarṣaṇo 'tyarthaṃ bale cāpratimo bhuvi 04,015.041d@018_0005 nirmanuṣyam imaṃ lokaṃ kuryāt kruddho niśām imām 04,015.041d@018_0006 na ca saṃkrudhyate tāvad gandharvaḥ kāmarūpadhṛk 04,015.041d@018_0007 nūnaṃ jñāsyati yāvad vai mamaitat pādaghātanam 04,015.041d@018_0008 tatkṣaṇāt kīcakaḥ pāpaḥ saputrabhrātṛbāndhavaḥ 04,015.041d@018_0009 vinaśiṣyati duṣṭātmā yathā duṣkṛtakarmakṛt 04,015.041d@018_0010 api caitat purā proktaṃ nipuṇair manujottamaiḥ 04,015.041d@018_0011 ekas tu kurute pāpaṃ kālapāśavaśaṃ gataḥ 04,015.041d@018_0012 nīco hy ātmāparādhena kulaṃ yena vinaśyati 04,015.041d@018_0013 sudeṣṇām evam uktvā tu sairandhrī duḥkhamohitā 04,015.041d@018_0014 kīcakasya vadhārthāya vratadīkṣām upāgamat 04,015.041d@018_0015 abhyarthitā ca nārībhir mānitā ca sudeṣṇayā 04,015.041d@018_0016 na ca snāti na cāśnāti pāṃsūn na parimārjati 04,015.041d@018_0017 rudhiraklinnavasanā babhūva mṛditekṣaṇā 04,015.041d@018_0018 tāṃ tathā śokasaṃtaptāṃ dṛṣṭvā praruruduḥ striyaḥ 04,015.041d@018_0019 kīcakasya vadhaṃ sarvā manobhiś cāśaśaṃsire 04,016.001 vaiśaṃpāyana uvāca 04,016.001a sā hatā sūtaputreṇa rājaputrī samajvalat 04,016.001c vadhaṃ kṛṣṇā parīpsantī senāvāhasya bhāminī 04,016.001e jagāmāvāsam evātha tadā sā drupadātmajā 04,016.002a kṛtvā śaucaṃ yathānyāyaṃ kṛṣṇā vai tanumadhyamā 04,016.002c gātrāṇi vāsasī caiva prakṣālya salilena sā 04,016.003a cintayām āsa rudatī tasya duḥkhasya nirṇayam 04,016.003c kiṃ karomi kva gacchāmi kathaṃ kāryaṃ bhaven mama 04,016.004a ity evaṃ cintayitvā sā bhīmaṃ vai manasāgamat 04,016.004c nānyaḥ kartā ṛte bhīmān mamādya manasaḥ priyam 04,016.005a tata utthāya rātrau sā vihāya śayanaṃ svakam 04,016.005c prādravan nātham icchantī kṛṣṇā nāthavatī satī 04,016.005d*0343_001 bhavanaṃ bhīmasenasya kṣipram āyatalocanā 04,016.005e duḥkhena mahatā yuktā mānasena manasvinī 04,016.006a sā vai mahānase prāpya bhīmasenaṃ śucismitā 04,016.006c sarvaśveteva māheyī vane jātā trihāyanī 04,016.006d*0344_001 upātiṣṭhata pāñcālī bhīmaṃ kauravyam acyutam 04,016.006d*0344_002 mṛgarṣabhaṃ yathā dṛptaṃ gandhinī vananirjhare 04,016.006e upātiṣṭhata pāñcālī vāśiteva mahāgajam 04,016.007a sā lateva mahāśālaṃ phullaṃ gomatitīrajam 04,016.007b*0345_001 pariṣvajata pāñcālī madhyamaṃ pāṇḍunandanam 04,016.007c bāhubhyāṃ parirabhyainaṃ prābodhayad aninditā 04,016.007e siṃhaṃ suptaṃ vane durge mṛgarājavadhūr iva 04,016.007f*0346_001 bhīmasenam upāśliṣyad dhastinīva mahāgajam 04,016.007f*0347_001 parispṛśya ca pāṇibhyāṃ patiṃ suptam abodhayat 04,016.007f*0347_002 śrīr ivānyā mahotsāhaṃ suptaṃ viṣṇum ivārṇave 04,016.007f*0347_003 kṣaumāvadāte śayane śayānam ṛṣabhekṣaṇam 04,016.007f*0347_004 yathā śacī devarājaṃ rudrāṇī śaṃkaraṃ yathā 04,016.007f*0347_005 brahmāṇam iva sāvitrī yathā ṣaṣṭhī guhaṃ yathā 04,016.007f*0347_006 diśāgajasamākāraṃ gajaṃ gajavadhūr iva 04,016.007f*0347_007 bhīmaṃ prābodhayat kāntā lakṣmīr dāmodaraṃ yathā 04,016.007f*0348_001 devagarbhasamābhāsaṃ priyaṃ priyamudā priyā 04,016.008a vīṇeva madhurābhāṣā gāndhāraṃ sādhu mūrcchitā 04,016.008c abhyabhāṣata pāñcālī bhīmasenam aninditā 04,016.009a uttiṣṭhottiṣṭha kiṃ śeṣe bhīmasena yathā mṛtaḥ 04,016.009c nāmṛtasya hi pāpīyān bhāryām ālabhya jīvati 04,016.010a tasmiñ jīvati pāpiṣṭhe senāvāhe mama dviṣi 04,016.010c tat karma kṛtavaty adya kathaṃ nidrāṃ niṣevase 04,016.010d*0349_000 vaiśaṃpāyana uvāca 04,016.010d*0349_001 evam uktvātha tāṃ śālāṃ praviveśa manasvinī 04,016.010d*0349_002 yasyāṃ bhīmas tadā śete mṛgarāja iva śvasan 04,016.010d*0349_003 tasyā rūpeṇa sā śālā bhīmasya ca mahātmanaḥ 04,016.010d*0349_004 saṃmūrchiteva kauravya prajajvāla ca tejasā 04,016.010d*0350_000 vaiśaṃpāyanaḥ 04,016.010d*0350_001 sukhasuptaś ca taṃ śabdaṃ niśamya sa vṛkodaraḥ 04,016.010d*0350_002 saṃveditaḥ kuruśreṣṭhas totrair iva mahāgajaḥ 04,016.011a sa saṃprahāya śayanaṃ rājaputryā prabodhitaḥ 04,016.011c upātiṣṭhata meghābhaḥ paryaṅke sopasaṃgrahe 04,016.011d*0351_001 upaviśya ca durdharṣaḥ pāñcālakulavardhinīm 04,016.012a athābravīd rājaputrīṃ kauravyo mahiṣīṃ priyām 04,016.012c kenāsy arthena saṃprāptā tvariteva mamāntikam 04,016.013a na te prakṛtimān varṇaḥ kṛśā pāṇḍuś ca lakṣyase 04,016.013b*0352_001 prakāśaṃ yadi vā guhyaṃ sarvam ākhyātum arhasi 04,016.013c ācakṣva pariśeṣeṇa sarvaṃ vidyām ahaṃ yathā 04,016.014a sukhaṃ vā yadi vā duḥkhaṃ dveṣyaṃ vā yadi vā priyam 04,016.014c yathāvat sarvam ācakṣva śrutvā jñāsyāmi yat param 04,016.015a aham eva hi te kṛṣṇe viśvāsyaḥ sarvakarmasu 04,016.015c aham āpatsu cāpi tvāṃ mokṣayāmi punaḥ punaḥ 04,016.016a śīghram uktvā yathākāmaṃ yat te kāryaṃ vivakṣitam 04,016.016c gaccha vai śayanāyaiva purā nānyo 'vabudhyate 04,016.016d*0353_000 vaiśaṃpāyanaḥ 04,016.016d*0353_001 sā lajjamānā bhītā ca adhomukhamukhī tataḥ 04,016.016d*0353_002 novāca kiṃ cid vacanaṃ bāṣpadūṣitalocanā 04,016.016d*0353_003 athābravīd bhīmaparākramo balī 04,016.016d*0353_004 vṛkodaraḥ pāṇḍavamukhyasaṃmataḥ 04,016.016d*0353_005 prabrūhi kiṃ te karavāṇi sundari 04,016.016d*0353_006 priyaṃ priye vāraṇakhelagāmini 04,017.001 draupady uvāca 04,017.001a aśocyaṃ nu kutas tasyā yasyā bhartā yudhiṣṭhiraḥ 04,017.001c jānan sarvāṇi duḥkhāni kiṃ māṃ tvaṃ paripṛcchasi 04,017.002a yan māṃ dāsīpravādena prātikāmī tadānayat 04,017.002c sabhāyāṃ pārṣado madhye tan māṃ dahati bhārata 04,017.002d*0354_001 vikṛṣṭā hāstinapure sabhāyāṃ rājasaṃsadi 04,017.002d*0354_002 duḥśāsanena keśānte parāmṛṣṭā rajasvalā 04,017.002d*0354_003 kṣatriyais tatra karṇādyair dṛṣṭā duryodhanena ca 04,017.002d*0354_004 śvaśurābhyāṃ ca bhīṣmeṇa vidureṇa ca dhīmatā 04,017.002d*0354_005 droṇena ca mahābāho kṛpeṇa ca paraṃtapa 04,017.002d*0354_006 sāhaṃ śvaśurayor madhye bhartṛmadhye ca pāṇḍava 04,017.002d*0354_007 keśe gṛhītvaiva sabhāṃ nītā jīvati vai tvayi 04,017.002d*0355_001 vipramuktā tataś cāhaṃ nave rājyād vanaṃ gatā 04,017.002d*0355_002 sāhaṃ vane durvasatiṃ vasantī cādhvakarśitā 04,017.002d*0355_003 jaṭāsuraparikleśāt prāptāpi sumahad bhayam 04,017.003a pārthivasya sutā nāma kā nu jīveta mādṛśī 04,017.003c anubhūya bhṛśaṃ duḥkham anyatra draupadīṃ prabho 04,017.004a vanavāsagatāyāś ca saindhavena durātmanā 04,017.004c parāmarśaṃ dvitīyaṃ ca soḍhum utsahate nu kā 04,017.004d*0356_001 padbhyāṃ paryacaraṃ cāhaṃ deśān viṣamasaṃsthitān 04,017.004d*0356_002 durgāñ śvāpadasaṃkīrṇāṃs tvayi jīvati pāṇḍava 04,017.004d*0356_003 tato 'haṃ dvādaśe varṣe vanyamūlaphalāśanā 04,017.004d*0356_004 idaṃ puram anuprāptā sudeṣṇāparicārikā 04,017.004d*0356_005 parastriyam upātiṣṭhe satyadharmapathe sthitā 04,017.004d*0356_006 gośīrṣakaṃ padmakaṃ ca hariśyāmaṃ ca candanam 04,017.004d*0356_007 nityaṃ piṃṣe virāṭasya tvayi jīvati pāṇḍava 04,017.004d*0356_008 sāhaṃ bahūni duḥkhāni gaṇayāmi na te kṛte 04,017.005a matsyarājñaḥ samakṣaṃ ca tasya dhūrtasya paśyataḥ 04,017.005c kīcakena padā spṛṣṭā kā nu jīveta mādṛśī 04,017.006a evaṃ bahuvidhaiḥ kleśaiḥ kliśyamānāṃ ca bhārata 04,017.006c na māṃ jānāsi kaunteya kiṃ phalaṃ jīvitena me 04,017.006d*0357_001 drupadasya sutā cāhaṃ dhṛṣṭadyumnasya cānujā 04,017.006d*0357_002 agnikuṇḍāt samudbhūtā norvyāṃ jātu carāmi bhoḥ 04,017.006d*0357_003 kīcakaṃ cen na hanyās tvaṃ śilāṃ baddhvā jale mriye 04,017.006d*0357_004 viṣam āloḍya pāsyāmi pravekṣyāmy athavānalam 04,017.006d*0357_005 ātmānaṃ nāśayiṣyāmi vṛkṣam āruhya vā pate 04,017.006d*0357_006 śastreṇāṅgaṃ ca bhetsyāmi kiṃ phalaṃ jīvitena me 04,017.007a yo 'yaṃ rājño virāṭasya kīcako nāma bhārata 04,017.007c senānīḥ puruṣavyāghra syālaḥ paramadurmatiḥ 04,017.008a sa māṃ sairandhriveṣeṇa vasantīṃ rājaveśmani 04,017.008c nityam evāha duṣṭātmā bhāryā mama bhaveti vai 04,017.009a tenopamantryamāṇāyā vadhārheṇa sapatnahan 04,017.009c kāleneva phalaṃ pakvaṃ hṛdayaṃ me vidīryate 04,017.009d*0358_001 śaraṇaṃ bhava kaunteya mā saṃgaccha yudhiṣṭhiram 04,017.009d*0358_002 nirudyogaṃ nirāmarṣaṃ nirvīryam arimardana 04,017.009d*0358_003 mā sma sīmantinī kā cij janayet putram īdṛśam 04,017.009d*0358_004 vijānāmi tavāmarṣaṃ balaṃ vīryaṃ ca pāṇḍava 04,017.009d*0358_005 tato 'haṃ paridevāmi cāgratas te mahābala 04,017.009d*0358_006 yathā yūthapatir mattaḥ kuñjaraḥ ṣāṣṭihāyanaḥ 04,017.009d*0358_007 bhūmau nipatitaṃ bilvaṃ padbhyām ākramya pīḍayet 04,017.009d*0358_008 tathaiva ca śiras tasya nipātya dharaṇītale 04,017.009d*0358_009 vāmena puruṣavyāghra marda pādena pāṇḍava 04,017.009d*0358_010 sa ced udyantam ādityaṃ prātar utthāya paśyati 04,017.009d*0358_011 kīcakaḥ śarvarīṃ vyuṣṭāṃ nāhaṃ jīvitum utsahe 04,017.009d*0358_012 śāpito 'si mama prāṇaiḥ sukṛtenārjunena ca 04,017.009d*0358_013 yudhiṣṭhirasya pādābhyāṃ yamayor jīvitena ca 04,017.009d*0358_014 yat kīcakavadhaṃ nādya pratijñāsyasi bhārata 04,017.010a bhrātaraṃ ca vigarhasva jyeṣṭhaṃ durdyūtadevinam 04,017.010c yasyāsmi karmaṇā prāptā duḥkham etad anantakam 04,017.010d*0359_001 eṣāṃ mukhyatamo jyeṣṭho bhavet tu kulapāṃsanaḥ 04,017.010d*0359_002 bhrātaraṃ tvaram anvīyus te 'pi śālīnabuddhayaḥ 04,017.011a ko hi rājyaṃ parityajya sarvasvaṃ cātmanā saha 04,017.011c pravrajyāyaiva dīvyeta vinā durdyūtadevinam 04,017.012a yadi niṣkasahasreṇa yac cānyat sāravad dhanam 04,017.012c sāyaṃprātar adeviṣyad api saṃvatsarān bahūn 04,017.013a rukmaṃ hiraṇyaṃ vāsāṃsi yānaṃ yugyam ajāvikam 04,017.013c aśvāśvatarasaṃghāṃś ca na jātu kṣayam āvahet 04,017.014a so 'yaṃ dyūtapravādena śriyā pratyavaropitaḥ 04,017.014c tūṣṇīm āste yathā mūḍhaḥ svāni karmāṇi cintayan 04,017.015a daśa nāgasahasrāṇi padmināṃ hemamālinām 04,017.015c yaṃ yāntam anuyāntīha so 'yaṃ dyūtena jīvati 04,017.016a tathā śatasahasrāṇi nṛṇām amitatejasām 04,017.016c upāsate mahārājam indraprasthe yudhiṣṭhiram 04,017.017a śataṃ dāsīsahasrāṇi yasya nityaṃ mahānase 04,017.017c pātrīhastaṃ divārātram atithīn bhojayanty uta 04,017.018a eṣa niṣkasahasrāṇi pradāya dadatāṃ varaḥ 04,017.018c dyūtajena hy anarthena mahatā samupāvṛtaḥ 04,017.019a enaṃ hi svarasaṃpannā bahavaḥ sūtamāgadhāḥ 04,017.019c sāyaṃprātar upātiṣṭhan sumṛṣṭamaṇikuṇḍalāḥ 04,017.019d@020_0001 sahasraṃ vālakhilyānāṃ sahasram udavāsinām 04,017.019d@020_0002 sahasram aśmakuṭṭānāṃ sahasraṃ vāyubhojinām 04,017.019d@020_0003 sahasraṃ bhuvi patnīnāṃ sahasraṃ brahmacāriṇām 04,017.019d@020_0004 sahasraṃ vānaprasthānāṃ sahasraṃ gṛhamedhinām 04,017.019d@020_0005 haṃsāḥ paramahaṃsāś ca yoginaś ca dvijātayaḥ 04,017.019d@020_0006 kuṭīcakāḥ parivrājo ye cānye vanacāriṇaḥ 04,017.019d@020_0007 nityaṃ bhaktātmakāś caiva bahavaś cordhvaretasaḥ 04,017.019d@020_0008 caturvedavido viprāḥ śikṣāmīmāṃsayoḥ sthirāḥ 04,017.019d@020_0009 padakramaparā viprāḥ sāmādhyayanikāś ca ye 04,017.020a sahasram ṛṣayo yasya nityam āsan sabhāsadaḥ 04,017.020c tapaḥśrutopasaṃpannāḥ sarvakāmair upasthitāḥ 04,017.020d*0360_001 aṣṭāśītisahasrāṇi snātakā gṛhamedhinaḥ 04,017.020d*0360_002 triṃśadd āsīka ekaiko yān bibharti yudhiṣṭhiraḥ 04,017.020d*0360_003 apratigrāhiṇāṃ caiva yatīnām ūrdhvaretasām 04,017.020d*0360_004 daśa cāpi sahasrāṇi so 'yam āste nareśvaraḥ 04,017.020d*0360_005 ānṛśaṃsyam anukrośaṃ saṃvibhāgas tathaiva ca 04,017.020d*0360_006 yasminn etāni sarvāṇi so 'yam āste nareśvaraḥ 04,017.021a andhān vṛddhāṃs tathānāthān sarvān rāṣṭreṣu durgatān 04,017.021c bibharty avimanā nityam ānṛśaṃsyād yudhiṣṭhiraḥ 04,017.021d*0361_001 dhṛtimān satyavikramaḥ 04,017.021d*0361_002 saṃvibhāgamanā nityaṃ 04,017.022a sa eṣa nirayaṃ prāpto matsyasya paricārakaḥ 04,017.022c sabhāyāṃ devitā rājñaḥ kaṅko brūte yudhiṣṭhiraḥ 04,017.023a indraprasthe nivasataḥ samaye yasya pārthivāḥ 04,017.023c āsan balibhṛtaḥ sarve so 'dyānyair bhṛtim icchati 04,017.024a pārthivāḥ pṛthivīpālā yasyāsan vaśavartinaḥ 04,017.024c sa vaśe vivaśo rājā pareṣām adya vartate 04,017.025a pratāpya pṛthivīṃ sarvāṃ raśmivān iva tejasā 04,017.025c so 'yaṃ rājño virāṭasya sabhāstāro yudhiṣṭhiraḥ 04,017.026a yam upāsanta rājānaḥ sabhāyām ṛṣibhiḥ saha 04,017.026c tam upāsīnam adyānyaṃ paśya pāṇḍava pāṇḍavam 04,017.026d*0362_001 sadasyaṃ samupāsīnaṃ parasya priyavādinam 04,017.026d*0362_002 dṛṣṭvā yudhiṣṭhiraṃ śoko na viśet kam asaṃśayam 04,017.027a atadarhaṃ mahāprājñaṃ jīvitārthe 'bhisaṃśritam 04,017.027c dṛṣṭvā kasya na duḥkhaṃ syād dharmātmānaṃ yudhiṣṭhiram 04,017.028a upāste sma sabhāyāṃ yaṃ kṛtsnā vīra vasuṃdharā 04,017.028c tam upāsīnam adyānyaṃ paśya bhārata bhāratam 04,017.029a evaṃ bahuvidhair duḥkhaiḥ pīḍyamānām anāthavat 04,017.029c śokasāgaramadhyasthāṃ kiṃ māṃ bhīma na paśyasi 04,018.001 draupady uvāca 04,018.001a idaṃ tu me mahad duḥkhaṃ yat pravakṣyāmi bhārata 04,018.001c na me 'bhyasūyā kartavyā duḥkhād etad bravīmy aham 04,018.001d*0363_001 sūdakarmaṇi bhīma tvam asame bharatarṣabha 04,018.001d*0363_002 bruvan ballavajātīyaḥ kasya śokaṃ na vardhayeḥ 04,018.001d*0363_003 sūpakāraṃ virāṭasya ballavaṃ tvāṃ vidur janāḥ 04,018.001d*0363_004 preṣyatvaṃ samanuprāptaṃ tato duḥkhataraṃ nu kim 04,018.001d*0363_005 yadā mahānase siddhe virāṭam upatiṣṭhasi 04,018.001d*0363_006 bruvāṇo ballavaḥ sūdas tadā sīdati me manaḥ 04,018.001d*0363_007 yadā prahṛṣṭaḥ samrāṭ tvāṃ saṃyodhayati kuñjaraiḥ 04,018.001d*0363_008 hasanty antaḥpure nāryo mama tūdvijate manaḥ 04,018.001d*0363a_001 sarveṣāṃ balināṃ śreṣṭhas tvaṃ ca bhīma mahābalaḥ 04,018.002a śārdūlair mahiṣaiḥ siṃhair āgāre yudhyase yadā 04,018.002c kaikeyyāḥ prekṣamāṇāyās tadā me kaśmalo bhavet 04,018.002d*0364_001 tata utthāya kaikeyī sarvās tāḥ pratyabhāṣata 04,018.003a prekṣāsamutthitā cāpi kaikeyī tāḥ striyo vadet 04,018.003c prekṣya mām anavadyāṅgī kaśmalopahatām iva 04,018.004a snehāt saṃvāsajān manye sūdam eṣā śucismitā 04,018.004b*0365_001 ekāntārpitabhāvena ballavaṃ cāruhāsinī 04,018.004b*0366_001 tasmāc chocati bhāvena duṣkaraṃ cāruhāsinī 04,018.004b*0366_002 yudhyamānaṃ mṛgair vyāghrair nūnaṃ ca samabudhya tam 04,018.004b*0366_003 sauhārdād agatatrāsād yasmāt samanuśocati 04,018.004c yodhyamānaṃ mahāvīryair imaṃ samanuśocati 04,018.005a kalyāṇarūpā sairandhrī ballavaś cātisundaraḥ 04,018.005c strīṇāṃ ca cittaṃ durjñeyaṃ yuktarūpau ca me matau 04,018.006a sairandhrī priyasaṃvāsān nityaṃ karuṇavedinī 04,018.006c asmin rājakule cemau tulyakālanivāsinau 04,018.007a iti bruvāṇā vākyāni sā māṃ nityam avedayat 04,018.007c krudhyantīṃ māṃ ca saṃprekṣya samaśaṅkata māṃ tvayi 04,018.008a tasyāṃ tathā bruvatyāṃ tu duḥkhaṃ māṃ mahad āviśat 04,018.008b*0367_001 tvayy evaṃ nirayaṃ prāpte bhīme bhīmaparākrame 04,018.008b*0368_001 novāca kiṃ cid vacanaṃ saṃrambhād raktalocanaḥ 04,018.008b*0368_002 jñātvā tu ruṣitaṃ bhīmaṃ draupadī punar abravīt 04,018.008c śoke yaudhiṣṭhire magnā nāhaṃ jīvitum utsahe 04,018.009a yaḥ sadevān manuṣyāṃś ca sarpāṃś caikaratho 'jayat 04,018.009c so 'yaṃ rājño virāṭasya kanyānāṃ nartako yuvā 04,018.009d*0369_001 yasya jyātalanirghoṣāt samakampata medinī 04,018.009d*0369_002 so 'dya pārtho virāṭasya kanyānāṃ nartako yuvā 04,018.010a yo 'tarpayad ameyātmā khāṇḍave jātavedasam 04,018.010c so 'ntaḥpuragataḥ pārthaḥ kūpe 'gnir iva saṃvṛtaḥ 04,018.011a yasmād bhayam amitrāṇāṃ sadaiva puruṣarṣabhāt 04,018.011c sa lokaparibhūtena veṣeṇāste dhanaṃjayaḥ 04,018.011d*0370_001 yasya jyākṣepakaṭhinau bāhū parighasaṃnibhau 04,018.011d*0370_002 sa śaṅkhaparipūrṇābhyāṃ śocann āste dhanaṃjayaḥ 04,018.012a yasya jyātalanirghoṣāt samakampanta śatravaḥ 04,018.012b*0371_001 ṣaṇḍarūpaṃ vahantaṃ taṃ gītaṃ nṛttaṃ ca lambanam 04,018.012b*0371_002 kurvantam arjunaṃ dṛṣṭvā na me svāsthyaṃ mano vrajet 04,018.012c striyo gītasvanaṃ tasya muditāḥ paryupāsate 04,018.013a kirīṭaṃ sūryasaṃkāśaṃ yasya mūrdhani śobhate 04,018.013c veṇīvikṛtakeśāntaḥ so 'yam adya dhanaṃjayaḥ 04,018.014a yasminn astrāṇi divyāni samastāni mahātmani 04,018.014c ādhāraḥ sarvavidyānāṃ sa dhārayati kuṇḍale 04,018.015a yaṃ sma rājasahasrāṇi tejasāpratimāni vai 04,018.015c samare nātivartante velām iva mahārṇavaḥ 04,018.016a so 'yaṃ rājño virāṭasya kanyānāṃ nartako yuvā 04,018.016c āste veṣapraticchannaḥ kanyānāṃ paricārakaḥ 04,018.017a yasya sma rathaghoṣeṇa samakampata medinī 04,018.017b*0372_001 āpatantaṃ raṇe dṛṣṭvā śātravā yānti saṃbhramam 04,018.017b*0373_001 evaṃvidham imaṃ śrutvā kuntyāḥ śoko bhaviṣyati 04,018.017c saparvatavanā bhīma sahasthāvarajaṅgamā 04,018.018a yasmiñ jāte mahābhāge kuntyāḥ śoko vyanaśyata 04,018.018c sa śocayati mām adya bhīmasena tavānujaḥ 04,018.019a bhūṣitaṃ tam alaṃkāraiḥ kuṇḍalaiḥ parihāṭakaiḥ 04,018.019c kambupāṇinam āyāntaṃ dṛṣṭvā sīdati me manaḥ 04,018.020a taṃ veṇīkṛtakeśāntaṃ bhīmadhanvānam arjunam 04,018.020c kanyāparivṛtaṃ dṛṣṭvā bhīma sīdati me manaḥ 04,018.020d*0374_001 yasya nāsti samo vīrye kaś cid urvyāṃ dhanurdharaḥ 04,018.020d*0374_002 so 'dya kanyāparivṛto gāyann āste dhanaṃjayaḥ 04,018.020d*0374_003 dharme śaurye ca satye ca jīvalokasya saṃmatam 04,018.020d*0374_004 strīveṣavikṛtaṃ pārthaṃ dṛṣṭvā sīdati me manaḥ 04,018.020d*0375_001 yaḥ svarāṣṭraṃ samāsādya sāditogrārir astravit 04,018.020d*0375_002 bibhrac chauryaṃ paraṃ tiṣṭhet svasenām abhiharṣayan 04,018.021a yadā hy enaṃ parivṛtaṃ kanyābhir devarūpiṇam 04,018.021c prabhinnam iva mātaṅgaṃ parikīrṇaṃ kareṇubhiḥ 04,018.022a matsyam arthapatiṃ pārthaṃ virāṭaṃ samupasthitam 04,018.022b*0376_001 saṃdṛśyemaṃ manas tv āsīd duḥkhe paramake tadā 04,018.022c paśyāmi tūryamadhyasthaṃ diśo naśyanti me tadā 04,018.023a nūnam āryā na jānāti kṛcchraṃ prāptaṃ dhanaṃjayam 04,018.023b*0377_001 anarhaveṣapracchannaṃ bhasmacchannam ivānalam 04,018.023c ajātaśatruṃ kauravyaṃ magnaṃ durdyūtadevinam 04,018.023d*0378_001 aindravāruṇavāyavyabrāhmāgneyaiś ca vaiṣṇavaiḥ 04,018.023d*0378_002 agnīn saṃtarpayan pārthaḥ sarvāṃś caikaratho 'jayat 04,018.023d*0378_003 divyair astrair acintyātmā sarvaśatrunibarhaṇaḥ 04,018.023d*0378_004 divyaṃ gāndharvam astraṃ ca vāyavyam atha vaiṣṇavam 04,018.023d*0378_005 brāhmaṃ pāśupataṃ caiva sthāṇukarṇaṃ ca darśayan 04,018.023d*0378_006 paulomān kālakeyāṃś ca indraśatrūn mahāsurān 04,018.023d*0378_007 nivātakavacaiḥ sārdhaṃ ghorān ekaratho 'jayat 04,018.023d*0378_008 so 'ntaḥpuragataḥ pārthaḥ kūpe 'gnir iva saṃvṛtaḥ 04,018.023d*0378_009 kanyāpuragataṃ dṛṣṭvā goṣṭheṣv iva maharṣabham 04,018.023d*0378_010 strīveṣavikṛtaṃ pārthaṃ kuntīṃ gacchati me manaḥ 04,018.024a tathā dṛṣṭvā yavīyāṃsaṃ sahadevaṃ yudhāṃ patim 04,018.024c goṣu goveṣam āyāntaṃ pāṇḍubhūtāsmi bhārata 04,018.025a sahadevasya vṛttāni cintayantī punaḥ punaḥ 04,018.025b*0379_001 na nidrām abhigacchāmi bhīmasena kuto ratim 04,018.025b*0380_001 yuvānam ṛṣabhaṃ rājñāṃ sarvaśāstraviśāradam 04,018.025b*0380_002 dṛṣṭvā gopālaveṣaṃ taṃ bhṛśaṃ muhyati me manaḥ 04,018.025c na vindāmi mahābāho sahadevasya duṣkṛtam 04,018.025e yasminn evaṃvidhaṃ duḥkhaṃ prāpnuyāt satyavikramaḥ 04,018.026a dūyāmi bharataśreṣṭha dṛṣṭvā te bhrātaraṃ priyam 04,018.026c goṣu govṛṣasaṃkāśaṃ matsyenābhiniveśitam 04,018.027a saṃrabdhaṃ raktanepathyaṃ gopālānāṃ purogamam 04,018.027c virāṭam abhinandantam atha me bhavati jvaraḥ 04,018.028a sahadevaṃ hi me vīraṃ nityam āryā praśaṃsati 04,018.028b*0381_001 tvayā sadaiva rakṣyo 'yaṃ kṛṣṇe madvākyagauravāt 04,018.028b*0381_002 kathaṃ mayā vihīno hi vane duḥkhaṃ nivatsyati 04,018.028c mahābhijanasaṃpanno vṛttavāñ śīlavān iti 04,018.029a hrīniṣedho madhuravāg dhārmikaś ca priyaś ca me 04,018.029c sa te 'raṇyeṣu boddhavyo yājñaseni kṣapāsv api 04,018.029d*0382_001 sukumāraś ca śūraś ca rājānaṃ cāpy anuvrataḥ 04,018.029d*0382_002 jyeṣṭhāpacāyinam imaṃ svayaṃ pāñcāli bhojayeḥ 04,018.029d*0382_003 ity uvāca hi māṃ kuntī rudatī putragṛddhinī 04,018.029d*0382_004 pravrajantaṃ mahāraṇyaṃ taṃ pariṣvajya tiṣṭhatī 04,018.030a taṃ dṛṣṭvā vyāpṛtaṃ goṣu vatsacarmakṣapāśayam 04,018.030b*0383_001 taṃ dṛṣṭvā goṣu gopālaveṣam āsthāya viṣṭhitam 04,018.030c sahadevaṃ yudhāṃ śreṣṭhaṃ kiṃ nu jīvāmi pāṇḍava 04,018.031a yas tribhir nityasaṃpanno rūpeṇāstreṇa medhayā 04,018.031c so 'śvabandho virāṭasya paśya kālasya paryayam 04,018.031d*0384_001 rājakanyāś ca veśyāś ca viśāṃ duhitaraś ca yāḥ 04,018.031d*0384_002 sarvāḥ sārayutā nāryo dāmagranthivaśaṃ gatāḥ 04,018.032a abhyakīryanta vṛndāni dāmagranthim udīkṣatām 04,018.032c vinayantaṃ javenāśvān mahārājasya paśyataḥ 04,018.033a apaśyam enaṃ śrīmantaṃ matsyaṃ bhrājiṣṇum uttamam 04,018.033c virāṭam upatiṣṭhantaṃ darśayantaṃ ca vājinaḥ 04,018.034a kiṃ nu māṃ manyase pārtha sukhiteti paraṃtapa 04,018.034c evaṃ duḥkhaśatāviṣṭā yudhiṣṭhiranimittataḥ 04,018.034d*0385_001 apaśyam eva śrīmantaṃ virāṭasya puraḥsaram 04,018.035a ataḥ prativiśiṣṭāni duḥkhāny anyāni bhārata 04,018.035c vartante mayi kaunteya vakṣyāmi śṛṇu tāny api 04,018.036a yuṣmāsu dhriyamāṇeṣu duḥkhāni vividhāny uta 04,018.036c śoṣayanti śarīraṃ me kiṃ nu duḥkham ataḥ param 04,018.036d*0386_001 ekabhartā tu yā nārī sā duḥkhenaiva vartate 04,018.036d*0386_002 pañca me patayaḥ santi mama duḥkham anantakam 04,019.001 draupady uvāca 04,019.001a ahaṃ sairandhriveṣeṇa carantī rājaveśmani 04,019.001c śaucadāsmi sudeṣṇāyā akṣadhūrtasya kāraṇāt 04,019.002a vikriyāṃ paśya me tīvrāṃ rājaputryāḥ paraṃtapa 04,019.002c āse kālam upāsīnā sarvaṃ duḥkhaṃ kilārtavat 04,019.003a anityā kila martyānām arthasiddhir jayājayau 04,019.003c iti kṛtvā pratīkṣāmi bhartṝṇām udayaṃ punaḥ 04,019.003d*0387_001 cakravat kila martyānām arthāś ca vyasanāni ca 04,019.004a ya eva hetur bhavati puruṣasya jayāvahaḥ 04,019.004c parājaye ca hetuḥ sa iti ca pratipālaye 04,019.004d*0388_001 kiṃ māṃ na pratijānīṣe bhīmasena mṛtām iva 04,019.004d*0389_001 parābhavanimittāni tathaivācarate naraḥ 04,019.005a dattvā yācanti puruṣā hatvā vadhyanti cāpare 04,019.005c pātayitvā ca pātyante parair iti ca me śrutam 04,019.006a na daivasyātibhāro 'sti na daivasyātivartanam 04,019.006c iti cāpy āgamaṃ bhūyo daivasya pratipālaye 04,019.007a sthitaṃ pūrvaṃ jalaṃ yatra punas tatraiva tiṣṭhati 04,019.007c iti paryāyam icchantī pratīkṣāmy udayaṃ punaḥ 04,019.008a daivena kila yasyārthaḥ sunīto 'pi vipadyate 04,019.008c daivasya cāgame yatnas tena kāryo vijānatā 04,019.009a yat tu me vacanasyāsya kathitasya prayojanam 04,019.009c pṛccha māṃ duḥkhitāṃ tat tvam apṛṣṭā vā bravīmi te 04,019.010a mahiṣī pāṇḍuputrāṇāṃ duhitā drupadasya ca 04,019.010c imām avasthāṃ saṃprāptā kā mad anyā jijīviṣet 04,019.011a kurūn paribhavan sarvān pāñcālān api bhārata 04,019.011c pāṇḍaveyāṃś ca saṃprāpto mama kleśo hy ariṃdama 04,019.012a bhrātṛbhiḥ śvaśuraiḥ putrair bahubhiḥ paravīrahan 04,019.012c evaṃ samuditā nārī kā nv anyā duḥkhitā bhavet 04,019.013a nūnaṃ hi bālayā dhātur mayā vai vipriyaṃ kṛtam 04,019.013c yasya prasādād durnītaṃ prāptāsmi bharatarṣabha 04,019.014a varṇāvakāśam api me paśya pāṇḍava yādṛśam 04,019.014c yādṛśo me na tatrāsīd duḥkhe paramake tadā 04,019.015a tvam eva bhīma jānīṣe yan me pārtha sukhaṃ purā 04,019.015c sāhaṃ dāsatvam āpannā na śāntim avaśā labhe 04,019.015d*0390_001 kā prītir jīvitenādya mamānena vṛkodara 04,019.016a nādaivikam idaṃ manye yatra pārtho dhanaṃjayaḥ 04,019.016c bhīmadhanvā mahābāhur āste śānta ivānalaḥ 04,019.017a aśakyā vedituṃ pārtha prāṇināṃ vai gatir naraiḥ 04,019.017c vinipātam imaṃ manye yuṣmākam avicintitam 04,019.018a yasyā mama mukhaprekṣā yūyam indrasamāḥ sadā 04,019.018c sā prekṣe mukham anyāsām avarāṇāṃ varā satī 04,019.019a paśya pāṇḍava me 'vasthāṃ yathā nārhāmi vai tathā 04,019.019c yuṣmāsu dhriyamāṇeṣu paśya kālasya paryayam 04,019.020a yasyāḥ sāgaraparyantā pṛthivī vaśavartinī 04,019.020c āsīt sādya sudeṣṇāyā bhītāhaṃ vaśavartinī 04,019.021a yasyāḥ puraḥsarā āsan pṛṣṭhataś cānugāminaḥ 04,019.021c sāham adya sudeṣṇāyāḥ puraḥ paścāc ca gāminī 04,019.021e idaṃ tu duḥkhaṃ kaunteya mamāsahyaṃ nibodha tat 04,019.022a yā na jātu svayaṃ piṃṣe gātrodvartanam ātmanaḥ 04,019.022c anyatra kuntyā bhadraṃ te sādya piṃṣāmi candanam 04,019.022e paśya kaunteya pāṇī me naivaṃ yau bhavataḥ purā 04,019.023 vaiśaṃpāyana uvāca 04,019.023a ity asya darśayām āsa kiṇabaddhau karāv ubhau 04,019.024 draupady uvāca 04,019.024a bibhemi kuntyā yā nāhaṃ yuṣmākaṃ vā kadā cana 04,019.024c sādyāgrato virāṭasya bhītā tiṣṭhāmi kiṃkarī 04,019.024d*0391_001 tadāgrato virāṭasya kiṃkarīva sthitā hy aham 04,019.025a kiṃ nu vakṣyati samrāṇ māṃ varṇakaḥ sukṛto na vā 04,019.025c nānyapiṣṭaṃ hi matsyasya candanaṃ kila rocate 04,019.026 vaiśaṃpāyana uvāca 04,019.026a sā kīrtayantī duḥkhāni bhīmasenasya bhāminī 04,019.026c ruroda śanakaiḥ kṛṣṇā bhīmasenam udīkṣatī 04,019.027a sā bāṣpakalayā vācā niḥśvasantī punaḥ punaḥ 04,019.027c hṛdayaṃ bhīmasenasya ghaṭṭayantīdam abravīt 04,019.027d*0392_001 idaṃ tu samupālambhaṃ tvatto rājā yudhiṣṭhiraḥ 04,019.027d*0392_002 śṛṇuyād yadi kalyāṇi kṛtsnaṃ jahyāt sa jīvitam 04,019.027d*0392_003 dhanaṃjayo 'pi suśroṇi yamau cāpi śucismite 04,019.027d*0392_004 ruroda śanakaiḥ kṛṣṇā punar vākyam abhāṣata 04,019.028a nālpaṃ kṛtaṃ mayā bhīma devānāṃ kilbiṣaṃ purā 04,019.028c abhāgyā yat tu jīvāmi martavye sati pāṇḍava 04,019.028d*0393_001 kīcakaṃ cen na hanyās tvaṃ svātmānaṃ nāśayāmy aham 04,019.028d*0393_002 viṣam āloḍya pāsyāmi pravekṣyāmy athavānalam 04,019.028d*0393_003 abhāgyāham apuṇyāhaṃ nityaduḥkhā ca viklavā 04,019.028d*0393_004 pāpena pātitāyāś ca kiṃ phalaṃ jīvitena me 04,019.029a tatas tasyāḥ karau śūnau kiṇabaddhau vṛkodaraḥ 04,019.029c mukham ānīya vepantyā ruroda paravīrahā 04,019.030a tau gṛhītvā ca kaunteyo bāṣpam utsṛjya vīryavān 04,019.030c tataḥ paramaduḥkhārta idaṃ vacanam abravīt 04,020.001 bhīmasena uvāca 04,020.001*0394_001 śṛṇu bhadre varārohe krodhāt tatra tu cintitam 04,020.001*0394_002 tvāṃ vai sabhāgatāṃ dṛṣṭvā mātsyānāṃ kadanaṃ mahat 04,020.001*0394_003 kartukāmena bhadraṃ te vṛkṣaś cāvekṣito mayā 04,020.001*0394_004 tatra māṃ dharmarājas tu kaṭākṣeṇa nyavārayat 04,020.001*0394_005 tad dhyātvāvāṅmukhas tūṣṇīm āsthito 'smi mahānasam 04,020.001*0394_006 śṛṇuṣvānyat pratijñātaṃ yad vadāmīha bhāmini 04,020.001*0394_006 vaiśaṃpāyanaḥ 04,020.001*0394_007 āśvāsayan hi pāñcālīṃ bhīmasena uvāca ha 04,020.001a dhig astu me bāhubalaṃ gāṇḍīvaṃ phalgunasya ca 04,020.001c yat te raktau purā bhūtvā pāṇī kṛtakiṇāv ubhau 04,020.001d*0395_001 tad adya mānutapati yatkṛtaṃ na mayā purā 04,020.001d*0396_001 dyūte na nidhanaṃ bhīru kurūṇāṃ pāpakāriṇām 04,020.002a sabhāyāṃ sma virāṭasya karomi kadanaṃ mahat 04,020.002b*0397_001 tatra me kāraṇaṃ bhāti kaunteyo yat pratīkṣate 04,020.002b*0397_002 athavā kīcakasyāhaṃ pothayāmi padā śiraḥ 04,020.002b*0397_003 aiśvaryamadamattasya krīḍann iva mahādvipaḥ 04,020.002b*0397_004 apaśyaṃ tvāṃ yadā kṛṣṇe kīcakena padā hatām 04,020.002b*0397_005 tadaivāhaṃ cikīrṣāmi matsyānāṃ kadanaṃ mahat 04,020.002c tatra māṃ dharmarājas tu kaṭākṣeṇa nyavārayat 04,020.002e tad ahaṃ tasya vijñāya sthita evāsmi bhāmini 04,020.003a yac ca rāṣṭrāt pracyavanaṃ kurūṇām avadhaś ca yaḥ 04,020.003c suyodhanasya karṇasya śakuneḥ saubalasya ca 04,020.004a duḥśāsanasya pāpasya yan mayā na hṛtaṃ śiraḥ 04,020.004c tan me dahati kalyāṇi hṛdi śalyam ivārpitam 04,020.004d*0398_001 api cānyad varārohe smariṣyasi vaco mama 04,020.004d*0398_002 puṇye tīre sarasvatyā yat pratiṣṭhāma saṃgatāḥ 04,020.004d*0398_003 tatrāham abruvaṃ kṛṣṇe pūrvakleśān anusmaran 04,020.004d*0398_004 na cāham anugaccheyaṃ dharmarājaṃ yudhiṣṭhiram 04,020.004d*0398_005 dhanaṃjayaṃ ca pāñcāli mādrīputrau ca bhrātarau 04,020.004d*0398_006 kṛtvaitāṃ ca matiṃ kṛṣṇe yudhiṣṭhiram agarhayam 04,020.004d*0398_007 paruṣaṃ vacanaṃ śrutvā mama dharmātmajas tadā 04,020.004d*0398_008 hrīmān vākyam ahīnārthaṃ bruvan rājā yudhiṣṭhiraḥ 04,020.004d*0398_009 sarvān anvanayad bhrātṝn muner dhaumyasya paśyataḥ 04,020.004d*0398_010 mā rodī rājñi lokānāṃ sarvāgamaguṇānvite 04,020.004d*0398_011 rakṣitavyaṃ sadāsmābhiḥ satyam apratimaṃ bhuvi 04,020.004d*0398_012 anunīteṣu cāsmāsu anunītā tvam apy uta 04,020.004e mā dharmaṃ jahi suśroṇi krodhaṃ jahi mahāmate 04,020.005a imaṃ ca samupālambhaṃ tvatto rājā yudhiṣṭhiraḥ 04,020.005c śṛṇuyād yadi kalyāṇi kṛtsnaṃ jahyāt sa jīvitam 04,020.006a dhanaṃjayo vā suśroṇi yamau vā tanumadhyame 04,020.006c lokāntaragateṣv eṣu nāhaṃ śakṣyāmi jīvitum 04,020.006d*0399_001 dharmaṃ śṛṇuṣva pāñcāli yat te vakṣyāmi bhāmini 04,020.007a sukanyā nāma śāryātī bhārgavaṃ cyavanaṃ vane 04,020.007c valmīkabhūtaṃ śāmyantam anvapadyata bhāminī 04,020.008a nāḍāyanī cendrasenā rūpeṇa yadi te śrutā 04,020.008c patim anvacarad vṛddhaṃ purā varṣasahasriṇam 04,020.009a duhitā janakasyāpi vaidehī yadi te śrutā 04,020.009c patim anvacarat sītā mahāraṇyanivāsinam 04,020.010a rakṣasā nigrahaṃ prāpya rāmasya mahiṣī priyā 04,020.010b*0400_001 rāvaṇena hṛtā sītā rākṣasībhiś ca tarjitā 04,020.010c kliśyamānāpi suśroṇī rāmam evānvapadyata 04,020.011a lopāmudrā tathā bhīru vayorūpasamanvitā 04,020.011c agastyam anvayād dhitvā kāmān sarvān amānuṣān 04,020.011d*0401_001 dyumatsenasutaṃ vīraṃ satyavantam aninditā 04,020.011d*0401_002 sāvitry anucacāraikā yamalokaṃ manasvinī 04,020.012a yathaitāḥ kīrtitā nāryo rūpavatyaḥ pativratāḥ 04,020.012b*0402_001 nalaṃ rājānam evātha damayantī vanāntare 04,020.012b*0402_002 anvagacchat purā kṛṣṇe tathā bhartṝṃs tvam anvagāḥ 04,020.012c tathā tvam api kalyāṇi sarvaiḥ samuditā guṇaiḥ 04,020.013a mādīrghaṃ kṣama kālaṃ tvaṃ māsam adhyardhasaṃmitam 04,020.013c pūrṇe trayodaśe varṣe rājño rājñī bhaviṣyasi 04,020.013d*0403_001 satyena te śape cāhaṃ bhavitā nānyatheti ha 04,020.013d*0403_002 sarvāsāṃ paramastrīṇāṃ prāmāṇyaṃ kartum arhasi 04,020.013d*0403_003 sarveṣāṃ ca narendrāṇāṃ mūrdhni sthāsyasi bhāmini 04,020.013d*0403_004 bhartṛbhaktyā ca vṛttena bhogān prāpsyasi durlabhān 04,020.013d*0403_005 pūrṇāyāṃ tu pratijñāyāṃ mahāntaṃ bhogam āpnuyāḥ 04,020.013d*0403_006 kuru bhartṛgataṃ jñātvā rājñāṃ mūrdhni sthitā bhaveḥ 04,020.014 draupady uvāca 04,020.014a ārtayaitan mayā bhīma kṛtaṃ bāṣpavimokṣaṇam 04,020.014c apārayantyā duḥkhāni na rājānam upālabhe 04,020.014d*0404_001 vyatītaṃ kathayitvā kiṃ bhīmasena mahābala 04,020.014d*0404_002 idaṃ tu duḥkhaṃ kaunteya mamāsahyaṃ nibodha tat 04,020.014d*0404_003 yo 'yaṃ rājño virāṭasya sūtaputras tu kīcakaḥ 04,020.014d*0404_004 syālo nāma pravādena bhojas traigartadeśajaḥ 04,020.014d*0404_005 tyaktadharmo nṛśaṃsaś ca sarvārtheṣu ca vallabhaḥ 04,020.014d*0404_006 nityam evāha duṣṭātmā bhāryā me bhava śobhane 04,020.014d*0404_007 avinītaḥ suduṣṭātmā mām anātheti cintya saḥ 04,020.015a vimuktena vyatītena bhīmasena mahābala 04,020.015c pratyupasthitakālasya kāryasyānantaro bhava 04,020.016a mameha bhīma kaikeyī rūpābhibhavaśaṅkayā 04,020.016c nityam udvijate rājā kathaṃ neyād imām iti 04,020.017a tasyā viditvā taṃ bhāvaṃ svayaṃ cānṛtadarśanaḥ 04,020.017c kīcako 'yaṃ suduṣṭātmā sadā prārthayate hi mām 04,020.018a tam ahaṃ kupitā bhīma punaḥ kopaṃ niyamya ca 04,020.018c abruvaṃ kāmasaṃmūḍham ātmānaṃ rakṣa kīcaka 04,020.019a gandharvāṇām ahaṃ bhāryā pañcānāṃ mahiṣī priyā 04,020.019c te tvāṃ nihanyur durdharṣāḥ śūrāḥ sāhasakāriṇaḥ 04,020.020a evam uktaḥ sa duṣṭātmā kīcakaḥ pratyuvāca ha 04,020.020c nāhaṃ bibhemi sairandhri gandharvāṇāṃ śucismite 04,020.021a śataṃ sahasram api vā gandharvāṇām ahaṃ raṇe 04,020.021c samāgataṃ haniṣyāmi tvaṃ bhīru kuru me kṣaṇam 04,020.022a ity ukte cābruvaṃ sūtaṃ kāmāturam ahaṃ punaḥ 04,020.022c na tvaṃ pratibalas teṣāṃ gandharvāṇāṃ yaśasvinām 04,020.023a dharme sthitāsmi satataṃ kulaśīlasamanvitā 04,020.023c necchāmi kaṃ cid vadhyantaṃ tena jīvasi kīcaka 04,020.024a evam uktaḥ sa duṣṭātmā prahasya svanavat tadā 04,020.024b@021_0001 atha māṃ tatra kaikeyī preṣayat preṣaṇena tu 04,020.024b@021_0002 tenaiva coditā pūrvaṃ bhrātṛpriyacikīrṣayā 04,020.024b@021_0003 surām ānaya sairandhri kīcakasya niveśanāt 04,020.024b@021_0004 sūtaputras tu māṃ dṛṣṭvā mahat sāntvam avartayat 04,020.024b@021_0005 sāntve pratihate kruddhaḥ parāmarśamanābhavat 04,020.024b@021_0006 viditvā tasya saṃkalpaṃ kīcakasya durātmanaḥ 04,020.024b@021_0007 tathāhaṃ rājaśaraṇaṃ javenaiva pradhāvitā 04,020.024b@021_0008 saṃdarśane tu māṃ rājñaḥ sūtaputraḥ parāmṛśat 04,020.024b@021_0009 pātayitvā tu duṣṭātmā padāhaṃ tena tāḍitā 04,020.024b@021_0010 prekṣate sma virāṭas tu kaṅkaś ca bahavo janāḥ 04,020.024b@021_0011 rathinaḥ pīṭhamardāś ca hastyārohāś ca naigamāḥ 04,020.024b@021_0012 upālabdho mayā rājā kaṅkaś cāpi punaḥ punaḥ 04,020.024b@021_0013 tato na vārito rājñā na tasyāvinayaḥ kṛtaḥ 04,020.024b@021_0014 yo 'yaṃ rājño virāṭasya kīcako nāma sārathiḥ 04,020.024b@021_0015 tyaktadharmā nṛśaṃsaś ca tarasvī saṃmataḥ priyaḥ 04,020.024b@021_0016 śūro 'bhimānī pāpātmā sarvārtheṣu ca mugdhavān 04,020.024b@021_0017 dārāmarśī mahābhāga labhate 'rthān bahūn api 04,020.024b@021_0018 hared api ca vittāni pareṣāṃ krośatām api 04,020.024c na tiṣṭhati sma sanmārge na ca dharmaṃ bubhūṣati 04,020.025a pāpātmā pāpabhāvaś ca kāmarāgavaśānugaḥ 04,020.025c avinītaś ca duṣṭātmā pratyākhyātaḥ punaḥ punaḥ 04,020.025e darśane darśane hanyāt tathā jahyāṃ ca jīvitam 04,020.026a tad dharme yatamānānāṃ mahān dharmo naśiṣyati 04,020.026c samayaṃ rakṣamāṇānāṃ bhāryā vo na bhaviṣyati 04,020.027a bhāryāyāṃ rakṣyamāṇāyāṃ prajā bhavati rakṣitā 04,020.027c prajāyāṃ rakṣyamāṇāyām ātmā bhavati rakṣitaḥ 04,020.027d*0405_001 ātmā hi jāyate tasyāṃ tena jāyāṃ vidur budhāḥ 04,020.027d*0405_002 bhartā tu bhāryayā rakṣyaḥ kathaṃ jāyān mamodare 04,020.028a vadatāṃ varṇadharmāṃś ca brāhmaṇānāṃ hi me śrutam 04,020.028c kṣatriyasya sadā dharmo nānyaḥ śatrunibarhaṇāt 04,020.029a paśyato dharmarājasya kīcako māṃ padāvadhīt 04,020.029b*0406_001 yeṣāṃ matir na svapiti ṣaṣṭhe 'pi viṣaye vasan 04,020.029b*0406_002 teṣāṃ māṃ māninīṃ bhāryāṃ sūtaputraḥ padāvadhīt 04,020.029c tava caiva samakṣaṃ vai bhīmasena mahābala 04,020.030a tvayā hy ahaṃ paritrātā tasmād ghorāj jaṭāsurāt 04,020.030c jayadrathaṃ tathaiva tvam ajaiṣīr bhrātṛbhiḥ saha 04,020.031a jahīmam api pāpaṃ tvaṃ yo 'yaṃ mām avamanyate 04,020.031c kīcako rājavāllabhyāc chokakṛn mama bhārata 04,020.032a tam evaṃ kāmasaṃmattaṃ bhindhi kumbham ivāśmani 04,020.032c yo nimittam anarthānāṃ bahūnāṃ mama bhārata 04,020.033a taṃ cej jīvantam ādityaḥ prātar abhyudayiṣyati 04,020.033c viṣam āloḍya pāsyāmi mā kīcakavaśaṃ gamam 04,020.033e śreyo hi maraṇaṃ mahyaṃ bhīmasena tavāgrataḥ 04,020.034 vaiśaṃpāyana uvāca 04,020.034a ity uktvā prārudat kṛṣṇā bhīmasyoraḥ samāśritā 04,020.034c bhīmaś ca tāṃ pariṣvajya mahat sāntvaṃ prayujya ca 04,020.034d*0407_001 āśvāsayitvā bahuśo bhṛśam ārtāṃ sumadhyamām 04,020.034d*0407_002 hetutattvārthasaṃyuktair vacobhir drupadātmajām 04,020.034d*0407_003 pramṛjya vadanaṃ tasyāḥ pāṇināśrusamākulam 04,020.034d*0408_001 uvāca caināṃ duḥkhārtāṃ bhīmaḥ krodhavaśaṃ gataḥ 04,020.034e kīcakaṃ manasāgacchat sṛkkiṇī parisaṃlihan 04,021.001 bhīmasena uvāca 04,021.001a tathā bhadre kariṣyāmi yathā tvaṃ bhīru bhāṣase 04,021.001c adya taṃ sūdayiṣyāmi kīcakaṃ sahabāndhavam 04,021.002a asyāḥ pradoṣe śarvaryāḥ kuruṣvānena saṃgamam 04,021.002c duḥkhaṃ śokaṃ ca nirdhūya yājñaseni śucismite 04,021.003a yaiṣā nartanaśālā vai matsyarājena kāritā 04,021.003c divātra kanyā nṛtyanti rātrau yānti yathāgṛham 04,021.004a tatrāsti śayanaṃ bhīru dṛḍhāṅgaṃ supratiṣṭhitam 04,021.004c tatrāsya darśayiṣyāmi pūrvapretān pitāmahān 04,021.004d*0409_001 tvaddarśanasamutthena kāmarāgeṇa mohitam 04,021.004d*0409_002 saṃketaṃ sūtaputrasya kārayasva śubhānane 04,021.005a yathā ca tvāṃ na paśyeyuḥ kurvāṇāṃ tena saṃvidam 04,021.005c kuryās tathā tvaṃ kalyāṇi yathā saṃnihito bhavet 04,021.005d*0410_001 āvayoḥ saṃgamaṃ bhīru yathā martyo na budhyati 04,021.005d*0410_002 kīcakasya vināśasya tathā kuru nṛpātmaje 04,021.006 vaiśaṃpāyana uvāca 04,021.006*0411_001 evaṃ sā bhīru tanvaṅgī āmantryainaṃ mahānase 04,021.006*0411_002 vadhaṃ tasya parīpsantī ājagāma svaveśmani 04,021.006a tathā tau kathayitvā tu bāṣpam utsṛjya duḥkhitau 04,021.006b*0412_001 bhīmena ca pratijñāte kīcakasya vadhe tadā 04,021.006b*0412_002 draupadī ca sudeṣṇāyāḥ praviveśa punar gṛham 04,021.006c rātriśeṣaṃ tad atyugraṃ dhārayām āsatur hṛdā 04,021.006d@022_0001 atha jñātvā virāṭo 'pi kṛṣṇāsakhyaṃ tu kīcakam 04,021.006d@022_0002 abravīt sa pratīhāraṃ dvāḥstha ānaya kīcakam 04,021.006d@022_0003 prahitaḥ sa virāṭena dvāḥsthaḥ kīcakamandiram 04,021.006d@022_0004 gatvā tam abravīt sūtaṃ matsyas tvāṃ draṣṭum icchati 04,021.006d@022_0005 kīcako 'pi nṛpādeśān matsyasya bhavanaṃ yayau 04,021.006d@022_0006 uvāca matsyarājasya praṇipatya praviśya ca 04,021.006d@022_0007 āgato 'haṃ mahārāja virāṭa vacanāt tava 04,021.006d@022_0008 virāṭa uvāca 04,021.006d@022_0008 vadasva yadi vaktavyaṃ śrutvā yāsyāmi vai gṛham 04,021.006d@022_0009 kalatre vātha vā mitre bhṛtye rājñi yathāpi vā 04,021.006d@022_0010 nivedite sukhe duḥkhe sukhaṃ bhavati kīcaka 04,021.006d@022_0011 tvam eva śaraṇaṃ mahyaṃ rājyaṃ ca tvatprasādataḥ 04,021.006d@022_0012 sakhā vāpi mamaiva tvaṃ tena tvāṃ pratipedire 04,021.006d@022_0013 paśyāmy aharniśaṃ duḥkhaṃ viparītaṃ tu maṇḍalam 04,021.006d@022_0014 sadhūmaṃ jvalanaṃ manye vaimanasyaṃ ca vājinām 04,021.006d@022_0015 śṛṇomi ca śivāṃ ghorām aśivāṃ pratibhāṣiṇīm 04,021.006d@022_0016 rātrau balibhujaḥ saṃghāñ channaṃ sūryasya maṇḍalam 04,021.006d@022_0017 anyac ca saṃprabhāṣante daivajñā mama kīcaka 04,021.006d@022_0018 mama dvādaśagaḥ saurir janmarkṣe tava kīcaka 04,021.006d@022_0019 paśyāmi harmyapatanaṃ kīcaka prāvṛṣaṃ vinā 04,021.006d@022_0020 jānāmy etair mahotpātair yugāntapratimair alam 04,021.006d@022_0021 mṛtyus te bhavitā tathyam atha vā mama kīcaka 04,021.006d@022_0022 śṛṇomi vīra sairandhryāḥ śūrāḥ sāhasakāriṇaḥ 04,021.006d@022_0023 gandharvāḥ patayaḥ pañca santi devendravallabhāḥ 04,021.006d@022_0024 muninā kena cic chaptāś carantīmāṃ vasuṃdharām 04,021.006d@022_0025 rakṣamāṇāś ca sairandhrīṃ bhāryāṃ svīyāṃ pativratām 04,021.006d@022_0026 teṣāṃ nu bhāryā tvaṃ vatsa sairandhrīṃ kartum icchasi 04,021.006d@022_0027 na ca śaktā tvayā bhoktum eṣā gandharvarakṣitā 04,021.006d@022_0028 tvaṃ vātīva kāmārtaḥ kāryam etan na budhyase 04,021.006d@022_0029 vidyutpātair imaiḥ saumya martavyaṃ bhavatā dhruvam 04,021.006d@022_0030 kānyā caivaṃvidhā nārī cared vai kṣitimaṇḍale 04,021.006d@022_0031 vinā sairandhrīṃ bhadraṃ te svayaṃ gandharvarakṣitām 04,021.006d@022_0032 vṛddho vā yadi vā svāmī yadi vā bhaginīpatiḥ 04,021.006d@022_0033 rājā pūjyaḥ sadā mānyaḥ kartavyaṃ vacanaṃ mama 04,021.006d@022_0034 kaikeyaputra tanmātrāṃ tyaja sairandhrijāṃ kathām 04,021.006d@022_0035 kṛtyaiṣā mahatī bhāti rūpeṇātīva kīcaka 04,021.006d@022_0036 tyaktvā kāmaṃ sairandhryāṃ tvaṃ madīyāṃ dhvajinīṃ bhavān 04,021.006d@022_0037 kīcaka uvāca 04,021.006d@022_0037 saṃpālayasva viśrabdho madvākyāt kaikayātmaja 04,021.006d@022_0038 sarvathā bhavadīyaṃ me kartavyaṃ vacanaṃ tathā 04,021.006d@022_0039 tathāpy eṣā mayāvaśyaṃ bhoktavyā tanumadhyamā 04,021.006d@022_0040 sairandhrī yadi me pārśve śliṣṭā snehena bhāminī 04,021.006d@022_0041 śete na śayane matsya tadā manye mṛtaṃ svayam 04,021.006d@022_0042 bādhate māṃ bhṛśaṃ kāmaḥ sairandhryarthaṃ narādhipa 04,021.006d@022_0043 jīvitaṃ tṛṇavat tyaktvā bhoktavyā hi mayā śubhā 04,021.006d@022_0044 vaiśaṃpāyanaḥ 04,021.006d@022_0044 na stokam api gandharvā mayi śaktā viśāṃ pate 04,021.006d@022_0045 sa manmathārto nṛpatiṃ gatas tu 04,021.006d@022_0046 tyaktvā tu vākyaṃ nṛpater narendra 04,021.006d@022_0047 saṃyogam icchan drupadātmajāyāḥ 04,021.006d@022_0048 saṃdhāyamāno viditaṃ sa mṛtyum 04,021.007a tasyāṃ rātryāṃ vyatītāyāṃ prātar utthāya kīcakaḥ 04,021.007c gatvā rājakulāyaiva draupadīm idam abravīt 04,021.008a sabhāyāṃ paśyato rājñaḥ pātayitvā padāhanam 04,021.008c na caivālabhathās trāṇam abhipannā balīyasā 04,021.009a pravādena hi matsyānāṃ rājā nāmnāyam ucyate 04,021.009c aham eva hi matsyānāṃ rājā vai vāhinīpatiḥ 04,021.010a sā sukhaṃ pratipadyasva dāso bhīru bhavāmi te 04,021.010b*0413_001 na hy ahaṃ tvām ṛte bhīru ciraṃ jīvitum utsahe 04,021.010c ahnāya tava suśroṇi śataṃ niṣkān dadāmy aham 04,021.011a dāsīśataṃ ca te dadyāṃ dāsānām api cāparam 04,021.011c rathaṃ cāśvatarīyuktam astu nau bhīru saṃgamaḥ 04,021.011d*0414_001 tubhyaṃ dāsyāmi sarvāṇi rājārhāṇy aparāṇi ca 04,021.012 draupady uvāca 04,021.012a ekaṃ me samayaṃ tv adya pratipadyasva kīcaka 04,021.012b*0415_001 yadi tvaṃ khalu saṃyogam icchasy adya mayā saha 04,021.012c na tvāṃ sakhā vā bhrātā vā jānīyāt saṃgataṃ mayā 04,021.012d*0416_001 anubodhād anarthaḥ syād ayaśaś ca mahad bhavet 04,021.013a avabodhād dhi bhītāsmi gandharvāṇāṃ yaśasvinām 04,021.013c evaṃ me pratijānīhi tato 'haṃ vaśagā tava 04,021.014 kīcaka uvāca 04,021.014a evam etat kariṣyāmi yathā suśroṇi bhāṣase 04,021.014c eko bhadre gamiṣyāmi śūnyam āvasathaṃ tava 04,021.015a samāgamārthaṃ rambhoru tvayā madanamohitaḥ 04,021.015c yathā tvāṃ nāvabhotsyanti gandharvāḥ sūryavarcasaḥ 04,021.016 draupady uvāca 04,021.016a yad idaṃ nartanāgāraṃ matsyarājena kāritam 04,021.016c divātra kanyā nṛtyanti rātrau yānti yathāgṛham 04,021.017a tamisre tatra gacchethā gandharvās tan na jānate 04,021.017c tatra doṣaḥ parihṛto bhaviṣyati na saṃśayaḥ 04,021.017d*0417_001 ekaḥ san nartanāgāraṃ rātrau saṃketam āvraja 04,021.017d*0417_002 kīcakaḥ 04,021.017d*0417_002 tatrāhaṃ vaśagā tubhyaṃ bhavitā nātra saṃśayaḥ 04,021.017d*0417_003 tathā bhadre kariṣyāmi yathā tvaṃ bhīru manyase 04,021.017d*0417_004 ekaḥ san nartanāgāram āgamiṣyāmi śobhane 04,021.017d*0417_005 samāgamārthaṃ suśroṇi śape ca sukṛtena me 04,021.017d*0417_006 yathā tvāṃ nāvabudhyante gandharvā varavarṇini 04,021.017d*0417_007 satyaṃ te pratijānāmi gandharvebhyo na te bhayam 04,021.017d*0417_008 alaṃkariṣyāmy adyāhaṃ tvatsamāgamanāya vai 04,021.017d*0418_001 vāsāṃsi ca vicitrāṇi manojñāni tavāpi ca 04,021.017d*0418_002 draupadī 04,021.017d*0418_002 yathāhaṃ na tyajethās tvaṃ tathā raṃsye tvayā saha 04,021.017d*0418_003 tathā ced apy ahaṃ sūta darśayiṣyāmi te sukham 04,021.017d*0418_004 yan nānubhūtaṃ bhavatā janmaprabhṛti kīcaka 04,021.018 vaiśaṃpāyana uvāca 04,021.018a tam arthaṃ pratijalpantyāḥ kṛṣṇāyāḥ kīcakena ha 04,021.018c divasārdhaṃ samabhavan māsenaiva samaṃ nṛpa 04,021.018d*0419_001 tatra sā bhīmasenasya tam arthaṃ samavedayat 04,021.019a kīcako 'tha gṛhaṃ gatvā bhṛśaṃ harṣapariplutaḥ 04,021.019c sairandhrīrūpiṇaṃ mūḍho mṛtyuṃ taṃ nāvabuddhavān 04,021.020a gandhābharaṇamālyeṣu vyāsaktaḥ sa viśeṣataḥ 04,021.020c alaṃcakāra so ''tmānaṃ satvaraḥ kāmamohitaḥ 04,021.021a tasya tat kurvataḥ karma kālo dīrgha ivābhavat 04,021.021c anucintayataś cāpi tām evāyatalocanām 04,021.022a āsīd abhyadhikā cāsya śrīḥ śriyaṃ pramumukṣataḥ 04,021.022c nirvāṇakāle dīpasya vartīm iva didhakṣataḥ 04,021.023a kṛtasaṃpratyayas tatra kīcakaḥ kāmamohitaḥ 04,021.023c nājānād divasaṃ yāntaṃ cintayānaḥ samāgamam 04,021.024a tatas tu draupadī gatvā tadā bhīmaṃ mahānase 04,021.024c upātiṣṭhata kalyāṇī kauravyaṃ patim antikāt 04,021.025a tam uvāca sukeśāntā kīcakasya mayā kṛtaḥ 04,021.025c saṃgamo nartanāgāre yathāvocaḥ paraṃtapa 04,021.025d*0420_001 kālena niyataṃ baddhaḥ kāmena ca balātkṛtaḥ 04,021.026a śūnyaṃ sa nartanāgāram āgamiṣyati kīcakaḥ 04,021.026c eko niśi mahābāho kīcakaṃ taṃ niṣūdaya 04,021.027a taṃ sūtaputraṃ kaunteya kīcakaṃ madadarpitam 04,021.027c gatvā tvaṃ nartanāgāraṃ nirjīvaṃ kuru pāṇḍava 04,021.028a darpāc ca sūtaputro 'sau gandharvān avamanyate 04,021.028c taṃ tvaṃ praharatāṃ śreṣṭha naḍaṃ nāga ivoddhara 04,021.029a aśru duḥkhābhibhūtāyā mama mārjasva bhārata 04,021.029b*0421_001 bāhuvīryānurūpaṃ ca darśayādya parākramam 04,021.029c ātmanaś caiva bhadraṃ te kuru mānaṃ kulasya ca 04,021.030 bhīmasena uvāca 04,021.030a svāgataṃ te varārohe yan mā vedayase priyam 04,021.030c na hy asya kaṃ cid icchāmi sahāyaṃ varavarṇini 04,021.031a yā me prītis tvayākhyātā kīcakasya samāgame 04,021.031c hatvā hiḍimbaṃ sā prītir mamāsīd varavarṇini 04,021.032a satyaṃ bhrātṝṃś ca dharmaṃ ca puraskṛtya bravīmi te 04,021.032c kīcakaṃ nihaniṣyāmi vṛtraṃ devapatir yathā 04,021.032d*0422_001 prasahya sūdayiṣyāmi keśavaḥ keśinaṃ yathā 04,021.033a taṃ gahvare prakāśe vā pothayiṣyāmi kīcakam 04,021.033b*0423_001 ahaṃ bhadre haniṣyāmi kīcakaṃ madanānvitam 04,021.033b*0423_002 yas tvāṃ kāmābhibhūtātmā durlabhām abhimanyate 04,021.033c atha ced avabhotsyanti haṃsye matsyān api dhruvam 04,021.033d*0424_001 atha ced anubudhyanti sūtaputraṃ mayā hatam 04,021.033d*0424_002 nirmanuṣyaṃ kariṣyāmi matsyānām imam ālayam 04,021.034a tato duryodhanaṃ hatvā pratipatsye vasuṃdharām 04,021.034b*0425_001 mayā hatāṃś cen mātsyāṃs tu dhārtarāṣṭro 'nubudhyati 04,021.034b*0425_002 duryodhanaṃ tato hatvā sānubandhaṃ sabāndhavam 04,021.034b*0425_003 kurūṇām akhilaṃ rājyaṃ pratipatsyāmi bhāmini 04,021.034b*0426_001 nāhaṃ śakṣye 'nunayituṃ kuntīputraṃ yudhiṣṭhiram 04,021.034c kāmaṃ matsyam upāstāṃ hi kuntīputro yudhiṣṭhiraḥ 04,021.034d*0427_001 kāmam anye hy upāsantu vinītā dharmacāriṇaḥ 04,021.034d*0427_002 tvāṃ tu duḥkham idaṃ prāptāṃ nāhaṃ śaknomy upekṣitum 04,021.034d*0427_003 nirvṛtā bhava pāñcāli kīcakasya vadhāt punaḥ 04,021.035 draupady uvāca 04,021.035*0428_001 kīcakasya vadhaṃ bhīma yadi jānanti nāgarāḥ 04,021.035*0428_002 tvayā kṛtaṃ mahābāho yadi jīvitum atsahe 04,021.035a yathā na saṃtyajethās tvaṃ satyaṃ vai matkṛte vibho 04,021.035c nigūḍhas tvaṃ tathā vīra kīcakaṃ vinipātaya 04,021.035d*0429_001 anubuddhed dhi kaunteyo dharmarājo yudhiṣṭhiraḥ 04,021.035d*0429_002 punar vanaṃ vrajed dhīmān anujaiḥ parivāritaḥ 04,021.035d*0429_003 kaś ca dharmaparaṃ śreṣṭham ativarteta bhārata 04,021.035d*0429_004 bhīma bhītāsmi saṃbodhāt sādhu mā cāpalaṃ kṛthāḥ 04,021.035d*0430_001 yathā na kaś cij jānīte sūtaputraṃ tvayā hatam 04,021.035d*0430_002 tathā kuruṣva kauravya balavann arimardana 04,021.035d*0430_003 adṛśyamānas tvaṃ tasya bhindhi prāṇān ariṃdama 04,021.036 bhīmasena uvāca 04,021.036a evam etat kariṣyāmi yathā tvaṃ bhīru bhāṣase 04,021.036b*0431_001 adya taṃ sūdayiṣyāmi kīcakaṃ sahabāndhavam 04,021.036c adṛśyamānas tasyādya tamasvinyām anindite 04,021.037a nāgo bilvam ivākramya pothayiṣyāmy ahaṃ śiraḥ 04,021.037c alabhyām icchatas tasya kīcakasya durātmanaḥ 04,021.037d*0432_001 mayā yad uktaṃ pāñcāli dharmarājasutaṃ prati 04,021.037d*0432_002 kopād ṛte kim anyat tu nānuvarteta ko nṛpam 04,021.038 vaiśaṃpāyana uvāca 04,021.038*0433_001 dharmaprasādāt pavanātmajas tu 04,021.038*0433_002 cakāra rūpaṃ parivartya ballavam 04,021.038*0433_003 bhīmo mahogro balakāladurmadaḥ 04,021.038*0433_004 sthito yathā hastivadhāya kesarī 04,021.038*0434_001 evam uktvā mahābāhus tatra pāṇḍavanandanaḥ 04,021.038*0435_001 ardharātre tadotthāya sattvavān bhīmavikramaḥ 04,021.038*0436_001 avadātena mṛdunā paṭenācchāditas tadā 04,021.038*0436_002 draupadīṃ pṛṣṭhataḥ kṛtvā yatrāsīn nartanālayaḥ 04,021.038a bhīmo 'tha prathamaṃ gatvā rātrau channa upāviśat 04,021.038c mṛgaṃ harir ivādṛśyaḥ pratyākāṅkṣat sa kīcakam 04,021.038d*0437_001 kāṅkṣamāṇo vadhaṃ tasya kīcakasya durātmanaḥ 04,021.038d*0437_002 etasminn antare sūtas tadā cāstaṃ gate ravau 04,021.039a kīcakaś cāpy alaṃkṛtya yathākāmam upāvrajat 04,021.039b*0438_001 saṃketam agamat tūrṇaṃ śūnyāgāram apāvṛtam 04,021.039c tāṃ velāṃ nartanāgāre pāñcālīsaṃgamāśayā 04,021.040a manyamānaḥ sa saṃketam āgāraṃ prāviśac ca tam 04,021.040c praviśya ca sa tad veśma tamasā saṃvṛtaṃ mahat 04,021.041a pūrvāgataṃ tatas tatra bhīmam apratimaujasam 04,021.041c ekāntam āsthitaṃ cainam āsasāda sudurmatiḥ 04,021.041d*0439_001 bhīmaṃ samupasaṃgamya abhyabhāṣata durmatiḥ 04,021.042a śayānaṃ śayane tatra mṛtyuṃ sūtaḥ parāmṛśat 04,021.042b*0440_001 pataṃgaṃ pāvakaṃ dīptaṃ siṃhaṃ kṣudrapaśur yathā 04,021.042c jājvalyamānaṃ kopena kṛṣṇādharṣaṇajena ha 04,021.043a upasaṃgamya caivainaṃ kīcakaḥ kāmamohitaḥ 04,021.043c harṣonmathitacittātmā smayamāno 'bhyabhāṣata 04,021.044a prāpitaṃ te mayā vittaṃ bahurūpam anantakam 04,021.044b*0441_001 yatkṛtaṃ dhanaratnāḍhyaṃ dāsīśataparicchadam 04,021.044b*0441_002 rūpalāvaṇyayuktābhir yuvatībhir alaṃkṛtam 04,021.044b*0441_003 gṛhaṃ cāntaḥpuraṃ subhru krīḍārativirājitam 04,021.044c tat sarvaṃ tvāṃ samuddiśya sahasā samupāgataḥ 04,021.045a nākasmān māṃ praśaṃsanti sadā gṛhagatāḥ striyaḥ 04,021.045c suvāsā darśanīyaś ca nānyo 'sti tvādṛśaḥ pumān 04,021.045d*0442_001 ahaṃ rūpeṇa saṃpannaḥ snānāgaruvibhūṣitaḥ 04,021.045d*0442_002 nityam eva priyaḥ strīṇāṃ saubhāgyāt priyadarśanaḥ 04,021.045d*0442_003 rūpasya tanmayā prāptaṃ phalaṃ kamalalocane 04,021.046 bhīmasena uvāca 04,021.046a diṣṭyā tvaṃ darśanīyo 'si diṣṭyātmānaṃ praśaṃsasi 04,021.046b*0443_001 tvayāpīdṛgguṇāṃ nārīṃ rūpaśīlaguṇānvitām 04,021.046b*0443_002 adṛṣṭapūrvāṃ paśyasva yato jāto 'si sūtaja 04,021.046b*0443_003 drakṣyasi tvaṃ muhūrtena yatheyaṃ strī guṇānvitā 04,021.046b*0443_004 uparaṃsyasi kāmāc ca śīghraṃ tvaṃ draṣṭum arhasi 04,021.046c īdṛśas tu tvayā sparśaḥ spṛṣṭapūrvo na karhi cit 04,021.046d*0444_001 sparśaṃ vetsi vidagdhas tvaṃ kāmadharmavicakṣaṇaḥ 04,021.046d*0444_002 strīṇāṃ prītikaro nānyas tvatsamaḥ puruṣas tv iha 04,021.047 vaiśaṃpāyana uvāca 04,021.047a ity uktvā taṃ mahābāhur bhīmo bhīmaparākramaḥ 04,021.047c samutpatya ca kaunteyaḥ prahasya ca narādhamam 04,021.047d*0445_001 adya tvāṃ bhaginī pāpaṃ kṛṣyamāṇaṃ mayā bhuvi 04,021.047d*0445_002 drakṣyaty adripratīkāśaṃ siṃheneva mahādvipam 04,021.047d*0445_003 nirābādhā tvayi hate sairandhrī vicariṣyati 04,021.047d*0445_004 sukham eva cariṣyanti sairandhryāḥ patayas tadā 04,021.047d*0446_001 tac chrutvā vacanaṃ tasya bhīmasya sa mahābalaḥ 04,021.047d*0446_002 svarātrakrodhaṃ taṃ tadā idaṃ vacanam abravīn 04,021.047d*0446_003 * * * tvāṃ mahāvīra gandharvo 'si na saṃśayaḥ 04,021.047d*0446_004 adya tvāṃ nihaniṣyāmi sahāyaiḥ saha bāndhavaiḥ 04,021.047d*0446_005 evam uktas tathā tena kīcakena durātmanā 04,021.047d*0446_006 tau dvāv api mahāvīryau sahasābhinipetatuḥ 04,021.047e bhīmo jagrāha keśeṣu mālyavatsu sugandhiṣu 04,021.048a sa keśeṣu parāmṛṣṭo balena balināṃ varaḥ 04,021.048c ākṣipya keśān vegena bāhvor jagrāha pāṇḍavam 04,021.049a bāhuyuddhaṃ tayor āsīt kruddhayor narasiṃhayoḥ 04,021.049c vasante vāśitāhetor balavadgajayor iva 04,021.049d*0447_001 śārdūlāv iva garjantau tārkṣyanāgāv ivoddhatau 04,021.049d*0447_002 samayatnau samakrodhau patitau bhīmakīcakau 04,021.049d*0447_003 gajāv iva madonmattau garjantau patitau kṣitau 04,021.049d*0447_004 vṛṣabhāv iva valmīkaṃ mṛdnantau samavikramau 04,021.049d@023_0001 kīcakānāṃ tu mukhyasya narāṇām uttamasya ca 04,021.049d@023_0002 anyonyam abhisaṃrabdhau parasparavadhaiṣiṇau 04,021.049d@023_0003 vālisugrīvayor bhrātroḥ pureva kapisiṃhayoḥ 04,021.049d@023_0004 tataḥ samudyamya bhujau pañcaśīrṣāv ivoragau 04,021.049d@023_0005 nakhadaṃṣṭrābhir anyonyaṃ ghnataḥ krodhaviṣoddhatau 04,021.049d@023_0006 vegenābhihato bhīmaḥ kīcakena balīyasā 04,021.049d@023_0007 sthirapratijñaḥ sa raṇe padān na calitaḥ padam 04,021.049d@023_0008 tāv anyonyaṃ samāśliṣya prakarṣantau parasparam 04,021.049d@023_0009 ubhāv api prakāśete pravṛddhau vṛṣabhāv iva 04,021.049d@023_0010 tayor hy āsīt sutumulaḥ saṃprahāraḥ sudāruṇaḥ 04,021.049d@023_0011 nakhadantāyudhavator vyāghrayor iva dṛptayoḥ 04,021.049d@023_0012 abhipatyātha bāhubhyāṃ pratyagṛhṇād amarṣitaḥ 04,021.049d@023_0013 mātaṅga iva mātaṅgaṃ prabhinnakaraṭāmukham 04,021.049d@023_0014 sa cāpy enaṃ tadā bhīmaḥ pratijagrāha vīryavān 04,021.049d@023_0015 tam ākṣipat kīcako 'tha balena balināṃ varaḥ 04,021.049d@023_0016 tayor bhujaviniṣpeṣād ubhayor balinos tadā 04,021.049d@023_0017 śabdaḥ samabhavad ghoro veṇusphoṭasamo yudhi 04,021.049d@023_0018 athainam ākṣipya balād gṛhamadhye vṛkodaraḥ 04,021.049d@023_0019 dhūnayām āsa vegena vāyuś caṇḍa iva drumam 04,021.049d@023_0020 bhīmena ca parāmṛṣṭo durbalo balinā raṇe 04,021.049d@023_0021 vyaspandata yathāprāṇaṃ vicakarṣa ca pāṇḍavam 04,021.050a īṣad āgalitaṃ cāpi krodhāc calapadaṃ sthitam 04,021.050c kīcako balavān bhīmaṃ jānubhyām ākṣipad bhuvi 04,021.051a pātito bhuvi bhīmas tu kīcakena balīyasā 04,021.051c utpapātātha vegena daṇḍāhata ivoragaḥ 04,021.052a spardhayā ca balonmattau tāv ubhau sūtapāṇḍavau 04,021.052c niśīthe paryakarṣetāṃ balinau niśi nirjane 04,021.053a tatas tad bhavanaśreṣṭhaṃ prākampata muhur muhuḥ 04,021.053c balavac cāpi saṃkruddhāv anyonyaṃ tāv agarjatām 04,021.054a talābhyāṃ tu sa bhīmena vakṣasy abhihato balī 04,021.054c kīcako roṣasaṃtaptaḥ padān na calitaḥ padam 04,021.055a muhūrtaṃ tu sa taṃ vegaṃ sahitvā bhuvi duḥsaham 04,021.055c balād ahīyata tadā sūto bhīmabalārditaḥ 04,021.056a taṃ hīyamānaṃ vijñāya bhīmaseno mahābalaḥ 04,021.056c vakṣasy ānīya vegena mamanthainaṃ vicetasam 04,021.057a krodhāviṣṭo viniḥśvasya punaś cainaṃ vṛkodaraḥ 04,021.057c jagrāha jayatāṃ śreṣṭhaḥ keśeṣv eva tadā bhṛśam 04,021.058a gṛhītvā kīcakaṃ bhīmo virurāva mahābalaḥ 04,021.058c śārdūlaḥ piśitākāṅkṣī gṛhītveva mahāmṛgam 04,021.058d*0448_001 punaś cātibalas tatra kīcako baladarpitaḥ 04,021.058d*0448_002 vyāyacchann eva durdharṣaḥ pāṇḍavena tarasvinā 04,021.058d*0448_003 muṣṭinā bhīmasenena śirasy abhihato bhṛśam 04,021.058d*0448_004 kīcako vṛttaraktākṣo gatāsur apatad bhuvi 04,021.058d@024_0001 tata enaṃ pariśrāntam upalabhya vṛkodaraḥ 04,021.058d@024_0002 yoktrayām āsa bāhubhyāṃ paśuṃ raśanayā yathā 04,021.058d@024_0003 nadantaṃ ca mahānādaṃ bhinnabherīsamasvanam 04,021.058d@024_0004 bhrāmayām āsa suciraṃ visphurantam acetasam 04,021.058d@024_0005 pragṛhya tarasā dorbhyāṃ kaṇṭhaṃ tasya vṛkodaraḥ 04,021.058d@024_0006 apīḍayata kṛṣṇāyās tadā kopopaśāntaye 04,021.058d@024_0007 atha taṃ bhagnasarvāṅgaṃ vyāviddhanayanāmbaram 04,021.058d@024_0008 ākramya ca kaṭīdeśe jānunā kīcakādhamam 04,021.058d@024_0009 apīḍayata bāhubhyāṃ paśumāram amārayat 04,021.058d@024_0010 taṃ viṣīdantam ājñāya kīcakaṃ pāṇḍunandanaḥ 04,021.058d@024_0011 bhūtale bhrāmayām āsa vākyaṃ cedam uvāca ha 04,021.058d@024_0012 adyāham anṛṇo bhūtvā bhrātur bhāryāpahāriṇam 04,021.058d@024_0013 śāntiṃ labdhāsmi paramāṃ hatvā sairandhrikaṇṭakam 04,021.058d@024_0014 ity evam uktvā puruṣapravīras 04,021.058d@024_0015 taṃ kīcakaṃ krodhasarāganetraḥ 04,021.058d@024_0016 āsrastavastrābharaṇaṃ sphurantam 04,021.058d@024_0017 udbhrāntacittaṃ vyasum utsasarja 04,021.058d@024_0018 niṣpiṣya pāṇinā pāṇiṃ saṃdaṣṭauṣṭhapuṭo balī 04,021.058d@024_0019 samākramya ca saṃkruddho balena balināṃ varaḥ 04,021.058d@025_0001 mahatotplutya vegena kīcakorasi vīryavān 04,021.058d@025_0002 jānubhyāṃ tāḍayām āsa so 'pi pādau pragṛhya ca 04,021.058d@025_0003 bhrāmayām āsa vegena tāḍayām āsa ca kṣitau 04,021.058d@025_0004 bhīmo 'pi lāghavāt pādau mocayitvoruvikramaḥ 04,021.058d@025_0005 utplutya sordhvam apatat kīcakasya śiropari 04,021.058d@025_0006 keśe gṛhītvā cākṛṣya vicakarṣa sa sarvataḥ 04,021.058d@025_0007 hastau gṛhītvā bhīmasya kīcako balagarvitaḥ 04,021.058d@025_0008 mocayitvā keśapakṣaṃ gale jagrāha pāṇḍavam 04,021.058d@025_0009 gṛhītakaṇṭhāv anyonyaṃ pātayām āsatū raṇe 04,021.058d@025_0010 huṃkāraphūtkṛtocchvāsau mārjārāv iva kopitau 04,021.058d@025_0011 kīcakopari kaunteyaḥ kaunteyopari kīcakaḥ 04,021.058d@025_0012 anyonyaṃ pātayitvaivaṃ muhūrtaṃ sūtapāṇḍavau 04,021.058d@025_0013 punar utthāya tau vīrāv anyonyaṃ bāhuśālinau 04,021.058d@025_0014 bāhuyuddham ayudhyetām upatāpaprakopitau 04,021.058d@025_0015 pādābhyāṃ caiva jānubhyāṃ muṣṭibhyāṃ ca parasparam 04,021.058d@025_0016 evaṃ tayoḥ praharator bhīmakīcakayos tadā 04,021.058d@025_0017 svanaḥ samabhavad rātrau visphūrjitam ivāśaneḥ 04,021.058d@025_0018 labdhvāntaram atho bhīmaḥ pāṇibhyāṃ kīcakaṃ balī 04,021.058d@025_0019 hīyamānaṃ samudvīkṣya babhañjāliṅgya madhyataḥ 04,021.058d@025_0020 uttānaṃ pātayitvainaṃ pādābhyām urasi sthitaḥ 04,021.058d@025_0021 saṃmṛjya pāṇinā pāṃsuṃ dakṣiṇena dṛḍhākṛtiḥ 04,021.058d@025_0022 muṣṭiṃ gṛhītvā vegena śirasy abhijaghāna ha 04,021.058d@025_0023 muṣṭighātena tenāsau niryajjihvākṣitārakaḥ 04,021.058d@025_0024 visṛjan malamūtre ca krośan mahiṣavat kharam 04,021.059a tasya pādau ca pāṇī ca śiro grīvāṃ ca sarvaśaḥ 04,021.059c kāye praveśayām āsa paśor iva pinākadhṛk 04,021.060a taṃ saṃmathitasarvāṅgaṃ māṃsapiṇḍopamaṃ kṛtam 04,021.060b*0449_001 tatrāgniṃ svayam ujjvālya darśayām āsa kīcakam 04,021.060c kṛṣṇāyai darśayām āsa bhīmaseno mahābalaḥ 04,021.061a uvāca ca mahātejā draupadīṃ pāṇḍunandanaḥ 04,021.061c paśyainam ehi pāñcāli kāmuko 'yaṃ yathā kṛtaḥ 04,021.061d*0450_001 evam uktvā mahārāja bhīmo bhīmaparākramaḥ 04,021.061d*0450_002 pādena pīḍayām āsa tasya kāyaṃ durātmanaḥ 04,021.061d*0450_003 tato 'gniṃ tatra prajvālya darśayitvā tu kīcakam 04,021.061d*0450_004 pāñcālīṃ sa tadā vīra idaṃ provāca tāṃ punaḥ 04,021.061d*0450_005 prārthayanti sukeśānte ye tvāṃ śīlaguṇānvitām 04,021.061d*0450_006 evaṃ te bhīru vadhyante kīcakaḥ śobhate yathā 04,021.061d*0450_007 tat kṛtvā duṣkaraṃ karma kṛṣṇāyāḥ priyam uttamam 04,021.061d*0451_001 yas tvām abhyahanad bhadre padā bhūmau nipātya ca 04,021.061d*0451_002 evam uktvā mahābāhur gandharveṇa hataṃ tadā 04,021.061d*0451_003 vijñāpanārtham anyeṣāṃ virarāma mahāhavāt 04,021.062a tathā sa kīcakaṃ hatvā gatvā roṣasya vai śamam 04,021.062c āmantrya draupadīṃ kṛṣṇāṃ kṣipram āyān mahānasam 04,021.062d*0452_001 snātvānulepanaṃ kṛtvā hy āpūrya ca manoratham 04,021.062d*0452_002 sukhopaviṣṭaḥ śayane bhīmo bhīmaparākramaḥ 04,021.062d*0452_003 tataḥ kṛṣṇā yadā mene gataṃ bhīmaṃ mahānasam 04,021.063a kīcakaṃ ghātayitvā tu draupadī yoṣitāṃ varā 04,021.063c prahṛṣṭā gatasaṃtāpā sabhāpālān uvāca ha 04,021.064a kīcako 'yaṃ hataḥ śete gandharvaiḥ patibhir mama 04,021.064c parastrīkāmasaṃmattaḥ samāgacchata paśyata 04,021.065a tac chrutvā bhāṣitaṃ tasyā nartanāgārarakṣiṇaḥ 04,021.065c sahasaiva samājagmur ādāyolkāḥ sahasraśaḥ 04,021.065d*0453_001 tasyās taṃ ninadaṃ śrutvā kīcakasya sahodarāḥ 04,021.066a tato gatvātha tad veśma kīcakaṃ vinipātitam 04,021.066c gatāsuṃ dadṛśur bhūmau rudhireṇa samukṣitam 04,021.066d*0454_001 nāsya grīvā na caraṇau na pāṇī na śiras tathā 04,021.066d*0455_001 pāṇipādavihīnaṃ tu dṛṣṭvā te vyathitābhavan 04,021.066d*0455_002 nirīkṣanti tataḥ sarve paraṃ vismayam āgatāḥ 04,021.066d*0455_003 amānuṣaṃ kṛtaṃ karma taṃ dṛṣṭvā vinipātitam 04,021.066d*0456_001 tato bhayaṃ yayuḥ śīghraṃ sāyudhā bharatarṣabha 04,021.066d*0456_002 athainaṃ hṛṣṭaromāṇo vismitāḥ prekṣya kīcakam 04,021.067a kvāsya grīvā kva caraṇau kva pāṇī kva śiras tathā 04,021.067c iti sma taṃ parīkṣante gandharveṇa hataṃ tadā 04,021.067d*0457-04 taṃ menire dattam uṣādhidevyāḥ 04,021.067d*0457_001 hataṃ hi dṛṣṭvā niśi sainyanāthaṃ 04,021.067d*0457_002 rājño virāṭasya balābhimukhyāḥ 04,021.067d*0457_003 kīlālamiśraṃ piśitasya piṇḍaṃ 04,022.001 vaiśaṃpāyana uvāca 04,022.001a tasmin kāle samāgamya sarve tatrāsya bāndhavāḥ 04,022.001c ruruduḥ kīcakaṃ dṛṣṭvā parivārya samantataḥ 04,022.002a sarve saṃhṛṣṭaromāṇaḥ saṃtrastāḥ prekṣya kīcakam 04,022.002c tathā sarvāṅgasaṃbhugnaṃ kūrmaṃ sthala ivoddhṛtam 04,022.003a pothitaṃ bhīmasenena tam indreṇeva dānavam 04,022.003b*0458_001 kīcakaṃ balasaṃmattaṃ durdharṣaṃ yena kena cit 04,022.003b*0458_002 gandharveṇa hataṃ śrutvā kīcakaṃ puruṣarṣabham 04,022.003c saṃskārayitum icchanto bahir netuṃ pracakramuḥ 04,022.004a dadṛśus te tataḥ kṛṣṇāṃ sūtaputrāḥ samāgatāḥ 04,022.004c adūrād anavadyāṅgīṃ stambham āliṅgya tiṣṭhatīm 04,022.005a samaveteṣu sūteṣu tān uvācopakīcakaḥ 04,022.005b*0459_001 hasann iva tadāmarṣān nirdahann iva cakṣuṣā 04,022.005c hanyatāṃ śīghram asatī yatkṛte kīcako hataḥ 04,022.006a atha vā neha hantavyā dahyatāṃ kāminā saha 04,022.006c mṛtasyāpi priyaṃ kāryaṃ sūtaputrasya sarvathā 04,022.006d*0460_001 iyaṃ hi duṣṭacāritrā mama bhrātur amitriṇī 04,022.006d*0460_002 yatkṛte maraṇaṃ prāpto neyaṃ jīvitum arhati 04,022.006d*0460_003 saheyaṃ dahyatāṃ sūtā āpṛcchya ca janādhipam 04,022.006d*0460_004 hatasyāpi hi gandharvaiḥ kīcakasya priyaṃ bhavet 04,022.007a tato virāṭam ūcus te kīcako 'syāḥ kṛte hataḥ 04,022.007c sahādyānena dahyeta tadanujñātum arhasi 04,022.007d*0461_000 vaiśaṃpāyanaḥ 04,022.007d*0461_001 sūtāḥ 04,022.007d*0461_001 tato virāṭam āgamya sūtāḥ prāñjalayo 'bruvan 04,022.007d*0461_002 kīcako 'yaṃ hataḥ śete gandharvaiḥ kāmarūpibhiḥ 04,022.007d*0461_003 sairandhryā ghātito rātrau taṃ dahema sahānayā 04,022.007d*0461_004 mānitā hi tvayā rājaṃs tad anujñātum arhasi 04,022.008a parākramaṃ tu sūtānāṃ matvā rājānvamodata 04,022.008c sairandhryāḥ sūtaputreṇa saha dāhaṃ viśāṃ pate 04,022.009a tāṃ samāsādya vitrastāṃ kṛṣṇāṃ kamalalocanām 04,022.009c momuhyamānāṃ te tatra jagṛhuḥ kīcakā bhṛśam 04,022.010a tatas tu tāṃ samāropya nibadhya ca sumadhyamām 04,022.010c jagmur udyamya te sarve śmaśānam abhitas tadā 04,022.010d*0462_001 tatas te samanujñātāḥ sarve tatrāsya bāndhavāḥ 04,022.010d*0462_002 ruruduḥ kīcakaṃ dṛṣṭvā paricāryābhitaḥ sthitāḥ 04,022.010d*0462_003 āropya kṛṣṇām atha kīcakena 04,022.010d*0462_004 nibadhya keśeṣu ca pādayoś ca 04,022.010d*0462_005 te cāpi sūtā vacanair avocann 04,022.010d*0462_006 uddiśya kṛṣṇām abhivīkṣya cainām 04,022.010d*0462_007 yasyāḥ kṛte 'yaṃ nihato mahātmā 04,022.010d*0462_008 tasmād dhi sā kīcakamārgagās tu 04,022.010d*0462_009 anāryasattvena ca kīcakena 04,022.010d*0462_010 vaiśaṃpāyanaḥ 04,022.010d*0462_010 gatāsunā sundarī svargalokam 04,022.010d*0462_011 sāśeta kṛṣṇā śayane nibaddhā 04,022.010d*0462_012 manasvinī caiva yaśasvinī ca 04,022.010d*0462_013 vilambamānā vivaśā hi duṣṭais 04,022.010d*0462_014 tatraiva paryaṅkavare śubhāṅgī 04,022.011a hriyamāṇā tu sā rājan sūtaputrair aninditā 04,022.011c prākrośan nātham icchantī kṛṣṇā nāthavatī satī 04,022.011d*0463_001 mṛtena saha baddhāṅgī nirāśā jīvite tadā 04,022.011d*0463_002 śmaśānābhimukhaṃ nītā kareṇur iva rauti sā 04,022.012 draupady uvāca 04,022.012a jayo jayanto vijayo jayatseno jayadbalaḥ 04,022.012c te me vācaṃ vijānantu sūtaputrā nayanti mām 04,022.012d*0464_001 yeṣāṃ dundubhinirghoṣo jyāghoṣaḥ śrūyate mahān 04,022.013a yeṣāṃ jyātalanirghoṣo visphūrjitam ivāśaneḥ 04,022.013c vyaśrūyata mahāyuddhe bhīmaghoṣas tarasvinām 04,022.014a rathaghoṣaś ca balavān gandharvāṇāṃ yaśasvinām 04,022.014c te me vācaṃ vijānantu sūtaputrā nayanti mām 04,022.014d*0465_001 yeṣāṃ vīryam atulyaṃ tu śakrasyeva balaṃ yaśaḥ 04,022.014d*0465_002 rājasiṃhā ivāgryās te māṃ jānantu suduḥkhitām 04,022.015 vaiśaṃpāyana uvāca 04,022.015a tasyās tāḥ kṛpaṇā vācaḥ kṛṣṇāyāḥ paridevitāḥ 04,022.015c śrutvaivābhyapatad bhīmaḥ śayanād avicārayan 04,022.016 bhīmasena uvāca 04,022.016a ahaṃ śṛṇomi te vācaṃ tvayā sairandhri bhāṣitām 04,022.016c tasmāt te sūtaputrebhyo na bhayaṃ bhīru vidyate 04,022.017 vaiśaṃpāyana uvāca 04,022.017a ity uktvā sa mahābāhur vijajṛmbhe jighāṃsayā 04,022.017c tataḥ sa vyāyataṃ kṛtvā veṣaṃ viparivartya ca 04,022.017e advāreṇābhyavaskandya nirjagāma bahis tadā 04,022.018a sa bhīmasenaḥ prākārād ārujya tarasā drumam 04,022.018c śmaśānābhimukhaḥ prāyād yatra te kīcakā gatāḥ 04,022.018d*0466_001 sa laṅghayitvā prākāraṃ niḥsṛtya ca purottamāt 04,022.018d*0466_002 javenotpatito bhīmaḥ sūtānām agratas tadā 04,022.018d*0466_003 citāsamīpe gatvā sa tatrāpaśyad vanaspatim 04,022.018d*0466_004 tālamātraṃ mahāskandham ūrdhvaśuṣkaṃ viśāṃ pate 04,022.018d*0466_005 taṃ nāgavad upakramya bāhubhyāṃ parirabhya ca 04,022.018d*0466_006 skandham āropayām āsa daśavyāmaṃ paraṃtapaḥ 04,022.019a sa taṃ vṛkṣaṃ daśavyāmaṃ saskandhaviṭapaṃ balī 04,022.019b*0467_001 taṃ mahākāyam udyamya bhrāmayitvā ca vegitaḥ 04,022.019c pragṛhyābhyadravat sūtān daṇḍapāṇir ivāntakaḥ 04,022.020a ūruvegena tasyātha nyagrodhāśvatthakiṃśukāḥ 04,022.020c bhūmau nipatitā vṛkṣāḥ saṃghaśas tatra śerate 04,022.021a taṃ siṃham iva saṃkruddhaṃ dṛṣṭvā gandharvam āgatam 04,022.021c vitresuḥ sarvataḥ sūtā viṣādabhayakampitāḥ 04,022.022a tam antakam ivāyāntaṃ gandharvaṃ prekṣya te tadā 04,022.022c didhakṣantas tadā jyeṣṭhaṃ bhrātaraṃ hy upakīcakāḥ 04,022.022e parasparam athocus te viṣādabhayakampitāḥ 04,022.023a gandharvo balavān eti kruddha udyamya pādapam 04,022.023b*0468_001 prabuddhāḥ sumahābhāgā gandharvāḥ sūryavarcasaḥ 04,022.023c sairandhrī mucyatāṃ śīghraṃ mahan no bhayam āgatam 04,022.024a te tu dṛṣṭvā tam āviddhaṃ bhīmasenena pādapam 04,022.024c vimucya draupadīṃ tatra prādravan nagaraṃ prati 04,022.024d*0469_001 atha bhīmaḥ samutpatya dravatāṃ purato 'patat 04,022.024d*0469_002 te taṃ dṛṣṭvā bhayodvignā niśceṣṭāḥ samavasthitāḥ 04,022.024d*0469_003 dṛṣṭvā tāñ śatasaṃkhyānān sa vajrī dānavān iva 04,022.024d*0469_004 ekenaiva prahāreṇa daśa sapta ca viṃśatiḥ 04,022.024d*0469_005 triṃśac catvāripañcāśāñ jaghāna sa vṛkodaraḥ 04,022.025a dravatas tāṃs tu saṃprekṣya sa vajrī dānavān iva 04,022.025c śataṃ pañcādhikaṃ bhīmaḥ prāhiṇod yamasādanam 04,022.025d*0470_001 vṛkṣeṇaitena rājendra prabhañjanasuto balī 04,022.025d*0471_001 vāyuvegasamaḥ śrīmān sarvān sūtān aśeṣataḥ 04,022.025d*0471_002 tān nihatya mahābāhur bhīmaseno mahābalaḥ 04,022.026a tata āśvāsayat kṛṣṇāṃ pravimucya viśāṃ pate 04,022.026c uvāca ca mahābāhuḥ pāñcālīṃ tatra draupadīm 04,022.026e aśrupūrṇamukhīṃ dīnāṃ durdharṣaḥ sa vṛkodaraḥ 04,022.026f@026_0001 mā khidas tvaṃ yājñaseni pātivratyavrate sthitā 04,022.026f@026_0002 pātivratyasthitā nārī vrataṃ rakṣet sadātmanaḥ 04,022.026f@026_0003 purā strī devarātasya patiprītā śiromaṇiḥ 04,022.026f@026_0004 kadā cid bhartṛrūpeṇa rakṣasāpahṛtā satī 04,022.026f@026_0005 kasya cit sarasas tīre tāṃ niveśya sa rākṣasaḥ 04,022.026f@026_0006 tadbhartṛrūpaṃ saṃtyajya rakṣo bhūtvā sudāruṇam 04,022.026f@026_0007 sāmnā dānena bhedena sā yadā nānvamanyata 04,022.026f@026_0008 tadā tāṃ pātayitvā sa maithunāyopacakrame 04,022.026f@026_0009 tataḥ sā dhairyam āsthāya vivaraṃ na dadau tadā 04,022.026f@026_0010 tataḥ sa khaḍgam utkṛṣya bhīṣayām āsa tāṃ satīm 04,022.026f@026_0011 sābhityaktabhayā sādhvī prāṇatyāge suniścitā 04,022.026f@026_0012 pratijñām akarot kṛṣṇe pativrataparāyaṇā 04,022.026f@026_0013 ārādhito yadi mayā bhartā me daivataṃ mahat 04,022.026f@026_0014 karmaṇā manasā vācā guravas toṣitā mayā 04,022.026f@026_0015 tena satyena yonir me bhavatv adya śilā dṛḍhā 04,022.026f@026_0016 evaṃ tayā pratijñāte tadyoniḥ sā śilābhavat 04,022.026f@026_0017 antarā nābhijānvor yat tat sarvaṃ ca śilābhavat 04,022.026f@026_0018 tataḥ sa khaḍgam utkṛṣya vegenāsyāḥ śiro 'harat 04,022.026f@026_0019 jayā nāma sakhī sābhūt pārvatyā nakhamāṃsavat 04,022.026f@026_0020 tasmāt pativratāyāś ca duḥkham alpaṃ sukhaṃ bahu 04,022.027a evaṃ te bhīru vadhyante ye tvāṃ kliśyanty anāgasam 04,022.027c praihi tvaṃ nagaraṃ kṛṣṇe na bhayaṃ vidyate tava 04,022.027d*0472_001 anyena tvaṃ pathā śīghraṃ sudeṣṇāyā niveśanam 04,022.027d*0473_001 ity uktā bhīmasenena adṛśyā sā ca tatkṣaṇāt 04,022.027d*0473_002 apasarpata mā kaś cit paśyed ity abhiśaṅkayā 04,022.027d*0474_001 vaiśaṃpāyanaḥ 04,022.027d*0474_001 yathā nau nāvabudhyeran rātrāv evaṃ vyavasthitau 04,022.027d*0474_002 sāgacchan nagaraṃ kṛṣṇā bhīmasenāśvāsitā satī 04,022.027d*0474_003 kṛtakṛtyā sudeṣṇāyā bhavanaṃ śubhalakṣaṇā 04,022.027d*0474_004 śacīva nahuṣe śapte praviveśa triviṣṭapam 04,022.027d*0474_005 bhīmo 'py amitavīryas tu balavān arimardanaḥ 04,022.027d*0474_006 sarvāṃs tān kīcakān hatvā tatra dharmātmajānujaḥ 04,022.027d*0474_007 niḥśeṣān kīcakān hatvā rāmo rātriṃcarān iva 04,022.027d*0474_008 jitaśatrur adīnātmā praviveśa puraṃ tataḥ 04,022.027e anyenāhaṃ gamiṣyāmi virāṭasya mahānasam 04,022.028a pañcādhikaṃ śataṃ tac ca nihataṃ tatra bhārata 04,022.028c mahāvanam iva chinnaṃ śiśye vigalitadrumam 04,022.029a evaṃ te nihatā rājañ śataṃ pañca ca kīcakāḥ 04,022.029c sa ca senāpatiḥ pūrvam ity etat sūtaṣaṭśatam 04,022.029d*0475_001 na gandharvabhayāc chekur vaktuṃ kīcakabāndhavāḥ 04,022.029d*0475_002 aśaknuvantas tāṃ tatra bhayād apy abhivīkṣitum 04,022.029d*0476_001 virāṭanagare cāpi sarve mātsyāḥ samāgatāḥ 04,022.029d*0476_002 kālyaṃ pañcaśataṃ caitān apaśyan sārathīn hatān 04,022.030a tad dṛṣṭvā mahad āścaryaṃ narā nāryaś ca saṃgatāḥ 04,022.030b*0477_001 nāgarāś ca tathā rājan vismayaṃ paramaṃ gatāḥ 04,022.030c vismayaṃ paramaṃ gatvā nocuḥ kiṃ cana bhārata 04,023.001 vaiśaṃpāyana uvāca 04,023.001*0478_001 tato rajanyāṃ vyuṣṭāyām utthāya sagaṇo nṛpaḥ 04,023.001*0478_002 kalye śataṃ ṣaḍadhikaṃ hatāñ śuśrāva kīcakān 04,023.001a te dṛṣṭvā nihatān sūtān rājñe gatvā nyavedayan 04,023.001a*0479_001 **** **** bhīmasenena bhārata 04,023.001a*0479_002 paurāś ca sahitāḥ sarve 04,023.001c gandharvair nihatā rājan sūtaputrāḥ paraḥśatāḥ 04,023.002a yathā vajreṇa vai dīrṇaṃ parvatasya mahac chiraḥ 04,023.002c vinikīrṇaṃ pradṛśyeta tathā sūtā mahītale 04,023.003a sairandhrī ca vimuktāsau punar āyāti te gṛham 04,023.003c sarvaṃ saṃśayitaṃ rājan nagaraṃ te bhaviṣyati 04,023.004a tathārūpā hi sairandhrī gandharvāś ca mahābalāḥ 04,023.004c puṃsām iṣṭaś ca viṣayo maithunāya na saṃśayaḥ 04,023.005a yathā sairandhriveṣeṇa na te rājann idaṃ puram 04,023.005c vināśam eti vai kṣipraṃ tathā nītir vidhīyatām 04,023.005d*0480_001 sarvāṅgasauṣṭhavayutāṃ rūpalāvaṇyaśālinīm 04,023.005d*0480_002 paśyatām animeṣeṇa cakṣuṣā vanitāṃ śubhām 04,023.005d*0480_003 manasaś cakṣuṣaś caiva pratibandho na vidyate 04,023.005d*0480_004 tasmāt tāṃ yaḥ pumān dṛṣṭvā rūpeṇāpratimāṃ bhuvi 04,023.005d*0480_005 gacchet kāmavaśaṃ mūḍhaḥ gandharvaiḥ sa nihanyate 04,023.005d*0480_006 niṣkāsayaināṃ bhavanāt purāc caiva viśeṣataḥ 04,023.005d*0480_007 kāmaḥ praviśya sairandhrīṃ puraṃ nāśayate dhruvam 04,023.006a teṣāṃ tad vacanaṃ śrutvā virāṭo vāhinīpatiḥ 04,023.006c abravīt kriyatām eṣāṃ sūtānāṃ paramakriyā 04,023.007a ekasminn eva te sarve susamiddhe hutāśane 04,023.007c dahyantāṃ kīcakāḥ śīghraṃ ratnair gandhaiś ca sarvaśaḥ 04,023.007d*0481_001 ekasminn eva tān sarve susamiddhe hutāśane 04,023.007d*0481_002 adahan kīcakān sarvān saṃskāraiś caiva sarvaśaḥ 04,023.008a sudeṣṇāṃ cābravīd rājā mahiṣīṃ jātasādhvasaḥ 04,023.008c sairandhrīm āgatāṃ brūyā mamaiva vacanād idam 04,023.009a gaccha sairandhri bhadraṃ te yathākāmaṃ carābale 04,023.009c bibheti rājā suśroṇi gandharvebhyaḥ parābhavāt 04,023.010a na hi tām utsahe vaktuṃ svayaṃ gandharvarakṣitām 04,023.010c striyas tv adoṣās tāṃ vaktum atas tvāṃ prabravīmy aham 04,023.011a atha muktā bhayāt kṛṣṇā sūtaputrān nirasya ca 04,023.011c mokṣitā bhīmasenena jagāma nagaraṃ prati 04,023.012a trāsiteva mṛgī bālā śārdūlena manasvinī 04,023.012c gātrāṇi vāsasī caiva prakṣālya salilena sā 04,023.013a tāṃ dṛṣṭvā puruṣā rājan prādravanta diśo daśa 04,023.013c gandharvāṇāṃ bhayatrastāḥ ke cid dṛṣṭīr nyamīlayan 04,023.013d*0482_001 pradudruvuś cāpy apare tathā janā 04,023.013d*0482_002 hastaiś ca cakṣūṃṣi pidhāya mohitāḥ 04,023.013d*0482_003 mā paśyata smeti ca tāṃ bruvantas 04,023.013d*0482_004 tathā janāś cakruśur ārtarūpāḥ 04,023.013d*0482_005 tām adya yaḥ paśyati rūpaśālinīṃ 04,023.013d*0482_006 śayīta bhagno 'tra yathaiva kīcakāḥ 04,023.013d*0482_007 iti bruvanto bhayavegacetanā 04,023.013d*0482_008 bhayena gandharvagatena mohitāḥ 04,023.014a tato mahānasadvāri bhīmasenam avasthitam 04,023.014c dadarśa rājan pāñcālī yathā mattaṃ mahādvipam 04,023.015a taṃ vismayantī śanakaiḥ saṃjñābhir idam abravīt 04,023.015c gandharvarājāya namo yenāsmi parimocitā 04,023.015d*0483_001 kīcakebhyo vinirdoṣām anāthāṃ vasatīṃ gṛhe 04,023.015d*0483_002 yo māṃ rakṣati saṃtrastāṃ gandharvāya namo 'stu te 04,023.016 bhīmasena uvāca 04,023.016a ye yasyā vicarantīha puruṣā vaśavartinaḥ 04,023.016b*0484_001 teṣāṃ vaśagatā nityaṃ vicara tvaṃ yatheṣṭataḥ 04,023.016c tasyās te vacanaṃ śrutvā anṛṇā vicaranty uta 04,023.017 vaiśaṃpāyana uvāca 04,023.017*0485_001 tayos tad vacanaṃ śrutvā jajñire netare janāḥ 04,023.017*0485_002 tataḥ pāñcālarājasya sutā cāpi jagāma ha 04,023.017a tataḥ sā nartanāgāre dhanaṃjayam apaśyata 04,023.017c rājñaḥ kanyā virāṭasya nartayānaṃ mahābhujam 04,023.018a tatas tā nartanāgārād viniṣkramya sahārjunāḥ 04,023.018c kanyā dadṛśur āyāntīṃ kṛṣṇāṃ kliṣṭām anāgasam 04,023.019 kanyā ūcuḥ 04,023.019a diṣṭyā sairandhri muktāsi diṣṭyāsi punarāgatā 04,023.019c diṣṭyā vinihatāḥ sūtā ye tvāṃ kliśyanty anāgasam 04,023.020 bṛhannaḍovāca 04,023.020a kathaṃ sairandhri muktāsi kathaṃ pāpāś ca te hatāḥ 04,023.020c icchāmi vai tava śrotuṃ sarvam eva yathātatham 04,023.021 sairandhry uvāca 04,023.021a bṛhannaḍe kiṃ nu tava sairandhryā kāryam adya vai 04,023.021c yā tvaṃ vasasi kalyāṇi sadā kanyāpure sukham 04,023.022a na hi duḥkhaṃ samāpnoṣi sairandhrī yad upāśnute 04,023.022b*0486_001 sukhena vartase yeha na tad duḥkham avāpyate 04,023.022c tena māṃ duḥkhitām evaṃ pṛcchase prahasann iva 04,023.023 bṛhannaḍovāca 04,023.023a bṛhannaḍāpi kalyāṇi duḥkham āpnoty anuttamam 04,023.023c tiryagyonigatā bāle na cainām avabudhyase 04,023.023d*0487_001 tvayā sahoṣitā cāsmi tvaṃ ca sarvaiḥ sahoṣitā 04,023.023d*0487_002 kliśyantyāṃ tvayi suśroṇi ko nu duḥkhaṃ na cintayet 04,023.023d*0487_003 na tu kena cid atyantaṃ kasya cid dhṛdayaṃ kva cit 04,023.023d*0487_004 vedituṃ śakyate nūnaṃ tena māṃ nāvabudhyase 04,023.023d*0488_001 tvattaḥ kṛcchrataraṃ vāsaṃ vaseyam aham aṅgane 04,023.023d*0489_001 kasya vai hṛdayaṃ kena vedituṃ pariśakyate 04,023.024 vaiśaṃpāyana uvāca 04,023.024a tataḥ sahaiva kanyābhir draupadī rājaveśma tat 04,023.024c praviveśa sudeṣṇāyāḥ samīpam apalāyinī 04,023.025a tām abravīd rājaputrī virāṭavacanād idam 04,023.025c sairandhri gamyatāṃ śīghraṃ yatra kāmayase gatim 04,023.026a rājā bibheti bhadraṃ te gandharvebhyaḥ parābhavāt 04,023.026c tvaṃ cāpi taruṇī subhru rūpeṇāpratimā bhuvi 04,023.026d*0490_001 puṃsām iṣṭaś ca viṣayo gandharvāś cātikopanāḥ 04,023.026d*0491_001 cittāni ca nṛṇāṃ śubhre raktāni sparśaje sukhe 04,023.026d*0491_002 tasmāt tvatto bhayaṃ mahyaṃ rāṣṭrasya nagarasya ca 04,023.026d*0491_003 gacchādyaiva yatheṣṭaṃ tvaṃ nagarād yatra raṃsyase 04,023.026d*0491_004 tvannimittaṃ śubhe mahyaṃ sarve bandhujanā hatāḥ 04,023.026d*0491_005 nṛśaṃsā khalu te buddhir bhrātṝṇāṃ me kṛto vadhaḥ 04,023.026d*0491_006 tasmād gandharvarājebhyo bhayam adya pravartate 04,023.026d*0491_007 yatheṣṭaṃ gaccha sairandhri iha svasti yathā bhavet 04,023.026d*0491_007 vaiśaṃpāyanaḥ 04,023.026d*0491_008 sudeṣṇāvacanaṃ śrutvā sairandhrī cedam abravīt 04,023.027 sairandhry uvāca 04,023.027a trayodaśāhamātraṃ me rājā kṣamatu bhāmini 04,023.027c kṛtakṛtyā bhaviṣyanti gandharvās te na saṃśayaḥ 04,023.028a tato māṃ te 'paneṣyanti kariṣyanti ca te priyam 04,023.028c dhruvaṃ ca śreyasā rājā yokṣyate saha bāndhavaiḥ 04,023.028d*0492_001 evam uktātha kaikeyī nṛpāyoktvā parāmṛśat 04,023.028d*0492_002 pūrṇakāmā kṛtā kṛṣṇā vāyuputreṇa cāvasat 04,023.028d*0493_001 rājñā kṛtopakārāś ca kṛtajñāś ca sadā śubhe 04,023.028d*0493_002 sādhavaś ca balotsiktāḥ kṛtapratikṛtepsavaḥ 04,023.028d*0493_003 arthinī prabravīmy eṣā yadvā tadveti cintaya 04,023.028d*0493_004 vaiśaṃpāyanaḥ 04,023.028d*0493_004 bharasva tad aharmātraṃ tat te śreyo bhaviṣyati 04,023.028d*0493_005 tasyās tad vacanaṃ śrutvā kaikeyī duḥkhamohitā 04,023.028d*0493_006 uvāca draupadīm ārtā bhrātṛvyasanakarśitā 04,023.028d*0493_007 vasa bhadre yatheṣṭaṃ tvaṃ tvām ahaṃ śaraṇaṃ gatā 04,023.028d*0493_008 trāyasva mama bhartāraṃ putrāṃś caiva viśeṣataḥ 04,024.000*0494_001 iti pāṇḍavanigūḍhavāsasaṃvatsaracaritam abhidhāya pārāśaryaḥ 04,024.000*0494_002 kīcakavadhāntaṃ yatra trayodaśāham ajñā(na)taśeṣavāsanivṛttaye 04,024.000*0494_003 kurupatikāryānusaṃdhānāya dūrānveṣitaphalāvāptaye hi suyodhanādīnāṃ 04,024.000*0494_004 cārapratyācāram abhidhātum āha 04,024.001 vaiśaṃpāyana uvāca 04,024.001*0495_001 kīcake tu hate rājā virāṭaḥ paravīrahā 04,024.001*0495_002 śokam āhārayat tīvraṃ sāmātyaḥ sapurohitaḥ 04,024.001a kīcakasya tu ghātena sānujasya viśāṃ pate 04,024.001c atyāhitaṃ cintayitvā vyasmayanta pṛthagjanāḥ 04,024.002a tasmin pure janapade saṃjalpo 'bhūc ca sarvaśaḥ 04,024.002c śauryād dhi vallabho rājño mahāsattvaś ca kīcakaḥ 04,024.002d*0496_001 sāṃparāye parikruṣṭo balavān durjayo raṇe 04,024.003a āsīt prahartā ca nṛṇāṃ dārāmarśī ca durmatiḥ 04,024.003c sa hataḥ khalu pāpātmā gandharvair duṣṭapūruṣaḥ 04,024.004a ity ajalpan mahārāja parānīkaviśātanam 04,024.004c deśe deśe manuṣyāś ca kīcakaṃ duṣpradharṣaṇam 04,024.005a atha vai dhārtarāṣṭreṇa prayuktā ye bahiścarāḥ 04,024.005c mṛgayitvā bahūn grāmān rāṣṭrāṇi nagarāṇi ca 04,024.006a saṃvidhāya yathādiṣṭaṃ yathādeśapradarśanam 04,024.006c kṛtacintā nyavartanta te ca nāgapuraṃ prati 04,024.006d*0497_001 āgamya hāstinapuraṃ dhārtarāṣṭram ariṃdamam 04,024.007a tatra dṛṣṭvā tu rājānaṃ kauravyaṃ dhṛtarāṣṭrajam 04,024.007b*0498_001 praṇamya śirasā bhūmau vardhayitvā jayāśiṣā 04,024.007b*0498_002 āsīnaṃ sūryasaṃkāśe kāñcane paramāsane 04,024.007b*0498_003 upāsyamānaṃ sacivair marudbhir iva vāsavam 04,024.007c droṇakarṇakṛpaiḥ sārdhaṃ bhīṣmeṇa ca mahātmanā 04,024.007d*0499_001 vidvadbhir gāyakaiḥ sārdhaṃ kavibhiḥ stutipāṭhakaiḥ 04,024.007d*0499_002 anekair api rājanyaiḥ sevitaṃ saparicchadaiḥ 04,024.008a saṃgataṃ bhrātṛbhiś cāpi trigartaiś ca mahārathaiḥ 04,024.008c duryodhanaṃ sabhāmadhye āsīnam idam abruvan 04,024.009a kṛto 'smābhiḥ paro yatnas teṣām anveṣaṇe sadā 04,024.009c pāṇḍavānāṃ manuṣyendra tasmin mahati kānane 04,024.010a nirjane mṛgasaṃkīrṇe nānādrumalatāvṛte 04,024.010c latāpratānabahule nānāgulmasamāvṛte 04,024.011a na ca vidmo gatā yena pārthāḥ syur dṛḍhavikramāḥ 04,024.011c mārgamāṇāḥ padanyāsaṃ teṣu teṣu tathā tathā 04,024.012a girikūṭeṣu tuṅgeṣu nānājanapadeṣu ca 04,024.012c janākīrṇeṣu deśeṣu kharvaṭeṣu pureṣu ca 04,024.013a narendra bahuśo 'nviṣṭā naiva vidmaś ca pāṇḍavān 04,024.013c atyantabhāvaṃ naṣṭās te bhadraṃ tubhyaṃ nararṣabha 04,024.013d*0500_001 girīṇāṃ kūṭakuñjeṣu kandarāntarasānuṣu 04,024.013d*0500_002 nadīprasravaṇeṣv eva hradeṣu ca saraḥsu ca 04,024.013d*0500_003 gahvareṣu ca durgeṣu grāmeṣūpavaneṣu ca 04,024.013d*0500_004 durvijñeyā gatis teṣāṃ mṛgyante 'smābhir eva hi 04,024.013d*0500_005 gajavyālasamīpeṣu siṃhānte śarabhāntare 04,024.014a vartmāny anviṣyamāṇās tu rathānāṃ rathasattama 04,024.014b*0501_001 na hi vidmo gatiṃ teṣāṃ vāsaṃ hi narasattama 04,024.014c kaṃ cit kālaṃ manuṣyendra sūtānām anugā vayam 04,024.015a mṛgayitvā yathānyāyaṃ viditārthāḥ sma tattvataḥ 04,024.015c prāptā dvāravatīṃ sūtā ṛte pārthaiḥ paraṃtapa 04,024.015d*0502_001 santītare janapadā ye pārthān veṣibhir nṛpa 04,024.015d*0502_002 pravicitās te hy asmābhiḥ pṛthivīmaṇḍale 'khile 04,024.016a na tatra pāṇḍavā rājan nāpi kṛṣṇā pativratā 04,024.016b*0503_001 naradeva yathoddiṣṭaṃ naiva vidma ca pāṇḍavān 04,024.016b*0503_002 nirvṛto bhava naṣṭās te svastho bhava paraṃtapa 04,024.016c sarvathā vipranaṣṭās te namas te bharatarṣabha 04,024.017a na hi vidmo gatiṃ teṣāṃ vāsaṃ vāpi mahātmanām 04,024.017c pāṇḍavānāṃ pravṛttiṃ vā vidmaḥ karmāpi vā kṛtam 04,024.017d*0504_001 sarvā ca pṛthivī kṛtsnā saśailavanakānanā 04,024.017d*0504_002 sarāṣṭranagaragrāmā pattanaiś ca samanvitā 04,024.017d*0504_003 anveṣitā ca tatsarvaṃ na ca paśyāma pāṇḍavān 04,024.017e sa naḥ śādhi manuṣyendra ata ūrdhvaṃ viśāṃ pate 04,024.018a anveṣaṇe pāṇḍavānāṃ bhūyaḥ kiṃ karavāmahe 04,024.018c imāṃ ca naḥ priyām īkṣa vācaṃ bhadravatīṃ śubhām 04,024.019a yena trigartā nikṛtā balena mahatā nṛpa 04,024.019c sūtena rājño matsyasya kīcakena mahātmanā 04,024.020a sa hataḥ patitaḥ śete gandharvair niśi bhārata 04,024.020b*0505_001 syālo rājño virāṭasya senāpatir udāradhīḥ 04,024.020b*0505_002 sudeṣṇāyā mahāñ jyeṣṭhaḥ śūro vīro gatavyathaḥ 04,024.020b*0505_003 utsāhavān mahāvīryo nītimān balavān api 04,024.020b*0505_004 yuddhajño ripuvīraghnaḥ siṃhatulyaparākramaḥ 04,024.020b*0505_005 prajārakṣaṇadakṣaś ca śatrugrahaṇaśaktimān 04,024.020b*0505_006 vijitārir mahāyuddhe pracaṇḍo mānatatparaḥ 04,024.020b*0505_007 naranārīmanohlādī dhīro vāgmī raṇapriyaḥ 04,024.020b*0505_008 puṇyadharmārthakāmānāṃ bhājanaṃ manujottamaḥ 04,024.020b*0506_001 sa hato niśi gandharvaiḥ strīnimittaṃ narādhipa 04,024.020b*0507_001 gandharvāṇāṃ ca mahiṣī kā cid asti nitambinī 04,024.020b*0507_002 sairandhrī nāma tāṃ dṛpto duṣṭātmākāmayad balī 04,024.020c adṛśyamānair duṣṭātmā saha bhrātṛbhir acyuta 04,024.020d*0508_001 suhṛdāś cātra nihatā yodhāś ca pravarā hatāḥ 04,024.020d*0509_001 ity evaṃ śrutam asmābhir gandharvair nihato niśi 04,024.020d*0509_002 bāndhavair bahubhiḥ sārdhaṃ kīcako nihato 'bhavat 04,024.020d*0509_003 adya prabhṛti rājendra pāṇḍavānveṣaṇaṃ prati 04,024.020d*0509_004 cārāṃs tān sarvataś cartuṃ preṣayeti matir hi naḥ 04,024.020d*0509_005 nihato niśi gandharvair duṣṭātmā bhrātṛbhiḥ saha 04,024.021a priyam etad upaśrutya śatrūṇāṃ tu parābhavam 04,024.021b*0510_001 etāvac chrutam asmābhir bhadraṃ te 'stu narādhipa 04,024.021c kṛtakṛtyaś ca kauravya vidhatsva yad anantaram 04,025.001 vaiśaṃpāyana uvāca 04,025.001a tato duryodhano rājā śrutvā teṣāṃ vacas tadā 04,025.001c ciram antarmanā bhūtvā pratyuvāca sabhāsadaḥ 04,025.001d*0511_001 jānann api mahārāja saśalyenāntarātmanā 04,025.001d*0511_002 kīcakasya vadhaṃ śrutvā na cākāram adarśayat 04,025.001d*0511_003 kevalaṃ śauryam ālambya gatasattva iva śvasan 04,025.001d*0511_004 bhūyaḥ pratyāgataprāṇo dhṛtarāṣṭrātmajo balī 04,025.001d*0512_001 śrutvā teṣāṃ vacas tāvac cintayām āsa kauravaḥ 04,025.002a suduḥkhā khalu kāryāṇāṃ gatir vijñātum antataḥ 04,025.002c tasmāt sarve udīkṣadhvaṃ kva nu syuḥ pāṇḍavā gatāḥ 04,025.003a alpāvaśiṣṭaṃ kālasya gatabhūyiṣṭham antataḥ 04,025.003c teṣām ajñātacaryāyām asmin varṣe trayodaśe 04,025.004a asya varṣasya śeṣaṃ ced vyatīyur iha pāṇḍavāḥ 04,025.004c nivṛttasamayās te hi satyavrataparāyaṇāḥ 04,025.005a kṣaranta iva nāgendrāḥ sarva āśīviṣopamāḥ 04,025.005c duḥkhā bhaveyuḥ saṃrabdhāḥ kauravān prati te dhruvam 04,025.005d*0513_001 vijñātavyā manuṣyendrās tarkayā supraṇītayā 04,025.005d*0513_002 nipuṇaiś cārapuruṣaiḥ prājñair dakṣaiḥ susaṃvṛtaiḥ 04,025.006a arvāk kālasya vijñātāḥ kṛcchrarūpadharāḥ punaḥ 04,025.006c praviśeyur jitakrodhās tāvad eva punar vanam 04,025.007a tasmāt kṣipraṃ bubhutsadhvaṃ yathā no 'tyantam avyayam 04,025.007c rājyaṃ nirdvandvam avyagraṃ niḥsapatnaṃ ciraṃ bhavet 04,025.008a athābravīt tataḥ karṇaḥ kṣipraṃ gacchantu bhārata 04,025.008a*0515_001 satyadharmārthasaṃyutam 04,025.008a*0515_002 karṇaḥ 04,025.008a*0515_003 ete punar na gacchantu 04,025.008c anye dhūrtatarā dakṣā nibhṛtāḥ sādhukāriṇaḥ 04,025.008d*0514_001 duryodhanenaivam ukte vacane 'tīva duḥkhinā 04,025.009a carantu deśān saṃvītāḥ sphītāñ janapadākulān 04,025.009c tatra goṣṭhīṣv athānyāsu siddhapravrajiteṣu ca 04,025.009d*0516_001 paricāreṣu tīrtheṣu grāmeṣu nagareṣu ca 04,025.010a paricāreṣu tīrtheṣu vividheṣv ākareṣu ca 04,025.010c vijñātavyā manuṣyais tais tarkayā suvinītayā 04,025.011a vividhais tatparaiḥ samyak tajjñair nipuṇasaṃvṛtaiḥ 04,025.011c anveṣṭavyāś ca nipuṇaṃ pāṇḍavāś channavāsinaḥ 04,025.012a nadīkuñjeṣu tīrtheṣu grāmeṣu nagareṣu ca 04,025.012c āśrameṣu ca ramyeṣu parvateṣu guhāsu ca 04,025.013a athāgrajānantarajaḥ pāpabhāvānurāgiṇam 04,025.013c jyeṣṭhaṃ duḥśāsanas tatra bhrātā bhrātaram abravīt 04,025.013d*0517_001 yeṣu naḥ pratyayo rājaṃś cāreṣu manujādhipa 04,025.013d*0518_001 te yāntu dattadeyā vai bhūyas tān parimārgitum 04,025.013d*0519_001 tān ahaṃ preṣayiṣyāmi yatanto dṛḍhabhaktayaḥ 04,025.013d*0520_001 etan mataṃ mahārāja madīyaṃ priyadarśana 04,025.013d*0521_001 apare tatra gacchantu carāḥ pracchannacāriṇaḥ 04,025.014a etac ca karṇo yat prāha sarvam īkṣāmahe tathā 04,025.014b*0522_001 ghrāṇaiḥ paśyanti paśavo vedaiḥ paśyanti brāhmaṇāḥ 04,025.014b*0522_002 cāraiḥ paśyanti rājānaś cakṣurbhyām itare janāḥ 04,025.014c yathoddiṣṭaṃ carāḥ sarve mṛgayantu tatas tataḥ 04,025.014e ete cānye ca bhūyāṃso deśād deśaṃ yathāvidhi 04,025.015a na tu teṣāṃ gatir vāsaḥ pravṛttiś copalabhyate 04,025.015c atyāhitaṃ vā gūḍhās te pāraṃ vormimato gatāḥ 04,025.015d*0523_001 pratyāhartuṃ ca mūḍhās te pathi nāśam ato gatāḥ 04,025.016a vyālair vāpi mahāraṇye bhakṣitāḥ śūramāninaḥ 04,025.016b*0524_001 dvīpaṃ vā paramaṃ prāptā giridurgaṃ vanāni vā 04,025.016b*0524_002 hīnadarpā nirāśās te bhakṣitā vāpi rākṣasaiḥ 04,025.016c atha vā viṣamaṃ prāpya vinaṣṭāḥ śāśvatīḥ samāḥ 04,025.017a tasmān mānasam avyagraṃ kṛtvā tvaṃ kurunandana 04,025.017c kuru kāryaṃ yathotsāhaṃ manyase yan narādhipa 04,026.001 vaiśaṃpāyana uvāca 04,026.001a athābravīn mahāvīryo droṇas tattvārthadarśivān 04,026.001c na tādṛśā vinaśyanti nāpi yānti parābhavam 04,026.002a śūrāś ca kṛtavidyāś ca buddhimanto jitendriyāḥ 04,026.002c dharmajñāś ca kṛtajñāś ca dharmarājam anuvratāḥ 04,026.003a nītidharmārthatattvajñaṃ pitṛvac ca samāhitam 04,026.003c dharme sthitaṃ satyadhṛtiṃ jyeṣṭhaṃ jyeṣṭhāpacāyinam 04,026.004a anuvratā mahātmānaṃ bhrātaraṃ bhrātaro nṛpa 04,026.004c ajātaśatruṃ hrīmantaṃ taṃ ca bhrātṝn anuvratam 04,026.005a teṣāṃ tathā vidheyānāṃ nibhṛtānāṃ mahātmanām 04,026.005c kimarthaṃ nītimān pārthaḥ śreyo naiṣāṃ kariṣyati 04,026.006a tasmād yatnāt pratīkṣante kālasyodayam āgatam 04,026.006c na hi te nāśam ṛccheyur iti paśyāmy ahaṃ dhiyā 04,026.007a sāṃprataṃ caiva yat kāryaṃ tac ca kṣipram akālikam 04,026.007c kriyatāṃ sādhu saṃcintya vāsaś caiṣāṃ pracintyatām 04,026.007d*0525_001 tathābhivādinaṃ matsyaṃ kauraveyāḥ pṛthak pṛthak 04,026.007d*0525_002 ūcuḥ prāñjalayaḥ sarve yudhiṣṭhirapurogamāḥ 04,026.007d*0525_003 pratinandāma te vākyaṃ sarva eva viśāṃ pate 04,026.008a yathāvat pāṇḍuputrāṇāṃ sarvārtheṣu dhṛtātmanām 04,026.008b*0526_001 pravṛttir upalabhyeta tathā nītir vidhīyatām 04,026.008b*0526_002 sarvopāyair yatasva tvaṃ yathā paśyasi pāṇḍavān 04,026.008c durjñeyāḥ khalu śūrās te apāpās tapasā vṛtāḥ 04,026.009a śuddhātmā guṇavān pārthaḥ satyavān nītimāñ śuciḥ 04,026.009c tejorāśir asaṃkhyeyo gṛhṇīyād api cakṣuṣī 04,026.010a vijñāya kriyatāṃ tasmād bhūyaś ca mṛgayāmahe 04,026.010c brāhmaṇaiś cārakaiḥ siddhair ye cānye tadvido janāḥ 04,027.001 vaiśaṃpāyana uvāca 04,027.001a tataḥ śāṃtanavo bhīṣmo bharatānāṃ pitāmahaḥ 04,027.001c śrutavān deśakālajñas tattvajñaḥ sarvadharmavit 04,027.002a ācāryavākyoparame tad vākyam abhisaṃdadhat 04,027.002c hitārthaṃ sa uvācemāṃ bhāratīṃ bhāratān prati 04,027.003a yudhiṣṭhire samāsaktāṃ dharmajñe dharmasaṃśritām 04,027.003b*0527_001 pāṇḍave nityam avyagrāṃ giraṃ bhīṣmaḥ samādade 04,027.003c asatsu durlabhāṃ nityaṃ satāṃ cābhimatāṃ sadā 04,027.003e bhīṣmaḥ samavadat tatra giraṃ sādhubhir arcitām 04,027.004a yathaiṣa brāhmaṇaḥ prāha droṇaḥ sarvārthatattvavit 04,027.004b*0528_001 tad vākyam abhinandāmi na me 'sty atra vicāraṇā 04,027.004b*0529_001 niḥsaṃśayaṃ tathaivaitad bhūyaś caināṃ vibodhata 04,027.004c sarvalakṣaṇasaṃpannā nāśaṃ nārhanti pāṇḍavāḥ 04,027.005a śrutavṛttopasaṃpannāḥ sādhuvratasamanvitāḥ 04,027.005c vṛddhānuśāsane magnāḥ satyavrataparāyaṇāḥ 04,027.006a samayaṃ samayajñās te pālayantaḥ śucivratāḥ 04,027.006c nāvasīditum arhanti udvahantaḥ satāṃ dhuram 04,027.006d*0530_001 kṣatradharmaratā nityaṃ keśavānugatāḥ sadā 04,027.006d*0530_002 pravīrapuruṣās te vai mahātmāno mahābalāḥ 04,027.007a dharmataś caiva guptās te svavīryeṇa ca pāṇḍavāḥ 04,027.007c na nāśam adhigaccheyur iti me dhīyate matiḥ 04,027.008a tatra buddhiṃ praṇeṣyāmi pāṇḍavān prati bhārata 04,027.008c na tu nītiḥ sunītasya śakyate 'nveṣituṃ paraiḥ 04,027.009a yat tu śakyam ihāsmābhis tān vai saṃcintya pāṇḍavān 04,027.009c buddhyā pravaktuṃ na drohāt pravakṣyāmi nibodha tat 04,027.009d*0531_001 na tv iyaṃ mādṛśair nītis tasya vācyā kathaṃ cana 04,027.010a sā tv iyaṃ sādhu vaktavyā na tv anītiḥ kathaṃ cana 04,027.010c vṛddhānuśāsane tāta tiṣṭhataḥ satyaśīlinaḥ 04,027.010d*0532_001 ayuktaṃ tu mayā vaktuṃ tulyā me kurupāṇḍavāḥ 04,027.010d*0532_002 nivāsaṃ pāṇḍuputrāṇāṃ saṃcintya ca vadāmy aham 04,027.010d*0532_003 bahunā kiṃ pralāpena yato dharmas tato jayaḥ 04,027.011a avaśyaṃ tv iha dhīreṇa satāṃ madhye vivakṣatā 04,027.011c yathāmati vivaktavyaṃ sarvaśo dharmalipsayā 04,027.012a tatra nāhaṃ tathā manye yathāyam itaro janaḥ 04,027.012b*0533_001 nivāsaṃ dharmarājasya varṣe 'smin vai trayodaśe 04,027.012b*0533_002 tatra tāta na teṣāṃ hi rājñāṃ bhāvyam asāṃpratam 04,027.012b*0534_001 nivāsaṃ pāṇḍuputrāṇāṃ śṛṇuṣva manujādhipa 04,027.012b*0535_001 bhrātṛbhiḥ sahito vīraiḥ kṛṣṇayā ca mahāyaśāḥ 04,027.012b*0535_002 kimarthaṃ sa mahārājo nātmaśreyo bhaviṣyati 04,027.012b*0535_003 pāṇḍavo nikṛtaḥ pūrvaṃ yathāvad viditaṃ tava 04,027.012b*0535_004 kleśitaś ca pure nityaṃ rājyakāmaiś ca sāṃpratam 04,027.012b*0535_005 channaś carati tasmāt sa prakṛtyā nītimān nṛpaḥ 04,027.012b*0535_006 varṣam ekaṃ susaṃchannam uṣya vāsam anuttamam 04,027.012b*0535_007 āyāti codaye kāle kṣipraṃ drakṣyasi pāṇḍavam 04,027.012b*0535_008 sodaraiḥ sahitaṃ vīraṃ draupadyā ca paraṃtapa 04,027.012b*0535_009 saṃvidhatsva mahābāho yathā na syāt sukhodayaḥ 04,027.012b*0535_010 yasmin sa rājā vasatiś channaḥ sattvabhṛtāṃ varaḥ 04,027.012b*0535_011 bhaviṣyanti narās tatra rāgamohavivarjitāḥ 04,027.012b*0535_012 nādhayo hi mahārāja na vyādhiḥ kṣatriyarṣabha 04,027.012c pure janapade vāpi yatra rājā yudhiṣṭhiraḥ 04,027.012d*0536_001 dānaśīlo vadānyaś ca nibhṛto hrīniṣedhakaḥ 04,027.012d*0536_002 jano janapade bhāvyo yatra rājā yudhiṣṭhiraḥ 04,027.012d*0536_003 priyavādī sadā dānto bhavyaḥ satyaparo janaḥ 04,027.012d*0536_004 hṛṣṭaḥ puṣṭaḥ śucir dakṣo yatra rājā yudhiṣṭhiraḥ 04,027.013a nāsūyako na cāpīrṣur nātivādī na matsarī 04,027.013c bhaviṣyati janas tatra svaṃ svaṃ dharmam anuvrataḥ 04,027.014a brahmaghoṣāś ca bhūyāṃsaḥ pūrṇāhutyas tathaiva ca 04,027.014c kratavaś ca bhaviṣyanti bhūyāṃso bhūridakṣiṇāḥ 04,027.015a sadā ca tatra parjanyaḥ samyag varṣī na saṃśayaḥ 04,027.015c saṃpannasasyā ca mahī nirītīkā bhaviṣyati 04,027.016a rasavanti ca dhānyāni guṇavanti phalāni ca 04,027.016c gandhavanti ca mālyāni śubhaśabdā ca bhāratī 04,027.017a vāyuś ca sukhasaṃsparśo niṣpratīpaṃ ca darśanam 04,027.017b*0537_001 na rogās tatra vidyante vadhabandhā na santi ca 04,027.017b*0537_002 na corā na hi dambhāś ca na ca bādhā bhavanti ca 04,027.017b*0537_003 nāśaktā na ca duṣṭāś ca yatra rājā yudhiṣṭhiraḥ 04,027.017c bhayaṃ nābhyāviśet tatra yatra rājā yudhiṣṭhiraḥ 04,027.018a gāvaś ca bahulās tatra na kṛśā na ca durduhāḥ 04,027.018c payāṃsi dadhisarpīṃṣi rasavanti hitāni ca 04,027.018d*0538_001 salilāni prasannāni sarve bhāvāś ca śobhanāḥ 04,027.019a guṇavanti ca pānāni bhojyāni rasavanti ca 04,027.019c tatra deśe bhaviṣyanti yatra rājā yudhiṣṭhiraḥ 04,027.020a rasāḥ sparśāś ca gandhāś ca śabdāś cāpi guṇānvitāḥ 04,027.020c dṛśyāni ca prasannāni yatra rājā yudhiṣṭhiraḥ 04,027.020d*0539_001 dharmāś ca tatra dṛśyante sevitāś ca dvijātibhiḥ 04,027.021a svaiḥ svair guṇaiḥ susaṃyuktās tasmin varṣe trayodaśe 04,027.021c deśe tasmin bhaviṣyanti tāta pāṇḍavasaṃyute 04,027.022a saṃprītimāñ janas tatra saṃtuṣṭaḥ śucir avyayaḥ 04,027.022c devatātithipūjāsu sarvabhūtānurāgavān 04,027.023a iṣṭadāno mahotsāhaḥ śaśvad dharmaparāyaṇaḥ 04,027.023c aśubhadviṭ śubhaprepsur nityayajñaḥ śubhavrataḥ 04,027.023e bhaviṣyati janas tatra yatra rājā yudhiṣṭhiraḥ 04,027.023f*0540_001 nityotsavapramudito nityahṛṣṭaḥ śriyā vṛtaḥ 04,027.023f*0540_002 bhaviṣyati nivāso 'yaṃ yatra rājā yudhiṣṭhiraḥ 04,027.024a tyaktavākyānṛtas tāta śubhakalyāṇamaṅgalaḥ 04,027.024c śubhārthepsuḥ śubhamatir yatra rājā yudhiṣṭhiraḥ 04,027.024d*0541_001 sarvabhūtadayāyuktaḥ sadā nirmalamānasaḥ 04,027.024d*0542_001 anirdiśyaḥ sa dharmātmā dvijair api hi bhārata 04,027.024e bhaviṣyati janas tatra nityaṃ ceṣṭapriyavrataḥ 04,027.025a dharmātmā sa tadādṛśyaḥ so 'pi tāta dvijātibhiḥ 04,027.025c kiṃ punaḥ prākṛtaiḥ pārthaḥ śakyo vijñātum antataḥ 04,027.026a yasmin satyaṃ dhṛtir dānaṃ parā śāntir dhruvā kṣamā 04,027.026c hrīḥ śrīḥ kīrtiḥ paraṃ teja ānṛśaṃsyam athārjavam 04,027.027a tasmāt tatra nivāsaṃ tu channaṃ satreṇa dhīmataḥ 04,027.027c gatiṃ vā paramāṃ tasya notsahe vaktum anyathā 04,027.028a evam etat tu saṃcintya yatkṛtaṃ manyase hitam 04,027.028c tat kṣipraṃ kuru kauravya yady evaṃ śraddadhāsi me 04,027.028d*0543_001 kulasya hi kṣamaṃ tāta yad ahaṃ tad bravīmi te 04,028.001 vaiśaṃpāyana uvāca 04,028.001a tataḥ śāradvato vākyam ity uvāca kṛpas tadā 04,028.001c yuktaṃ prāptaṃ ca vṛddhena pāṇḍavān prati bhāṣitam 04,028.002a dharmārthasahitaṃ ślakṣṇaṃ tattvataś ca sahetumat 04,028.002c tatrānurūpaṃ bhīṣmeṇa mamāpy atra giraṃ śṛṇu 04,028.003a teṣāṃ caiva gatis tīrthair vāsaś caiṣāṃ pracintyatām 04,028.003c nītir vidhīyatāṃ cāpi sāṃprataṃ yā hitā bhavet 04,028.004a nāvajñeyo ripus tāta prākṛto 'pi bubhūṣatā 04,028.004c kiṃ punaḥ pāṇḍavās tāta sarvāstrakuśalā raṇe 04,028.005a tasmāt satraṃ praviṣṭeṣu pāṇḍaveṣu mahātmasu 04,028.005c gūḍhabhāveṣu channeṣu kāle codayam āgate 04,028.006a svarāṣṭrapararāṣṭreṣu jñātavyaṃ balam ātmanaḥ 04,028.006c udaye pāṇḍavānāṃ ca prāpte kāle na saṃśayaḥ 04,028.006d*0544_001 nivāsaṃ pāṇḍuputrāṇāṃ darśane mṛgayāmahe 04,028.007a nivṛttasamayāḥ pārthā mahātmāno mahābalāḥ 04,028.007c mahotsāhā bhaviṣyanti pāṇḍavā hy atitejasaḥ 04,028.008a tasmād balaṃ ca kośaṃ ca nītiś cāpi vidhīyatām 04,028.008c yathā kālodaye prāpte samyak taiḥ saṃdadhāmahe 04,028.009a tāta manyāmi tat sarvaṃ budhyasva balam ātmanaḥ 04,028.009c niyataṃ sarvamitreṣu balavatsv abaleṣu ca 04,028.010a uccāvacaṃ balaṃ jñātvā madhyasthaṃ cāpi bhārata 04,028.010c prahṛṣṭam aprahṛṣṭaṃ ca saṃdadhāma tathā paraiḥ 04,028.011a sāmnā bhedena dānena daṇḍena balikarmaṇā 04,028.011c nyāyenānamya ca parān balāc cānamya durbalān 04,028.012a sāntvayitvā ca mitrāṇi balaṃ cābhāṣyatāṃ sukham 04,028.012c sakośabalasaṃvṛddhaḥ samyak siddhim avāpsyasi 04,028.013a yotsyase cāpi balibhir aribhiḥ pratyupasthitaiḥ 04,028.013c anyais tvaṃ pāṇḍavair vāpi hīnasvabalavāhanaiḥ 04,028.014a evaṃ sarvaṃ viniścitya vyavasāyaṃ svadharmataḥ 04,028.014c yathākālaṃ manuṣyendra ciraṃ sukham avāpsyasi 04,028.014d@027_0000 vaiśaṃpāyanaḥ 04,028.014d@027_0001 tato duryodhano vākyaṃ śrutvā teṣāṃ mahātmanām 04,028.014d@027_0002 muhūrtam iva saṃcintya sacivān idam abravīt 04,028.014d@027_0003 śrutaṃ hy etan mayā pūrvaṃ kathāsu janasaṃsadi 04,028.014d@027_0004 dhīrāṇāṃ śāstraviduṣāṃ prājñānāṃ matiniścaye 04,028.014d@027_0005 kṛtīnāṃ sāraphalgutve jānāmi nayacakṣuṣā 04,028.014d@027_0006 sattve bāhubale dhairye prāṇe śārīrasaṃbhave 04,028.014d@027_0007 sāṃprataṃ mānuṣe loke sadaityanararākṣase 04,028.014d@027_0008 catvāras tu naravyāghrā bale śakropamā bhuvi 04,028.014d@027_0009 uttamāḥ prāṇināṃ teṣāṃ nāsti kaś cid bale samaḥ 04,028.014d@027_0010 samaprāṇabalā nityaṃ saṃpūrṇabalapauruṣāḥ 04,028.014d@027_0011 baladevaś ca bhīmaś ca madrarājaś ca vīryavān 04,028.014d@027_0012 caturthaḥ kīcakas teṣāṃ pañcamaṃ nānuśuśrumaḥ 04,028.014d@027_0013 anyonyānantarabalāḥ parasparajayaiṣiṇaḥ 04,028.014d@027_0014 bāhuyuddham abhīpsanto nityaṃ saṃrabdhamānasāḥ 04,028.014d@027_0015 tenāham avagacchāmi pratyayena vṛkodaram 04,028.014d@027_0016 manasy abhiniviṣṭaṃ me vyaktaṃ jīvanti pāṇḍavāḥ 04,028.014d@027_0017 tatrāhaṃ kīcakaṃ manye bhīmasenena māritam 04,028.014d@027_0018 sairandhrīṃ draupadīṃ manye nātra kāryā vicāraṇā 04,028.014d@027_0019 śaṅke kṛṣṇānimittaṃ tu bhīmasenena kīcakaḥ 04,028.014d@027_0020 gandharvavyapadeśena hato niśi mahābalaḥ 04,028.014d@027_0021 ko hi śakto 'paro bhīmāt kīcakaṃ hantum ojasā 04,028.014d@027_0022 śastraṃ vinā bāhuvīryāt tathā sarvāṅgacūrṇitam 04,028.014d@027_0023 mardituṃ vā tathā śīghraṃ carmamāṃsāsthicūrṇitam 04,028.014d@027_0024 rūpam anyat samāsthāya bhīmasyaitad viceṣṭitam 04,028.014d@027_0025 dhruvaṃ kṛṣṇānimittaṃ tu bhīmasenena sūtajaḥ 04,028.014d@027_0026 gandharvavyapadeśena hato niśi na saṃśayaḥ 04,028.014d@027_0027 pitāmahena ye coktā deśasya ca janasya ca 04,028.014d@027_0028 guṇās te matsyarāṣṭreṣu bahuśo 'pi mayā śrutāḥ 04,028.014d@027_0029 virāṭanagare manye pāṇḍavāś channacāriṇaḥ 04,028.014d@027_0030 nivasanti pure ramye tatra yātrā vidhīyatām 04,028.014d@027_0031 matsyarāṣṭraṃ gamiṣyāmo grahīṣyāmaś ca godhanam 04,028.014d@027_0032 gṛhīte godhane nūnaṃ te 'pi yotsyanti pāṇḍavāḥ 04,028.014d@027_0033 apūrṇe samaye cāpi yadi paśyāma pāṇḍavān 04,028.014d@027_0034 dvādaśānyāni varṣāṇi pravekṣyanti punar vanam 04,028.014d@027_0035 tasmād anyatareṇāpi lābho 'smākaṃ bhaviṣyati 04,028.014d@027_0036 kośavṛddhir ihāsmākaṃ śatrūṇāṃ nidhanaṃ bhavet 04,028.014d@027_0037 kathaṃ suyodhanaṃ gacched yudhiṣṭhirabhṛtaḥ purā 04,028.014d@027_0038 etac cāpi vadaty eṣa mātsyaḥ paribhavān mayi 04,028.014d@027_0039 tasmāt kartavyam etad vai tasmin yātrā vidhīyatām 04,028.014d@027_0040 etat sunītaṃ manye 'haṃ sarveṣāṃ yadi rocate 04,029.001 vaiśaṃpāyana uvāca 04,029.001a atha rājā trigartānāṃ suśarmā rathayūthapaḥ 04,029.001b*0545_001 pūrvam ābhāṣya karṇena tathā duḥśāsanena ca 04,029.001c prāptakālam idaṃ vākyam uvāca tvarito bhṛśam 04,029.002a asakṛn nikṛtaḥ pūrvaṃ matsyaiḥ sālveyakaiḥ saha 04,029.002c sūtena caiva matsyasya kīcakena punaḥ punaḥ 04,029.003a bādhito bandhubhiḥ sārdhaṃ balād balavatā vibho 04,029.003c sa karṇam abhyudīkṣyātha duryodhanam abhāṣata 04,029.004a asakṛn matsyarājñā me rāṣṭraṃ bādhitam ojasā 04,029.004c praṇetā kīcakaś cāsya balavān abhavat purā 04,029.005a krūro 'marṣī sa duṣṭātmā bhuvi prakhyātavikramaḥ 04,029.005c nihatas tatra gandharvaiḥ pāpakarmā nṛśaṃsavān 04,029.006a tasmiṃś ca nihate rājan hīnadarpo nirāśrayaḥ 04,029.006c bhaviṣyati nirutsāho virāṭa iti me matiḥ 04,029.007a tatra yātrā mama matā yadi te rocate 'nagha 04,029.007c kauravāṇāṃ ca sarveṣāṃ karṇasya ca mahātmanaḥ 04,029.008a etat prāptam ahaṃ manye kāryam ātyayikaṃ hitam 04,029.008c rāṣṭraṃ tasyābhiyātv āśu bahudhānyasamākulam 04,029.009a ādadāmo 'sya ratnāni vividhāni vasūni ca 04,029.009c grāmān rāṣṭrāṇi vā tasya hariṣyāmo vibhāgaśaḥ 04,029.010a atha vā gosahasrāṇi bahūni ca śubhāni ca 04,029.010b*0546_001 vidhamitvā hariṣyāmaḥ praviśya ca purād balam 04,029.010c vividhāni hariṣyāmaḥ pratipīḍya puraṃ balāt 04,029.011a kauravaiḥ saha saṃgamya trigartaiś ca viśāṃ pate 04,029.011c gās tasyāpaharāmāśu saha sarvaiḥ susaṃhatāḥ 04,029.012a saṃdhiṃ vā tena kṛtvā tu nibadhnīmo 'sya pauruṣam 04,029.012c hatvā cāsya camūṃ kṛtsnāṃ vaśam anvānayāmahe 04,029.013a taṃ vaśe nyāyataḥ kṛtvā sukhaṃ vatsyāmahe vayam 04,029.013c bhavato balavṛddhiś ca bhaviṣyati na saṃśayaḥ 04,029.014a tac chrutvā vacanaṃ tasya karṇo rājānam abravīt 04,029.014c sūktaṃ suśarmaṇā vākyaṃ prāptakālaṃ hitaṃ ca naḥ 04,029.015a tasmāt kṣipraṃ viniryāmo yojayitvā varūthinīm 04,029.015b*0547_001 yady etat te 'bhirucitaṃ mama caitad dhi rocate 04,029.015c vibhajya cāpy anīkāni yathā vā manyase 'nagha 04,029.016a prajñāvān kuruvṛddho 'yaṃ sarveṣāṃ naḥ pitāmahaḥ 04,029.016c ācāryaś ca tathā droṇaḥ kṛpaḥ śāradvatas tathā 04,029.017a manyante te yathā sarve tathā yātrā vidhīyatām 04,029.017c saṃmantrya cāśu gacchāmaḥ sādhanārthaṃ mahīpateḥ 04,029.018a kiṃ ca naḥ pāṇḍavaiḥ kāryaṃ hīnārthabalapauruṣaiḥ 04,029.018c atyarthaṃ vā pranaṣṭās te prāptā vāpi yamakṣayam 04,029.018d*0548_001 tad bhavāṃś caturaṅgeṇa balena mahatā vṛtaḥ 04,029.019a yāmo rājann anudvignā virāṭaviṣayaṃ vayam 04,029.019c ādāsyāmo hi gās tasya vividhāni vasūni ca 04,029.019d@028_0000 duryodhana uvāca 04,029.019d@028_0001 uktam etad vidheyaṃ vā vākyam uktaṃ tvayānagha 04,029.019d@028_0002 yadaiva cāraiḥ prahitair ihāgamya niveditam 04,029.019d@028_0003 nidhanaṃ sūtaputrasya kīcakasya balīyasaḥ 04,029.019d@028_0004 tadaiva hi mahācintā hṛdi pāṇḍusutān prati 04,029.019d@028_0005 kīcakaṃ balasaṃpannaṃ nānyo hantā vṛkodarāt 04,029.019d@028_0006 nityam eva hi pārthānāṃ virāṭaḥ priyam icchati 04,029.019d@028_0007 tasmiṃs te cāpi viśvastā nivāsāya sthitā dhruvam 04,029.019d@028_0008 pitāmahena yac coktaṃ cihnaṃ pārthābhivedane 04,029.019d@028_0009 tad dhi rājño virāṭasya śrūyate viṣaye kila 04,029.019d@028_0010 tat tatra gatvā karṇāśu virāṭaṃ godhanaṃ vayam 04,029.019d@028_0011 gṛhṇīmas tasya rāṣṭraṃ ca pramathya svabalair yutāḥ 04,029.019d@028_0012 anuyāsyanti te cāsmān virāṭasya hitaiṣiṇaḥ 04,029.019d@028_0013 tatra vetsyāmahe tān vai buddhvā caiṣāṃ yathāgatim 04,029.019d@028_0014 apūrṇasamayān bhūyo vanāya gamayāmahe 04,029.019d@028_0015 hatvāpi caitāṃs tatraiva sukhaṃ bhokṣyāma medinīm 04,029.019d@028_0016 alpāvaśiṣṭaḥ kālo 'yaṃ samayaś ca vibhāti me 04,029.019d@028_0017 udyojayāma sainyāni śvobhūte gamanaṃ prati 04,029.019d@028_0017 karṇa uvāca 04,029.019d@028_0018 yadi tatra sma te pārthā bhaveyū rājasattama 04,029.019d@028_0019 siddhiṃ cobhayakīṃ tat syāt tathāpi khalu yāsyatha 04,029.019d@028_0020 nigrahād yā virāṭasya pāṇḍavānāṃ prabodhanam 04,029.019d@028_0021 dīnās te kośahīnāś ca vanavāsena karśitāḥ 04,029.019d@028_0022 sukhena hantum arhanti atha pravrājanāya vai 04,029.020a tato duryodhano rājā vākyam ādāya tasya tat 04,029.020c vaikartanasya karṇasya kṣipram ājñāpayat svayam 04,029.021a śāsane nityasaṃyuktaṃ duḥśāsanam anantaram 04,029.021c saha vṛddhais tu saṃmantrya kṣipraṃ yojaya vāhinīm 04,029.022a yathoddeśaṃ ca gacchāmaḥ sahitāḥ sarvakauravaiḥ 04,029.022c suśarmā tu yathoddiṣṭaṃ deśaṃ yātu mahārathaḥ 04,029.023a trigartaiḥ sahito rājā samagrabalavāhanaḥ 04,029.023c prāg eva hi susaṃvīto matsyasya viṣayaṃ prati 04,029.024a jaghanyato vayaṃ tatra yāsyāmo divasāntaram 04,029.024c viṣayaṃ matsyarājasya susamṛddhaṃ susaṃhatāḥ 04,029.024d*0549_001 suśarmaṇā gṛhīte tu matsyarājasya godhane 04,029.024d*0549_002 virāṭaḥ sainyam ādāya trigartaiḥ saha yotsyate 04,029.024d*0549_003 aparaṃ divasaṃ gās tu tatra gṛhṇantu kauravāḥ 04,029.024d*0549_004 gavārthe pāṇḍavās tatra yotsyanti kurubhiḥ saha 04,029.025a te yātvā sahasā tatra virāṭanagaraṃ prati 04,029.025c kṣipraṃ gopān samāsādya gṛhṇantu vipulaṃ dhanam 04,029.026a gavāṃ śatasahasrāṇi śrīmanti guṇavanti ca 04,029.026c vayam api nigṛhṇīmo dvidhā kṛtvā varūthinīm 04,029.027*0550_001 asatāṃ saṅgadoṣeṇa sādhavo yānti vikriyām 04,029.027*0550_002 duryodhanaprasaṅgena bhīṣmo gograhaṇe gataḥ 04,029.027*0551_001 saṃnaddhā rathinaḥ sarve sapadātibalotkaṭāḥ 04,029.027*0551_002 prativairaṃ cikīrṣanto goṣu saṃnyapatan pare 04,029.027a sa sma gatvā yathoddiṣṭāṃ diśaṃ vahner mahīpatiḥ 04,029.027c ādatta gāḥ suśarmātha gharmapakṣasya saptamīm 04,029.028a aparaṃ divasaṃ sarve rājan saṃbhūya kauravāḥ 04,029.028c aṣṭamyāṃ tāny agṛhṇanta gokulāni sahasraśaḥ 04,029.028d*0552_001 kauravās tu mahāvīryā matsyānāṃ viṣayāntare 04,030.001 vaiśaṃpāyana uvāca 04,030.001a tatas teṣāṃ mahārāja tatraivāmitatejasām 04,030.001c chadmaliṅgapraviṣṭānāṃ pāṇḍavānāṃ mahātmanām 04,030.002a vyatītaḥ samayaḥ samyag vasatāṃ vai purottame 04,030.002c kurvatāṃ tasya karmāṇi virāṭasya mahīpateḥ 04,030.002d*0553_001 kīcake tu hate rājā virāṭaḥ paravīrahā 04,030.002d*0553_002 āsāṃ cakre sahāmātyaḥ kuntīputraś ca vīryavān 04,030.003a tatas trayodaśasyānte tasya varṣasya bhārata 04,030.003c suśarmaṇā gṛhītaṃ tu godhanaṃ tarasā bahu 04,030.003d@029_0001 tataḥ śabdo mahān āsīd reṇuś ca divam aspṛśat 04,030.003d@029_0002 śaṅkhadundubhinirghoṣo bherīṇāṃ ca mahāsvanaḥ 04,030.003d@029_0003 gavāśvarathanāgānāṃ narāṇāṃ ca padātinām 04,030.003d@029_0004 evaṃ tais tv abhiniryāya matsyarājasya godhane 04,030.003d@029_0005 trigartair gṛhyamāṇe tu gopālāḥ pratyaṣedhayan 04,030.003d@029_0006 atha trigartā bahavaḥ parigṛhya dhanaṃ bahu 04,030.003d@029_0007 parikṣipya hayaiḥ śīghrai rathavrātaiś ca bhārata 04,030.003d@029_0008 gopālān pratyayudhyanta raṇe kṛtvā jaye dhṛtim 04,030.003d@029_0009 te hanyamānā bahubhiḥ prāsatomarapāṇibhiḥ 04,030.003d@029_0010 gopālā gokule bhaktā vārayām āsur ojasā 04,030.003d@029_0011 paraśvadhaiś ca musalair bhiṇḍipālaiś ca mudgaraiḥ 04,030.003d@029_0012 gopālāḥ karpaṇaiś citrair jaghnur aśvān samantataḥ 04,030.003d@029_0013 te hanyamānāḥ saṃkruddhās trigartā rathayodhinaḥ 04,030.003d@029_0014 visṛjya śaravarṣāṇi gopān vyadrāvayan raṇe 04,030.003d@029_0015 tato yuvānaḥ saṃbhītāḥ śvasanto reṇuguṇṭhitāḥ 04,030.004a tato javena mahatā gopāḥ puram athāvrajat 04,030.004c apaśyan matsyarājaṃ ca rathāt praskandya kuṇḍalī 04,030.004d*0554_001 virāṭanagaraṃ prāpya narā rājānam abruvan 04,030.005a śūraiḥ parivṛtaṃ yodhaiḥ kuṇḍalāṅgadadhāribhiḥ 04,030.005c sadbhiś ca mantribhiḥ sārdhaṃ pāṇḍavaiś ca nararṣabhaiḥ 04,030.006a taṃ sabhāyāṃ mahārājam āsīnaṃ rāṣṭravardhanam 04,030.006c so 'bravīd upasaṃgamya virāṭaṃ praṇatas tadā 04,030.007a asmān yudhi vinirjitya paribhūya sabāndhavān 04,030.007c gavāṃ śatasahasrāṇi trigartāḥ kālayanti te 04,030.007e tān parīpsa manuṣyendra mā neśuḥ paśavas tava 04,030.007f*0555_000 vaiśaṃpāyanaḥ 04,030.007f*0555_001 śrutvā tu vacanaṃ teṣāṃ gopālānām ariṃdamaḥ 04,030.008a tac chrutvā nṛpatiḥ senāṃ matsyānāṃ samayojayat 04,030.008c rathanāgāśvakalilāṃ pattidhvajasamākulām 04,030.008d*0556_001 samādiśya tadā rājā matsyānāṃ paravīrahā 04,030.009a rājāno rājaputrāś ca tanutrāṇy atra bhejire 04,030.009c bhānumanti vicitrāṇi sūpasevyāni bhāgaśaḥ 04,030.009d*0557_001 pṛthak kāñcanasaṃnāhān ratheṣv aśvān ayojayan 04,030.009d*0557_002 utkṛṣya pāśān maurvīṇāṃ vīrāś cāpeṣv ayojayan 04,030.010a savajrāyasagarbhaṃ tu kavacaṃ taptakāñcanam 04,030.010c virāṭasya priyo bhrātā śatānīko 'bhyahārayat 04,030.011a sarvapārasavaṃ varma kalyāṇapaṭalaṃ dṛḍham 04,030.011c śatānīkād avarajo madirāśvo 'bhyahārayat 04,030.012a śatasūryaṃ śatāvartaṃ śatabindu śatākṣimat 04,030.012c abhedyakalpaṃ matsyānāṃ rājā kavacam āharat 04,030.013a utsedhe yasya padmāni śataṃ saugandhikāni ca 04,030.013c suvarṇapṛṣṭhaṃ sūryābhaṃ sūryadatto 'bhyahārayat 04,030.014a dṛḍham āyasagarbhaṃ tu śvetaṃ varma śatākṣimat 04,030.014c virāṭasya suto jyeṣṭho vīraḥ śaṅkho 'bhyahārayat 04,030.015a śataśaś ca tanutrāṇi yathāsvāni mahārathāḥ 04,030.015c yotsyamānābhyanahyanta devarūpāḥ prahāriṇaḥ 04,030.016a sūpaskareṣu śubhreṣu mahatsu ca mahārathāḥ 04,030.016c pṛthak kāñcanasaṃnāhān ratheṣv aśvān ayojayan 04,030.017a sūryacandrapratīkāśo rathe divye hiraṇmayaḥ 04,030.017c mahānubhāvo matsyasya dhvaja ucchiśriye tadā 04,030.018a athānyān vividhākārān dhvajān hemavibhūṣitān 04,030.018b*0558_001 vājino vividhāṃś caiva taptakāñcanabhūṣaṇān 04,030.018c yathāsvaṃ kṣatriyāḥ śūrā ratheṣu samayojayan 04,030.018d*0559_001 ratheṣu yujyamāneṣu kaṅko rājānam abravīt 04,030.018d*0559_002 mayāpy astraṃ caturmārgam avāptam ṛṣisattamāt 04,030.018d*0559_003 daṃśito ratham āsthāya padaṃ niryāmy ahaṃ gavām 04,030.018d*0559_004 ayaṃ ca balavāñ chūro valalo dṛśyate 'nagha 04,030.018d*0559_005 gosaṃkhyam aśvabandhaṃ ca ratheṣu samayojaya 04,030.018d*0559_006 naite na jātu yudhyeyur gavārtham iti me matiḥ 04,030.019a atha matsyo 'bravīd rājā śatānīkaṃ jaghanyajam 04,030.019c kaṅkaballavagopālā dāmagranthiś ca vīryavān 04,030.019d*0560_001 tantipālaś ca gosaṃkhyo ya etat puruṣarṣabhāḥ 04,030.019e yudhyeyur iti me buddhir vartate nātra saṃśayaḥ 04,030.020a eteṣām api dīyantāṃ rathā dhvajapatākinaḥ 04,030.020c kavacāni vicitrāṇi dṛḍhāni ca mṛdūni ca 04,030.020e pratimuñcantu gātreṣu dīyantām āyudhāni ca 04,030.021a vīrāṅgarūpāḥ puruṣā nāgarājakaropamāḥ 04,030.021c neme jātu na yudhyerann iti me dhīyate matiḥ 04,030.022a etac chrutvā tu nṛpater vākyaṃ tvaritamānasaḥ 04,030.022c śatānīkas tu pārthebhyo rathān rājan samādiśat 04,030.022e sahadevāya rājñe ca bhīmāya nakulāya ca 04,030.023a tān prahṛṣṭās tataḥ sūtā rājabhaktipuraskṛtāḥ 04,030.023c nirdiṣṭān naradevena rathāñ śīghram ayojayan 04,030.024a kavacāni vicitrāṇi dṛḍhāni ca mṛdūni ca 04,030.024c virāṭaḥ prādiśad yāni teṣām akliṣṭakarmaṇām 04,030.024d*0561_001 tāni te pratigṛhyāśu samanahyanta pāṇḍavāḥ 04,030.024d*0561_002 vīrāś ca siṃhavikrāntā balavanto manasvinaḥ 04,030.024e tāny āmucya śarīreṣu daṃśitās te paraṃtapāḥ 04,030.024f*0562_001 rathān hayaiḥ susaṃpannān āsthāya ca narottamāḥ 04,030.024f*0562_002 niryuyur muditāḥ pārthāḥ śatrusaṃghāvamardinaḥ 04,030.025a tarasvinaś channarūpāḥ sarve yuddhaviśāradāḥ 04,030.025b*0563_001 rathān hemaparicchinnān āsthāya ca mahārathāḥ 04,030.025b*0564_001 pāṇḍavā niryayur hṛṣṭā daṃśitā rājasattamāḥ 04,030.025c virāṭam anvayuḥ paścāt sahitāḥ kurupuṃgavāḥ 04,030.025e catvāro bhrātaraḥ śūrāḥ pāṇḍavāḥ satyavikramāḥ 04,030.025f*0565_001 dīrghāṇāṃ ca dṛḍhānāṃ ca dhanuṣāṃ te yathābalam 04,030.025f*0565_002 utkṛṣya pāśān maurvīṇāṃ vīrāś cāpeṣv ayojayan 04,030.025f*0565_003 tataḥ suvāsasaḥ sarve te vīrāś candanokṣitāḥ 04,030.025f*0565_004 coditā naradevena kṣipram aśvān acodayan 04,030.025f*0565_005 te hayā hemasaṃchannā bṛhantaḥ sādhuvāhinaḥ 04,030.025f*0565_006 coditāḥ pratyadṛśyanta pakṣiṇām iva paṅktayaḥ 04,030.026a bhīmāś ca mattamātaṅgāḥ prabhinnakaraṭāmukhāḥ 04,030.026c kṣaranta iva jīmūtāḥ sudantāḥ ṣaṣṭihāyanāḥ 04,030.027a svārūḍhā yuddhakuśalaiḥ śikṣitair hastisādibhiḥ 04,030.027c rājānam anvayuḥ paścāc calanta iva parvatāḥ 04,030.028a viśāradānāṃ vaśyānāṃ hṛṣṭānāṃ cānuyāyinām 04,030.028b*0566_001 viṃśatis tu sahasrāṇi narāṇām anuyāyinām 04,030.028c aṣṭau rathasahasrāṇi daśa nāgaśatāni ca 04,030.028e ṣaṣṭiś cāśvasahasrāṇi matsyānām abhiniryayuḥ 04,030.028f*0567_001 pūrṇe śatasahasre dve padātīnāṃ ca bhārata 04,030.028f*0568_001 etad balam aparyantaṃ matsyānām abhiniryayau 04,030.029a tad anīkaṃ virāṭasya śuśubhe bharatarṣabha 04,030.029b*0569_001 vasante bahupuṣpāḍhyaṃ kānanaṃ citritaṃ yathā 04,030.029c saṃprayātaṃ mahārāja ninīṣantaṃ gavāṃ padam 04,030.030a tad balāgryaṃ virāṭasya saṃprasthitam aśobhata 04,030.030c dṛḍhāyudhajanākīrṇaṃ gajāśvarathasaṃkulam 04,031.001 vaiśaṃpāyana uvāca 04,031.001a niryāya nagarāc chūrā vyūḍhānīkāḥ prahāriṇaḥ 04,031.001c trigartān aspṛśan matsyāḥ sūrye pariṇate sati 04,031.001d*0569a_001 trigartā aspṛśan mātsyān pūrvam eva mahārathāḥ 04,031.002a te trigartāś ca matsyāś ca saṃrabdhā yuddhadurmadāḥ 04,031.002c anyonyam abhigarjanto goṣu gṛddhā mahābalāḥ 04,031.003a bhīmāś ca mattamātaṅgās tomarāṅkuśacoditāḥ 04,031.003c grāmaṇīyaiḥ samārūḍhāḥ kuśalair hastisādibhiḥ 04,031.004a teṣāṃ samāgamo ghoras tumulo lomaharṣaṇaḥ 04,031.004b*0570_001 ghnatāṃ parasparaṃ ghoro yamarāṣṭravivardhanaḥ 04,031.004c devāsurasamo rājann āsīt sūrye vilambati 04,031.004d*0571_001 padātirathanāgendrahayārohabalaughavān 04,031.004d*0571_002 anyonyam abhyāpatatāṃ nighnatāṃ cetaretaram 04,031.005a udatiṣṭhad rajo bhaumaṃ na prajñāyata kiṃ cana 04,031.005c pakṣiṇaś cāpatan bhūmau sainyena rajasāvṛtāḥ 04,031.006a iṣubhir vyatisaṃyadbhir ādityo 'ntaradhīyata 04,031.006c khadyotair iva saṃyuktam antarikṣaṃ vyarājata 04,031.006d*0572_001 rukmapuṅkhaiḥ sutīkṣṇāgrair vajrāgnisadṛśaprabhaiḥ 04,031.007a rukmapṛṣṭhāni cāpāni vyatiṣaktāni dhanvinām 04,031.007c patatāṃ lokavīrāṇāṃ savyadakṣiṇam asyatām 04,031.008a rathā rathaiḥ samājagmuḥ pādātaiś ca padātayaḥ 04,031.008c sādibhiḥ sādinaś caiva gajaiś cāpi mahāgajāḥ 04,031.008d*0573_001 rathinaḥ sādinaś cātra saṃprahāram akurvata 04,031.009a asibhiḥ paṭṭiśaiḥ prāsaiḥ śaktibhis tomarair api 04,031.009c saṃrabdhāḥ samare rājan nijaghnur itaretaram 04,031.009d*0574_001 antarikṣe gatir yeṣāṃ dadṛśuś cāpi vadhyatām 04,031.010a nighnantaḥ samare 'nyonyaṃ śūrāḥ parighabāhavaḥ 04,031.010c na śekur abhisaṃrabdhāḥ śūrān kartuṃ parāṅmukhān 04,031.011a kḷptottaroṣṭhaṃ sunasaṃ kḷptakeśam alaṃkṛtam 04,031.011c adṛśyata śiraś chinnaṃ rajodhvastaṃ sakuṇḍalam 04,031.012a adṛśyaṃs tatra gātrāṇi śaraiś chinnāni bhāgaśaḥ 04,031.012c śālaskandhanikāśāni kṣatriyāṇāṃ mahāmṛdhe 04,031.013a nāgabhoganikāśaiś ca bāhubhiś candanokṣitaiḥ 04,031.013c ākīrṇā vasudhā tatra śirobhiś ca sakuṇḍalaiḥ 04,031.013d*0575_001 rathināṃ rathibhiś cātra saṃprahāro 'bhyavartata 04,031.013d*0575_002 sādibhiḥ sādināṃ cātra pādātānāṃ padātibhiḥ 04,031.013d*0576_001 yathā vā vāsasī ślakṣṇe mahārajatarañjite 04,031.013d*0576_002 bibhratī yuvatī śyāmā bhāti tadvad vasuṃdharā 04,031.014a upaśāmyad rajo bhaumaṃ rudhireṇa prasarpatā 04,031.014c kaśmalaṃ prāviśad ghoraṃ nirmaryādam avartata 04,031.014d*0577_001 upākrośaṃs tadānyonyaṃ śarair gāḍhaṃ pravejitāḥ 04,031.014d*0577_002 antarikṣe gatir yeṣāṃ darśanaṃ cāpy arudhyata 04,031.014d*0578_001 upānighnaṃta subhṛśaṃ goṣu govṛṣabhā iva 04,031.014d*0579_001 yudhiṣṭhiro 'pi dharmātmā bhrātṛbhiḥ sahitas tadā 04,031.014d*0579_002 vyūhaṃ kṛtvā virāṭasya anvayudhyata pāṇḍavaḥ 04,031.014d*0579_003 ātmānaṃ śyenavat kṛtvā tuṇḍam āsīd yudhiṣṭhiraḥ 04,031.014d*0579_004 pakṣau yamau ca bhavataḥ puccham āsīd vṛkodaraḥ 04,031.014d*0579_005 sahasraṃ nyahanat tatra kuntīputro yudhiṣṭhiraḥ 04,031.014d*0579_006 bhīmasenaḥ susaṃkruddhaḥ sarvaśastrabhṛtāṃ varaḥ 04,031.014d*0579_007 dvisāhasraṃ rathān vīraḥ paralokaṃ praveśayat 04,031.014d*0579_008 nakulas triśataṃ jaghne sahadevaś catuḥśatam 04,031.015a śatānīkaḥ śataṃ hatvā viśālākṣaś catuḥśatam 04,031.015c praviṣṭau mahatīṃ senāṃ trigartānāṃ mahārathau 04,031.015d*0580_001 tau praviśya mahāsenāṃ balavantau yaśasvinau 04,031.015e ārcchetāṃ bahusaṃrabdhau keśākeśi nakhānakhi 04,031.016a lakṣayitvā trigartānāṃ tau praviṣṭau rathavrajam 04,031.016c jagmatuḥ sūryadattaś ca madirāśvaś ca pṛṣṭhataḥ 04,031.016d*0581_001 śaṅkho virāṭaputras tu maheṣvāso mahābalaḥ 04,031.016d*0581_002 vinighnan samare śatrūn praviveśa mahācamūm 04,031.017a virāṭas tatra saṃgrāme hatvā pañcaśatān rathān 04,031.017c hayānāṃ ca śatāny atra hatvā pañca mahārathān 04,031.018a caran sa vividhān mārgān ratheṣu rathayūthapaḥ 04,031.018c trigartānāṃ suśarmāṇam ārcchad rukmarathaṃ raṇe 04,031.019a tau vyāvaharatāṃ tatra mahātmānau mahābalau 04,031.019c anyonyam abhigarjantau goṣṭhe govṛṣabhāv iva 04,031.019d*0582_001 tato rājā trigartānāṃ suśarmā yuddhadurmadaḥ 04,031.019d*0582_002 matsyaṃ samīyād yattāśvaṃ dvairathena nararṣabhaḥ 04,031.019d*0583_001 trigartānāṃ ca mukhyo 'sau matsyānāṃ ca mahābalaḥ 04,031.019d*0583_002 abhīyatur athānyonyaṃ dvairathena nararṣabha 04,031.019d*0584_001 rājasiṃhau susaṃrabdhau virejatur amarṣaṇau 04,031.019d@030_0001 ayudhyanta raṇe vīrāḥ śūrāḥ parighabāhavaḥ 04,031.019d@030_0002 kabandhāḥ samare hantuṃ mahāyodhāḥ pracakramuḥ 04,031.019d@030_0003 hanyatāṃ hanyatām eva śirāṃsi patitāny api 04,031.019d@030_0004 kabandhān prerayām āsur huṃkāroccāraṇādibhiḥ 04,031.019d@030_0005 virāṭaś ca mahāścaryaṃ dṛṣṭvā kautukam āgatam 04,031.019d@030_0006 harṣaṃ lebhe paraṃ rājā mamāpy evaṃvidhā narāḥ 04,031.019d@030_0007 kabandhena śataṃ yodhāḥ pātitā raṇamūrdhani 04,031.019d@030_0008 tataḥ kabandhaḥ patitaḥ puṣpavarṣaiḥ sahaiva tu 04,031.019d@030_0009 vimānaṃ preritaṃ devair apsarobhiḥ samāvṛtam 04,031.019d@030_0010 samakṣaṃ sarvayodhānāṃ tatrārūḍho divaṃ yayau 04,031.019d@030_0011 na śekur iti saṃkruddhāḥ śūrāḥ kartuṃ parāṅmukhān 04,031.020a tato rathābhyāṃ rathinau vyatiyāya samantataḥ 04,031.020c śarān vyasṛjatāṃ śīghraṃ toyadhārā ghanāv iva 04,031.021a anyonyaṃ cātisaṃrabdhau viceratur amarṣaṇau 04,031.021c kṛtāstrau niśitair bāṇair asiśaktigadābhṛtau 04,031.022a tato rājā suśarmāṇaṃ vivyādha daśabhiḥ śaraiḥ 04,031.022c pañcabhiḥ pañcabhiś cāsya vivyādha caturo hayān 04,031.022d*0585_001 dvābhyāṃ sūtaṃ tu vivyādha ketuṃ ca tribhir āśugaiḥ 04,031.023a tathaiva matsyarājānaṃ suśarmā yuddhadurmadaḥ 04,031.023c pañcāśatā śitair bāṇair vivyādha paramāstravit 04,031.024a tataḥ sainyaṃ samāvṛtya matsyarājasuśarmaṇoḥ 04,031.024c nābhyajānaṃs tadānyonyaṃ pradoṣe rajasāvṛte 04,032.001 vaiśaṃpāyana uvāca 04,032.001a tamasābhiplute loke rajasā caiva bhārata 04,032.001c vyatiṣṭhan vai muhūrtaṃ tu vyūḍhānīkāḥ prahāriṇaḥ 04,032.002a tato 'ndhakāraṃ praṇudann udatiṣṭhata candramāḥ 04,032.002c kurvāṇo vimalāṃ rātriṃ nandayan kṣatriyān yudhi 04,032.003a tataḥ prakāśam āsādya punar yuddham avartata 04,032.003c ghorarūpaṃ tatas te sma nāvekṣanta parasparam 04,032.004a tataḥ suśarmā traigartaḥ saha bhrātrā yavīyasā 04,032.004c abhyadravan matsyarājaṃ rathavrātena sarvaśaḥ 04,032.005a tato rathābhyāṃ praskandya bhrātarau kṣatriyarṣabhau 04,032.005c gadāpāṇī susaṃrabdhau samabhyadravatāṃ hayān 04,032.006a tathaiva teṣāṃ tu balāni tāni; kruddhāny athānyonyam abhidravanti 04,032.006c gadāsikhaḍgaiś ca paraśvadhaiś ca; prāsaiś ca tīkṣṇāgrasupītadhāraiḥ 04,032.007a balaṃ tu matsyasya balena rājā; sarvaṃ trigartādhipatiḥ suśarmā 04,032.007c pramathya jitvā ca prasahya matsyaṃ; virāṭam ojasvinam abhyadhāvat 04,032.007d*0586_001 mattāv iva vṛṣāv etau gajāv iva madoddhatau 04,032.007d*0586_002 siṃhāv iva gajagrāhau śakravṛtrāv ivotthitau 04,032.007d*0586_003 ubhau tulyabalotsāhāv ubhau tulyaparākramau 04,032.007d*0586_004 ubhau tulyāstravikṣepāv ubhau yuddhaviśāradau 04,032.008a tau nihatya pṛthag dhuryāv ubhau ca pārṣṇisārathī 04,032.008b*0587_001 āstāṃ tulyadhanurgrāhau viṣṇukaṃsāv ivoddhatau 04,032.008b*0587_002 suśarmā paravīraghno balavān vīryavān gadī 04,032.008c virathaṃ matsyarājānaṃ jīvagrāham agṛhṇatām 04,032.009a tam unmathya suśarmā tu rudatīṃ vadhukām iva 04,032.009c syandanaṃ svaṃ samāropya prayayau śīghravāhanaḥ 04,032.010a tasmin gṛhīte virathe virāṭe balavattare 04,032.010b*0588_001 balaṃ sarvaṃ vibhagnaṃ tan nirutsāhaṃ nirāśakam 04,032.010c prādravanta bhayān matsyās trigartair arditā bhṛśam 04,032.010d*0589_001 vidikṣu dikṣu sarvāsu palāyanti ca yānti ca 04,032.011a teṣu saṃtrāsyamāneṣu kuntīputro yudhiṣṭhiraḥ 04,032.011c abhyabhāṣan mahābāhuṃ bhīmasenam ariṃdamam 04,032.012a matsyarājaḥ parāmṛṣṭas trigartena suśarmaṇā 04,032.012c taṃ mokṣaya mahābāho na gacched dviṣatāṃ vaśam 04,032.013a uṣitāḥ smaḥ sukhaṃ sarve sarvakāmaiḥ supūjitāḥ 04,032.013b*0590_001 bhīmasena mahābāho gṛhītaṃ taṃ suśarmaṇā 04,032.013b*0590_002 trāyasva mokṣaya kṣipram asmatprītikaraṃ nṛpam 04,032.013c bhīmasena tvayā kāryā tasya vāsasya niṣkṛtiḥ 04,032.013d*0591_000 vaiśaṃpāyanaḥ 04,032.013d*0591_001 taṃ tathāvādinaṃ tatra bhīmaseno mahābalaḥ 04,032.013d*0591_002 abhyabhāṣata durdharṣo raṇamadhye yudhiṣṭhiram 04,032.014 bhīmasena uvāca 04,032.014a aham enaṃ paritrāsye śāsanāt tava pārthiva 04,032.014c paśya me sumahat karma yudhyataḥ saha śatrubhiḥ 04,032.015a svabāhubalam āśritya tiṣṭha tvaṃ bhrātṛbhiḥ saha 04,032.015c ekāntam āśrito rājan paśya me 'dya parākramam 04,032.016a suskandho 'yaṃ mahāvṛkṣo gadārūpa iva sthitaḥ 04,032.016c enam eva samārujya drāvayiṣyāmi śātravān 04,032.017 vaiśaṃpāyana uvāca 04,032.017a taṃ mattam iva mātaṅgaṃ vīkṣamāṇaṃ vanaspatim 04,032.017c abravīd bhrātaraṃ vīraṃ dharmarājo yudhiṣṭhiraḥ 04,032.018a mā bhīma sāhasaṃ kārṣīs tiṣṭhatv eṣa vanaspatiḥ 04,032.018c mā tvā vṛkṣeṇa karmāṇi kurvāṇam atimānuṣam 04,032.018e janāḥ samavabudhyeran bhīmo 'yam iti bhārata 04,032.018f*0592_001 mā grahīs tvam imaṃ vṛkṣaṃ siṃhanādaṃ ca mā nada 04,032.018f*0592_002 imaṃ vṛkṣaṃ gṛhītvā tvaṃ nemāṃ senām abhidrava 04,032.018f*0592_003 vṛkṣaṃ cet tvaṃ nayer vīra vijñāsyati jano dhruvam 04,032.019a anyad evāyudhaṃ kiṃ cit pratipadyasva mānuṣam 04,032.019c cāpaṃ vā yadi vā śaktiṃ nistriṃśaṃ vā paraśvadham 04,032.020a yad eva mānuṣaṃ bhīma bhaved anyair alakṣitam 04,032.020c tad evāyudham ādāya mokṣayāśu mahīpatim 04,032.021a yamau ca cakrarakṣau te bhavitārau mahābalau 04,032.021c vyūhataḥ samare tāta matsyarājaṃ parīpsataḥ 04,032.021d*0593_000 vaiśaṃpāyanaḥ 04,032.021d*0593_001 bhrātur vacanam ājñāya bhīmo vṛkṣaṃ visṛjya ca 04,032.021d*0593_002 cāpam ādāya saṃprāpto ratham āruhya pāṇḍavaḥ 04,032.021d*0594_001 ity uktvā bhīmasenaṃ taṃ svayam eva yudhiṣṭhiraḥ 04,032.021d*0594_002 anvayāj javanair aśvaiḥ parīpsan mātsyasattamam 04,032.021d@031_0000 vaiśaṃpāyana uvāca 04,032.021d@031_0001 evam uktas tu vegena bhīmaseno mahābalaḥ 04,032.021d@031_0002 gṛhītvā tu dhanuḥśreṣṭhaṃ javena sumahājavaḥ 04,032.021d@031_0003 vimuñcac charavarṣāṇi satoya iva toyadaḥ 04,032.021d@031_0004 taṃ bhīmo bhīmakarmāṇaṃ suśarmāṇam athādravat 04,032.021d@031_0005 virāṭaṃ samavīkṣyainaṃ tiṣṭha tiṣṭheti cāvadat 04,032.021d@031_0006 suśarmā cintayām āsa kālāntakayamopamam 04,032.021d@031_0007 tiṣṭha tiṣṭheti bhāṣantaṃ pṛṣṭhato rathapuṃgavaḥ 04,032.021d@031_0008 paśyatāṃ sumahat karma mahad yuddham upasthitam 04,032.021d@031_0009 parāvṛtto dhanur gṛhya suśarmā bhrātṛbhiḥ saha 04,032.021d@031_0010 nimeṣāntaramātreṇa bhīmasenena te rathāḥ 04,032.021d@031_0011 pātitā bhīmasenena virāṭasya samīpataḥ 04,032.021d@031_0012 rathānāṃ ca gajānāṃ ca vājināṃ ca sasādinām 04,032.021d@031_0013 sahasraśatasaṃghātāḥ śūrāṇām ugradhanvinām 04,032.021d@031_0014 pattayo nihatās teṣāṃ gadāṃ gṛhya mahātmanā 04,032.021d@031_0015 tad dṛṣṭvā tādṛśaṃ yuddhaṃ suśarmā yuddhadurmadaḥ 04,032.021d@031_0016 cintayām āsa manasā kiṃśeṣaṃ hi balasya me 04,032.021d@031_0017 aparo dṛśyate sainye purā magno mahābale 04,032.021d@031_0018 ākarṇapūrṇena tadā dhanuṣā pratyadṛśyata 04,032.021d@031_0019 suśarmā sāyakāṃs tīkṣṇān kṣipate ca punaḥ punaḥ 04,032.022a tataḥ samastās te sarve turagān abhyacodayan 04,032.022c divyam astraṃ vikurvāṇās trigartān pratyamarṣaṇāḥ 04,032.023a tān nivṛttarathān dṛṣṭvā pāṇḍavān sā mahācamūḥ 04,032.023c vairāṭī paramakruddhā yuyudhe paramādbhutam 04,032.023d*0595_001 trigartāḥ samatikramya vyayudhyanta jayaiṣiṇaḥ 04,032.023d*0595_002 tān bhīmasenaḥ saṃkruddhaḥ sarvaśastrabhṛtāṃ varaḥ 04,032.024a sahasraṃ nyavadhīt tatra kuntīputro yudhiṣṭhiraḥ 04,032.024c bhīmaḥ saptaśatān yodhān paralokam adarśayat 04,032.024e nakulaś cāpi saptaiva śatāni prāhiṇoc charaiḥ 04,032.025a śatāni trīṇi śūrāṇāṃ sahadevaḥ pratāpavān 04,032.025c yudhiṣṭhirasamādiṣṭo nijaghne puruṣarṣabhaḥ 04,032.025d*0596_001 tato 'bhyapatad atyugraḥ suśarmāṇam udāyudham 04,032.025e bhittvā tāṃ mahatīṃ senāṃ trigartānāṃ nararṣabha 04,032.025f*0597_001 kṣobhayan sarvasainyāni siṃhaḥ kṣudramṛgān iva 04,032.026a tato yudhiṣṭhiro rājā tvaramāṇo mahārathaḥ 04,032.026c abhidrutya suśarmāṇaṃ śarair abhyatudad bhṛśam 04,032.027a suśarmāpi susaṃkruddhas tvaramāṇo yudhiṣṭhiram 04,032.027c avidhyan navabhir bāṇaiś caturbhiś caturo hayān 04,032.028a tato rājann āśukārī kuntīputro vṛkodaraḥ 04,032.028c samāsādya suśarmāṇam aśvān asya vyapothayat 04,032.029a pṛṣṭhagopau ca tasyātha hatvā paramasāyakaiḥ 04,032.029c athāsya sārathiṃ kruddho rathopasthād apāharat 04,032.030a cakrarakṣaś ca śūraś ca śoṇāśvo nāma viśrutaḥ 04,032.030c sa bhayād dvairathaṃ dṛṣṭvā traigartaṃ prājahat tadā 04,032.031a tato virāṭaḥ praskandya rathād atha suśarmaṇaḥ 04,032.031c gadām asya parāmṛśya tam evājaghnivān balī 04,032.031e sa cacāra gadāpāṇir vṛddho 'pi taruṇo yathā 04,032.031f*0598_001 tayoḥ sa dṛṣṭvā tatkarma matsyapāṇḍavayor mṛdhe 04,032.031f*0598_002 tvaramāṇo rathaṃ tyaktvā padātiḥ prādravad raṇāt 04,032.031f*0599_001 palāyamānaṃ traigartaṃ dṛṣṭvā bhīmo 'bhyabhāṣata 04,032.031f*0599_002 anena vīryeṇa kathaṃ gās tvaṃ prārthayase balāt 04,032.031f*0599_003 rājaputra nivartasva na te yuktaṃ palāyanam 04,032.031f*0599_004 kathaṃ cānucarāṃs tyaktvā śatrumadhye viṣīdasi 04,032.031f*0599_005 ity uktaḥ sa tu pārthena suśarmā rathayūthapaḥ 04,032.031f*0599_006 tiṣṭha tiṣṭheti bhīmaṃ sa sahasābhyadravad balī 04,032.031f*0600_001 pañcabhis tvarito bhīmaṃ jaghāna samare balī 04,032.031f*0600_002 tāṃ * bāṇān triṇīkṛtya jīvitepsus tato raṇāt 04,032.031f*0601_001 prādravat tūrṇam avyagro jīvitepsuḥ suśarmaṇaḥ 04,032.032a bhīmas tu bhīmasaṃkāśo rathāt praskandya kuṇḍalī 04,032.032c trigartarājam ādatta siṃhaḥ kṣudramṛgaṃ yathā 04,032.032d*0602_001 taṃ bhīmaseno dhāvantam abhyadhāvata vīryavān 04,032.032d*0603_001 utplutyāgatya vegena tadrathe vinipatya ca 04,032.032d*0603_002 suśarmaṇaḥ śiro 'gṛhṇāt punar āśvāsya yudhyataḥ 04,032.032d*0604_001 abhidrutya suśarmāṇaṃ keśapakṣe parāmṛśat 04,032.032d*0604_002 samudyamya ca roṣāt taṃ niṣpipeṣa mahītale 04,032.032d*0604_003 padā mūrdhni mahābāhuḥ prāharad vilapiṣyataḥ 04,032.032d*0604_004 tasya jānuṃ dadau bhīmo jaghne cainam aratninā 04,032.032d*0604_005 sa moham agamad rājā prahāravarapīḍitaḥ 04,032.032d*0605_001 taṃ niṣedhayatāṃ bhīmaṃ yamau traigartam āraṇe 04,032.032d*0605_002 tadā bhīmo 'bhisaṃkruddhas tasya darpaṃ nanāśa ha 04,032.032d*0606_001 ūrdhvam utplutya mārjāra ākhor yadvac chiro ruṣā 04,032.033a tasmin gṛhīte virathe trigartānāṃ mahārathe 04,032.033c abhajyata balaṃ sarvaṃ traigartaṃ tadbhayāturam 04,032.034a nivartya gās tataḥ sarvāḥ pāṇḍuputrā mahābalāḥ 04,032.034c avajitya suśarmāṇaṃ dhanaṃ cādāya sarvaśaḥ 04,032.035a svabāhubalasaṃpannā hrīniṣedhā yatavratāḥ 04,032.035b*0607_001 mocayitvā virāṭaṃ taṃ pāṇḍavās te hatadviṣaḥ 04,032.035b@032_0001 virāṭasya mahātmānaḥ parikleśavināśanāḥ 04,032.035b@032_0002 sthitāḥ samakṣaṃ te sarve tv atha bhīmo 'bhyabhāṣata 04,032.035b@032_0003 nāyaṃ pāpasamācāro matto jīvitum arhati 04,032.035b@032_0004 kiṃ nu śakyaṃ mayā kartuṃ yad rājā satataṃ ghṛṇī 04,032.035b@032_0005 gale gṛhītvā rājānam ānīya vivaśaṃ vaśam 04,032.035b@032_0006 tata enaṃ viceṣṭantaṃ baddhvā pārtho vṛkodaraḥ 04,032.035b@032_0007 ratham āropayām āsa visaṃjñaṃ pāṃsuguṇṭhitam 04,032.035b@032_0008 abhyetya raṇamadhyastham abhyagacchad yudhiṣṭhiram 04,032.035b@032_0009 darśayām āsa bhīmas tu tām avasthāṃ suśarmaṇaḥ 04,032.035b@032_0010 provāca puruṣavyāghro bhīmam āhavaśobhinam 04,032.035b@032_0011 taṃ rājā prāhasad dṛṣṭvā mucyatāṃ vai narādhamaḥ 04,032.035b@032_0012 evam ukto 'bravīd bhīmaḥ suśarmāṇaṃ mahābalam 04,032.035b@032_0013 jīvituṃ cecchase mūḍha hetuṃ te vadataḥ śṛṇu 04,032.035b@032_0014 dāso 'smīti tvayā vācyaṃ saṃsatsu ca sabhāsu ca 04,032.035b@032_0015 evaṃ te jīvitaṃ dadyām eṣa yuddhajito vidhiḥ 04,032.035b@032_0016 tam uvāca tato jyeṣṭho bhrātā sapraṇayaṃ vacaḥ 04,032.035b@032_0017 muñcemam adhamācāraṃ pramāṇaṃ yadi te vayam 04,032.035b@032_0018 dāsabhāvaṃ gato hy eṣa virāṭasya mahīpateḥ 04,032.035b@032_0019 adāso gaccha mukto 'si maivaṃ kārṣīḥ punaḥ kva cit 04,032.035b@032_0020 evam ukte tu savrīḍaḥ suśarmāsīd adhomukhaḥ 04,032.035b@032_0021 sa mukto 'bhyetya rājānam abhivādya pratasthivān 04,032.035b@032_0022 pramucya ca suśarmāṇaṃ pāṇḍavās te hatadviṣaḥ 04,032.035b@032_0023 svabāhubalasaṃpannā hrīniṣevā yatavratāḥ 04,032.035c saṃgrāmaśiraso madhye tāṃ rātriṃ sukhino 'vasan 04,032.035d*0608_001 sa bhīmasenaḥ samare nihatya 04,032.035d*0608_002 śatrūn virāṭasya mahānubhāvaḥ 04,032.035d*0608_003 nanāda hṛṣṭo balavān amarṣī 04,032.035d*0608_004 siṃho yathā kṣudramṛgaṃ nihatya 04,032.036a tato virāṭaḥ kaunteyān atimānuṣavikramān 04,032.036c arcayām āsa vittena mānena ca mahārathān 04,032.036d*0609_001 vacasā caiva sāntvena snehena ca mudānvitaḥ 04,032.037 virāṭa uvāca 04,032.037a yathaiva mama ratnāni yuṣmākaṃ tāni vai tathā 04,032.037c kāryaṃ kuruta taiḥ sarve yathākāmaṃ yathāsukham 04,032.038a dadāny alaṃkṛtāḥ kanyā vasūni vividhāni ca 04,032.038c manasaś cāpy abhipretaṃ yad vaḥ śatrunibarhaṇāḥ 04,032.039a yuṣmākaṃ vikramād adya mukto 'haṃ svastimān iha 04,032.039c tasmād bhavanto matsyānām īśvarāḥ sarva eva hi 04,032.040 vaiśaṃpāyana uvāca 04,032.040a tathābhivādinaṃ matsyaṃ kauraveyāḥ pṛthak pṛthak 04,032.040c ūcuḥ prāñjalayaḥ sarve yudhiṣṭhirapurogamāḥ 04,032.041a pratinandāma te vākyaṃ sarvaṃ caiva viśāṃ pate 04,032.041c etenaiva pratītāḥ smo yat tvaṃ mukto 'dya śatrubhiḥ 04,032.041d*0610_001 yat tvaṃ mukto 'si śatrubhya etat kāryaṃ hitaṃ hi naḥ 04,032.041d*0610_002 na kiṃ cit kāryam asmākaṃ na dhanaṃ mṛgayāmahe 04,032.042a athābravīt prītamanā matsyarājo yudhiṣṭhiram 04,032.042b*0611_001 nirbharaḥ prītipūrveṇa harṣagadgadayā girā 04,032.042c punar eva mahābāhur virāṭo rājasattamaḥ 04,032.042e ehi tvām abhiṣekṣyāmi matsyarājo 'stu no bhavān 04,032.043a manasaś cāpy abhipretaṃ yat te śatrunibarhaṇa 04,032.043c tat te 'haṃ saṃpradāsyāmi sarvam arhati no bhavān 04,032.044a ratnāni gāḥ suvarṇaṃ ca maṇimuktam athāpi vā 04,032.044c vaiyāghrapadya viprendra sarvathaiva namo 'stu te 04,032.045a tvatkṛte hy adya paśyāmi rājyam ātmānam eva ca 04,032.045b*0612_001 evam uktas tu matsyena tam abhāṣata pāṇḍavaḥ 04,032.045c yataś ca jātaḥ saṃrambhaḥ sa ca śatrur vaśaṃ gataḥ 04,032.045d*0613_001 vinayeneti rājānaṃ vadantaṃ tatra saṃsadi 04,032.045d*0613_002 dharmarājo mahārāja jagāda sadṛśīṃ giram 04,032.046a tato yudhiṣṭhiro matsyaṃ punar evābhyabhāṣata 04,032.046c pratinandāmi te vākyaṃ manojñaṃ matsya bhāṣase 04,032.047a ānṛśaṃsyaparo nityaṃ susukhaḥ satataṃ bhava 04,032.047b@033_0001 punar eva virāṭaś ca rājā kaṅkam abhāṣata 04,032.047b@033_0002 aho śūdrasya karmāṇi valalasya dvijottama 04,032.047b@033_0003 so 'haṃ śūdreṇa saṃgrāme valalenābhirakṣitaḥ 04,032.047b@033_0004 tvatkṛte sarvam evaitad upapannaṃ mamānagha 04,032.047b@033_0005 varaṃ vṛṇīṣva bhadraṃ te brūhi kiṃ karavāṇi te 04,032.047b@033_0006 dadāni te mahāprītyā ratnāny uccāvacāny api 04,032.047b@033_0007 śayanāsanayānāni kanyāś ca samalaṃkṛtāḥ 04,032.047b@033_0008 hastyaśvarathasaṃghāś ca rāṣṭrāṇi vividhāni ca 04,032.047b@033_0009 vaiśaṃpāyanaḥ 04,032.047b@033_0009 tathaiva ca mama prītyā pratigṛhṇa mamāntike 04,032.047b@033_0010 taṃ tathā vādinaṃ tatra kauravyaḥ pratyabhāṣata 04,032.047b@033_0011 eṣaiva tu mama prītir yat tvaṃ mukto 'si śatrubhiḥ 04,032.047b@033_0012 pratītaś cet punas tuṣṭaḥ pravekṣyasi tadānagha 04,032.047b@033_0013 dāraiḥ putraiś ca saṃśliṣya sā hi prītir mamātulā 04,032.047b@033_0014 suśarmāṇaṃ tu rājendra sabhṛtyabalavāhanam 04,032.047b@033_0015 visarjaya naraśreṣṭha varam etad ahaṃ vṛṇe 04,032.047b@033_0016 evam uktas tu kaṅkena virāṭo rājasattamaḥ 04,032.047b@033_0017 pratyuvāca tataḥ kaṅkaṃ suśarmā yātu ceṣṭataḥ 04,032.047c gacchantu dūtās tvaritaṃ nagaraṃ tava pārthiva 04,032.047e suhṛdāṃ priyam ākhyātuṃ ghoṣayantu ca te jayam 04,032.048a tatas tadvacanān matsyo dūtān rājā samādiśat 04,032.048c ācakṣadhvaṃ puraṃ gatvā saṃgrāme vijayaṃ mama 04,032.049a kumārāḥ samalaṃkṛtya paryāgacchantu me purāt 04,032.049c vāditrāṇi ca sarvāṇi gaṇikāś ca svalaṃkṛtāḥ 04,032.049d*0614_001 etad ājñāṃ tataḥ śrutvā rājñā matsyena noditāḥ 04,032.049d*0614_002 tām ājñāṃ śirasā kṛtvā prasthitā hṛṣṭamānasāḥ 04,032.049d*0615_001 pratyāyāntu ca te sarve nāgarāḥ sarva eva hi 04,032.050a te gatvā kevalāṃ rātrim atha sūryodayaṃ prati 04,032.050b*0616_001 evam uktās tathā dūtā rātrau yātvā tu kevalam 04,032.050b*0616_002 tato 'ntare vai uṣitā dūtāḥ śīghrānuyāyinaḥ 04,032.050b*0616_003 nagaraṃ prāviśaṃs te vai sūrye samyag athodite 04,032.050c virāṭasya purābhyāśe dūtā jayam aghoṣayan 04,032.050d*0617_001 patākocchrayamālāḍhyaṃ puram apratimaṃ yathā 04,033.001 vaiśaṃpāyana uvāca 04,033.001a yāte trigartaṃ matsye tu paśūṃs tān svān parīpsati 04,033.001c duryodhanaḥ sahāmātyo virāṭam upayād atha 04,033.002a bhīṣmo droṇaś ca karṇaś ca kṛpaś ca paramāstravit 04,033.002c drauṇiś ca saubalaś caiva tathā duḥśāsanaḥ prabhuḥ 04,033.003a viviṃśatir vikarṇaś ca citrasenaś ca vīryavān 04,033.003c durmukho duḥsahaś caiva ye caivānye mahārathāḥ 04,033.004a ete matsyān upāgamya virāṭasya mahīpateḥ 04,033.004c ghoṣān vidrāvya tarasā godhanaṃ jahrur ojasā 04,033.005a ṣaṣṭiṃ gavāṃ sahasrāṇi kuravaḥ kālayanti te 04,033.005c mahatā rathavaṃśena parivārya samantataḥ 04,033.006a gopālānāṃ tu ghoṣeṣu hanyatāṃ tair mahārathaiḥ 04,033.006c ārāvaḥ sumahān āsīt saṃprahāre bhayaṃkare 04,033.007a gavādhyakṣas tu saṃtrasto ratham āsthāya satvaraḥ 04,033.007c jagāma nagarāyaiva parikrośaṃs tadārtavat 04,033.008a sa praviśya puraṃ rājño nṛpaveśmābhyayāt tataḥ 04,033.008c avatīrya rathāt tūrṇam ākhyātuṃ praviveśa ha 04,033.009a dṛṣṭvā bhūmiṃjayaṃ nāma putraṃ matsyasya māninam 04,033.009c tasmai tat sarvam ācaṣṭa rāṣṭrasya paśukarṣaṇam 04,033.010a ṣaṣṭiṃ gavāṃ sahasrāṇi kuravaḥ kālayanti te 04,033.010c tad vijetuṃ samuttiṣṭha godhanaṃ rāṣṭravardhanam 04,033.011a rājaputra hitaprepsuḥ kṣipraṃ niryāhi vai svayam 04,033.011c tvāṃ hi matsyo mahīpālaḥ śūnyapālam ihākarot 04,033.012a tvayā pariṣado madhye ślāghate sa narādhipaḥ 04,033.012c putro mamānurūpaś ca śūraś ceti kulodvahaḥ 04,033.013a iṣvastre nipuṇo yodhaḥ sadā vīraś ca me sutaḥ 04,033.013b*0618_001 samarthaḥ samare yoddhuṃ kauravaiḥ saha tādṛśaiḥ 04,033.013c tasya tat satyam evāstu manuṣyendrasya bhāṣitam 04,033.013d*0619_001 jayaś ca niyato yuddhe kauravāś ca dhruvaṃ hatāḥ 04,033.014a āvartaya kurūñ jitvā paśūn paśumatāṃ vara 04,033.014c nirdahaiṣām anīkāni bhīmena śaratejasā 04,033.015a dhanuścyutai rukmapuṅkhaiḥ śaraiḥ saṃnataparvabhiḥ 04,033.015c dviṣatāṃ bhindhy anīkāni gajānām iva yūthapaḥ 04,033.016a pāśopadhānāṃ jyātantrīṃ cāpadaṇḍāṃ mahāsvanām 04,033.016c śaravarṇāṃ dhanurvīṇāṃ śatrumadhye pravādaya 04,033.016d*0620_001 niryāhi nagarāc chīghraṃ rājaputra kim āsyate 04,033.017a śvetā rajatasaṃkāśā rathe yujyantu te hayāḥ 04,033.017c dhvajaṃ ca siṃhaṃ sauvarṇam ucchrayantu tavābhibhoḥ 04,033.018a rukmapuṅkhāḥ prasannāgrā muktā hastavatā tvayā 04,033.018c chādayantu śarāḥ sūryaṃ rājñām āyur nirodhinaḥ 04,033.019a raṇe jitvā kurūn sarvān vajrapāṇir ivāsurān 04,033.019c yaśo mahad avāpya tvaṃ praviśedaṃ puraṃ punaḥ 04,033.020a tvaṃ hi rāṣṭrasya paramā gatir matsyapateḥ sutaḥ 04,033.020b*0621_001 yathā hi pāṇḍuputrāṇām arjuno jayatāṃ varaḥ 04,033.020b*0621_002 evam eva gatir nūnaṃ bhavān viṣayavāsinām 04,033.020c gatimanto bhavantv adya sarve viṣayavāsinaḥ 04,033.020d*0622_000 vaiśaṃpāyanaḥ 04,033.020d*0622_001 mahājanasamakṣaṃ tu strīmadhye tu viśeṣataḥ 04,033.020d*0622_002 gavādhyakṣeṇa saṃproktaṃ vākyaṃ tejaḥpravardhanam 04,033.021a strīmadhya uktas tenāsau tad vākyam abhayaṃkaram 04,033.021c antaḥpure ślāghamāna idaṃ vacanam abravīt 04,034.001 uttara uvāca 04,034.001a adyāham anugaccheyaṃ dṛḍhadhanvā gavāṃ padam 04,034.001c yadi me sārathiḥ kaś cid bhaved aśveṣu kovidaḥ 04,034.002a tam eva nādhigacchāmi yo me yantā bhaven naraḥ 04,034.002c paśyadhvaṃ sārathiṃ kṣipraṃ mama yuktaṃ prayāsyataḥ 04,034.003a aṣṭāviṃśatirātraṃ vā māsaṃ vā nūnam antataḥ 04,034.003c yat tad āsīn mahad yuddhaṃ tatra me sārathir hataḥ 04,034.004a sa labheyaṃ yadi tv anyaṃ hayayānavidaṃ naram 04,034.004c tvarāvān adya yātvāhaṃ samucchritamahādhvajam 04,034.005a vigāhya tatparānīkaṃ gajavājirathākulam 04,034.005c śastrapratāpanirvīryān kurūñ jitvānaye paśūn 04,034.006a duryodhanaṃ śāṃtanavaṃ karṇaṃ vaikartanaṃ kṛpam 04,034.006c droṇaṃ ca saha putreṇa maheṣvāsān samāgatān 04,034.007a vitrāsayitvā saṃgrāme dānavān iva vajrabhṛt 04,034.007c anenaiva muhūrtena punaḥ pratyānaye paśūn 04,034.008a śūnyam āsādya kuravaḥ prayānty ādāya godhanam 04,034.008c kiṃ nu śakyaṃ mayā kartuṃ yad ahaṃ tatra nābhavam 04,034.009a paśyeyur adya me vīryaṃ kuravas te samāgatāḥ 04,034.009c kiṃ nu pārtho 'rjunaḥ sākṣād ayam asmān prabādhate 04,034.010 vaiśaṃpāyana uvāca 04,034.010a tasya tad vacanaṃ strīṣu bhāṣataḥ sma punaḥ punaḥ 04,034.010c nāmarṣayata pāñcālī bībhatsoḥ parikīrtanam 04,034.011a athainam upasaṃgamya strīmadhyāt sā tapasvinī 04,034.011c vrīḍamāneva śanakair idaṃ vacanam abravīt 04,034.011d*0623_001 śrutvā tad arjuno vākyam uttareṇa prabhāṣitam 04,034.011d*0623_002 pāñcālīm arjuno vākyam upāṃśu tad anusmaran 04,034.011d*0623_003 atītasamaye kāle priyāṃ bhāryām abhāṣata 04,034.011d*0623_004 drupadasya sutāṃ rājñaḥ pāñcālīṃ rūpasaṃmatām 04,034.011d*0623_005 satyārjavaguṇopetāṃ bhartuḥ priyahitaiṣiṇīm 04,034.011d*0623_006 uttarāṃ brūhi pāñcāli gatvā kṣipraṃ śucismite 04,034.011d*0623_007 ayaṃ kila purā yuddhe khāṇḍave savyasācinaḥ 04,034.011d*0623_008 sārathiḥ pāṇḍuputrasya pārthasya tu bṛhannalā 04,034.011d*0623_009 vaiśaṃpāyanaḥ 04,034.011d*0623_009 mahāñ jayo bhaved yuddhe sā ced yantā bṛhannalā 04,034.011d*0623_010 sā coditā tadā tena arjunena śucismitā 04,034.011d*0623_011 pāñcālī ca tadāgamya uttarāyā niveśanam 04,034.011d*0623_012 jñātvā tu samayān muktaṃ candraṃ rāhumukhād iva 04,034.011d*0623_013 yudhiṣṭhiraṃ dharmaparaṃ satyārjavapathe sthitam 04,034.011d*0623_014 amarṣayantī tad duḥkhaṃ kṛṣṇā kamalalocanā 04,034.011d*0623_015 uttarām āha vacanaṃ sakhimadhye vilāsinī 04,034.012a yo 'sau bṛhadvāraṇābho yuvā supriyadarśanaḥ 04,034.012b*0624_000 draupadī 04,034.012b*0624_001 yo 'yaṃ yuvā vāraṇayūthapopamo 04,034.012b*0624_002 bṛhannalāsmīti jane 'bhyabhāṣata 04,034.012b*0624_003 purā hi pārthasya sa sārathis tadā 04,034.012b*0624_004 dhanurdharāṇāṃ pravarasya manye 04,034.012c bṛhannaḍeti vikhyātaḥ pārthasyāsīt sa sārathiḥ 04,034.012d@034_0001 etena vai sārathinā tadārjunaḥ 04,034.012d@034_0002 sa devagandharvamahoragāsurān 04,034.012d@034_0003 sarvāṇi bhūtāny ajayat sa vīryavān 04,034.012d@034_0004 atarpayac cāpi hiraṇyaretasam 04,034.012d@034_0005 yad asya saṃsthām api tasya saṃyuge 04,034.012d@034_0006 jānāmi vīryaṃ paravīryamadhyagaḥ 04,034.012d@034_0007 saṃgṛhya raśmīn api vārya vīryavān 04,034.012d@034_0008 ādāya cāpaṃ prayayau rathe sthitaḥ 04,034.012d@034_0009 na sarvabhūtāni na devadānavāḥ 04,034.012d@034_0010 na cāpi sarve kuravaḥ samāgatāḥ 04,034.012d@034_0011 dhanaṃ hareyus tava jātu dhanvino 04,034.012d@034_0012 bṛhannalā tūttarasārathir yadi 04,034.013a dhanuṣy anavaraś cāsīt tasya śiṣyo mahātmanaḥ 04,034.013c dṛṣṭapūrvo mayā vīra carantyā pāṇḍavān prati 04,034.014a yadā tat pāvako dāvam adahat khāṇḍavaṃ mahat 04,034.014c arjunasya tadānena saṃgṛhītā hayottamāḥ 04,034.015a tena sārathinā pārthaḥ sarvabhūtāni sarvaśaḥ 04,034.015c ajayat khāṇḍavaprasthe na hi yantāsti tādṛśaḥ 04,034.015d*0625_000 vaiśaṃpāyanaḥ 04,034.015d*0625_001 tataḥ sairandhrisahitā uttarā bhrātur abravīt 04,034.015d*0625_002 abhyarthayemāṃ sārathye vīra śīghraṃ bṛhannalām 04,034.015d*0625_003 śikṣitaiṣāṃ hi sārathye nartane gītavādite 04,034.015d*0625_004 sairandhry āha mahāprājña stuvantī vai bṛhannalām 04,034.015d*0626_001 śrutvottarottarāvākyaṃ sairandhryā samudīritam 04,034.015d*0626_002 saṃdhārya manasā samyak sairandhrīṃ punar abravīt 04,034.015d*0627_000 uttaraḥ 04,034.015d*0627_001 sairandhri jānāsi mama vrataṃ hi 04,034.015d*0627_002 klībo na eṣa puruṣaḥ svayaṃ hi 04,034.015d*0627_003 nāhaṃ pravakṣyāmi bṛhannalāṃ śubhe 04,034.015d*0627_004 vaktuṃ svayaṃ yaccha hayān mameti 04,034.015d*0628_000 sairandhrī 04,034.015d*0628_001 bhayakāle tu saṃprāpte na vrataṃ nāvrataṃ punaḥ 04,034.015d*0628_002 yathā duḥkhaṃ pratarati kartuṃ yuktaṃ cared budhaḥ 04,034.015d*0628_003 iti dharmavidaḥ prāhus tasmād vācyā bṛhannalā 04,034.016a yeyaṃ kumārī suśroṇī bhaginī te yavīyasī 04,034.016c asyāḥ sa vacanaṃ vīra kariṣyati na saṃśayaḥ 04,034.017a yadi vai sārathiḥ sa syāt kurūn sarvān asaṃśayam 04,034.017c jitvā gāś ca samādāya dhruvam āgamanaṃ bhavet 04,034.018a evam uktaḥ sa sairandhryā bhaginīṃ pratyabhāṣata 04,034.018c gaccha tvam anavadyāṅgi tām ānaya bṛhannaḍām 04,034.019a sā bhrātrā preṣitā śīghram agacchan nartanāgṛham 04,034.019c yatrāste sa mahābāhuś channaḥ satreṇa pāṇḍavaḥ 04,035.000*0629_000 vaiśaṃpāyana uvāca 04,035.000*0629_001 sā prādravat kāñcanamālyadhāriṇī 04,035.000*0629_002 jyeṣṭhena bhrātrā prahitā yaśasvinī 04,035.000*0629_003 sudakṣiṇā vedivilagnamadhyā 04,035.000*0629_004 sā padmapatrābhanibhā śikhaṇḍinī 04,035.000*0629_005 tanvī śubhāṅgī maṇicitramekhalā 04,035.000*0629_006 matsyasya rājño duhitā śriyā vṛtā 04,035.000*0629_007 tan nartanāgāram arālapakṣmā 04,035.000*0629_008 śatahradā megham ivānvapadyata 04,035.000*0629_009 sā hastihastopamasaṃhatorūḥ 04,035.000*0629_010 svaninditā cārudatī sumadhyamā 04,035.000*0629_011 āsādya taṃ vai varamālyadhāriṇī 04,035.000*0629_012 pārthaṃ śubhā nāgavadhūr iva dvipam 04,035.000*0629_013 sā ratnabhūtā manasaḥ priyārcitā 04,035.000*0629_014 sutā virāṭasya yathendralakṣmīḥ 04,035.000*0629_015 sudarśanīyā pramukhe yaśasvinī 04,035.000*0629_016 prītyābravīd arjunam āyatekṣaṇā 04,035.000*0629_017 susaṃhatoruṃ kanakojjvalatvacaṃ 04,035.000*0629_018 pārthaḥ kumārīṃ sa tadābhyabhāṣata 04,035.000*0629_019 kim āgamaḥ kāñcanamālyadhāriṇi 04,035.000*0629_020 mṛgākṣi kiṃ tvaṃ tvariteva bhāmini 04,035.000*0629_021 kiṃ te mukhaṃ sundari na prasannam 04,035.000*0629_022 ācakṣva tattvaṃ mama śīghram aṅgane 04,035.000*0630_001 bhrātur niyogaṃ tu niśamya subhrūḥ 04,035.000*0630_002 śubhānanā hāṭakaratnabhūṣaṇā 04,035.000*0630_003 savajramuktāmaṇihemakuṇḍalā 04,035.000*0630_004 mṛdukramā bhrātṛniyogacoditā 04,035.000*0630_005 pradakṣiṇāvartatanuḥ śikhaṇḍinī 04,035.000*0630_006 padmānanā padmadalāyatākṣī 04,035.001 vaiśaṃpāyana uvāca 04,035.001a sa tāṃ dṛṣṭvā viśālākṣīṃ rājaputrīṃ sakhīṃ sakhā 04,035.001c prahasann abravīd rājan kutrāgamanam ity uta 04,035.002a tam abravīd rājaputrī samupetya nararṣabham 04,035.002c praṇayaṃ bhāvayantī sma sakhīmadhya idaṃ vacaḥ 04,035.002d*0631_001 uvāca tvarayā yuktā cottarā madhurākṣaram 04,035.003a gāvo rāṣṭrasya kurubhiḥ kālyante no bṛhannaḍe 04,035.003c tān vijetuṃ mama bhrātā prayāsyati dhanurdharaḥ 04,035.004a naciraṃ ca hatas tasya saṃgrāme rathasārathiḥ 04,035.004c tena nāsti samaḥ sūto yo 'sya sārathyam ācaret 04,035.005a tasmai prayatamānāya sārathyarthaṃ bṛhannaḍe 04,035.005c ācacakṣe hayajñāne sairandhrī kauśalaṃ tava 04,035.005d*0632_001 arjunasya kilāsīs tvaṃ sārathir dayitaḥ purā 04,035.005d*0632_002 tvayājayat sahāyena pṛthivīṃ pāṇḍavarṣabhaḥ 04,035.006a sā sārathyaṃ mama bhrātuḥ kuru sādhu bṛhannaḍe 04,035.006c purā dūrataraṃ gāvo hriyante kurubhir hi naḥ 04,035.007a athaitad vacanaṃ me 'dya niyuktā na kariṣyasi 04,035.007c praṇayād ucyamānā tvaṃ parityakṣyāmi jīvitam 04,035.008a evam uktas tu suśroṇyā tayā sakhyā paraṃtapaḥ 04,035.008c jagāma rājaputrasya sakāśam amitaujasaḥ 04,035.008d*0633_000 vaiśaṃpāyanaḥ 04,035.008d*0633_001 sā vajravaiḍūryavikārakuṇḍalā 04,035.008d*0633_002 vinidrapadmotpalapatragandhinī 04,035.008d*0633_003 prasannatārādhipasaṃnibhānanā 04,035.008d*0633_004 pārthaṃ kumārī vacanaṃ babhāṣe 04,035.008d*0633_005 haranti vittaṃ kuravaḥ pitur me 04,035.008d*0633_006 śataṃ sahasrāṇi gavāṃ bṛhannale 04,035.008d*0633_007 sā bhrātur aśvān mama saṃyamasva 04,035.008d*0633_008 purā pare dūrataraṃ haranti gāḥ 04,035.008d*0633_009 sairandhrir ākhyāti bṛhannale tvāṃ 04,035.008d*0633_010 suśikṣitāṃ saṃgrahaṇe rathāśvayoḥ 04,035.008d*0633_011 ahaṃ mariṣyāmi na me 'tra saṃśayo 04,035.008d*0633_012 mayā vṛtā tatra na ced gamiṣyasi 04,035.008d*0633_013 tathā niyukto naradevakanyayā 04,035.008d*0633_014 narottamaḥ prītamanā dhanaṃjayaḥ 04,035.008d*0633_015 uvāca pārthaḥ śubhamandayā girā 04,035.008d*0633_016 śubhānanāṃ śukladatīṃ śucismitām 04,035.008d*0633_017 gacchāmi yatrecchasi cāruhāsini 04,035.008d*0633_018 hutāśanaṃ prajvalitaṃ vrajāmi vā 04,035.008d*0633_019 icchāmi te 'haṃ varagātri jīvitaṃ 04,035.008d*0633_020 karomi kiṃ te priyam adya sundari 04,035.008d*0633_021 na matkṛte drakṣyasi tat puraṃ priye 04,035.008d*0633_022 vaivasvataṃ pretapater mahābhayam 04,035.008d*0633_023 sa evam uktvā kuruvīrapuṃgavo 04,035.008d*0633_024 vilāsinīṃ śukladatīṃ śucismitām 04,035.008d*0633_025 bṛhannalārūpavibhūṣitānano 04,035.008d*0633_026 virāṭaputrasya samīpam āvrajat 04,035.008d*0634_001 tam āvrajantaṃ varabhūṣaṇair vṛtaṃ 04,035.008d*0634_002 mahāprabhaṃ vāraṇayūthapopamam 04,035.008d*0634_003 gajendrabāhuṃ kamalāyatekṣaṇaṃ 04,035.008d*0634_004 kavāṭavakṣaḥsthalam unnatāṃsam 04,035.008d*0634_005 tam āgataṃ pārtham amitrakarśanaṃ 04,035.008d*0634_006 mahābalaṃ nāgam iva pramāthinam 04,035.008d*0634_007 vairāṭir āmantrya tato bṛhannalāṃ 04,035.008d*0634_008 gavāṃ ninīṣan padam uttaro 'bravīt 04,035.009a taṃ sā vrajantaṃ tvaritaṃ prabhinnam iva kuñjaram 04,035.009c anvagacchad viśālākṣī śiśur gajavadhūr iva 04,035.010a dūrād eva tu taṃ prekṣya rājaputro 'bhyabhāṣata 04,035.010c tvayā sārathinā pārthaḥ khāṇḍave 'gnim atarpayat 04,035.011a pṛthivīm ajayat kṛtsnāṃ kuntīputro dhanaṃjayaḥ 04,035.011c sairandhrī tvāṃ samācaṣṭa sā hi jānāti pāṇḍavān 04,035.012a saṃyaccha māmakān aśvāṃs tathaiva tvaṃ bṛhannaḍe 04,035.012c kurubhir yotsyamānasya godhanāni parīpsataḥ 04,035.013a arjunasya kilāsīs tvaṃ sārathir dayitaḥ purā 04,035.013c tvayājayat sahāyena pṛthivīṃ pāṇḍavarṣabhaḥ 04,035.013d*0635_001 devendrasārathir vīro mātaliḥ khyātavikramaḥ 04,035.013d*0635_002 suhotro jāmadagnyasya viṣṇor yantā ca dārukaḥ 04,035.013d*0635_003 aruṇaḥ sūryayantā ca sumantro daśarathasya ca 04,035.013d*0635_004 sarve sārathayaḥ khyātā na bṛhannalayā samāḥ 04,035.013d*0635_005 ity ukto 'haṃ ca sairandhryā tena tvām āhvayāmi vai 04,035.013d*0635_006 āhūtā tvaṃ mayā sārdhaṃ yoddhuṃ yāhi bṛhannale 04,035.013d*0635_007 dūrād dūrataraṃ gāvo bhavanti kurubhir hṛtāḥ 04,035.014a evam uktā pratyuvāca rājaputraṃ bṛhannaḍā 04,035.014c kā śaktir mama sārathyaṃ kartuṃ saṃgrāmamūrdhani 04,035.015a gītaṃ vā yadi vā nṛttaṃ vāditraṃ vā pṛthagvidham 04,035.015c tat kariṣyāmi bhadraṃ te sārathyaṃ tu kuto mayi 04,035.016 uttara uvāca 04,035.016a bṛhannaḍe gāyano vā nartano vā punar bhava 04,035.016c kṣipraṃ me ratham āsthāya nigṛhṇīṣva hayottamān 04,035.016d*0636_001 tvaṃ nartako vā yadi vāpi gāyakaḥ 04,035.016d*0636_002 kṣipraṃ tanutraṃ paridhatsva bhānumat 04,035.016d*0637_001 abhīkṣṇam āhus tava karma pauruṣaṃ 04,035.016d*0637_002 striyaḥ praśaṃsanti mamādya cāntike 04,035.016d*0637_002 vaiśaṃpāyanaḥ 04,035.016d*0637_003 ity evam uktvā nṛpasūnusattamas 04,035.016d*0637_004 tadā smayitvārjunam abhyanandayat 04,035.016d*0637_005 athottaraḥ pāraśavaṃ śatākṣimat 04,035.016d*0637_006 suvarṇacitraṃ parigṛhya bhānumat 04,035.016d*0637_007 bṛhannalāyai pradadau svayaṃ tadā 04,035.016d*0637_008 virāṭaputraḥ paravīraghātine 04,035.016d*0637_009 tadājñayā mātsyasutasya vīryavān 04,035.016d*0637_010 akartukāmeva samādade tadā 04,035.016d*0637_010 bṛhannalā 04,035.016d*0637_011 yady asti ca raṇe śauryaṃ śaktiḥ syād dviṣatāṃ vadhe 04,035.016d*0637_012 ahaṃ tvām abhigacchāmi yatra tvaṃ yāsi tatra bhoḥ 04,035.017 vaiśaṃpāyana uvāca 04,035.017a sa tatra narmasaṃyuktam akarot pāṇḍavo bahu 04,035.017c uttarāyāḥ pramukhataḥ sarvaṃ jānann ariṃdama 04,035.018a ūrdhvam utkṣipya kavacaṃ śarīre pratyamuñcata 04,035.018c kumāryas tatra taṃ dṛṣṭvā prāhasan pṛthulocanāḥ 04,035.018d*0638_001 tam ādadānaṃ pramadā jahāsire 04,035.018d*0638_002 hy adhomukhaṃ vīravaro 'bhyahārayat 04,035.018d*0638_003 tatas tiraścīnakṛtaṃ sapatnahā 04,035.018d*0638_004 hy adhomukhaṃ kavacam athābhyakarṣayat 04,035.018d*0638_005 samyak prajānann api satyavikramo 04,035.018d*0638_006 hy ajñātavat sarvakurupravīraḥ 04,035.018d*0638_007 ūrdhvaṃ kṣipan vīravaro 'bhyahārayat 04,035.018d*0638_008 punaś ca yatnāt kavacaṃ dhanaṃjayaḥ 04,035.018d*0638_009 evaṃprakārāṇi bahūni kurvati 04,035.018d*0638_010 tasmin kumāryaḥ pramadā jahāsire 04,035.019a sa tu dṛṣṭvā vimuhyantaṃ svayam evottaras tataḥ 04,035.019c kavacena mahārheṇa samanahyad bṛhannaḍām 04,035.019d*0639_001 tathā vikurvantam amitrakarśanaṃ 04,035.019d*0639_002 naivottaraḥ paryabhavad dhanaṃjayam 04,035.019d*0639_003 taṃ rājaputraḥ samanāhayat svayaṃ 04,035.019d*0639_004 jāmbūnadāntena śubhena varmaṇā 04,035.019d*0639_005 kṛśānutaptapratimena bhāsvatā 04,035.019d*0639_006 jājvalyamānena sahasraraśminā 04,035.020a sa bibhrat kavacaṃ cāgryaṃ svayam apy aṃśumatprabham 04,035.020c dhvajaṃ ca siṃham ucchritya sārathye samakalpayat 04,035.020d*0640_001 athāsya śīghraṃ prasamīkṣya yojayad 04,035.020d*0640_002 rathe hayān kāñcanajālasaṃvṛtān 04,035.020d*0640_003 suvarṇajālāntarayoktṛbhūṣaṇān 04,035.020d*0640_004 siṃhaṃ ca sauvarṇam upāśrayad rathe 04,035.021a dhanūṃṣi ca mahārhāṇi bāṇāṃś ca rucirān bahūn 04,035.021b*0641_001 āyudhāni ca vai tatra rathopasthe ca saṃnyasat 04,035.021c ādāya prayayau vīraḥ sa bṛhannaḍasārathiḥ 04,035.022a athottarā ca kanyāś ca sakhyas tām abruvaṃs tadā 04,035.022c bṛhannaḍe ānayethā vāsāṃsi rucirāṇi naḥ 04,035.023a pāñcālikārthaṃ sūkṣmāṇi citrāṇi vividhāni ca 04,035.023c vijitya saṃgrāmagatān bhīṣmadroṇamukhān kurūn 04,035.024a atha tā bruvatīḥ kanyāḥ sahitāḥ pāṇḍunandanaḥ 04,035.024c pratyuvāca hasan pārtho meghadundubhiniḥsvanaḥ 04,035.025a yady uttaro 'yaṃ saṃgrāme vijeṣyati mahārathān 04,035.025c athāhariṣye vāsāṃsi divyāni rucirāṇi ca 04,035.026a evam uktvā tu bībhatsus tataḥ prācodayad dhayān 04,035.026c kurūn abhimukhāñ śūro nānādhvajapatākinaḥ 04,035.026d*0642_001 athottaro varma mahāprabhāvaṃ 04,035.026d*0642_002 suvarṇavaiḍūryapariṣkṛtaṃ dṛḍham 04,035.026d*0642_003 āmucya vīraḥ prayayau rathottamaṃ 04,035.026d*0642_004 dhanaṃjayaṃ sārathinaṃ pragṛhya 04,035.026d*0643_001 tam uttaraṃ vīkṣya rathottame sthitaṃ 04,035.026d*0643_002 bṛhannaḍāyāḥ sahitaṃ mahābhujam 04,035.026d*0643_003 striyaś ca kanyāś ca dvijāś ca suvratāḥ 04,035.026d*0643_004 pradakṣiṇaṃ cakrur athocuraṅganāḥ 04,035.026d*0643_005 yad arjunasyarṣabhatulyagāminaḥ 04,035.026d*0643_006 purābhavat khāṇḍavadāhamaṅgalam 04,035.026d*0643_007 kurūn samāsādya raṇe bṛhannaḍe 04,035.026d*0643_008 sahottareṇāstu tad adya maṅgalam 04,036.001 vaiśaṃpāyana uvāca 04,036.001a sa rājadhānyā niryāya vairāṭiḥ pṛthivīṃjayaḥ 04,036.001c prayāhīty abravīt sūtaṃ yatra te kuravo gatāḥ 04,036.002a samavetān kurūn yāvaj jigīṣūn avajitya vai 04,036.002c gāś caiṣāṃ kṣipram ādāya punar āyāmi svaṃ puram 04,036.003a tatas tāṃś codayām āsa sadaśvān pāṇḍunandanaḥ 04,036.003c te hayā narasiṃhena coditā vātaraṃhasaḥ 04,036.003e ālikhanta ivākāśam ūhuḥ kāñcanamālinaḥ 04,036.004a nātidūram atho yātvā matsyaputradhanaṃjayau 04,036.004c avekṣetām amitraghnau kurūṇāṃ balināṃ balam 04,036.004e śmaśānam abhito gatvā āsasāda kurūn atha 04,036.004f*0644_001 tāṃ śamīm anvavīkṣetāṃ vyūḍhānīkāṃś ca sarvaśaḥ 04,036.005a tad anīkaṃ mahat teṣāṃ vibabhau sāgarasvanam 04,036.005c sarpamāṇam ivākāśe vanaṃ bahulapādapam 04,036.006a dadṛśe pārthivo reṇur janitas tena sarpatā 04,036.006c dṛṣṭipraṇāśo bhūtānāṃ divaspṛṅ narasattama 04,036.007a tad anīkaṃ mahad dṛṣṭvā gajāśvarathasaṃkulam 04,036.007c karṇaduryodhanakṛpair guptaṃ śāṃtanavena ca 04,036.008a droṇena ca saputreṇa maheṣvāsena dhīmatā 04,036.008b*0645_001 teṣāṃ tat sainyam atulaṃ dṛṣṭvā bhayavivardhanam 04,036.008c hṛṣṭaromā bhayodvignaḥ pārthaṃ vairāṭir abravīt 04,036.009a notsahe kurubhir yoddhuṃ romaharṣaṃ hi paśya me 04,036.009c bahupravīram atyugraṃ devair api durāsadam 04,036.009e pratiyoddhuṃ na śakṣyāmi kurusainyam anantakam 04,036.010a nāśaṃse bhāratīṃ senāṃ praveṣṭuṃ bhīmakārmukām 04,036.010b*0646_001 devair api sahendreṇa na śakyaṃ kiṃ punar naraiḥ 04,036.010c rathanāgāśvakalilāṃ pattidhvajasamākulām 04,036.010e dṛṣṭvaiva hi parān ājāv ātmā pravyathatīva me 04,036.011a yatra droṇaś ca bhīṣmaś ca kṛpaḥ karṇo viviṃśatiḥ 04,036.011c aśvatthāmā vikarṇaś ca somadatto 'tha bāhlikaḥ 04,036.012a duryodhanas tathā vīro rājā ca rathināṃ varaḥ 04,036.012c dyutimanto maheṣvāsāḥ sarve yuddhaviśāradāḥ 04,036.012d*0647_001 mattā iva mahānāgā yuktadhvajapatākinaḥ 04,036.012d*0647_002 nītimanto maheṣvāsāḥ sarvāstrakṛtaniścayāḥ 04,036.012d*0647_003 durjayāḥ sarvasainyānāṃ devair api savāsavaiḥ 04,036.012d*0647_004 patākinaś ca mātaṅgāḥ sadhvajāś ca mahārathāḥ 04,036.012d*0647_005 viprakīrṇāḥ kṛtodyogā vājinaś citrabhūṣitāḥ 04,036.012d*0647_006 tāñ jetuṃ samare śūrān durbuddhir aham āgataḥ 04,036.013a dṛṣṭvaiva hi kurūn etān vyūḍhānīkān prahāriṇaḥ 04,036.013c hṛṣitāni ca romāṇi kaśmalaṃ cāgataṃ mama 04,036.014 vaiśaṃpāyana uvāca 04,036.014a aviyāto viyātasya maurkhyād dhūrtasya paśyataḥ 04,036.014b*0648_001 dṛṣṭvā tu mahatīṃ senāṃ kurūṇāṃ dṛḍhadhanvinām 04,036.014c paridevayate mandaḥ sakāśe savyasācinaḥ 04,036.015a trigartān me pitā yātaḥ śūnye saṃpraṇidhāya mām 04,036.015c sarvāṃ senām upādāya na me santīha sainikāḥ 04,036.016a so 'ham eko bahūn bālaḥ kṛtāstrān akṛtaśramaḥ 04,036.016c pratiyoddhuṃ na śakṣyāmi nivartasva bṛhannaḍe 04,036.016d*0649_000 vaiśaṃpāyanaḥ 04,036.016d*0649_001 taṃ tathāvādinaṃ tatra bībhatsuḥ pratyabhāṣata 04,036.016d*0649_002 saṃprahasya punas taṃ vai sarvalokamahārathaḥ 04,036.017 arjuna uvāca 04,036.017a bhayena dīnarūpo 'si dviṣatāṃ harṣavardhanaḥ 04,036.017c na ca tāvat kṛtaṃ kiṃ cit paraiḥ karma raṇājire 04,036.018a svayam eva ca mām āttha vaha māṃ kauravān prati 04,036.018c so 'haṃ tvāṃ tatra neṣyāmi yatraite bahulā dhvajāḥ 04,036.019a madhyam āmiṣagṛdhrāṇāṃ kurūṇām ātatāyinām 04,036.019c neṣyāmi tvāṃ mahābāho pṛthivyām api yudhyatām 04,036.019d*0650_001 samudram iva gambhīraṃ kurusainyam ariṃdama 04,036.019d*0650_002 strīsakāśe pratijñāya puruṣāṇāṃ hi śṛṇvatām 04,036.019d*0650_003 vikatthamāno niryātvā brūhi kiṃ nātra budhyase 04,036.020a tathā strīṣu pratiśrutya pauruṣaṃ puruṣeṣu ca 04,036.020c katthamāno 'bhiniryāya kimarthaṃ na yuyutsase 04,036.021a na ced vijitya gās tās tvaṃ gṛhān vai pratiyāsyasi 04,036.021c prahasiṣyanti vīra tvāṃ narā nāryaś ca saṃgatāḥ 04,036.022a aham apy atra sairandhryā stutaḥ sārathyakarmaṇi 04,036.022c na hi śakṣyāmy anirjitya gāḥ prayātuṃ puraṃ prati 04,036.023a stotreṇa caiva sairandhryās tava vākyena tena ca 04,036.023c kathaṃ na yudhyeyam ahaṃ kurūn sarvān sthiro bhava 04,036.024 uttara uvāca 04,036.024a kāmaṃ harantu matsyānāṃ bhūyāṃsaṃ kuravo dhanam 04,036.024b*0651_001 agnido garadaś caiva śastrapāṇir dhanāpahaḥ 04,036.024b*0651_002 kṣetradāraharaś caiva ṣaḍete hy ātatāyinaḥ 04,036.024b*0651_003 ātatāyinam āyāntam api vedāṅgapāragam 04,036.024b*0651_004 jighāṃsantaṃ jighāṃsīyān na naro brahmahā bhavet 04,036.024b*0652_001 saṃgrāmeṇa na me kāryaṃ gāvo gacchantu cāpi me 04,036.024b*0652_002 śūnyaṃ me nagaraṃ cāpi pituś caiva bibhemy aham 04,036.024b*0653_001 kṣīraṃ vā dadhi vājyaṃ vā takraṃ vā na pibāmy aham 04,036.024b*0653_002 āranālaṃ hi pāsyāmi na me gobhiḥ prayojanam 04,036.024b*0654_001 nagaraṃ ca pravekṣyāmi paśyatas te bṛhannale 04,036.024b*0655_001 nivartaya rathaṃ tūrṇaṃ hṛdayaṃ me vidīryate 04,036.024b*0656_001 varaṃ kālena jīvakṣabhun na me gobhiḥ prayojanam 04,036.024b*0656_002 yady ahaṃ jīvamānas tu gacchāmi nagaraṃ prati ] 04,036.024c prahasantu ca māṃ nāryo narā vāpi bṛhannaḍe 04,036.024d*0657_001 bhojanaṃ gorasair hīnaṃ kāñjikenāpy ataḥ param 04,036.024d*0657_002 bhokṣye 'haṃ bahubhir vāpi yāsye bālo mṛter bhayāt 04,036.025 vaiśaṃpāyana uvāca 04,036.025a ity uktvā prādravad bhīto rathāt praskandya kuṇḍalī 04,036.025c tyaktvā mānaṃ sa mandātmā visṛjya saśaraṃ dhanuḥ 04,036.026 bṛhannaḍovāca 04,036.026a naiṣa pūrvaiḥ smṛto dharmaḥ kṣatriyasya palāyanam 04,036.026c śreyas te maraṇaṃ yuddhe na bhītasya palāyanam 04,036.027 vaiśaṃpāyana uvāca 04,036.027a evam uktvā tu kaunteyaḥ so 'vaplutya rathottamāt 04,036.027c tam anvadhāvad dhāvantaṃ rājaputraṃ dhanaṃjayaḥ 04,036.027e dīrghāṃ veṇīṃ vidhunvānaḥ sādhu rakte ca vāsasī 04,036.027f*0658_001 vikramantaṃ padanyāsair namayann iva bhūtalam 04,036.028a vidhūya veṇīṃ dhāvantam ajānanto 'rjunaṃ tadā 04,036.028c sainikāḥ prāhasan ke cit tathārūpam avekṣya tam 04,036.029a taṃ śīghram abhidhāvantaṃ saṃprekṣya kuravo 'bruvan 04,036.029b*0659_000 sainikāḥ 04,036.029b*0659_001 ko 'yaṃ dhāvaty asaṃgena pūrvaṃ muktvā rathottamam 04,036.029c ka eṣa veṣapracchanno bhasmaneva hutāśanaḥ 04,036.030a kiṃ cid asya yathā puṃsaḥ kiṃ cid asya yathā striyaḥ 04,036.030b*0660_001 ity evaṃ sainikāḥ prāhur droṇas tān idam abravīt 04,036.030b*0660_002 ācāryaḥ kurupāṇḍūnāṃ matau śukrāṅgiropamaḥ 04,036.030b*0660_003 kiṃ vicāreṇa vaḥ kāryam etenānusṛtena vai 04,036.030b*0660_004 dhāvantam anudhāvaṃś ca nirbhayo bhayaviplutam 04,036.030b*0660_005 veṇīkalāpaṃ nirdhūya pravibhāti nararṣabhaḥ 04,036.030c sārūpyam arjunasyeva klībarūpaṃ bibharti ca 04,036.030d*0661_001 rūpeṇa pārthasadṛśaḥ strīveṣasamalaṃkṛtaḥ 04,036.031a tad evaitac chirogrīvaṃ tau bāhū parighopamau 04,036.031c tadvad evāsya vikrāntaṃ nāyam anyo dhanaṃjayāt 04,036.032a amareṣv iva devendro mānuṣeṣu dhanaṃjayaḥ 04,036.032c ekaḥ ko 'smān upāyāyād anyo loke dhanaṃjayāt 04,036.032d*0662_001 droṇena caivam ukte tu karṇaḥ provāca buddhimān 04,036.033a ekaḥ putro virāṭasya śūnye saṃnihitaḥ pure 04,036.033c sa eṣa kila niryāto bālabhāvān na pauruṣāt 04,036.033d*0663_001 klībaṃ vai sārathiṃ kṛtvā niryāto nagarād bahiḥ 04,036.034a satreṇa nūnaṃ channaṃ hi carantaṃ pārtham arjunam 04,036.034b*0664_001 te hi naḥ pratisaṃyātuṃ saṃgrāme na hi śaknuyuḥ 04,036.034b*0664_002 katham ekataras teṣāṃ samastān yodhayet kurūn 04,036.034c uttaraḥ sārathiṃ kṛtvā niryāto nagarād bahiḥ 04,036.035a sa no manye dhvajān dṛṣṭvā bhīta eṣa palāyati 04,036.035c taṃ nūnam eṣa dhāvantaṃ jighṛkṣati dhanaṃjayaḥ 04,036.035d*0665_001 eko 'smān anuyāty eṣa nānyo loke dhanaṃjayāt 04,036.035d*0665_002 sārathiṃ hy uttaraṃ kṛtvā svayaṃ yoddhum ihecchati 04,036.036a iti sma kuravaḥ sarve vimṛśantaḥ pṛthak pṛthak 04,036.036c na ca vyavasituṃ kiṃ cid uttaraṃ śaknuvanti te 04,036.036d*0666_001 duryodhana uvācedaṃ sainikān rathasattamān 04,036.036d*0666_002 arjuno vāsudevo vā rāmaḥ pradyumna eva vā 04,036.036d*0666_003 te hi naḥ pratisaṃyoddhuṃ saṃgrāme na hi śaknuyuḥ 04,036.036d*0666_004 katham ekataras teṣāṃ samastān yodhayet kurūn 04,036.036d*0666_005 anyo vai klībaveṣeṇa yady āgacched gavāṃ padam 04,036.036d*0666_006 śarais tīkṣṇair arpayitvā pātayiṣyāmi bhūtale 04,036.036e channaṃ tathā taṃ satreṇa pāṇḍavaṃ prekṣya bhārata 04,036.036f*0667_001 arjunaṃ neti cety enaṃ na vyavasyanti te punaḥ 04,036.036f*0667_002 iti sma kuravaḥ sarve mantrayanti mahārathāḥ 04,036.036f*0667_003 dṛḍhavedhī mahāsattvaḥ śakratulyaparākramaḥ 04,036.036f*0667_004 abhyāgacchati ced yoddhuṃ sarvaṃ saṃśayitaṃ balam 04,036.036f*0667_005 na cāpy anyataraṃ tatra vyavasyanti dhanaṃjayāt 04,036.037a uttaraṃ tu pradhāvantam anudrutya dhanaṃjayaḥ 04,036.037c gatvā padaśataṃ tūrṇaṃ keśapakṣe parāmṛśat 04,036.037d*0668_001 mā mā gṛhāṇa bhadraṃ te dāso 'haṃ te bṛhannale 04,036.037d*0668_002 iti vādinam evāśu dhāvantaṃ tarasāgrahīt 04,036.037d*0669_001 virāṭaputraṃ bībhatsur balavān arimardanaḥ 04,036.038a so 'rjunena parāmṛṣṭaḥ paryadevayad ārtavat 04,036.038b*0670_001 mā mā māraya bhadraṃ te muñca mām emi me gṛham 04,036.038b*0670_002 muñca māṃ muñca muñceti tatpādāv agrahīd bruvan 04,036.038b*0670_003 darśayitvā tataḥ sarvān adaśat so 'ṅguliṃ nṛpa 04,036.038b*0670_004 mā bhais tvam iti pārthena prārthitaḥ paryadevayat 04,036.038c bahulaṃ kṛpaṇaṃ caiva virāṭasya sutas tadā 04,036.038d*0671_000 uttara uvāca 04,036.038d*0671_001 śṛṇuyās tvaṃ hi kalyāṇi bṛhannaḍe sumadhyame 04,036.038d*0671_002 nivartaya rathaṃ śīghraṃ jīvan bhadrāṇi paśyati 04,036.038d*0672_001 grāmāś caturdaśa tathā pūrṇāś ca dhanagokulaiḥ 04,036.038d*0672_002 dadāmy etad dhanaṃ tubhyaṃ muñca māṃ tvaṃ bṛhannaḍe 04,036.038d*0672_003 aśvānāṃ tu sahasre dve śubhrāṇāṃ hemamālinām 04,036.038d*0672_004 sarvalakṣaṇayuktānāṃ muñca māṃ tvaṃ bṛhannaḍe 04,036.038d*0673_000 uttaraḥ 04,036.038d*0673_001 suvarṇamaṇimuktānāṃ yad yad icchasi dadmi te 04,036.038d*0673_002 hastino 'śvān rathān gāvaḥ striyaś ca samalaṃkṛtāḥ 04,036.039a śātakumbhasya śuddhasya śataṃ niṣkān dadāmi te 04,036.039a*0674_001 **** **** śreṣṭhasya rajatasya ca 04,036.039a*0674_002 dadāmi śataniṣkaṃ te muñca māṃ tvaṃ bṛhannale 04,036.039c maṇīn aṣṭau ca vaiḍūryān hemabaddhān mahāprabhān 04,036.040a hemadaṇḍapraticchannaṃ rathaṃ yuktaṃ ca suvrajaiḥ 04,036.040c mattāṃś ca daśa mātaṅgān muñca māṃ tvaṃ bṛhannaḍe 04,036.040d*0675_001 ṣaṣṭiṃ svalaṃkṛtāḥ kanyā grāmam ekaṃ dadāmi te 04,036.040d*0675_002 muñca māṃ tvaṃ bhṛśaṃ dīnaṃ vihvalaṃ bhayakampitam 04,036.040d*0675_003 gamiṣyāmi puraṃ ṣaṇḍha draṣṭuṃ mātaram arditām 04,036.040d*0676_001 mātsyasya putro bālo 'haṃ tena cāsmi sukhoṣitaḥ 04,036.040d*0676_002 mātṛpārśvaśayāno 'ham aspṛṣṭātapavāyumān 04,036.040d*0676_003 adṛṣṭabalayuddho 'haṃ kutas te kuravaḥ kutaḥ 04,036.040d*0676_004 mātṛpārśvaṃ gamiṣyāmi muñca māṃ tvaṃ bṛhannale 04,036.040d*0676_005 pralayārṇavasaṃkāśaṃ dṛśyate kauravaṃ balam 04,036.040d*0676_006 strīṇāṃ madhye 'ham ajñānād vīryaśauryāṅkitāṃ giram 04,036.040d*0676_007 uktavān madagarveṇa ko jetuṃ śaknuyāt kurūn 04,036.040d*0676_008 amuktvā vā yadi nayer mariṣyāmi tavāgrataḥ 04,036.040d@035_0001 pragṛhyaitad dhanaṃ sarvaṃ muñca māṃ tvaṃ bṛhannaḍe 04,036.040d@035_0002 āranālena jīviṣye na me gobhiḥ prayojanam 04,036.040d@035_0003 arjuna uvāca 04,036.040d@035_0003 jīvan prāpsyāmi gā hy anyā nivartasva bṛhannaḍe 04,036.040d@035_0004 yaśo hi kalpāntaśataikasākṣi 04,036.040d@035_0005 na jīvitaṃ kuñjarakarṇalolam 04,036.040d@035_0006 kṣitipālasūno bhava raṅgamadhye 04,036.040d@035_0007 uttara uvāca 04,036.040d@035_0007 lajjāmahe saṃgararaṅgabhaṅgāt 04,036.040d@035_0008 yā kīrtir utsarpati dehanāśe 04,036.040d@035_0009 dhig duḥkhadāṃ mūlavināśinīṃ tām 04,036.040d@035_0010 vikrīya dehaṃ draviṇena ko nu 04,036.040d@035_0011 yātrākṛtaṃ devakule karoti 04,036.041 vaiśaṃpāyana uvāca 04,036.041a evamādīni vākyāni vilapantam acetasam 04,036.041c prahasya puruṣavyāghro rathasyāntikam ānayat 04,036.042a athainam abravīt pārtho bhayārtaṃ naṣṭacetasam 04,036.042b*0677_000 arjunaḥ 04,036.042b*0677_001 ahaṃ yotsyāmi kauravyair hayān saṃyaccha cottara 04,036.042b*0677_002 ādadānaḥ kimarthaṃ tvaṃ palāyanaparobhavaḥ 04,036.042b*0677_003 yudhyasva kauravaiḥ sārdhaṃ vijayas te bhaviṣyati 04,036.042b*0677_004 yasya yantāsmy ahaṃ yuddhe saṃyacchāmi hayottamān 04,036.042b*0677_005 rājño vā rājaputrasya tasya nityaṃ jayo dhruvaḥ 04,036.042b*0677_006 sarvathottara yudhyasva yantrā sākaṃ mayā kurūn 04,036.042b*0677_007 jitvā mahīṃ yaśaḥ prāpya bhokṣyase sakalām imām 04,036.042b*0677_008 hato 'pi prāpsyase svargaṃ na śreyas te palāyanam 04,036.042b*0677_009 adya sarvān kurūñ jitvā yathā jayam avāpsyasi 04,036.042b*0677_010 tathāhaṃ prayatiṣye 'tra sahāyo 'tra mato hy aham 04,036.042b*0678_001 saṃyacchāmi hayān yasya na sa bhītaḥ palāyati 04,036.042c yadi notsahase yoddhuṃ śatrubhiḥ śatrukarśana 04,036.042e ehi me tvaṃ hayān yaccha yudhyamānasya śatrubhiḥ 04,036.043a prayāhy etad rathānīkaṃ madbāhubalarakṣitaḥ 04,036.043c apradhṛṣyatamaṃ ghoraṃ guptaṃ vīrair mahārathaiḥ 04,036.044a mā bhais tvaṃ rājaputrāgrya kṣatriyo 'si paraṃtapa 04,036.044b*0679_001 kathaṃ puruṣaśārdūla śatrumadhye viṣīdasi 04,036.044c ahaṃ vai kurubhir yotsyāmy avajeṣyāmi te paśūn 04,036.045a praviśyaitad rathānīkam apradhṛṣyaṃ durāsadam 04,036.045c yantā bhūs tvaṃ naraśreṣṭha yotsye 'haṃ kurubhiḥ saha 04,036.045d*0680_001 śūrān samaracaṇḍāṃś ca nayiṣye yamasādanam 04,036.046a evaṃ bruvāṇo bībhatsur vairāṭim aparājitaḥ 04,036.046c samāśvāsya muhūrtaṃ tam uttaraṃ bharatarṣabha 04,036.047a tata enaṃ viceṣṭantam akāmaṃ bhayapīḍitam 04,036.047c ratham āropayām āsa pārthaḥ praharatāṃ varaḥ 04,036.047d*0681_001 kurūn abhimukhaṃ pārthaḥ prayayau śīghravāhanaḥ 04,036.047d*0681_002 yathendro dānavān hantuṃ prayāti ca samātaliḥ 04,036.047d*0682_001 tam āropya rathopasthe vilapantaṃ dhanaṃjayaḥ 04,036.047d*0682_002 gāṇḍīvaṃ dhanur ādātum upāyāt tāṃ śamīṃ prati 04,036.047d*0682_003 uttaraṃ sa samāśvāsya kṛtvā yantāram arjunaḥ 04,037.001 vaiśaṃpāyana uvāca 04,037.001a taṃ dṛṣṭvā klībaveṣeṇa rathasthaṃ narapuṃgavam 04,037.001c śamīm abhimukhaṃ yāntaṃ ratham āropya cottaram 04,037.002a bhīṣmadroṇamukhās tatra kurūṇāṃ rathasattamāḥ 04,037.002c vitrastamanasaḥ sarve dhanaṃjayakṛtād bhayāt 04,037.003a tān avekṣya hatotsāhān utpātān api cādbhutān 04,037.003c guruḥ śastrabhṛtāṃ śreṣṭho bhāradvājo 'bhyabhāṣata 04,037.004a calāś ca vātāḥ saṃvānti rūkṣāḥ paruṣaniḥsvanāḥ 04,037.004c bhasmavarṇaprakāśena tamasā saṃvṛtaṃ nabhaḥ 04,037.005a rūkṣavarṇāś ca jaladā dṛśyante 'dbhutadarśanāḥ 04,037.005c niḥsaranti ca kośebhyaḥ śastrāṇi vividhāni ca 04,037.006a śivāś ca vinadanty etā dīptāyāṃ diśi dāruṇāḥ 04,037.006c hayāś cāśrūṇi muñcanti dhvajāḥ kampanty akampitāḥ 04,037.007a yādṛśāny atra rūpāṇi saṃdṛśyante bahūny api 04,037.007c yattā bhavantas tiṣṭhantu syād yuddhaṃ samupasthitam 04,037.008a rakṣadhvam api cātmānaṃ vyūhadhvaṃ vāhinīm api 04,037.008c vaiśasaṃ ca pratīkṣadhvaṃ rakṣadhvaṃ cāpi godhanam 04,037.008d*0683_001 etāvad uktvā vacanaṃ bhīṣmam ālokya cābravīt 04,037.008d*0683_002 nadīja laṅkeśavanāriketur 04,037.008d*0683_003 nagāhvayo nāma nagārisūnuḥ 04,037.008d*0683_004 gatyā sureśaḥ kva cid aṅganeva 04,037.008d*0683_005 gurur babhāṣe vacanaṃ tad eva 04,037.008d*0683_006 ity uktvā saṃjñayā droṇas tūṣṇīm āsīd viśāṃ pate 04,037.008d*0683_007 bhāradvājavacaḥ śrutvā gāṅgeyaḥ saṃjñayābravīt 04,037.008d*0683_008 atītaṃ cakram asmākaṃ viṣayāntaram āgatāḥ 04,037.008d*0683_009 atītaḥ samayaś cokto hy asmābhir yaḥ sabhātale 04,037.008d*0683_010 na bhayaṃ śatrutaḥ kāryaṃ śaṅkāṃ tyaja nararṣabha 04,037.008d*0683_011 duryodhanam athālokya saṃjñayā droṇa abravīt 04,037.008d*0684_001 devavratenaivam ukte vacane hitakāriṇā 04,037.009a eṣa vīro maheṣvāsaḥ sarvaśastrabhṛtāṃ varaḥ 04,037.009b*0685_001 gavām arthe hi vikrāntaḥ savyasācī paraṃtapaḥ 04,037.009b*0686_001 nadīja laṅkeśavanāriketur 04,037.009b*0686_002 nagāhvayo nāma nagārisūnuḥ 04,037.009b*0686_003 eṣo 'ṅganāveṣadharaḥ kirīṭī 04,037.009b*0686_004 jitvāva yaṃ neṣyati cādya gā vaḥ 04,037.009c āgataḥ klībaveṣeṇa pārtho nāsty atra saṃśayaḥ 04,037.010a sa eṣa pārtho vikrāntaḥ savyasācī paraṃtapaḥ 04,037.010c nāyuddhena nivarteta sarvair api marudgaṇaiḥ 04,037.010d@036_0001 ye jetāro mahīpānām amunā bahavo hatāḥ 04,037.010d@036_0002 yasmiṃs tejo mahat kṛtsnaṃ nirbharocchvasitaṃ bhavet 04,037.010d@036_0003 yena me dakṣiṇā dattā baddhvā drupadam ojasā 04,037.010d@036_0004 viddhvā viyadgataṃ lakṣyaṃ vinirjitya ca pārthivān 04,037.010d@036_0005 nirjitānena pāñcālī purānena svayaṃvare 04,037.010d@036_0006 khāṇḍave yena saṃtṛpto vahnir jitvā surāsurān 04,037.010d@036_0007 pariṇītā subhadrā ca yena nirjitya yādavān 04,037.010d@036_0008 nirjito yena yuddhena tripurāriḥ smarārdanaḥ 04,037.010d@036_0009 gatvā triviṣṭapaṃ yena jitendrā dānavā yudhi 04,037.010d@036_0010 nivātakavacā rājan dānavānāṃ trikoṭayaḥ 04,037.010d@036_0011 nirjitāḥ kālakeyāś ca hiraṇyapuravāsinaḥ 04,037.010d@036_0012 yena tvaṃ mocito baddhaś citrasenena tadvane 04,037.010d@036_0013 yena gatvottaraṃ meror ānināya mahad dhanam 04,037.010d@036_0014 yājito dharmasūnuś ca nṛpān sarvān vijitya ca 04,037.010d@036_0015 yasmiñ śauryaṃ ca vīryaṃ ca tejo dhairyaṃ parākramaḥ 04,037.010d@036_0016 audāryaṃ caiva gāmbhīryaṃ hrīḥ śrīr dharmo dayārjavam 04,037.010d@036_0017 evamādiguṇopetaḥ so 'yaṃ pārtho na saṃśayaḥ 04,037.011a kleśitaś ca vane śūro vāsavena ca śikṣitaḥ 04,037.011c amarṣavaśam āpanno yotsyate nātra saṃśayaḥ 04,037.012a nehāsya pratiyoddhāram ahaṃ paśyāmi kauravāḥ 04,037.012c mahādevo 'pi pārthena śrūyate yudhi toṣitaḥ 04,037.012d*0687_001 kirātaveṣapracchanno girau himavati prabhuḥ 04,037.012d*0688_001 ity evaṃ vādinaṃ droṇaṃ karṇaḥ kruddho 'bravīd vacaḥ 04,037.013 karṇa uvāca 04,037.013a sadā bhavān phalgunasya guṇair asmān vikatthase 04,037.013c na cārjunaḥ kalā pūrṇā mama duryodhanasya vā 04,037.014 duryodhana uvāca 04,037.014a yady eṣa pārtho rādheya kṛtaṃ kāryaṃ bhaven mama 04,037.014c jñātāḥ punaś cariṣyanti dvādaśānyān hi vatsarān 04,037.015a athaiṣa kaś cid evānyaḥ klībaveṣeṇa mānavaḥ 04,037.015c śarair enaṃ suniśitaiḥ pātayiṣyāmi bhūtale 04,037.016 vaiśaṃpāyana uvāca 04,037.016a tasmin bruvati tad vākyaṃ dhārtarāṣṭre paraṃtape 04,037.016c bhīṣmo droṇaḥ kṛpo drauṇiḥ pauruṣaṃ tad apūjayan 04,038.001 vaiśaṃpāyana uvāca 04,038.001a tāṃ śamīm upasaṃgamya pārtho vairāṭim abravīt 04,038.001c sukumāraṃ samājñātaṃ saṃgrāme nātikovidam 04,038.001d*0689_001 ehi bhūmiṃjayāruhya vairāṭe mahatīṃ śamīm 04,038.002a samādiṣṭo mayā kṣipraṃ dhanūṃṣy avaharottara 04,038.002c nemāni hi tvadīyāni soḍhuṃ śakṣyanti me balam 04,038.003a bhāraṃ vāpi guruṃ hartuṃ kuñjaraṃ vā pramarditum 04,038.003c mama vā bāhuvikṣepaṃ śatrūn iha vijeṣyataḥ 04,038.003d*0690_001 naibhiḥ kāmam ahaṃ kartuṃ karma vaijayikaṃ tv iha 04,038.003d*0690_002 atisūkṣmāṇi hrasvāni sarvāṇi ca mṛdūni ca 04,038.003d*0690_003 āyudhāni mahābāho tavaitāni paraṃtapa 04,038.004a tasmād bhūmiṃjayāroha śamīm etāṃ palāśinīm 04,038.004c asyāṃ hi pāṇḍuputrāṇāṃ dhanūṃṣi nihitāny uta 04,038.005a yudhiṣṭhirasya bhīmasya bībhatsor yamayos tathā 04,038.005c dhvajāḥ śarāś ca śūrāṇāṃ divyāni kavacāni ca 04,038.006a atra caitan mahāvīryaṃ dhanuḥ pārthasya gāṇḍivam 04,038.006c ekaṃ śatasahasreṇa saṃmitaṃ rāṣṭravardhanam 04,038.007a vyāyāmasaham atyarthaṃ tṛṇarājasamaṃ mahat 04,038.007c sarvāyudhamahāmātraṃ śatrusaṃbādhakārakam 04,038.008a suvarṇavikṛtaṃ divyaṃ ślakṣṇam āyatam avraṇam 04,038.008c alaṃ bhāraṃ guruṃ voḍhuṃ dāruṇaṃ cārudarśanam 04,038.008e tādṛśāny eva sarvāṇi balavanti dṛḍhāni ca 04,038.008f*0691_001 pradhānāni viśiṣṭāni durdarśāni bhavanty uta 04,038.008f*0692_001 arjunenaivam uktas tu vairāṭiḥ pratyabhāṣata 04,038.009 uttara uvāca 04,038.009a asmin vṛkṣe kilodbaddhaṃ śarīram iti naḥ śrutam 04,038.009c tad ahaṃ rājaputraḥ san spṛśeyaṃ pāṇinā katham 04,038.010a naivaṃvidhaṃ mayā yuktam ālabdhuṃ kṣatrayoninā 04,038.010c mahatā rājaputreṇa mantrayajñavidā satā 04,038.010d*0693_001 spṛśāmīha śarīraṃ ced apy asyāṃ śokavarjitaḥ 04,038.011a spṛṣṭavantaṃ śarīraṃ māṃ śavavāham ivāśucim 04,038.011c kathaṃ vā vyavahāryaṃ vai kurvīthās tvaṃ bṛhannaḍe 04,038.011d*0694_000 vaiśaṃpāyanaḥ 04,038.011d*0694_001 tam uvāca tataḥ śūraḥ pārthaḥ parapuraṃjayaḥ 04,038.011d*0694_002 dāyādaṃ sarvamatsyānāṃ kule jātaṃ viśāradam 04,038.011d*0694_003 jānāmi tvāṃ mahāprājña śubhaṃ jātyā kulena ca 04,038.011d*0694_004 kathaṃ nu pāpakaṃ karma brūyāṃ tvāhaṃ paraṃtapa 04,038.012 bṛhannaḍovāca 04,038.012a vyavahāryaś ca rājendra śuciś caiva bhaviṣyasi 04,038.012c dhanūṃṣy etāni mā bhais tvaṃ śarīraṃ nātra vidyate 04,038.013a dāyādaṃ matsyarājasya kule jātaṃ manasvinam 04,038.013c kathaṃ tvā ninditaṃ karma kārayeyaṃ nṛpātmaja 04,038.014 vaiśaṃpāyana uvāca 04,038.014a evam uktaḥ sa pārthena rathāt praskandya kuṇḍalī 04,038.014c āruroha śamīvṛkṣaṃ vairāṭir avaśas tadā 04,038.015a tam anvaśāsac chatrughno rathe tiṣṭhan dhanaṃjayaḥ 04,038.015b*0695_001 avāropaya vṛkṣāgrād dhanūṃṣy etāni mā bibhaḥ 04,038.015c pariveṣṭanam eteṣāṃ kṣipraṃ caiva vyapānuda 04,038.015d*0696_001 so 'pahṛtya mahārhāṇi dhanūṃṣi pṛthuvakṣasām 04,038.015d*0696_002 pariveṣṭanapatrāṇi vimucya samupānayat 04,038.016a tathā saṃnahanāny eṣāṃ parimucya samantataḥ 04,038.016c apaśyad gāṇḍivaṃ tatra caturbhir aparaiḥ saha 04,038.017a teṣāṃ vimucyamānānāṃ dhanuṣām arkavarcasām 04,038.017c viniśceruḥ prabhā divyā grahāṇām udayeṣv iva 04,038.018a sa teṣāṃ rūpam ālokya bhoginām iva jṛmbhatām 04,038.018c hṛṣṭaromā bhayodvignaḥ kṣaṇena samapadyata 04,038.018c*0697_001 **** **** pravepitatanus tadā 04,038.018c*0697_002 arjunena samāśvastaḥ 04,038.018c*0698_001 **** **** kiṃ cid dhṛṣṭo nṛpātmajaḥ 04,038.018c*0698_002 teṣāṃ saṃdarśanābhyāsaṃ sparśābhyāsaṃ punaḥ punaḥ 04,038.018c*0698_003 āmīlya punar unmīlya spṛṣṭvā spṛṣṭvā cakāra saḥ 04,038.018c*0698_004 samyag dṛṣṭvā tadāśvastaḥ 04,038.018d*0699_001 tad upaśrutya śatrughnaḥ sa tadārjunam abravīt 04,038.018d*0699_002 sārathe kim idaṃ śete nāgendro vāpi vā dhanuḥ 04,038.019a saṃspṛśya tāni cāpāni bhānumanti bṛhanti ca 04,038.019c vairāṭir arjunaṃ rājann idaṃ vacanam abravīt 04,038.020 uttara uvāca 04,038.020*0700_001 na dṛṣṭaṃ na śrutaṃ citraṃ dhanuṣo rūpam īdṛśam 04,038.020a bindavo jātarūpasya śataṃ yasmin nipātitāḥ 04,038.020c sahasrakoṭi sauvarṇāḥ kasyaitad dhanur uttamam 04,038.021a vāraṇā yasya sauvarṇāḥ pṛṣṭhe bhāsanti daṃśitāḥ 04,038.021c supārśvaṃ sugrahaṃ caiva kasyaitad dhanuruttamam 04,038.022a tapanīyasya śuddhasya ṣaṣṭir yasyendragopakāḥ 04,038.022c pṛṣṭhe vibhaktāḥ śobhante kasyaitad dhanur uttamam 04,038.023a sūryā yatra ca sauvarṇās trayo bhāsanti daṃśitāḥ 04,038.023c tejasā prajvalanto hi kasyaitad dhanur uttamam 04,038.024a śālabhā yatra sauvarṇās tapanīyavicitritāḥ 04,038.024c suvarṇamaṇicitraṃ ca kasyaitad dhanur uttamam 04,038.025a ime ca kasya nārācāḥ sahasrā lomavāhinaḥ 04,038.025c samantāt kaladhautāgrā upāsaṅge hiraṇmaye 04,038.026a vipāṭhāḥ pṛthavaḥ kasya gārdhrapatrāḥ śilāśitāḥ 04,038.026c hāridravarṇāḥ sunasāḥ pītāḥ sarvāyasāḥ śarāḥ 04,038.027a kasyāyam asitāvāpaḥ pañcaśārdūlalakṣaṇaḥ 04,038.027c varāhakarṇavyāmiśraḥ śarān dhārayate daśa 04,038.028a kasyeme pṛthavo dīrghāḥ sarvapāraśavāḥ śarāḥ 04,038.028c śatāni sapta tiṣṭhanti nārācā rudhirāśanāḥ 04,038.029a kasyeme śukapatrābhaiḥ pūrvair ardhaiḥ suvāsasaḥ 04,038.029c uttarair āyasaiḥ pītair hemapuṅkhaiḥ śilāśitaiḥ 04,038.029d*0701_001 gurubhārasaho divyaḥ śātravāṇāṃ bhayaṃkaraḥ 04,038.029d*0702_001 hemapuṅkho gārdhapatraḥ śātravāṇāṃ bhayaṃkaraḥ 04,038.030a kasyāyaṃ sāyako dīrghaḥ śilīpṛṣṭhaḥ śilīmukhaḥ 04,038.030c vaiyāghrakośe nihito hemacitratsarur mahān 04,038.031a suphalaś citrakośaś ca kiṅkiṇīsāyako mahān 04,038.031c kasya hematsarur divyaḥ khaḍgaḥ paramanirvraṇaḥ 04,038.032a kasyāyaṃ vimalaḥ khaḍgo gavye kośe samarpitaḥ 04,038.032c hematsarur anādhṛṣyo naiṣadhyo bhārasādhanaḥ 04,038.033a kasya pāñcanakhe kośe sāyako hemavigrahaḥ 04,038.033c pramāṇarūpasaṃpannaḥ pīta ākāśasaṃnibhaḥ 04,038.034a kasya hemamaye kośe sutapte pāvakaprabhe 04,038.034c nistriṃśo 'yaṃ guruḥ pītaḥ saikyaḥ paramanirvraṇaḥ 04,038.034d*0703_001 kasyāyam asitaḥ khaḍgo hemabindubhir āvṛtaḥ 04,038.034d*0703_002 āśīviṣasamasparśaḥ parakāyaprabhedanaḥ 04,038.034d*0703_003 gurubhārasaho divyaḥ sapatnānāṃ bhayapradaḥ 04,038.034d*0704_000 uttaraḥ 04,038.034d*0704_001 sārathe kim idaṃ divyaṃ nāgo vā yadi vā dhanuḥ 04,038.034d*0704_002 sauvarṇāny atra padmāni śatapatrāṇi bhāgaśaḥ 04,038.034d*0704_003 kuśāgnipratitaptāni bhānumanti bṛhanti ca 04,038.034d*0704_004 (20a) bindavaś cātra sauvarṇā maṇiprotāḥ samantataḥ 04,038.034d*0704_005 śaśisūryaprabhāḥ pṛṣṭhe bhānti rukmapariṣkṛtāḥ 04,038.034d*0704_006 pughpāṇy atra suvarṇāni śatapatrāṇi bhāgaśaḥ 04,038.034d*0704_007 vismāpanīyarūpaṃ ca bhīmaṃ bhīmapradarśanam 04,038.034d*0704_008 nīlotpalanibhaṃ kasya śātakumbhapariṣkṛtam 04,038.034d*0704_009 (21ab) ṛṣabhā yasya sauvarṇāḥ pṛṣṭhe tiṣṭhanti śṛṅgiṇaḥ 04,038.034d*0704_010 tālapramāṇaṃ kasyedaṃ maṇirukmavibhūṣitam 04,038.034d*0704_011 hāṭakasya suvarṇasya yasmiñ śākhāmṛgā daśa 04,038.034d*0704_012 durānamaṃ mahad dīrghaṃ surūpaṃ duṣpradharṣaṇam 04,038.034d*0704_013 kasyedam īdṛśaṃ citraṃ dhanuḥ sarve ca daṃsitāḥ 04,038.034d*0704_014 candrārkavimalā bhāsaḥ surūpāḥ supradarśanāḥ 04,038.034d*0704_015 haṃsāḥ pṛṣṭhe śritā yasya kuśāgnipratimārciṣaḥ 04,038.034d*0704_016 śārṅgagāṇḍīvasadṛśaṃ kasyedaṃ sārathe dhanuḥ 04,038.034d*0704_017 caturthaṃ kāñcanavapur bhāti vidyudgaṇopamam 04,038.034d*0704_018 nīlotpalitam acchidraṃ jātarūpaprabhaṃ dhanuḥ 04,038.034d*0704_019 matsyā yasya hiraṇyasya pṛṣṭhe tiṣṭhanti saṃcitāḥ 04,038.034d*0704_020 śakracāpopamaṃ divyaṃ kasyedaṃ sārathe dhanuḥ 04,038.034d*0704_021 ucchritaṃ phaṇivad dīrghaṃ sāravattvād durānamam 04,038.034d*0704_022 (20c) sahasragodhāḥ sauvarṇā dvīpinaś ca caturdaśa 04,038.034d*0704_023 barhiṇaś cātra sauvarṇāḥ śatacandrārkabhūṣaṇāḥ 04,038.034d*0704_024 jāmbūnadavicitrāṅgaṃ kasyedaṃ pañcamaṃ dhanuḥ 04,038.034d*0704_025 (25ab) kasyeme kṣuranārācāḥ sahasraṃ lomavāpinaḥ 04,038.034d*0704_026 pakṣiṇas tīkṣṇatuṇḍāgrāḥ kasyeme niśitāḥ śarāḥ 04,038.034d*0704_027 (26ab) vipāṭāḥ pṛthavaḥ kasya gṛdhrapatrārdhavājitāḥ 04,038.034d*0704_028 (27c,28ab) varāhakarṇās tīkṣṇāgrāḥ kasyeme rucirāḥ śarāḥ 04,038.034d*0704_029 vajrāśanisamasparśā vaiśvānarasamārciṣaḥ 04,038.034d*0704_030 suvarṇapuṅkhās tīkṣṇāgrāḥ kasya saptaśataṃ śarāḥ 04,038.034d*0704_031 (30a) kasyāyaṃ sāyako dīrgho gavye kośe ca daṃsitaḥ 04,038.034d*0704_032 kasya daṇḍo dṛḍhaḥ ślakṣṇo ruciro 'yaṃ prakāśate 04,038.034d*0704_033 (30c) vaiyāghrakośaḥ kasyāyaṃ divyaḥ khaḍgo mahāprabhaḥ 04,038.034d*0704_034 (27ab) kasyāyam asir āvāpe pañcaśārdūlalakṣaṇaḥ 04,038.034d*0704_035 (32ab) kasyāyaṃ nirmalaḥ khaḍgo dvīpicarmādhivāsitaḥ 04,038.034d*0704_036 nīlotpalasavarṇo 'yaṃ kasya khaḍgaḥ pṛthur mahān 04,038.034d*0704_037 mṛgendracarmāvasitas tīkṣṇadhāraḥ sunirmalaḥ 04,038.034d*0704_038 ṛṣabhājinakośas tu kasya khaḍgo mahān ayam 04,038.034d*0704_039 yasyāpidhāne dṛśyante sūryāḥ pañca pariṣkṛtāḥ 04,038.034d*0704_040 (32a) kasyāyaṃ vipulaḥ khaḍgaḥ śṛṅgatsarumanoharaḥ 04,038.034d*0704_041 nihitaḥ pārṣate kośe tailadhautaḥ samāhitaḥ 04,038.034d*0704_042 (33c) pramāṇavarṇayuktaś ca kasya khaḍgo mahān ayam 04,038.034d*0704_043 naitena pratividdhaḥ sañ jīvet kaś cana kuñjaraḥ 04,038.034d*0705_001 viprakṣiptās tīkṣṇadaṃṣṭrā upāsaṅge hiraṇmaye 04,038.034d*0706_001 hāridravarṇāḥ kasyeme śitāḥ pañcaśataṃ śarāḥ 04,038.034d*0706_002 āśīviṣasamasparśā gatau cājihmagā dṛḍhāḥ 04,038.034d*0707_001 yasyāpidhāne dṛśyante śārdūlāḥ kāñcanāḥ śubhāḥ 04,038.035a nirdiśasva yathātattvaṃ mayā pṛṣṭā bṛhannaḍe 04,038.035c vismayo me paro jāto dṛṣṭvā sarvam idaṃ mahat 04,038.036 bṛhannaḍovāca 04,038.036*0708_000 vaiśaṃpāyanaḥ 04,038.036*0708_001 uttareṇaivam uktas tu pārtho vairāṭim abravīt 04,038.036*0708_002 mṛdvyā pratyāyayan vācā bhītaṃ śaṅkāvaśaṃ gatam 04,038.036a yan māṃ pūrvam ihāpṛcchaḥ śatrusenānibarhaṇam 04,038.036c gāṇḍīvam etat pārthasya lokeṣu viditaṃ dhanuḥ 04,038.036d*0709_001 abhedyam ajaraṃ śrīmad divyam acchedyam avraṇam 04,038.037a sarvāyudhamahāmātraṃ śātakumbhapariṣkṛtam 04,038.037c etat tad arjunasyāsīd gāṇḍīvaṃ paramāyudham 04,038.038a yat tac chatasahasreṇa saṃmitaṃ rāṣṭravardhanam 04,038.038c yena devān manuṣyāṃś ca pārtho viṣahate mṛdhe 04,038.038d*0710_001 citram uccāvacair varṇaiḥ ślakṣṇam āyatam avraṇam 04,038.039a devadānavagandharvaiḥ pūjitaṃ śāśvatīḥ samāḥ 04,038.039c etad varṣasahasraṃ tu brahmā pūrvam adhārayat 04,038.040a tato 'nantaram evātha prajāpatir adhārayat 04,038.040c trīṇi pañcaśataṃ caiva śakro 'śīti ca pañca ca 04,038.041a somaḥ pañcaśataṃ rājā tathaiva varuṇaḥ śatam 04,038.041b*0711_001 tasmāc ca varuṇād agniḥ premṇā prāhṛtya tac chubham 04,038.041b*0711_002 agninā pratibhāvyena dattaṃ pārthāya gāṇḍivam 04,038.041c pārthaḥ pañca ca ṣaṣṭiṃ ca varṣāṇi śvetavāhanaḥ 04,038.042a mahāvīryaṃ mahad divyam etat tad dhanur uttamam 04,038.042b*0712_001 etan mām anusaṃprāptaṃ varuṇāc cārudarśanam 04,038.042b*0713_001 nīlotpalanibhaṃ rājñaḥ kauravyasya mahātmanaḥ 04,038.042b*0713_002 bindavaś cāsya sauvarṇāḥ pṛṣṭhe sādhu niyojitāḥ 04,038.042c pūjitaṃ suramartyeṣu bibharti paramaṃ vapuḥ 04,038.042d*0714_001 tālapramāṇaṃ bhīmasya maṇirukmavibhūṣitam 04,038.042d*0714_002 durānamaṃ mahad dīrghaṃ surūpaṃ duṣpradharṣaṇam 04,038.043a supārśvaṃ bhīmasenasya jātarūpagrahaṃ dhanuḥ 04,038.043b*0715_001 sahasragodhā hairaṇyā dvīpinaś ca caturdaśa 04,038.043b*0715_002 ṛṣabhāś cāpi sauvarṇāḥ pṛṣṭhe tiṣṭhanti śṛṅgiṇaḥ 04,038.043c yena pārtho 'jayat kṛtsnāṃ diśaṃ prācīṃ paraṃtapaḥ 04,038.043d*0716_001 pṛṣṭhe vibhaktāḥ śobhante kuśāgnipratibhāvitāḥ 04,038.044a indragopakacitraṃ ca yad etac cāruvigraham 04,038.044c rājño yudhiṣṭhirasyaitad vairāṭe dhanur uttamam 04,038.045a sūryā yasmiṃs tu sauvarṇāḥ prabhāsante prabhāsinaḥ 04,038.045c tejasā prajvalanto vai nakulasyaitad āyudham 04,038.046a śalabhā yatra sauvarṇās tapanīyavicitritāḥ 04,038.046c etan mādrīsutasyāpi sahadevasya kārmukam 04,038.046d*0717_001 tapanīyavicitraṃ ca vairāṭe nākulaṃ dhanuḥ 04,038.047a ye tv ime kṣurasaṃkāśāḥ sahasrā lomavāhinaḥ 04,038.047c ete 'rjunasya vairāṭe śarāḥ sarpaviṣopamāḥ 04,038.048a ete jvalantaḥ saṃgrāme tejasā śīghragāminaḥ 04,038.048c bhavanti vīrasyākṣayyā vyūhataḥ samare ripūn 04,038.048d*0718_001 ghorāgrā dīrgharūpāś ca girīṇām api dāraṇāḥ 04,038.049a ye ceme pṛthavo dīrghāś candrabimbārdhadarśanāḥ 04,038.049c ete bhīmasya niśitā ripukṣayakarāḥ śarāḥ 04,038.050a hāridravarṇā ye tv ete hemapuṅkhāḥ śilāśitāḥ 04,038.050c nakulasya kalāpo 'yaṃ pañcaśārdūlalakṣaṇaḥ 04,038.051a yenāsau vyajayat kṛtsnāṃ pratīcīṃ diśam āhave 04,038.051c kalāpo hy eṣa tasyāsīn mādrīputrasya dhīmataḥ 04,038.052a ye tv ime bhāskarākārāḥ sarvapāraśavāḥ śarāḥ 04,038.052c ete citrāḥ kriyopetāḥ sahadevasya dhīmataḥ 04,038.053a ye tv ime niśitāḥ pītāḥ pṛthavo dīrghavāsasaḥ 04,038.053c hemapuṅkhās triparvāṇo rājña ete mahāśarāḥ 04,038.054a yas tv ayaṃ sāyako dīrghaḥ śilīpṛṣṭhaḥ śilīmukhaḥ 04,038.054c arjunasyaiṣa saṃgrāme gurubhārasaho dṛḍhaḥ 04,038.055a vaiyāghrakośas tu mahān bhīmasenasya sāyakaḥ 04,038.055c gurubhārasaho divyaḥ śātravāṇāṃ bhayaṃkaraḥ 04,038.056a suphalaś citrakośaś ca hematsarur anuttamaḥ 04,038.056c nistriṃśaḥ kauravasyaiṣa dharmarājasya dhīmataḥ 04,038.057a yas tu pāñcanakhe kośe nihitaś citrasevane 04,038.057c nakulasyaiṣa nistriṃśo gurubhārasaho dṛḍhaḥ 04,038.058a yas tv ayaṃ vimalaḥ khaḍgo gavye kośe samarpitaḥ 04,038.058c sahadevasya viddhy enaṃ sarvabhārasahaṃ dṛḍham 04,038.058d*0719_000 vaiśaṃpāyanaḥ 04,038.058d*0719_001 evam ākhyātavāṃs tatra svāyudhāni paraṃtapaḥ 04,038.058d*0719_002 virāṭaputrāya tadā pārthaḥ satyaparākramaḥ 04,038.058d*0720_001 (45a) barhiṇaś cātra sauvarṇāḥ śatacandrārkabhūṣaṇāḥ 04,038.058d*0720_002 nakulasya dhanus tv etan mādrīputrasya dhīmataḥ 04,038.058d*0720_003 etena sadṛśaṃ citraṃ dhanuś caitad yavīyasaḥ 04,038.058d*0720_004 (50a) hāridravarṇaṃ rājñaś ca kauravyasya mahātmanaḥ 04,038.058d*0720_005 vipāṭā bhīmasenasya girīṇām api dāraṇāḥ 04,038.058d*0720_006 suprabhāḥ sumahākāyās tīkṣṇāgrāḥ sukṛtā dṛḍhāḥ 04,038.058d*0720_007 bhīmena prahitā hy ete vāraṇānāṃ nivāraṇāḥ 04,038.058d*0720_008 suvarṇavarṇā rucirāḥ kāladaṇḍopamāḥ śubhāḥ 04,038.058d*0720_009 (50c) nakulasya śarā hy ete vajrāśanisamaprabhāḥ 04,038.058d*0720_010 yāṃś ca tvaṃ pṛcchase dīrghān samadhārān samāhitān 04,038.058d*0720_011 (52d) varāhakarṇās tīkṣṇāgrāḥ sahadevasya te śarāḥ 04,038.058d*0720_012 (54a) yas tv ayaṃ sāyako divyo gavye kośe ca daṃsitaḥ 04,038.058d*0720_013 (54d) pārthasyāstram idaṃ ghoraṃ sarvabhārasahaṃ mahat 04,038.058d*0720_014 yas tv ayaṃ nirmalaḥ khaḍgo dvīpicarmaṇi daṃsitaḥ 04,038.058d*0720_015 rājño yudhiṣṭhirasyāyaṃ kuntīputrasya dhīmataḥ 04,038.058d*0720_016 (55a,50d) vaiyāghrakośo bhīmasya pañcaśārdūlalakṣaṇaḥ 04,038.058d*0720_017 vāraṇānāṃ sudṛptānāṃ śikṣitaḥ skandhaśātane 04,038.058d*0720_018 nīlotpalasavarṇābhaḥ khaḍgaḥ pārthasya dhīmataḥ 04,038.058d*0720_019 mṛgendracarmapihitas tīkṣṇadhāraḥ samāhitaḥ 04,038.058d*0720_020 darśanīyaḥ sutīkṣṇāgraḥ kuntīputrasya dhīmataḥ 04,038.058d*0720_021 (54c) arjunasyaiṣa nistriṃśaḥ parasainyāgradūṣaṇaḥ 04,038.058d*0720_022 (57a) yas tv ayaṃ pārṣate kośe prakṣipto ruciratsaruḥ 04,038.058d*0720_023 (57c) nakulasyaiṣa nistriṃśo vaiśvānarasamaprabhaḥ 04,038.058d*0720_024 (58a) yas tv ayaṃ piṅgalaḥ khaḍgaś citro maṇimayatsaruḥ 04,038.058d*0720_025 (58cd) sahadevasya khaḍgo 'yaṃ bhārasāho 'tidaṃsitaḥ 04,038.058d*0720_026 vaiśaṃpāyanaḥ 04,038.058d*0720_026 bhīmasyāyaṃ mahādaṇḍaḥ sarvāmitravināśanaḥ 04,038.058d*0720_027 bhedato hy arjunas tūrṇaṃ kathayām āsa tattvataḥ 04,038.058d*0720_028 āyudhāni kalāpāṃś ca nistriṃśāṃś cātulaprabhān 04,038.058d*0721_001 anyat tu sahadevasya dhanuḥ śreṣṭhaṃ mahaujasaḥ 04,038.058d*0722_001 kvāsau pracchannavāsānāṃ pāṇḍavānāṃ mahātmanām 04,038.058d*0722_002 nyastāny atra mahārhāṇi vratasiddhim upeyuṣām 04,038.058d*0722_003 ity uttaraṃ tu tat sarvam arjunas tattvato 'bravīt 04,039.001 uttara uvāca 04,039.001a suvarṇavikṛtānīmāny āyudhāni mahātmanām 04,039.001c rucirāṇi prakāśante pārthānām āśukāriṇām 04,039.001d*0723_000 vaiśaṃpāyanaḥ 04,039.001d*0723_001 etasminn antare pārthaṃ mūḍhātmā na vyajānata 04,039.001d*0723_002 virāṭaputraḥ pramukhe papraccha punar eva tu 04,039.002a kva nu svid arjunaḥ pārthaḥ kauravyo vā yudhiṣṭhiraḥ 04,039.002c nakulaḥ sahadevaś ca bhīmasenaś ca pāṇḍavaḥ 04,039.002d*0724_001 kva nu te pāṇḍavāḥ śūrāḥ saṃgrāmeṣv aparājitāḥ 04,039.002d*0724_002 eṣām imāni divyāni śriyā dīvyanti bhānti ca 04,039.002d*0724_003 kasmin vasanti te deśe dharmajñā bandhuvatsalāḥ 04,039.002d*0724_004 kva dharmarājaḥ kauravyo dharmaputro yudhiṣṭhiraḥ 04,039.002d*0724_005 bhīmasenārjunau cāpi sarve te mātulā mama 04,039.002d*0724_006 nakulaḥ sahadevo vā sarvāstrakuśalo raṇe 04,039.002d*0725_001 dharmaśīlaś ca dharmātmā dharmavān dharmavit sudhīḥ 04,039.002d*0725_002 dharmādhyakṣo dharmavrato dharmajño dharmamūrtimān 04,039.002d*0725_003 dharmaniṣṭho dharmakartā dharmagoptā sudharmakṛt 04,039.002d*0725_004 satyārjavakṣamādhāro ghṛṇī dharmaparāyaṇaḥ 04,039.003a sarva eva mahātmānaḥ sarvāmitravināśanāḥ 04,039.003c rājyam akṣaiḥ parākīrya na śrūyante kadā cana 04,039.004a draupadī kva ca pāñcālī strīratnam iti viśrutā 04,039.004c jitān akṣais tadā kṛṣṇā tān evānvagamad vanam 04,039.004d*0726_001 utsṛjya dharmarājyaṃ te na śrūyante vanaṃ gatāḥ 04,039.004d*0726_002 pāṇḍavān yadi jānīṣe kva nu te dharmacāriṇaḥ 04,039.004d*0726_003 kva cādya nivasantīti satyaṃ brūhi bṛhannale 04,039.004d*0726_003 vaiśaṃpāyanaḥ 04,039.004d*0726_004 tataḥ prahasya bībhatsuḥ kaunteyaḥ śvetavāhanaḥ 04,039.004d*0726_005 uvāca rājaputraṃ tam uttaraṃ śṛṇu me vacaḥ 04,039.004d*0727_001 kimartham āgatāny atra śastrāstrāṇi mahātmanām 04,039.004d*0727_002 kathaṃ jñātāni bhavatā tathā me brūhi śobhane 04,039.004d*0728_001 tataḥ prahasya kaunteyo rājaputram uvāca ha 04,039.004d*0729_001 mā bhais tvaṃ rājaśārdūla sarvaṃ te varṇayāmy aham 04,039.004d*0729_002 nātra bhetavyam adyāpi rājaputra yathā tathā 04,039.004d*0729_003 vayaṃ te pāṇḍavā nāma vanavāsasya pāragāḥ 04,039.004d*0729_004 atīte dvādaśe varṣe channavāsam ihoṣitāḥ 04,039.004d*0729_005 tasmād aśaṅkitamanāḥ śṛṇuṣva mahitottara 04,039.005 arjuna uvāca 04,039.005a aham asmy arjunaḥ pārthaḥ sabhāstāro yudhiṣṭhiraḥ 04,039.005c ballavo bhīmasenas tu pitus te rasapācakaḥ 04,039.006a aśvabandho 'tha nakulaḥ sahadevas tu gokule 04,039.006c sairandhrīṃ draupadīṃ viddhi yatkṛte kīcakā hatāḥ 04,039.006d*0730_001 bhīmasenena durvṛttaḥ saha bhrātṛbhir āhave 04,039.006d*0731_001 śrutvaitad vacanaṃ jiṣṇor vismayasphāritekṣaṇaḥ 04,039.006d*0731_002 paśyann animiṣaḥ pārthaṃ śanair vācam uvāca ha 04,039.007 uttara uvāca 04,039.007a daśa pārthasya nāmāni yāni pūrvaṃ śrutāni me 04,039.007c prabrūyās tāni yadi me śraddadhyāṃ sarvam eva te 04,039.008 arjuna uvāca 04,039.008a hanta te 'haṃ samācakṣe daśa nāmāni yāni me 04,039.008b*0732_001 vairāṭe śṛṇu tāni tvaṃ yāni pūrvaṃ śrutāni te 04,039.008b*0733_001 ekāgramānaso bhūtvā śṛṇu sarvaṃ samāhitaḥ 04,039.008b*0734_001 īśāno vidadhe devas tridivasyeśvaro divi 04,039.008b*0735_001 tāni loke pravṛttāni vairāṭe śṛṇu tattvataḥ 04,039.008c arjunaḥ phalguno jiṣṇuḥ kirīṭī śvetavāhanaḥ 04,039.008e bībhatsur vijayaḥ kṛṣṇaḥ savyasācī dhanaṃjayaḥ 04,039.008f*0736_001 etāni mama nāmāni sthāpitāni surottamaiḥ 04,039.009 uttara uvāca 04,039.009*0737_001 guṇato daśa nāmāni samavetāni pāṇḍave 04,039.009*0737_002 caranti loke khyātāni viditāni mamānagha 04,039.009a kenāsi vijayo nāma kenāsi śvetavāhanaḥ 04,039.009c kirīṭī nāma kenāsi savyasācī kathaṃ bhavān 04,039.010a arjunaḥ phalguno jiṣṇuḥ kṛṣṇo bībhatsur eva ca 04,039.010c dhanaṃjayaś ca kenāsi prabrūhi mama tattvataḥ 04,039.010e śrutā me tasya vīrasya kevalā nāmahetavaḥ 04,039.010f*0738_001 tatsarvaṃ yadi me brūyāḥ śraddadhyāṃ sarvam eva te 04,039.010f*0739_001 itas tataś calaty etan mano me cañcalaṃ tvayi 04,039.010f*0739_002 arjuno vā bhavān neti vada śīghraṃ bṛhannale 04,039.011 arjuna uvāca 04,039.011a sarvāñ janapadāñ jitvā vittam ācchidya kevalam 04,039.011c madhye dhanasya tiṣṭhāmi tenāhur māṃ dhanaṃjayam 04,039.012a abhiprayāmi saṃgrāme yad ahaṃ yuddhadurmadān 04,039.012c nājitvā vinivartāmi tena māṃ vijayaṃ viduḥ 04,039.013a śvetāḥ kāñcanasaṃnāhā rathe yujyanti me hayāḥ 04,039.013c saṃgrāme yudhyamānasya tenāhaṃ śvetavāhanaḥ 04,039.013d*0740_001 kirīṭaṃ sūryasaṃkāśaṃ bhrājate me śirogatam 04,039.013d*0740_002 raṇamadhye rathasthasya sūryapāvakasaṃnibham 04,039.014a uttarābhyāṃ ca pūrvābhyāṃ phalgunībhyām ahaṃ divā 04,039.014c jāto himavataḥ pṛṣṭhe tena māṃ phalgunaṃ viduḥ 04,039.014d*0741_001 yo mamāṅge vraṇaṃ kuryān mama jyeṣṭhasya paśyataḥ 04,039.014d*0741_002 yudhiṣṭhirasya rudhiraṃ darśayed vā kadā cana 04,039.014d*0741_003 parābhavam ahaṃ tasya kule kuryāṃ na saṃśayaḥ 04,039.015a purā śakreṇa me dattaṃ yudhyato dānavarṣabhaiḥ 04,039.015c kirīṭaṃ mūrdhni sūryābhaṃ tena māhuḥ kirīṭinam 04,039.015d*0742_001 acchedyaṃ ruciraṃ citraṃ jāmbūnadapariṣkṛtam 04,039.015d*0742_002 indradattam anāhāryaṃ 04,039.016a na kuryāṃ karma bībhatsaṃ yudhyamānaḥ kathaṃ cana 04,039.016c tena devamanuṣyeṣu bībhatsur iti māṃ viduḥ 04,039.017a ubhau me dakṣiṇau pāṇī gāṇḍīvasya vikarṣaṇe 04,039.017b*0743_001 dhanuṣāhaṃ samāyuktaḥ śaravarṣaṃ sṛjāmi ca 04,039.017b*0744_001 bhujau me bhavataḥ saṃkhye parasainyavināśane 04,039.017c tena devamanuṣyeṣu savyasācīti māṃ viduḥ 04,039.018a pṛthivyāṃ caturantāyāṃ varṇo me durlabhaḥ samaḥ 04,039.018c karomi karma śuklaṃ ca tena mām arjunaṃ viduḥ 04,039.019a ahaṃ durāpo durdharṣo damanaḥ pākaśāsaniḥ 04,039.019c tena devamanuṣyeṣu jiṣṇunāmāsmi viśrutaḥ 04,039.019d@037_0001 mātā mama pṛthā nāma tena māṃ pārtham abruvan 04,039.019d@037_0002 devadānavagandharvān piśācoragarākṣasān 04,039.019d@037_0003 ahaṃ purā raṇe jitvā khāṇḍave 'gnim atarpayam 04,039.019d@037_0004 hutāśanaṃ tarpayitvā sahitaḥ śārṅgadhanvanā 04,039.019d@037_0005 triviṣṭapagatau dṛṣṭvā pitāmahamaheśvarau 04,039.019d@037_0006 mūrcchayā patitaṃ bhūmāv āgatau devasattamau 04,039.019d@037_0007 dṛṣṭvā tau varadau devau saṃjñāṃ labdhvotthitaṃ purā 04,039.019d@037_0008 mūrdhnābhipraṇataṃ bhūmau tau tadā varadau varau 04,039.019d@037_0009 kṛṣṇety ekādaśaṃ nāma prītyā me tatra cakratuḥ 04,039.019d@037_0010 tuṣṭau ca mama vīryeṇa karmaṇā cābhirādhitau 04,039.019d@037_0011 sarvadevaiḥ parivṛtau bhūyo māṃ svayam ūcatuḥ 04,039.019d@037_0012 varaṃ tāta vṛṇīṣveti yat prārthayasi pāṇḍava 04,039.019d@037_0013 tato 'ham astrāṇy alabhaṃ divyāni ca dṛḍhāni ca 04,039.019d@037_0014 brāhmaṃ pāśupataṃ caiva sthūṇākarṇaṃ ca durjayam 04,039.019d@037_0015 aindraṃ vāruṇam āgneyaṃ vāyavyam atha vaiṣṇavam 04,039.019d@037_0016 tato 'ham ajayaṃ bhūyo rathenaindreṇa durjayān 04,039.019d@037_0017 mātaliṃ sārathiṃ kṛtvā nivātakavacān raṇe 04,039.019d@037_0018 avadhyakavacān devair varadattān mahāsurān 04,039.019d@037_0019 tisraḥ koṭīr dānavānāṃ saṃyugeṣv anivartinām 04,039.019d@037_0020 eko nirjitya saṃgrāme bhūyo devān atoṣayam 04,039.019d@037_0021 tato me bhagavān indraḥ kirīṭam adadāt svayam 04,039.019d@037_0022 devāś ca śaṅkham adaduḥ śatrusainyanivāraṇam 04,039.019d@037_0023 ahaṃ pāre samudrasya hiraṇyapuravāsinām 04,039.019d@037_0024 hatvā ṣaṣṭisahasrāṇi jayaṃ saṃprāptavān aham 04,039.019d@037_0025 asaṃbhrānto rathe tiṣṭhan sahasreṣu śateṣu ca 04,039.019d@037_0026 śatrumadhye durādharṣo na muhyanti ca me diśaḥ 04,039.019d@037_0027 ahaṃ gandharvarājena hriyamāṇaṃ suyodhanam 04,039.019d@037_0028 bhrātṛbhiḥ sahitaṃ tāta gandharvaiḥ samare jitam 04,039.019d@037_0029 caturdaśa sahasrāṇi hatvā cainam amocayam 04,039.019d@037_0030 mā bhair vigatasaṃtrāsaḥ kurūn etān samāgatān 04,039.019d@037_0031 suyodhanasya miṣataḥ karṇasya ca kṛpasya ca 04,039.019d@037_0032 pitāmahasya bhīṣmasya drauṇer droṇasya ca svayam 04,039.019d@037_0033 sarvān eva kurūñ jitvā pratyāneṣyāmi te paśūn 04,039.020a kṛṣṇa ity eva daśamaṃ nāma cakre pitā mama 04,039.020c kṛṣṇāvadātasya sataḥ priyatvād bālakasya vai 04,039.020d*0745_001 sthito 'smi yattaḥ saṃgrāme vairāṭe vyetu te bhayam 04,039.020d*0745_002 etac chrutvā prahṛṣṭātmā vismayotphullalocanaḥ 04,039.021 vaiśaṃpāyana uvāca 04,039.021a tataḥ pārthaṃ sa vairāṭir abhyavādayad antikāt 04,039.021b*0746_001 tasya tad vacanaṃ śrutvā vairāṭiḥ pārṣatottama 04,039.021b*0746_002 prahṛṣṭaromā hṛṣṭo 'bhūd vismayotphullalocanaḥ 04,039.021b*0746_003 taṃ prekṣya vai mahātmānam arjunaṃ matsyanandanaḥ 04,039.021b*0746_004 prāñjaliś cābhivādyātha idaṃ vacanam abravīt 04,039.021c ahaṃ bhūmiṃjayo nāma nāmnāham api cottaraḥ 04,039.022a diṣṭyā tvāṃ pārtha paśyāmi svāgataṃ te dhanaṃjaya 04,039.022c lohitākṣa mahābāho nāgarājakaropama 04,039.022e yad ajñānād avocaṃ tvāṃ kṣantum arhasi tan mama 04,039.022e*0747_001 **** **** pramādena narottama 04,039.022e*0747_002 akṛtvā hṛdaye sarvaṃ 04,039.023a yatas tvayā kṛtaṃ pūrvaṃ vicitraṃ karma duṣkaram 04,039.023c ato bhayaṃ vyatītaṃ me prītiś ca paramā tvayi 04,039.023d*0748_001 dāso 'haṃ te bhaviṣyāmi paśya mām anukampayā 04,039.023d*0748_002 yā pratijñā kṛtā pūrvaṃ tava sārathyakāraṇāt 04,039.023d*0748_003 manaḥsvāsthyaṃ ca me jātaṃ jātaṃ bhāgyaṃ ca me mahat 04,039.023d*0749_001 yad ajñānād avocaṃ tvāṃ vismartavyaṃ dhanaṃjaya 04,039.023d*0749_002 yāvad arvāg ahaṃ vidyāṃ tvāṃ na tattvena bhārata 04,039.023d*0749_003 tāvan me 'bhūd bhayaṃ tāta kurubhyo nātra saṃśayaḥ 04,039.023d*0749_004 yadā tv ajñāsiṣam ahaṃ channaṃ tattvena bhārata 04,039.023d*0749_005 vismito 'smi mahāsattva sarvaśatrūn vināśaya 04,039.023d*0749_006 tvadvākyajalasaṃsiktam utpalaṃ hṛdayaṃ mama 04,039.023d*0749_007 gharmābhitaptaṃ vijale mlānapadmam iva hrade 04,039.023d*0750_001 neyaṃ pratijñā pūrṇā me harṣaś cārjuna jāyate 04,039.023d*0750_002 devendratanayasyeha sārathiḥ syāṃ mahāmṛdhe 04,039.023d*0750_003 iti pūrvaṃ kṛtāsmābhiḥ pratijñā yuddhadurmada 04,039.023d*0750_004 pratijñā mama saṃpūrṇā tava sārathyakāraṇāt 04,039.023d@038_0001 na smartavyaṃ tvayā vīra lokapālasamo hy asi 04,039.023d@038_0002 prasādaye mahābāho pūrvaṃ yat skhalitaṃ mama 04,039.023d@038_0003 tāvan me 'bhūd bhayaṃ pārtha yāvat tvāṃ nāvalokaye 04,039.023d@038_0004 vibhayo darśanāt tubhyaṃ kas tvāṃ yotsyej jijīviṣuḥ 04,039.023d@038_0005 evaṃ prahṛṣṭaromāsau brūte matsyasuto 'rjunam 04,039.023d@038_0006 prāñjaliḥ samupātiṣṭhad vāsavo druhiṇaṃ yathā 04,039.023d@038_0007 tato 'rjunaḥ samāśvāsya matsyaṃ vairāṭim abravīt 04,039.023d@038_0008 uvāca muditaḥ kāle tamo hatvā yathā raviḥ 04,039.023d@038_0009 āśvāsya putraṃ matsyasya dhanur visphārya gāṇḍivam 04,039.023d@038_0010 prekṣaṇīyatamo bhūtvā tasthau dīpto ravir yathā 04,040.001 uttara uvāca 04,040.001a āsthāya vipulaṃ vīra rathaṃ sārathinā mayā 04,040.001c katamaṃ yāsyase 'nīkam ukto yāsyāmy ahaṃ tvayā 04,040.002 arjuna uvāca 04,040.002a prīto 'smi puruṣavyāghra na bhayaṃ vidyate tava 04,040.002c sarvān nudāmi te śatrūn raṇe raṇaviśārada 04,040.003a svastho bhava mahābuddhe paśya māṃ śatrubhiḥ saha 04,040.003c yudhyamānaṃ vimarde 'smin kurvāṇaṃ bhairavaṃ mahat 04,040.003d*0751_001 gāṇḍīvaṃ devadattaṃ ca śarān kanakabhūṣitān 04,040.004a etān sarvān upāsaṅgān kṣipraṃ badhnīhi me rathe 04,040.004c etaṃ cāhara nistriṃśaṃ jātarūpapariṣkṛtam 04,040.004d*0752_001 gāñjīvaṃ devadattaṃ ca tathākṣayyau maheṣudhī 04,040.004d*0752_002 ratham āropayaitan me pratyāneṣyāmi te paśūn 04,040.004d*0753_000 vaiśaṃpāyana uvāca 04,040.004d*0753_001 arjunasya vacaḥ śrutvā tvarāvān uttaras tadā 04,040.004d*0753_002 arjunasyāyudhān gṛhya śīghreṇāvātarat tataḥ 04,040.004d*0753_002 arjuna uvāca 04,040.004e ahaṃ vai kurubhir yotsyāmy avajeṣyāmi te paśūn 04,040.004f*0754_001 toṣayiṣyāmi rājānaṃ pravekṣyāmi puraṃ punaḥ 04,040.005a saṃkalpapakṣavikṣepaṃ bāhuprākāratoraṇam 04,040.005c tridaṇḍatūṇasaṃbādham anekadhvajasaṃkulam 04,040.006a jyākṣepaṇaṃ krodhakṛtaṃ nemīninadadundubhi 04,040.006b*0755_001 śarajālavitānāḍhyam ākṣveḷitamahāsvanam 04,040.006c nagaraṃ te mayā guptaṃ rathopasthaṃ bhaviṣyati 04,040.007a adhiṣṭhito mayā saṃkhye ratho gāṇḍīvadhanvanā 04,040.007c ajeyaḥ śatrusainyānāṃ vairāṭe vyetu te bhayam 04,040.008 uttara uvāca 04,040.008a bibhemi nāham eteṣāṃ jānāmi tvāṃ sthiraṃ yudhi 04,040.008c keśavenāpi saṃgrāme sākṣād indreṇa vā samam 04,040.008d*0756_001 bahunā kiṃ pralāpena śṛṇu me caramaṃ vacaḥ 04,040.008d*0756_002 nāhaṃ bibhemi kaunteya sākṣād api śatakratoḥ 04,040.008d*0756_003 yamapāśikuberebhyo droṇabhīṣmaśatād api 04,040.009a idaṃ tu cintayann eva parimuhyāmi kevalam 04,040.009c niścayaṃ cāpi durmedhā na gacchāmi kathaṃ cana 04,040.010a evaṃ vīrāṅgarūpasya lakṣaṇair ucitasya ca 04,040.010c kena karmavipākena klībatvam idam āgatam 04,040.011a manye tvāṃ klībaveṣeṇa carantaṃ śūlapāṇinam 04,040.011c gandharvarājapratimaṃ devaṃ vāpi śatakratum 04,040.012 arjuna uvāca 04,040.012a bhrātur niyogāj jyeṣṭhasya saṃvatsaram idaṃ vratam 04,040.012c carāmi brahmacaryaṃ vai satyam etad bravīmi te 04,040.013a nāsmi klībo mahābāho paravān dharmasaṃyutaḥ 04,040.013b*0757_001 purāham ājñayā bhrātur jyeṣṭhasyāhaṃ surālayam 04,040.013b*0757_002 prāptavān urvaśīṃ dṛṣṭvā sudharmāyām ahaṃ tadā 04,040.013b*0757_003 nṛtyantīṃ paramaṃ rūpaṃ bibhratīṃ vajrisaṃnidhau 04,040.013b*0757_004 apaśyaṃ tām animiṣaṃ kūṭasthām anvayasya me 04,040.013b*0757_005 rātrau samāgatā mahyaṃ śayanaṃ rantum icchayā 04,040.013b*0757_006 ahaṃ tām abhivādyaiva mātṛsatkāram ācaram 04,040.013b*0757_007 sā ca mām aśapat kruddhā śikhaṇḍī tvaṃ bhaver iti 04,040.013b*0757_008 śrutvā tam indro mām āha mā bhais tvaṃ pārtha ṣaṇḍataḥ 04,040.013b*0757_009 upakāro bhavet tubhyam ajñātavasatau purā 04,040.013b*0757_010 itīndro mām anugrāhya tataḥ preṣitavān vṛṣā 04,040.013b*0757_011 tad idaṃ samanuprāptaṃ vrataṃ cīrṇaṃ mayānagha 04,040.013b*0758_001 urvaśīśāpasaṃbhūtaṃ klaibyaṃ māṃ samupasthitam 04,040.013c samāptavratam uttīrṇaṃ viddhi māṃ tvaṃ nṛpātmaja 04,040.014 uttara uvāca 04,040.014a paramo 'nugraho me 'dya yat pratarko na me vṛthā 04,040.014c na hīdṛśāḥ klībarūpā bhavantīha narottamāḥ 04,040.015a sahāyavān asmi raṇe yudhyeyam amarair api 04,040.015c sādhvasaṃ tat pranaṣṭaṃ me kiṃ karomi bravīhi me 04,040.016a ahaṃ te saṃgrahīṣyāmi hayāñ śatrurathārujaḥ 04,040.016c śikṣito hy asmi sārathye tīrthataḥ puruṣarṣabha 04,040.017a dāruko vāsudevasya yathā śakrasya mātaliḥ 04,040.017c tathā māṃ viddhi sārathye śikṣitaṃ narapuṃgava 04,040.017d*0759_001 etāsu pañcasv aśvānāṃ rathacaryāsu pāṇḍava 04,040.017d*0759_002 śatravo vidraviṣyanti gacchamānam itas tataḥ 04,040.017d*0760_001 aśvā hy ete mahābāho tavaivāhavadurjayāḥ 04,040.017d*0760_002 yogyā rathavare yuktāḥ prāṇavanto jitaśramāḥ 04,040.018a yasya yāte na paśyanti bhūmau prāptaṃ padaṃ padam 04,040.018c dakṣiṇaṃ yo dhuraṃ yuktaḥ sugrīvasadṛśo hayaḥ 04,040.019a yo 'yaṃ dhuraṃ dhuryavaro vāmaṃ vahati śobhanaḥ 04,040.019c taṃ manye meghapuṣpasya javena sadṛśaṃ hayam 04,040.020a yo 'yaṃ kāñcanasaṃnāhaḥ pārṣṇiṃ vahati śobhanaḥ 04,040.020c vāmaṃ sainyasya manye taṃ javena balavattaram 04,040.021a yo 'yaṃ vahati te pārṣṇiṃ dakṣiṇām añcitodyataḥ 04,040.021c balāhakād api mataḥ sa jave vīryavattaraḥ 04,040.022a tvām evāyaṃ ratho voḍhuṃ saṃgrāme 'rhati dhanvinam 04,040.022c tvaṃ cemaṃ ratham āsthāya yoddhum arho mato mama 04,040.022d*0761_001 sarvaśatrubhir āyātair devarāja ivāsuraiḥ 04,040.023 vaiśaṃpāyana uvāca 04,040.023*0762_001 tato rathād avaskandya vīryavān arimardanaḥ 04,040.023*0762_002 praṇamya devān gāṇḍīvam ādāya ruruce śriyā 04,040.023a tato nirmucya bāhubhyāṃ valayāni sa vīryavān 04,040.023c citre dundubhisaṃnāde pratyamuñcat tale śubhe 04,040.023d*0763_001 indradatte ca te divye uddhṛtyāmucya kuṇḍale 04,040.024a kṛṣṇān bhaṅgīmataḥ keśāñ śvetenodgrathya vāsasā 04,040.024b*0764_001 athāso prāṅmukho bhūtvā śuciḥ prayatamānasaḥ 04,040.024b*0764_002 abhidadhyau mahābāhuḥ sarvāstrāṇi rathottame 04,040.024b*0764_003 ūcuś ca pārthaṃ sarvāṇi prāñjalīni nṛpātmajam 04,040.024b*0764_004 ime sma paramodārāḥ kiṃkarāḥ pāṇḍunandana 04,040.024b*0764_005 praṇipatya tataḥ pārthaḥ samālabhya ca pāṇinā 04,040.024b*0764_006 sarvāṇi mānasānīha bhavatety abhyabhāṣata 04,040.024b*0764_007 pratigṛhya tato 'strāṇi prahṛṣṭavadano 'bhavat 04,040.024b*0765_001 sasmāra divyāny astrāṇi yathāvad bharatarṣabhaḥ 04,040.024b*0766_001 abhyupeyur mahābhāgaṃ mahāstrāṇi tadārjunam 04,040.024c adhijyaṃ tarasā kṛtvā gāṇḍīvaṃ vyākṣipad dhanuḥ 04,040.025a tasya vikṣipyamāṇasya dhanuṣo 'bhūn mahāsvanaḥ 04,040.025c yathā śailasya mahataḥ śailenaivābhijaghnuṣaḥ 04,040.026a sanirghātābhavad bhūmir dikṣu vāyur vavau bhṛśam 04,040.026b*0767_001 papāta mahatī colkā diśo na pracakāśire 04,040.026c bhrāntadvijaṃ khaṃ tadāsīt prakampitamahādrumam 04,040.027a taṃ śabdaṃ kuravo 'jānan visphoṭam aśaner iva 04,040.027b*0768_001 tārkṣyaṃ śabdam iva śrutvā vitresur dīnamānasāḥ 04,040.027b*0768_002 yathendro vyākṣipad bhīmaṃ visphoṭam aśaner vibhuḥ 04,040.027b*0769_001 mahāśanimahāśabdaḥ sadṛśo jyāsvano mahān 04,040.027b*0769_002 śatrūn vīrāṃś ca saṃtyajya nigrahastho rathe sthitaḥ 04,040.027c yad arjuno dhanuḥśreṣṭhaṃ bāhubhyām ākṣipad rathe 04,040.027d@039_0000 uttara uvāca 04,040.027d@039_0001 ekas tvaṃ pāṇḍavaśreṣṭha bahūn etān mahārathān 04,040.027d@039_0002 kathaṃ jeṣyasi saṃgrāme sarvaśastrāstrapāragān 04,040.027d@039_0003 asahāyo 'si kaunteya sasahāyāś ca kauravāḥ 04,040.027d@039_0004 vaiśaṃpāyana uvāca 04,040.027d@039_0004 ata eva mahābāho bhītas tiṣṭhāmi te 'grataḥ 04,040.027d@039_0005 uvāca pārtho mā bhaiṣīḥ prahasya svanavat tadā 04,040.027d@039_0006 yudhyamānasya me vīra gandharvaiḥ sumahābalaiḥ 04,040.027d@039_0007 sahāyo ghoṣayātrāyāṃ kas tadāsīt sakhā mama 04,040.027d@039_0008 tathā pratibhaye tasmin devadānavasaṃkule 04,040.027d@039_0009 khāṇḍave yudhyamānasya kas tadāsīt sakhā mama 04,040.027d@039_0010 nivātakavacaiḥ sārdhaṃ paulomaiś ca mahābalaiḥ 04,040.027d@039_0011 yudhyato devarājārthe kaḥ sahāyas tadābhavat 04,040.027d@039_0012 svayaṃvare tu pāñcālyā rājabhiḥ saha saṃyuge 04,040.027d@039_0013 yudhyato bahubhis tāta kaḥ sahāyas tadābhavat 04,040.027d@039_0014 upajīvya guruṃ droṇaṃ śakraṃ vaiśravaṇaṃ yamam 04,040.027d@039_0015 varuṇaṃ pāvakaṃ caiva kṛpaṃ kṛṣṇaṃ ca mādhavam 04,040.027d@039_0016 pinākapāṇinaṃ caiva katham etān na yodhaye 04,040.027d@039_0017 rathaṃ vāhaya me śīghraṃ vyetu te mānaso jvaraḥ 04,041.001 vaiśaṃpāyana uvāca 04,041.001a uttaraṃ sārathiṃ kṛtvā śamīṃ kṛtvā pradakṣiṇam 04,041.001c āyudhaṃ sarvam ādāya tataḥ prāyād dhanaṃjayaḥ 04,041.002a dhvajaṃ siṃhaṃ rathāt tasmād apanīya mahārathaḥ 04,041.002c praṇidhāya śamīmūle prāyād uttarasārathiḥ 04,041.003a daivīṃ māyāṃ rathe yuktvā vihitāṃ viśvakarmaṇā 04,041.003c kāñcanaṃ siṃhalāṅgūlaṃ dhvajaṃ vānaralakṣaṇam 04,041.004a manasā cintayām āsa prasādaṃ pāvakasya ca 04,041.004c sa ca tac cintitaṃ jñātvā dhvaje bhūtāny acodayat 04,041.004d*0770_001 dhvaje vānaram ucchritya gāṇḍīvaṃ vikṣipan dhanuḥ 04,041.004d*0771_001 uttasthau cottaras tāta smṛtvā punar ihāgataḥ 04,041.004d*0771_002 taṃ samāśvāsya bībhatsur abhiyātuṃ pratatvare 04,041.005a sapatākaṃ vicitrāṅgaṃ sopāsaṅgaṃ mahārathaḥ 04,041.005b*0772_001 khāt papāta rathe tūrṇaṃ divyarūpaṃ manoramam 04,041.005b*0772_002 rathaṃ tam āgataṃ dṛṣṭvā dakṣiṇaṃ prākarot tadā 04,041.005c ratham āsthāya bībhatsuḥ kaunteyaḥ śvetavāhanaḥ 04,041.006a baddhāsiḥ satanutrāṇaḥ pragṛhītaśarāsanaḥ 04,041.006c tataḥ prāyād udīcīṃ sa kapipravaraketanaḥ 04,041.006d*0773_001 sainyābhyāśam anuprāpya gṛhītvā bhīmam uttamam 04,041.007a svanavantaṃ mahāśaṅkhaṃ balavān arimardanaḥ 04,041.007c prādhamad balam āsthāya dviṣatāṃ lomaharṣaṇam 04,041.007d*0774_001 śaśāṅkakundadhavalaṃ mukhe nikṣipya vāsaviḥ 04,041.007d*0774_002 ucchvasad gaṇḍayugulaṃ sirāḷyācitaphālakam 04,041.007d*0774_003 āyattanimnanayanaṃ hrasvasthūlaśirodharam 04,041.007d*0774_004 atiśliṣṭodaroraskaṃ tiryag ānanaśobhitam 04,041.007d*0774_005 yāvat svaśaktisāmagryaṃ trailokyaṃ kṣobhayann iva 04,041.007d*0774_006 marudbhir daśabhiś caiva prādhmāpayad ariṃdamaḥ 04,041.007d*0775_001 śaṅkhaśabdo 'sya so 'tyarthaṃ śrūyate kālameghavat 04,041.007d*0775_002 tasya śaṅkhasya śabdena dhanuṣo nisvanena ca 04,041.007d*0775_003 vānarasya ca nādena rathanemisvanena ca 04,041.007d*0775_004 jaṅgamasya bhayaṃ ghoram akarot pākaśāsaniḥ 04,041.008a tatas te javanā dhuryā jānubhyām agaman mahīm 04,041.008c uttaraś cāpi saṃtrasto rathopastha upāviśat 04,041.009a saṃsthāpya cāśvān kaunteyaḥ samudyamya ca raśmibhiḥ 04,041.009b*0776_001 vyabhrājata rathopasthe bhānur merāv ivottare 04,041.009b*0776_002 śaṅkhaśabdena vitrastaṃ jyāghātena ca mūrchitam 04,041.009c uttaraṃ ca pariṣvajya samāśvāsayad arjunaḥ 04,041.010a mā bhais tvaṃ rājaputrāgrya kṣatriyo 'si paraṃtapa 04,041.010c kathaṃ puruṣaśārdūla śatrumadhye viṣīdasi 04,041.011a śrutās te śaṅkhaśabdāś ca bherīśabdāś ca puṣkalāḥ 04,041.011c kuñjarāṇāṃ ca nadatāṃ vyūḍhānīkeṣu tiṣṭhatām 04,041.012a sa tvaṃ katham ihānena śaṅkhaśabdena bhīṣitaḥ 04,041.012c viṣaṇṇarūpo vitrastaḥ puruṣaḥ prākṛto yathā 04,041.013 uttara uvāca 04,041.013a śrutā me śaṅkhaśabdāś ca bherīśabdāś ca puṣkalāḥ 04,041.013c kuñjarāṇāṃ ca ninadā vyūḍhānīkeṣu tiṣṭhatām 04,041.014a naivaṃvidhaḥ śaṅkhaśabdaḥ purā jātu mayā śrutaḥ 04,041.014c dhvajasya cāpi rūpaṃ me dṛṣṭapūrvaṃ na hīdṛśam 04,041.014e dhanuṣaś caiva nirghoṣaḥ śrutapūrvo na me kva cit 04,041.015a asya śaṅkhasya śabdena dhanuṣo nisvanena ca 04,041.015b*0777_001 amānuṣāṇāṃ śabdena bhūtānāṃ dhvajavāsinām 04,041.015c rathasya ca ninādena mano muhyati me bhṛśam 04,041.016a vyākulāś ca diśaḥ sarvā hṛdayaṃ vyathatīva me 04,041.016c dhvajena pihitāḥ sarvā diśo na pratibhānti me 04,041.016e gāṇḍīvasya ca śabdena karṇau me badhirīkṛtau 04,041.016f*0778_001 tān * * paribhāṣantam uttaraṃ yuddhadurmadaḥ 04,041.016f*0779_001 sa muhūrtaṃ prayātaṃ tu pārtho vairāṭim abravīt 04,041.016f*0780_000 vaiśaṃpāyanaḥ 04,041.016f*0780_001 punar dhvajaṃ punaḥ śaṅkhaṃ dhanuś caiva punaḥ punaḥ 04,041.016f*0780_002 saṃmūḍhacetā vairāṭir arjunaṃ samudaikṣata 04,041.016f*0780_002 arjunaḥ 04,041.016f*0780_003 sthiro bhava mahābāho saṃjñāṃ cātmānam ānaya 04,041.017 arjuna uvāca 04,041.017a ekānte ratham āsthāya padbhyāṃ tvam avapīḍaya 04,041.017c dṛḍhaṃ ca raśmīn saṃyaccha śaṅkhaṃ dhmāsyāmy ahaṃ punaḥ 04,041.017d*0781_001 na bhayaṃ vidyate cānyan mayi tiṣṭhati saṃyuge 04,041.017d*0781_002 paśya bāhubalaṃ vīra yudhyataḥ śatrubhiḥ saha 04,041.017d*0782_001 sthirīkuruṣva hṛdayaṃ yathā śabdo mahān bhavet 04,041.017d*0783_001 evam uktvā mahābāhuḥ savyasācī paraṃtapaḥ 04,041.017d*0783_002 pradadhmau ca mahāśaṅkhaṃ devadattam anuttamam 04,041.017d*0783_003 jyāghoṣaṃ talaghoṣaṃ ca kṛtvā bhūtāny amohayat 04,041.018 vaiśaṃpāyana uvāca 04,041.018*0784_001 tataḥ sa punar evātha taṃ śaṅkhaṃ prādhamad balī 04,041.018*0784_002 dviṣatāṃ duḥkhajananaṃ suhṛdāṃ prītivardhanam 04,041.018*0785_001 tataḥ śaṅkham upādhmāsīd dārayann iva parvatān 04,041.018*0785_002 guhā girīṇāṃ ca tadā diśaḥ śailāṃs tathaiva ca 04,041.018*0785_003 uttaraś cāpi saṃlīno rathopastha upāviśat 04,041.018*0786_001 tato 'rjunaḥ śaṅkhaśabdaṃ cakārātīva duḥsaham 04,041.018a tasya śaṅkhasya śabdena rathanemisvanena ca 04,041.018c gāṇḍīvasya ca ghoṣeṇa pṛthivī samakampata 04,041.018d*0787_001 śrutvā śabdaṃ tadā droṇo gāṅgeyaṃ vākyam abravīt 04,041.018d*0788_001 uttaraṃ tu rathe dṛṣṭvā śaṅkhaśabdena mohitam 04,041.018d*0789_001 sa rathaḥ saṃsmṛtas tena upāyād vānaradhvajaḥ 04,041.018d*0790_001 taṃ samāśvāsayām āsa punar eva dhanaṃjayaḥ 04,041.018d*0791_001 tato droṇo mahābuddhiḥ sarvaśastrabhṛtāṃ varaḥ 04,041.018d*0791_002 uvāca ha kuror madhye sarvaṃ saṃbodhayann iva 04,041.018d*0792_000 vaiśaṃpāyanaḥ 04,041.018d*0792_001 śaṅkhaśabdaṃ ca taṃ śrutvā meghasya ninadaṃ yathā 04,041.018d*0792_002 gāṇḍīvajyāsvanenaiva vismayotphullalocanaḥ 04,041.018d*0793_000 vaiśaṃpāyanaḥ 04,041.018d*0793_001 bhāradvājas tato droṇaḥ sarvaśastrabhṛtāṃ varaḥ 04,041.018d*0793_002 rājānaṃ cāha saṃprekṣya duryodhanam ariṃdamam 04,041.019 droṇa uvāca 04,041.019*0794_001 nadīja laṅkeśavanāriketur 04,041.019*0794_002 nagāhvayo nāma nagārisūnuḥ 04,041.019*0794_003 eṣo 'ṅganāveṣadharas tarasvī 04,041.019*0794_004 vijeṣyate sarvakurupravīrān 04,041.019*0795_001 eṣā na yoṣā yadi yoṣid eṣā 04,041.019*0795_002 tat saiva yā śumbhaniśumbhahantrī 04,041.019*0795_003 māyāmayastrīvapur ātanoti 04,041.019*0795_004 līlāyitaṃ vā puruṣaḥ purāṇaḥ 04,041.019*0796_001 yathendrajit kṣatriyāṇy aṅganeyaṃ 04,041.019*0796_002 gurur babhāṣe vacanaṃ kilaitat 04,041.019a yathā rathasya nirghoṣo yathā śaṅkha udīryate 04,041.019c kampate ca yathā bhūmir naiṣo 'nyaḥ savyasācinaḥ 04,041.019d*0797_001 autpātikam idaṃ rājan nimittaṃ bhavatīha naḥ 04,041.019d*0797_002 na hi paśyāmi vijayaṃ sainye 'smākaṃ paraṃtapa 04,041.020a śastrāṇi na prakāśante na prahṛṣyanti vājinaḥ 04,041.020c agnayaś ca na bhāsante samiddhās tan na śobhanam 04,041.021a praty ādityaṃ ca naḥ sarve mṛgā ghorapravādinaḥ 04,041.021c dhvajeṣu ca nilīyante vāyasās tan na śobhanam 04,041.021e śakunāś cāpasavyā no vedayanti mahad bhayam 04,041.022a gomāyur eṣa senāyā ruvan madhye 'nudhāvati 04,041.022c anāhataś ca niṣkrānto mahad vedayate bhayam 04,041.022e bhavatāṃ romakūpāṇi prahṛṣṭāny upalakṣaye 04,041.022f*0798_001 dhruvaṃ vināśo yuddhena kṣatriyāṇāṃ pradṛśyate 04,041.022f*0798_002 jyotīṃṣi na prakāśante dāruṇā mṛgapakṣiṇaḥ 04,041.022f*0798_003 utpātā vividhā ghorā dṛśyante kṣatranāśanāḥ 04,041.022f*0798_004 viśeṣata ihāsmākaṃ nimittāni vināśane 04,041.022f*0798_005 ulkābhiś ca pradīptābhir bādhyate pṛtanā tava 04,041.022f*0798_006 vāhanāny aprahṛṣṭāni rudantīva viśāṃ pate 04,041.022f*0798_007 upāsate ca sainyāni gṛdhrās tava samantataḥ 04,041.022f*0798_008 tapsyase vāhinīṃ dṛṣṭvā pārthabāṇaprapīḍitām 04,041.022f*0799_001 anuṣṇāṅgāś ca saṃsvinnā jṛmbhante cāpy abhīkṣṇaśaḥ 04,041.022f*0799_002 viṣṭambhantīha mātaṅgā muñcanty aśrūṇi vājinaḥ 04,041.022f*0799_003 sadā mūtraṃ purīṣaṃ ca utsṛjante punaḥ punaḥ 04,041.022f*0799_004 lohitārdrā ca pṛthivī diśaḥ sarvāḥ pradhūpitāḥ 04,041.022f*0799_005 na ca sūryaḥ pratapati mahad vedayate bhayam 04,041.022f*0799_006 hastinaś cāpi vitrastā yodhāś cāpi vitatrasuḥ 04,041.023a parābhūtā ca vaḥ senā na kaś cid yoddhum icchati 04,041.023c vivarṇamukhabhūyiṣṭhāḥ sarve yodhā vicetasaḥ 04,041.023d*0800_001 diśaṃ te dakṣiṇāṃ sarve viprekṣante punaḥ punaḥ 04,041.023d*0800_002 mṛgāś ca pakṣiṇaś caiva savyam eva patanti naḥ 04,041.023d*0800_003 vāditroddhuṣṭaghoṣāś ca na gāḍhaṃ prasvananti naḥ 04,041.023d*0800_004 yathā meghasya ninado gambhīras tūrṇam āyataḥ 04,041.023d*0800_005 śrūyate rathanirghoṣo nāyam anyo dhanaṃjayāt 04,041.023d*0800_006 aśvānāṃ svanatāṃ śabdo vahatāṃ pākaśāsanim 04,041.023d*0800_007 vānaraś ca dhvajo nityo niḥsaṅgaṃ dhūyate mahān 04,041.023d*0800_008 śaṅkhaśabdena pārthasya karṇau me badhirīkṛtau 04,041.023d*0800_009 sarvasainyaṃ ca vitrastaṃ nāyam anyo dhanaṃjayāt 04,041.023d*0800_010 rājānam agrataḥ kṛtvā duryodhanam ariṃdamam 04,041.023e gāḥ saṃprasthāpya tiṣṭhāmo vyūḍhānīkāḥ prahāriṇaḥ 04,041.023f*0801_001 pravibhajya tridhā senāṃ samucchritya dhvajān api 04,041.023f*0801_002 dikṣu gulmā niveśyantāṃ yattā yotsyāmahe 'rjunam 04,041.023f*0802_001 śitair bāṇaiḥ pratapyemāṃ camūm eṣa dhanaṃjayaḥ 04,041.023f*0802_002 mūrdhni sarvanarendrāṇāṃ vāmapādaṃ kariṣyati 04,041.023f*0802_003 na hy eṣa śakyo bībhatsur jetuṃ devāsurair api 04,042.001 vaiśaṃpāyana uvāca 04,042.001a atha duryodhano rājā samare bhīṣmam abravīt 04,042.001c droṇaṃ ca rathaśārdūlaṃ kṛpaṃ ca sumahāratham 04,042.002a ukto 'yam artha ācāryo mayā karṇena cāsakṛt 04,042.002c punar eva ca vakṣyāmi na hi tṛpyāmi taṃ bruvan 04,042.003a parājitair hi vastavyaṃ taiś ca dvādaśa vatsarān 04,042.003c vane janapade 'jñātair eṣa eva paṇo hi naḥ 04,042.004a teṣāṃ na tāvan nirvṛttaṃ vartate tu trayodaśam 04,042.004c ajñātavāsaṃ bībhatsur athāsmābhiḥ samāgataḥ 04,042.005a anivṛtte tu nirvāse yadi bībhatsur āgataḥ 04,042.005c punar dvādaśa varṣāṇi vane vatsyanti pāṇḍavāḥ 04,042.006a lobhād vā te na jānīyur asmān vā moha āviśat 04,042.006c hīnātiriktam eteṣāṃ bhīṣmo veditum arhati 04,042.007a arthānāṃ tu punar dvaidhe nityaṃ bhavati saṃśayaḥ 04,042.007b*0803_001 svārthe sarve vimuhyanti ye 'pi dharmavido janāḥ 04,042.007c anyathā cintito hy arthaḥ punar bhavati cānyathā 04,042.008a uttaraṃ mārgamāṇānāṃ matsyasenāṃ yuyutsatām 04,042.008c yadi bībhatsur āyātas teṣāṃ kaḥ syāt parāṅmukhaḥ 04,042.009a trigartānāṃ vayaṃ hetor matsyān yoddhum ihāgatāḥ 04,042.009c matsyānāṃ viprakārāṃs te bahūn asmān akīrtayan 04,042.010a teṣāṃ bhayābhipannānāṃ tad asmābhiḥ pratiśrutam 04,042.010a*0804_001 **** **** trastānāṃ trāṇam icchatām 04,042.010a*0804_002 abhayaṃ yācamānānāṃ 04,042.010c prathamaṃ tair grahītavyaṃ matsyānāṃ godhanaṃ mahat 04,042.011a saptamīm aparāhṇe vai tathā nas taiḥ samāhitam 04,042.011c aṣṭamyāṃ punar asmābhir ādityasyodayaṃ prati 04,042.011d*0805_001 imā gāvo gṛhītavyā gate matsye gavāṃ padam 04,042.011d*0806_001 ity eṣa niścayo 'smākaṃ mantro 'bhūn nāgasāhvaye 04,042.011d*0806_002 pāṇḍavānāṃ parijñāne sarveṣāṃ naḥ parasparam 04,042.012a te vā gāvo na paśyanti yadi va syuḥ parājitāḥ 04,042.012c asmān vāpy atisaṃdhāya kuryur matsyena saṃgatam 04,042.013a atha vā tān upāyāto matsyo jānapadaiḥ saha 04,042.013c sarvayā senayā sārdham asmān yoddhum upāgataḥ 04,042.013c*0807_001 **** **** saṃvṛto bhīmarūpayā 04,042.013c*0807_002 āyātaḥ kevalāṃ rātrim 04,042.014a teṣām eva mahāvīryaḥ kaś cid eva puraḥsaraḥ 04,042.014c asmāñ jetum ihāyāto matsyo vāpi svayaṃ bhavet 04,042.015a yady eṣa rājā matsyānāṃ yadi bībhatsur āgataḥ 04,042.015c sarvair yoddhavyam asmābhir iti naḥ samayaḥ kṛtaḥ 04,042.015d*0808_001 śarair enaṃ suniśitaiḥ pātayiṣyāmi bhūtale 04,042.016a atha kasmāt sthitā hy ete ratheṣu rathasattamāḥ 04,042.016c bhīṣmo droṇaḥ kṛpaś caiva vikarṇo drauṇir eva ca 04,042.017a saṃbhrāntamanasaḥ sarve kāle hy asmin mahārathāḥ 04,042.017c nānyatra yuddhāc chreyo 'sti tathātmā praṇidhīyatām 04,042.017d*0809_001 sarvalokena vā yuddhaṃ devair vāstu savāsavaiḥ 04,042.018a ācchinne godhane 'smākam api devena vajriṇā 04,042.018c yamena vāpi saṃgrāme ko hāstinapuraṃ vrajet 04,042.019a śarair abhipraṇunnānāṃ bhagnānāṃ gahane vane 04,042.019c ko hi jīvet padātīnāṃ bhaved aśveṣu saṃśayaḥ 04,042.019e ācāryaṃ pṛṣṭhataḥ kṛtvā tathā nītir vidhīyatām 04,042.019f*0810_001 duryodhanavacaḥ śrutvā rāṃdheyas tv abravīd vacaḥ 04,042.020a jānāti hi mataṃ teṣām atas trāsayatīva naḥ 04,042.020c arjunenāsya saṃprītim adhikām upalakṣaye 04,042.021a tathā hi dṛṣṭvā bībhatsum upāyāntaṃ praśaṃsati 04,042.021c yathā senā na bhajyeta tathā nītir vidhīyatām 04,042.021d*0811_001 heṣitaṃ hy upaśṛṇvāne droṇe sarvaṃ vighaṭṭitam 04,042.022a adeśikā mahāraṇye grīṣme śatruvaśaṃ gatā 04,042.022c yathā na vibhramet senā tathā nītir vidhīyatām 04,042.022d*0812_001 iṣṭā hi pāṇḍavā nityam ācāryasya viśeṣataḥ 04,042.022d*0813_001 āsayann aparārthāś ca kathyate sma svayaṃ tathā 04,042.023a aśvānāṃ heṣitaṃ śrutvā kā praśaṃsā bhavet pare 04,042.023c sthāne vāpi vrajanto vā sadā heṣanti vājinaḥ 04,042.024a sadā ca vāyavo vānti nityaṃ varṣati vāsavaḥ 04,042.024c stanayitnoś ca nirghoṣaḥ śrūyate bahuśas tathā 04,042.024d*0814_001 bhīṣayan pāṇḍaveyebhyo bhavān sarvān imāñ janān 04,042.024d*0814_002 pramukhe sarvasainyānām abaddhaṃ bahu bhāṣate 04,042.024d*0814_003 yathaivāśvān mārgamāṇās tān evābhiparīpsavaḥ 04,042.024d*0814_004 heṣitāny eva śṛṇvanti syād idaṃ bhavatas tathā 04,042.025a kim atra kāryaṃ pārthasya kathaṃ vā sa praśasyate 04,042.025c anyatra kāmād dveṣād vā roṣād vāsmāsu kevalāt 04,042.026a ācāryā vai kāruṇikāḥ prājñāś cāpāyadarśinaḥ 04,042.026c naite mahābhaye prāpte saṃpraṣṭavyāḥ kathaṃ cana 04,042.027a prāsādeṣu vicitreṣu goṣṭhīṣv āvasatheṣu ca 04,042.027c kathā vicitrāḥ kurvāṇāḥ paṇḍitās tatra śobhanāḥ 04,042.028a bahūny āścaryarūpāṇi kurvanto janasaṃsadi 04,042.028c iṣvastre cārusaṃdhāne paṇḍitās tatra śobhanāḥ 04,042.029a pareṣāṃ vivarajñāne manuṣyācariteṣu ca 04,042.029b*0815_001 hastyaśvarathacaryāsu kharoṣṭrājāvikarmaṇi 04,042.029b*0815_002 godhaneṣu pratolīṣu varadvāramukheṣu ca 04,042.029c annasaṃskāradoṣeṣu paṇḍitās tatra śobhanāḥ 04,042.030a paṇḍitān pṛṣṭhataḥ kṛtvā pareṣāṃ guṇavādinaḥ 04,042.030c vidhīyatāṃ tathā nītir yathā vadhyeta vai paraḥ 04,042.031a gāvaś caiva pratiṣṭhantāṃ senāṃ vyūhantu māciram 04,042.031c ārakṣāś ca vidhīyantāṃ yatra yotsyāmahe parān 04,042.031d*0816_001 yathāsmākaṃ jayo vīra cintanīyas tathā tvayā 04,043.001 karṇa uvāca 04,043.001a sarvān āyuṣmato bhītān saṃtrastān iva lakṣaye 04,043.001c ayuddhamanasaś caiva sarvāṃś caivānavasthitān 04,043.001d*0817_001 yady eṣa jāmadagnyo vā yadi vendraḥ puraṃdaraḥ 04,043.002a yady eṣa rājā matsyānāṃ yadi bībhatsur āgataḥ 04,043.002c aham āvārayiṣyāmi veleva makarālayam 04,043.003a mama cāpapramuktānāṃ śarāṇāṃ nataparvaṇām 04,043.003c nāvṛttir gacchatām asti sarpāṇām iva sarpatām 04,043.004a rukmapuṅkhāḥ sutīkṣṇāgrā muktā hastavatā mayā 04,043.004c chādayantu śarāḥ pārthaṃ śalabhā iva pādapam 04,043.005a śarāṇāṃ puṅkhasaktānāṃ maurvyābhihatayā dṛḍham 04,043.005c śrūyatāṃ talayoḥ śabdo bheryor āhatayor iva 04,043.005d*0818_001 ekaikaṃ caturaḥ pañca kva cit ṣaṣṭiṃ kva cic chatam 04,043.005d*0818_002 mayā paśyata matsyānām iṣubhir nihatān rathān 04,043.005d*0818_003 ekaṃ dvau caturaḥ pañca kva cit ṣaṣṭiṃ kva cic chatam 04,043.005d*0818_004 hatān paśyata mātaṅgān kīrṇān ekeṣuṇā mayā 04,043.005d*0818_005 madbāhumuktair iṣubhis tailadhautaiḥ patatribhiḥ 04,043.005d*0818_006 khadyotair iva saṃvṛttam antarikṣaṃ vyarājatām 04,043.006a samāhito hi bībhatsur varṣāṇy aṣṭau ca pañca ca 04,043.006c jātasnehaś ca yuddhasya mayi saṃprahariṣyati 04,043.007a pātrībhūtaś ca kaunteyo brāhmaṇo guṇavān iva 04,043.007c śaraughān pratigṛhṇātu mayā muktān sahasraśaḥ 04,043.008a eṣa caiva maheṣvāsas triṣu lokeṣu viśrutaḥ 04,043.008c ahaṃ cāpi kuruśreṣṭhā arjunān nāvaraḥ kva cit 04,043.008d*0819_001 mama hastapramuktānāṃ śarāṇāṃ nataparvaṇām 04,043.008d*0820_001 nivṛttir gacchatāṃ nāsti vaiśvānarasamatviṣām 04,043.009a itaś cetaś ca nirmuktaiḥ kāñcanair gārdhravājitaiḥ 04,043.009c dṛśyatām adya vai vyoma khadyotair iva saṃvṛtam 04,043.009d*0821_001 tumulaḥ śrūyatāṃ nādaḥ ṣaṭpadāṃ gāyatām iva 04,043.009d*0822_001 matkārmukavimuktānāṃ śarāṇāṃ nataparvaṇām 04,043.009d*0822_002 kaḥ sahetāgrataḥ sthātum api sarvaiḥ surāsuraiḥ 04,043.010a adyāham ṛṇam akṣayyaṃ purā vācā pratiśrutam 04,043.010c dhārtarāṣṭrasya dāsyāmi nihatya samare 'rjunam 04,043.011a antarā chidyamānānāṃ puṅkhānāṃ vyatiśīryatām 04,043.011c śalabhānām ivākāśe pracāraḥ saṃpradṛśyatām 04,043.012a indrāśanisamasparśaṃ mahendrasamatejasam 04,043.012c ardayiṣyāmy ahaṃ pārtham ulkābhir iva kuñjaram 04,043.012d*0823_001 rathād atirathaṃ śūraṃ sarvaśastrabhṛtāṃ varam 04,043.012d*0823_002 vivaśaṃ pārtham ādāsye garutmān iva pannagam 04,043.013a tam agnim iva durdharṣam asiśaktiśarendhanam 04,043.013c pāṇḍavāgnim ahaṃ dīptaṃ pradahantam ivāhitān 04,043.014a aśvavegapurovāto rathaughastanayitnumān 04,043.014c śaradhāro mahāmeghaḥ śamayiṣyāmi pāṇḍavam 04,043.014d*0824_001 nirdahantam anīkāni śamayiṣye 'rjunānalam 04,043.014d*0825_001 kṣudrakair vividhair bhallair nipatadbhiś ca māmakaiḥ 04,043.014d*0825_002 saṃmūḍhacetāḥ kaunteyaḥ kartavyaṃ nābhipadyate 04,043.015a matkārmukavinirmuktāḥ pārtham āśīviṣopamāḥ 04,043.015c śarāḥ samabhisarpantu valmīkam iva pannagāḥ 04,043.015d*0826_001 sutejanai rukmapuṅkhaiḥ supītair nataparvabhiḥ 04,043.015d*0826_002 ācitaṃ paśya kaunteyaṃ karṇikārair ivācalam 04,043.015d*0827_001 barhibarhiṇavājānāṃ barhiṇāṃ barhiṇām iva 04,043.015d*0827_002 patatāṃ patatāṃ ghoṣaḥ patatāṃ patatām iva 04,043.016a jāmadagnyān mayā hy astraṃ yat prāptam ṛṣisattamāt 04,043.016c tad upāśritya vīryaṃ ca yudhyeyam api vāsavam 04,043.017a dhvajāgre vānaras tiṣṭhan bhallena nihato mayā 04,043.017c adyaiva patatāṃ bhūmau vinadan bhairavān ravān 04,043.018a śatror mayābhipannānāṃ bhūtānāṃ dhvajavāsinām 04,043.018c diśaḥ pratiṣṭhamānānām astu śabdo divaṃ gataḥ 04,043.018d*0828_001 kruddhenāstraṃ mayā muktaṃ nirdahet pṛthivīm imām 04,043.018d*0828_002 sthitaṃ saṃgrāmaśirasi pārtham ekākinaṃ kimu 04,043.019a adya duryodhanasyāhaṃ śalyaṃ hṛdi cirasthitam 04,043.019c samūlam uddhariṣyāmi bībhatsuṃ pātayan rathāt 04,043.020a hatāśvaṃ virathaṃ pārthaṃ pauruṣe paryavasthitam 04,043.020c niḥśvasantaṃ yathā nāgam adya paśyantu kauravāḥ 04,043.021a kāmaṃ gacchantu kuravo dhanam ādāya kevalam 04,043.021c ratheṣu vāpi tiṣṭhanto yuddhaṃ paśyantu māmakam 04,043.021d*0829_001 paśyantu vīryam iha māmakam adya nāma 04,043.021d*0829_002 magne jane samanujāḥ surasiddhasaṃghāḥ 04,043.021d*0829_003 śakrātmajasya samare virathīkṛtasya 04,043.021d*0829_004 evaṃ punaḥ sa virarāma kṛpo babhāṣe 04,044.001 kṛpa uvāca 04,044.001*0830_000 vaiśaṃpāyanaḥ 04,044.001*0830_001 tasya tad vacanaṃ śrutvā nītiśāstraviśāradaḥ 04,044.001*0830_002 ācāryaḥ kuruvīrāṇāṃ kṛpaḥ śāradvato 'bravīt 04,044.001a sadaiva tava rādheya yuddhe krūratarā matiḥ 04,044.001c nārthānāṃ prakṛtiṃ vettha nānubandham avekṣase 04,044.002a nayā hi bahavaḥ santi śāstrāṇy āśritya cintitāḥ 04,044.002c teṣāṃ yuddhaṃ tu pāpiṣṭhaṃ vedayanti purāvidaḥ 04,044.003a deśakālena saṃyuktaṃ yuddhaṃ vijayadaṃ bhavet 04,044.003c hīnakālaṃ tad eveha phalavan na bhavaty uta 04,044.003e deśe kāle ca vikrāntaṃ kalyāṇāya vidhīyate 04,044.004a ānukūlyena kāryāṇām antaraṃ saṃvidhīyatām 04,044.004c bhāraṃ hi rathakārasya na vyavasyanti paṇḍitāḥ 04,044.005a paricintya tu pārthena saṃnipāto na naḥ kṣamaḥ 04,044.005b*0831_001 eko hi samare śatrūn samarthaḥ pratibādhitum 04,044.005c ekaḥ kurūn abhyarakṣad ekaś cāgnim atarpayat 04,044.006a ekaś ca pañca varṣāṇi brahmacaryam adhārayat 04,044.006c ekaḥ subhadrām āropya dvairathe kṛṣṇam āhvayat 04,044.006d*0832_001 ekaḥ kirātarūpeṇa sthitaṃ śarvam ayodhayat 04,044.006e asminn eva vane kṛṣṇo hṛtāṃ kṛṣṇām avājayat 04,044.007a ekaś ca pañca varṣāṇi śakrād astrāṇy aśikṣata 04,044.007b*0833_001 eko deveśvaraṃ jitvā astrarājam avāptavān 04,044.007c ekaḥ sāṃyaminīṃ jitvā kurūṇām akarod yaśaḥ 04,044.008a eko gandharvarājānaṃ citrasenam ariṃdamaḥ 04,044.008c vijigye tarasā saṃkhye senāṃ cāsya sudurjayām 04,044.008d*0834_001 pāñcālīṃ śrīmatīṃ prāptaḥ kṣatraṃ jitvā svayaṃvare 04,044.008d*0834_002 ādāya gatavān pārtho bhavān kva nu gatas tadā 04,044.009a tathā nivātakavacāḥ kālakhañjāś ca dānavāḥ 04,044.009c daivatair apy avadhyās te ekena yudhi pātitāḥ 04,044.010a ekena hi tvayā karṇa kiṃ nāmeha kṛtaṃ purā 04,044.010c ekaikena yathā teṣāṃ bhūmipālā vaśīkṛtāḥ 04,044.011a indro 'pi hi na pārthena saṃyuge yoddhum arhati 04,044.011c yas tenāśaṃsate yoddhuṃ kartavyaṃ tasya bheṣajam 04,044.012a āśīviṣasya kruddhasya pāṇim udyamya dakṣiṇam 04,044.012c avimṛśya pradeśinyā daṃṣṭrām ādātum icchasi 04,044.013a atha vā kuñjaraṃ mattam eka eva caran vane 04,044.013c anaṅkuśaṃ samāruhya nagaraṃ gantum icchasi 04,044.014a samiddhaṃ pāvakaṃ vāpi ghṛtamedovasāhutam 04,044.014b*0835_001 prāvṛtaḥ kuśacīreṇa patituṃ mūrkha manyase 04,044.014c ghṛtāktaś cīravāsās tvaṃ madhyenottartum icchasi 04,044.015a ātmānaṃ yaḥ samudbadhya kaṇṭhe baddhvā mahāśilām 04,044.015c samudraṃ pratared dorbhyāṃ tatra kiṃ nāma pauruṣam 04,044.016a akṛtāstraḥ kṛtāstraṃ vai balavantaṃ sudurbalaḥ 04,044.016c tādṛśaṃ karṇa yaḥ pārthaṃ yoddhum icchet sa durmatiḥ 04,044.017a asmābhir eṣa nikṛto varṣāṇīha trayodaśa 04,044.017c siṃhaḥ pāśavinirmukto na naḥ śeṣaṃ kariṣyati 04,044.018a ekānte pārtham āsīnaṃ kūpe 'gnim iva saṃvṛtam 04,044.018c ajñānād abhyavaskandya prāptāḥ smo bhayam uttamam 04,044.018d*0836_001 utsṛṣṭaṃ tūlarāśau tu eko 'gniṃ śamayet katham 04,044.019a saha yudhyāmahe pārtham āgataṃ yuddhadurmadam 04,044.019c sainyās tiṣṭhantu saṃnaddhā vyūḍhānīkāḥ prahāriṇaḥ 04,044.019d*0837_001 yuddhāyāvasthitaṃ pārtham āgataṃ pākaśāsanim 04,044.020a droṇo duryodhano bhīṣmo bhavān drauṇis tathā vayam 04,044.020c sarve yudhyāmahe pārthaṃ karṇa mā sāhasaṃ kṛthāḥ 04,044.020d*0838_001 na hy asaṃhatya samare pārthaṃ jeṣyāmahe vayam 04,044.021a vayaṃ vyavasitaṃ pārthaṃ vajrapāṇim ivodyatam 04,044.021c ṣaḍrathāḥ pratiyudhyema tiṣṭhema yadi saṃhatāḥ 04,044.022a vyūḍhānīkāni sainyāni yattāḥ paramadhanvinaḥ 04,044.022c yudhyāmahe 'rjunaṃ saṃkhye dānavā vāsavaṃ yathā 04,044.022d@041_0000 vaiśaṃpāyanaḥ 04,044.022d@041_0001 kṛpasya tu vacaḥ śrutvā karṇo rājan yudhāṃ patiḥ 04,044.022d@041_0002 punaḥ provāca saṃkruddho garhayan brāhmaṇaṃ kṛpam 04,044.022d@041_0003 lakṣayāmy aham ācāryaṃ bhayād bhaktiṃ gataṃ ripau 04,044.022d@041_0004 bhītena hi na yoddhavyam ahaṃ yotsye dhanaṃjayam 04,044.022d@041_0005 nanu vāruṇam āgneyaṃ yāmyaṃ vāyavyam eva ca 04,044.022d@041_0006 astraṃ brahmaśiraś caiva sattvahīnaś ca te vṛthā 04,044.022d@041_0007 mitrakāryaṃ kṛtam idaṃ pitāputrair mahārathaiḥ 04,044.022d@041_0008 bhartṛpiṇḍaś ca nirdiṣṭo yatheṣṭaṃ gantum arhatha 04,044.022d@041_0009 bhikṣāṃ harasva tvaṃ nityaṃ yajñān anucarasva ca 04,044.022d@041_0010 āmantraṇaṃ hi bhuṅkṣvādya māsmān yuddhena bhīṣaya 04,044.022d@041_0011 bhārgavāstraṃ mayā muktaṃ nirdahet pṛthivīm imām 04,044.022d@041_0012 kiṃ punaḥ pāṇḍuputrāṇām ekam arjunam āhave 04,044.022d@041_0013 āgamiṣyanti padavīṃ mātsyāḥ pāṇḍavam āśritāḥ 04,044.022d@041_0014 tān ahaṃ nihaniṣyāmi bhavatā gamyatāṃ gṛham 04,044.022d@041_0015 tasya tad vacanaṃ śrutvā aśvatthāmā pratāpavān 04,044.022d@041_0016 uvāca vadatāṃ śreṣṭho duryodhanam avekṣya ca 04,044.022d*0839_001 yattāḥ sarve rathaśreṣṭhaṃ parivārya samantataḥ 04,044.022d*0839_002 ṣaḍrathāḥ parikīryantāṃ vajrapāṇim ivāsurāḥ 04,045.001 aśvatthāmovāca 04,045.001a na ca tāvaj jitā gāvo na ca sīmāntaraṃ gatāḥ 04,045.001c na hāstinapuraṃ prāptās tvaṃ ca karṇa vikatthase 04,045.001d*0840_001 bahūni dharmaśāstrāṇi paṭhanti dvijasattamāḥ 04,045.001d*0840_002 teṣu kiṃ svid idaṃ dṛṣṭaṃ dyūte jīyeta yan nṛpaḥ 04,045.002a saṃgrāmān subahūñ jitvā labdhvā ca vipulaṃ dhanam 04,045.002c vijitya ca parāṃ bhūmiṃ nāhuḥ kiṃ cana pauruṣam 04,045.003a pacaty agnir avākyas tu tūṣṇīṃ bhāti divākaraḥ 04,045.003c tūṣṇīṃ dhārayate lokān vasudhā sacarācarān 04,045.004a cāturvarṇyasya karmāṇi vihitāni manīṣibhiḥ 04,045.004c dhanaṃ yair adhigantavyaṃ yac ca kurvan na duṣyati 04,045.005a adhītya brāhmaṇo vedān yājayeta yajeta ca 04,045.005c kṣatriyo dhanur āśritya yajetaiva na yājayet 04,045.005e vaiśyo 'dhigamya dravyāṇi brahmakarmāṇi kārayet 04,045.005f*0841_001 śūdraḥ śuśrūṣaṇaṃ kuryāt triṣu varṇeṣu nityaśaḥ 04,045.005f*0841_002 vandanāyogavidhibhir vaitasīṃ vṛttim āsthitaḥ 04,045.006a vartamānā yathāśāstraṃ prāpya cāpi mahīm imām 04,045.006c sat kurvanti mahābhāgā gurūn suviguṇān api 04,045.006d*0842_001 kā jātis teṣu sūteyaṃ ke 'nyamantrāḥ kriyāś ca kāḥ 04,045.006d*0842_002 vaiśaṃpāyanaḥ 04,045.006d*0842_002 keyaṃ varṇeṣu yā rājño vaktṛbhoktṛniyantṛṣu 04,045.006d*0842_003 duryodhanam abhiprekṣya karṇaṃ ca kurusaṃsadi 04,045.006d*0842_004 aśvatthāmā bhṛśaṃ kruddho duryodhanam atarjayat 04,045.007a prāpya dyūtena ko rājyaṃ kṣatriyas toṣṭum arhati 04,045.007c tathā nṛśaṃsarūpeṇa yathānyaḥ prākṛto janaḥ 04,045.007d*0843_001 yad vṛttaṃ prākṛtaiś cīrṇaṃ loke sadbhir vigarhitam 04,045.008a tathāvāpteṣu vitteṣu ko vikatthed vicakṣaṇaḥ 04,045.008b*0844_001 buddhimān nītimān rājā kṣatriyo yadi vetaraḥ 04,045.008c nikṛtyā vañcanāyogaiś caran vaitaṃsiko yathā 04,045.009a katamad dvairathaṃ yuddhaṃ yatrājaiṣīr dhanaṃjayam 04,045.009c nakulaṃ sahadevaṃ ca dhanaṃ yeṣāṃ tvayā hṛtam 04,045.010a yudhiṣṭhiro jitaḥ kasmin bhīmaś ca balināṃ varaḥ 04,045.010c indraprasthaṃ tvayā kasmin saṃgrāme nirjitaṃ purā 04,045.011a tathaiva katamaṃ yuddhaṃ yasmin kṛṣṇā jitā tvayā 04,045.011c ekavastrā sabhāṃ nītā duṣṭakarman rajasvalā 04,045.012a mūlam eṣāṃ mahat kṛttaṃ sārārthī candanaṃ yathā 04,045.012c karma kārayithāḥ śūra tatra kiṃ viduro 'bravīt 04,045.013a yathāśakti manuṣyāṇāṃ śamam ālakṣayāmahe 04,045.013c anyeṣāṃ caiva sattvānām api kīṭapipīlike 04,045.014a draupadyās taṃ parikleśaṃ na kṣantuṃ pāṇḍavo 'rhati 04,045.014c duḥkhāya dhārtarāṣṭrāṇāṃ prādurbhūto dhanaṃjayaḥ 04,045.015a tvaṃ punaḥ paṇḍito bhūtvā vācaṃ vaktum ihecchasi 04,045.015c vairāntakaraṇo jiṣṇur na naḥ śeṣaṃ kariṣyati 04,045.016a naiṣa devān na gandharvān nāsurān na ca rākṣasān 04,045.016c bhayād iha na yudhyeta kuntīputro dhanaṃjayaḥ 04,045.017a yaṃ yam eṣo 'bhisaṃkruddhaḥ saṃgrāme 'bhipatiṣyati 04,045.017c vṛkṣaṃ garuḍavegena vinihatya tam eṣyati 04,045.018a tvatto viśiṣṭaṃ vīryeṇa dhanuṣy amararāṭsamam 04,045.018c vāsudevasamaṃ yuddhe taṃ pārthaṃ ko na pūjayet 04,045.019a daivaṃ daivena yudhyeta mānuṣeṇa ca mānuṣam 04,045.019c astreṇāstraṃ samāhanyāt ko 'rjunena samaḥ pumān 04,045.019d*0845_001 evam ābhāṣya rādheyaṃ duryodhanam athābravīt 04,045.020a putrād anantaraḥ śiṣya iti dharmavido viduḥ 04,045.020c etenāpi nimittena priyo droṇasya pāṇḍavaḥ 04,045.021a yathā tvam akaror dyūtam indraprasthaṃ yathāharaḥ 04,045.021c yathānaiṣīḥ sabhāṃ kṛṣṇāṃ tathā yudhyasva pāṇḍavam 04,045.022a ayaṃ te mātulaḥ prājñaḥ kṣatradharmasya kovidaḥ 04,045.022c durdyūtadevī gāndhāraḥ śakunir yudhyatām iha 04,045.023a nākṣān kṣipati gāṇḍīvaṃ na kṛtaṃ dvāparaṃ na ca 04,045.023c jvalato niśitān bāṇāṃs tīkṣṇān kṣipati gāṇḍivam 04,045.024a na hi gāṇḍīvanirmuktā gārdhrapatrāḥ sutejanāḥ 04,045.024c antareṣv avatiṣṭhanti girīṇām api dāraṇāḥ 04,045.025a antakaḥ śamano mṛtyus tathāgnir vaḍavāmukhaḥ 04,045.025b*0846_001 kṣuradhārā viṣaṃ sarpo vahnir ity ekataḥ striyaḥ 04,045.025c kuryur ete kva cic cheṣaṃ na tu kruddho dhanaṃjayaḥ 04,045.025d*0847_001 yathā sabhāyāṃ dyūtaṃ tvaṃ mātulena sahākaroḥ 04,045.025d*0847_002 tathā yudhyasva saṃgrāme saubalena surakṣitaḥ 04,045.026a yudhyatāṃ kāmam ācāryo nāhaṃ yotsye dhanaṃjayam 04,045.026c matsyo hy asmābhir āyodhyo yady āgacched gavāṃ padam 04,045.026d@042_0000 karṇa uvāca 04,045.026d@042_0001 sadaiva droṇaputro 'yaṃ pāpātmā pāpapauruṣaḥ 04,045.026d@042_0002 kim atra kāryaṃ pārthena kathaṃ vā sa praśasyate 04,045.026d@042_0003 anyatra kāmān mohād vā lobhād vāsmāsu kevalāt 04,045.026d@042_0004 praśaṃsati durātmānaṃ pāṇḍavaṃ pāpapauruṣam 04,045.026d@042_0005 māṃ cāpi nindate nityaṃ dviṣatasyaiva kāmyayā 04,045.026d@042_0006 tasmād ayaṃ sudurbuddhiḥ paśyatāṃ mama pauruṣam 04,045.026d@042_0006 aśvatthāmovāca 04,045.026d@042_0007 vākchūrā brāhmaṇāḥ proktā bāhuśūrāś ca kṣatriyāḥ 04,045.026d@042_0008 karṇa uvāca 04,045.026d@042_0008 dhanuṣā cārjunaḥ śūraḥ karṇaḥ śūro manorathaiḥ 04,045.026d@042_0009 sadā bhīṣayate sarvāṃ vāhinīṃ brāhmaṇo guruḥ 04,045.026d@042_0010 prītyā ca pāṇḍuputrāṇāṃ darśayann ahitaṃ tava 04,045.026d@042_0011 sadā ca vāyavo vānti nityaṃ varṣati vāsavaḥ 04,045.026d@042_0012 arjunaṃ samare jitvā labdhvā ca vijayaṃ mahat 04,045.026d@042_0013 tataś chetsyāmi khaḍgena śiras te brāhmaṇādhama 04,045.026d@042_0013 vaiśaṃpāyana uvāca 04,045.026d@042_0014 evam ukte tu vacane karṇenāmitrasūdana 04,045.026d@042_0015 aśvatthāmā tato rājan khaḍgaṃ jagrāha carma ca 04,045.026d@042_0016 gṛhītvā vimalaṃ khaḍgaṃ carma cādāya suprabham 04,045.026d@042_0017 dudrāva yoddhuṃ taṃ karṇaṃ siṃhaḥ kṣudramṛgaṃ yathā 04,045.026d@042_0018 tasmin gṛhīte khaḍge tu karṇo 'pi rathināṃ varaḥ 04,045.026d@042_0019 uttatāra rathāt tūrṇaṃ gṛhṇan khaḍgaṃ sa vīryavān 04,045.026d@042_0020 tatas tau tu mahāvīryau dhṛtāstrau yuddhadurmadau 04,045.026d@042_0021 anyonyasya vadhaṃ prepsū siṃhāv iva madotkaṭau 04,045.026d@042_0022 tau dṛṣṭvā sumahāvīryau yuddhāya samavasthitau 04,045.026d@042_0023 duryodhanas tatas tūrṇaṃ rathād uttīrya vegavān 04,045.026d@042_0024 abhigamya guroḥ putram aśvatthāmānam abravīt 04,045.026d@042_0025 aśvatthāman guroḥ putra kṣamyatāṃ dvijasattama 04,045.026d@042_0026 karṇo vaktuṃ na jānāti brāhmaṇāś cātikopanāḥ 04,045.026d@042_0027 tvayi saṃnihito bhāro yuddhasyaiṣa viniścayaḥ 04,045.026d@042_0028 sa tathābhihito rājan rājñā caiva nivāritaḥ 04,045.026d@042_0029 svarathaṃ prāpya tūrṇaṃ vai na ca kiṃ cid uvāca ha 04,045.026d@042_0030 karṇo 'pi svaṃ rathaṃ tūrṇam āruroha nṛpājñayā 04,046.000*0848_000 vaiśaṃpāyanaḥ 04,046.000*0848_001 tataḥ śāṃtanavas tatra dharmārthakuśalaṃ hitam 04,046.000*0848_002 duryodhanam idaṃ vākyam abravīt kurusaṃsadi 04,046.001 bhīṣma uvāca 04,046.001a sādhu paśyati vai droṇaḥ kṛpaḥ sādhv anupaśyati 04,046.001b*0849_001 ācāryaputraḥ sahajaṃ niścitaṃ sādhu bhāṣate 04,046.001c karṇas tu kṣatradharmeṇa yathāvad yoddhum icchati 04,046.002a ācāryo nābhiṣaktavyaḥ puruṣeṇa vijānatā 04,046.002c deśakālau tu saṃprekṣya yoddhavyam iti me matiḥ 04,046.003a yasya sūryasamāḥ pañca sapatnāḥ syuḥ prahāriṇaḥ 04,046.003c katham abhyudaye teṣāṃ na pramuhyeta paṇḍitaḥ 04,046.004a svārthe sarve vimuhyanti ye 'pi dharmavido janāḥ 04,046.004b*0850_001 tasmāt tattvaṃ na jānāti yat tu kāryaṃ narādhipaḥ 04,046.004b*0850_002 dhārtarāṣṭro hi durbuddhiḥ paśyann api dhanaṃjayam 04,046.004b*0850_003 naiva paśyati nāghrāti mandaḥ krodhavaśaṃ gataḥ 04,046.004b*0850_003 vaiśaṃpāyanaḥ 04,046.004b*0850_004 evam uktvā tu rājānaṃ punar drauṇim uvāca ha 04,046.004b*0850_005 prāñjalir bharataśreṣṭhaḥ sāmnā buddhimatāṃ varaḥ 04,046.004c tasmād rājan bravīmy eṣa vākyaṃ te yadi rocate 04,046.005a karṇo yad abhyavocan nas tejaḥsaṃjananāya tat 04,046.005c ācāryaputraḥ kṣamatāṃ mahat kāryam upasthitam 04,046.006a nāyaṃ kālo virodhasya kaunteye samupasthite 04,046.006c kṣantavyaṃ bhavatā sarvam ācāryeṇa kṛpeṇa ca 04,046.006d*0851_001 balasya vyasanāny āhus tāni dhīrā manīṣiṇaḥ 04,046.006d*0851_002 mukhe bhedaṃ ca teṣāṃ tu pāpiṣṭhaṃ viduṣāṃ matam 04,046.007a bhavatāṃ hi kṛtāstratvaṃ yathāditye prabhā tathā 04,046.007c yathā candramaso lakṣma sarvathā nāpakṛṣyate 04,046.007e evaṃ bhavatsu brāhmaṇyaṃ brahmāstraṃ ca pratiṣṭhitam 04,046.008a catvāra ekato vedāḥ kṣātram ekatra dṛśyate 04,046.008c naitat samastam ubhayaṃ kasmiṃś cid anuśuśrumaḥ 04,046.009a anyatra bhāratācāryāt saputrād iti me matiḥ 04,046.009b*0852_001 vedāntāś ca purāṇāni itihāsaṃ purātanam 04,046.009b*0852_002 jāmadagnyam ṛte rājan ko droṇād adhiko bhavet 04,046.009c brahmāstraṃ caiva vedāś ca naitad anyatra dṛśyate 04,046.010a ācāryaputraḥ kṣamatāṃ nāyaṃ kālaḥ svabhedane 04,046.010c sarve saṃhatya yudhyāmaḥ pākaśāsanim āgatam 04,046.011a balasya vyasanānīha yāny uktāni manīṣibhiḥ 04,046.011c mukhyo bhedo hi teṣāṃ vai pāpiṣṭho viduṣāṃ mataḥ 04,046.012 aśvatthāmovāca 04,046.012*0853_001 naiva nyāyyam idaṃ vācyam asmākaṃ puruṣarṣabha 04,046.012*0853_002 kiṃ tu roṣaparītena guruṇā bhāṣitā guṇāḥ 04,046.012*0853_003 śatror api guṇā grāhyā doṣā vācyā guror api 04,046.012*0853_004 duryodhana uvāca 04,046.012*0853_004 sarvathā sarvayatnena putre śiṣye hitaṃ vadet 04,046.012a ācārya eva kṣamatāṃ śāntir atra vidhīyatām 04,046.012c abhiṣajyamāne hi gurau tadvṛttaṃ roṣakāritam 04,046.013 vaiśaṃpāyana uvāca 04,046.013a tato duryodhano droṇaṃ kṣamayām āsa bhārata 04,046.013c saha karṇena bhīṣmeṇa kṛpeṇa ca mahātmanā 04,046.014 droṇa uvāca 04,046.014a yad eva prathamaṃ vākyaṃ bhīṣmaḥ śāṃtanavo 'bravīt 04,046.014c tenaivāhaṃ prasanno vai param atra vidhīyatām 04,046.015a yathā duryodhane 'yatte nāgaḥ spṛśati sainikān 04,046.015c sāhasād yadi vā mohāt tathā nītir vidhīyatām 04,046.016a vanavāse hy anirvṛtte darśayen na dhanaṃjayaḥ 04,046.016c dhanaṃ vālabhamāno 'tra nādya naḥ kṣantum arhati 04,046.017a yathā nāyaṃ samāyujyād dhārtarāṣṭrān kathaṃ cana 04,046.017c yathā ca na parājayyāt tathā nītir vidhīyatām 04,046.018a uktaṃ duryodhanenāpi purastād vākyam īdṛśam 04,046.018c tad anusmṛtya gāṅgeya yathāvad vaktum arhasi 04,047.001 bhīṣma uvāca 04,047.001a kalāṃśās tāta yujyante muhūrtāś ca dināni ca 04,047.001c ardhamāsāś ca māsāś ca nakṣatrāṇi grahās tathā 04,047.002a ṛtavaś cāpi yujyante tathā saṃvatsarā api 04,047.002c evaṃ kālavibhāgena kālacakraṃ pravartate 04,047.003a teṣāṃ kālātirekeṇa jyotiṣāṃ ca vyatikramāt 04,047.003c pañcame pañcame varṣe dvau māsāv upajāyataḥ 04,047.004a teṣām abhyadhikā māsāḥ pañca dvādaśa ca kṣapāḥ 04,047.004c trayodaśānāṃ varṣāṇām iti me vartate matiḥ 04,047.004d*0854_001 pūrvedyur eva nirvṛtte tato bībhatsur āgataḥ 04,047.004d*0855_001 gate varṣadvaye caiva pañcapakṣe dinadvaye 04,047.004d*0855_002 divasasyāṣṭame bhāge pataty eko 'dhimāsakaḥ 04,047.005a sarvaṃ yathāvac caritaṃ yad yad ebhiḥ pariśrutam 04,047.005c evam etad dhruvaṃ jñātvā tato bībhatsur āgataḥ 04,047.006a sarve caiva mahātmānaḥ sarve dharmārthakovidāḥ 04,047.006c yeṣāṃ yudhiṣṭhiro rājā kasmād dharme 'parādhnuyuḥ 04,047.006d*0856_001 kāmāt krodhāc ca lobhāc ca kāmakrodhabhayād api 04,047.006d*0856_002 snehād vā yadi vā mohād dharmaṃ nātyeti dharmajaḥ 04,047.007a alubdhāś caiva kaunteyāḥ kṛtavantaś ca duṣkaram 04,047.007c na cāpi kevalaṃ rājyam iccheyus te 'nupāyataḥ 04,047.008a tadaiva te hi vikrāntum īṣuḥ kauravanandanāḥ 04,047.008c dharmapāśanibaddhās tu na celuḥ kṣatriyavratāt 04,047.009a yac cānṛta iti khyāyed yac ca gacchet parābhavam 04,047.009c vṛṇuyur maraṇaṃ pārthā nānṛtatvaṃ kathaṃ cana 04,047.010a prāpte tu kāle prāptavyaṃ notsṛjeyur nararṣabhāḥ 04,047.010c api vajrabhṛtā guptaṃ tathāvīryā hi pāṇḍavāḥ 04,047.011a pratiyudhyāma samare sarvaśastrabhṛtāṃ varam 04,047.011b*0857_001 āgataṃ phālgunaṃ rājan sarve tatra na saṃśayaḥ 04,047.011c tasmād yad atra kalyāṇaṃ loke sadbhir anuṣṭhitam 04,047.011e tat saṃvidhīyatāṃ kṣipraṃ mā no hy artho 'tigāt parān 04,047.012a na hi paśyāmi saṃgrāme kadā cid api kaurava 04,047.012c ekāntasiddhiṃ rājendra saṃprāptaś ca dhanaṃjayaḥ 04,047.013a saṃpravṛtte tu saṃgrāme bhāvābhāvau jayājayau 04,047.013c avaśyam ekaṃ spṛśato dṛṣṭam etad asaṃśayam 04,047.014a tasmād yuddhāvacarikaṃ karma vā dharmasaṃhitam 04,047.014c kriyatām āśu rājendra saṃprāpto hi dhanaṃjayaḥ 04,047.014d*0858_001 eko 'pi samare pārthaḥ pṛthivīṃ nirdahec charaiḥ 04,047.014d*0858_002 bhrātṛbhiḥ sahitas tāta kiṃ punaḥ kauravān raṇe 04,047.014d*0858_003 tasmāt saṃdhiṃ kuruśreṣṭha kuruṣva yadi manyase 04,047.015 duryodhana uvāca 04,047.015a nāhaṃ rājyaṃ pradāsyāmi pāṇḍavānāṃ pitāmaha 04,047.015b*0859_001 grāmaṃ senāṃ ca dāsīṃ ca svalpaṃ dravyam api prabho 04,047.015c yuddhāvacārikaṃ yat tu tac chīghraṃ saṃvidhīyatām 04,047.015d*0860_000 vaiśaṃpāyanaḥ 04,047.015d*0860_001 bhīṣmasyoparate vākye tathā duryodhanasya ca 04,047.015d*0860_002 prāptam arthyaṃ ca yad vākyaṃ droṇaś cāha dvijottamaḥ 04,047.016 bhīṣma uvāca 04,047.016*0861_001 yat tu yuddhāya caritaṃ bhaved vā dharmasaṃhitam 04,047.016*0861_002 kas tvayā sadṛśo loke bhūyas tvaṃ vaktum arhasi 04,047.016a atra yā māmakī buddhiḥ śrūyatāṃ yadi rocate 04,047.016b*0862_001 sarvathā hi mayā śreyo vaktavyaṃ kurunandana 04,047.016c kṣipraṃ balacaturbhāgaṃ gṛhya gaccha puraṃ prati 04,047.016e tato 'paraś caturbhāgo gāḥ samādāya gacchatu 04,047.017a vayaṃ tv ardhena sainyena pratiyotsyāma pāṇḍavam 04,047.017b*0863_001 ahaṃ droṇaś ca karṇaś ca aśvatthāmā kṛpas tathā 04,047.017b*0863_002 pratiyotsyāma bībhatsum āgataṃ kṛtaniścayam 04,047.017b*0864_001 evaṃ rājā suguptaḥ syān na klaibyam anupaśyati 04,047.017c matsyaṃ vā punar āyātam atha vāpi śatakratum 04,047.017d*0865_001 aham āvārayiṣyāmi veleva makarālayam 04,047.017d*0866_001 yudhyāma saha saṃhatya pākaśāsanim āgatam 04,047.017d*0867_000 vaiśaṃpāyanaḥ 04,047.017d*0867_001 droṇasyoparate vākye bhīṣmaḥ provāca buddhimān 04,047.017d*0868_000 vaiśaṃpāyana uvāca 04,047.017d*0868_001 tad vākyaṃ ruruce teṣāṃ bhīṣmeṇoktaṃ mahātmanā 04,047.017d*0868_002 tathā hi kṛtavān rājā kauravāṇām anantaram 04,047.017d*0868_003 bhīṣmaḥ prasthāpya rājānaṃ godhanaṃ tad anantaram 04,047.017d*0868_004 senāmukhyān vyavasthāpya vyūhituṃ saṃpracakrame 04,047.018a ācāryo madhyatas tiṣṭhatv aśvatthāmā tu savyataḥ 04,047.018c kṛpaḥ śāradvato dhīmān pārśvaṃ rakṣatu dakṣiṇam 04,047.018d*0869_001 vikarṇaś ca mahāvīryo durmukhaś ca paraṃtapaḥ 04,047.018d*0869_002 śakuniḥ saubalaś caiva duḥsahaś ca mahābalaḥ 04,047.018d*0869_003 droṇasya pārśvam ajitāḥ pālayantu mahārathāḥ 04,047.019a agrataḥ sūtaputras tu karṇas tiṣṭhatu daṃśitaḥ 04,047.019c ahaṃ sarvasya sainyasya paścāt sthāsyāmi pālayan 04,047.019d*0870_001 sarve mahārathāḥ śūrā maheṣvāsā mahābalāḥ 04,047.019d*0870_002 vaiśaṃpāyanaḥ 04,047.019d*0870_002 yudhyantu pāṇḍavaśreṣṭham āgataṃ yatnato yudhi 04,047.019d*0870_003 abhedyaṃ parasainyānāṃ vyūhaṃ vyūhya kurūttamaḥ 04,047.019d*0870_004 vajragarbhaṃ vrīhimukhaṃ padmacandrārdhamaṇḍalam 04,047.019d*0870_005 tasya vyūhasya paścārdhe bhīṣmaś cāthodyatāyudhaḥ 04,047.019d*0870_006 sauvarṇaṃ tālam ucchritya rathe tiṣṭhann aśobhata 04,048.001 vaiśaṃpāyana uvāca 04,048.001a tathā vyūḍheṣv anīkeṣu kauraveyair mahārathaiḥ 04,048.001c upāyād arjunas tūrṇaṃ rathaghoṣeṇa nādayan 04,048.002a dadṛśus te dhvajāgraṃ vai śuśruvuś ca rathasvanam 04,048.002c dodhūyamānasya bhṛśaṃ gāṇḍīvasya ca nisvanam 04,048.002d*0871_001 trikośamātraṃ gatvā tu pāṇḍavaḥ śvetavāhanaḥ 04,048.002d*0871_002 senāmukham abhiprekṣya pārtho vairāṭim abravīt 04,048.002d*0871_003 rājānaṃ nātra paśyāmi rathānīke vyavasthitam 04,048.002d*0871_004 dakṣiṇaṃ pakṣam āsthāya kuravo yānty udaṅmukhāḥ 04,048.002d*0871_005 utsṛjyaitad rathānīkaṃ maheṣvāsābhirakṣitam 04,048.002d*0871_006 gavāgram abhito yāhi yāvat paśyāmi me ripum 04,048.002d*0871_007 gavāgram abhito gatvā gāś cāśu vinivartaya 04,048.002d*0871_008 yāvad ete nivartante kuravo javam āsthitāḥ 04,048.002d*0871_009 tāvad eva paśūn sarvān nivartiṣye tavābhibho 04,048.002d*0871_010 ity uktvā samare pārtho vairāṭim aparājitaḥ 04,048.002d*0871_011 savyaṃ pakṣam anuprāpya javenāśvān acodayat 04,048.002d*0871_012 tato 'bhyavādayat pārtho bhīṣmaṃ śāṃtanavaṃ kṛpam 04,048.002d*0871_013 dvābhyāṃ dvābhyāṃ tathācāryaṃ droṇaṃ ca niśitaiḥ śaraiḥ 04,048.002d*0872_001 droṇaṃ kṛpaṃ ca bhīṣmaṃ ca pṛṣatkair abhyavādayat 04,048.003a tatas tat sarvam ālokya droṇo vacanam abravīt 04,048.003b*0873_000 droṇaḥ 04,048.003b*0873_001 na kaś cid yoddhum iccheta na ca guptaṃ svajīvitam 04,048.003b*0873_002 ayaṃ vīraś ca śūraś ca durdharṣaś caiva saṃyuge 04,048.003c mahāratham anuprāptaṃ dṛṣṭvā gāṇḍīvadhanvinam 04,048.004a etad dhvajāgraṃ pārthasya dūrataḥ saṃprakāśate 04,048.004c eṣa ghoṣaḥ sajalado roravīti ca vānaraḥ 04,048.004d*0874_001 avasthāya rathaṃ yāti gāṇḍīvaṃ vikṣipan dhanuḥ 04,048.004d*0874_002 aśvānāṃ stanatāṃ śabdo vahatāṃ pākaśāsanim 04,048.004d*0874_003 rathasyāmbudharasyeva śrūyate bhṛśadāruṇaḥ 04,048.004d*0874_004 dārayann iva tejasvī vasudhāṃ vāsavātmajaḥ 04,048.004d*0875_001 eṣa udāra āyāti rathe ca rathināṃ varaḥ 04,048.005a eṣa tiṣṭhan rathaśreṣṭho rathe rathavarapraṇut 04,048.005b*0876_001 eṣa dṛṣṭvā rathānīkam asmākam arimardanaḥ 04,048.005b*0876_002 hrīmān vadānyo dhṛtimān satkaroti ca pāṇḍavaḥ 04,048.005c utkarṣati dhanuḥśreṣṭhaṃ gāṇḍīvam aśanisvanam 04,048.006a imau hi bāṇau sahitau pādayor me vyavasthitau 04,048.006b*0877_001 bandhur āgrau nikhātau me citrapuṅkhāvajihmagau 04,048.006c aparau cāpy atikrāntau karṇau saṃspṛśya me śarau 04,048.006d*0878_001 saṃspṛśantāvatikrāntau pṛṣṭvaivānāmayaṃ bhṛśam 04,048.006d*0879_001 ciradṛṣṭo 'yam asmābhiḥ prajñāvān bāndhavapriyaḥ 04,048.006d*0879_002 atīva jvalito lakṣmyā pāṇḍuputro dhanaṃjayaḥ 04,048.007a niruṣya hi vane vāsaṃ kṛtvā karmātimānuṣam 04,048.007c abhivādayate pārthaḥ śrotre ca paripṛcchati 04,048.007d*0880_001 kuśalaṃ paripṛṣṭvā ca gatās te kaṅkavāsasaḥ 04,048.007d*0881_001 amarṣeṇābhisaṃpūrṇo duḥkhena pratibodhitaḥ 04,048.007d*0881_002 adyemāṃ bhāratīṃ senām eko nāśayate dhruvam 04,048.007d*0881_003 dvyadhikaṃ daśa uṣya vatsarāṇāṃ 04,048.007d*0881_004 svajanenāviditas trayodaśaṃ ca 04,048.007d*0881_005 jvalate ratham āsthitaḥ kirīṭī 04,048.007d*0881_006 tama iva rātrijam abhyudasya sūryaḥ 04,048.007d*0882_001 rathī śarī cārutalī niṣaṅgī 04,048.007d*0882_002 śaṅkhī patākī kavacī kirīṭī 04,048.007d*0882_003 khaḍgī ca dhanvī ca vibhāti pārthaḥ 04,048.007d*0882_004 śikhī vṛtaḥ srugbhir ivājyasiktaḥ 04,048.007d*0883_000 vaiśaṃpāyanaḥ 04,048.007d*0883_001 tam adūram upāyāntaṃ dṛṣṭvā pāṇḍavam arjunam 04,048.007d*0883_002 nārayaḥ prekṣituṃ śekus tapasyantaṃ yathā ravim 04,048.007d*0883_003 sa taṃ dṛṣṭvā rathānīkaṃ pārthaḥ sārathim abravīt 04,048.008 arjuna uvāca 04,048.008a iṣupāte ca senāyā hayān saṃyaccha sārathe 04,048.008c yāvat samīkṣe sainye 'smin kvāsau kurukulādhamaḥ 04,048.008d*0884_001 ratnavaiḍūryavikṛtaṃ maṇipravarabhūṣitam 04,048.008d*0884_002 parijānāmy ahaṃ tasya dhvajaṃ dūrāt samucchritam 04,048.008d*0884_003 yady enam iha paśyāmi durbuddhim atimāninam 04,048.008d*0884_004 yamāya preṣayiṣyāmi sahāyo 'sya yadīśvaraḥ 04,048.009a sarvān anyān anādṛtya dṛṣṭvā tam atimāninam 04,048.009c tasya mūrdhni patiṣyāmi tata ete parājitāḥ 04,048.010a eṣa vyavasthito droṇo drauṇiś ca tadanantaram 04,048.010c bhīṣmaḥ kṛpaś ca karṇaś ca maheṣvāsā vyavasthitāḥ 04,048.011a rājānaṃ nātra paśyāmi gāḥ samādāya gacchati 04,048.011c dakṣiṇaṃ mārgam āsthāya śaṅke jīvaparāyaṇaḥ 04,048.012a utsṛjyaitad rathānīkaṃ gaccha yatra suyodhanaḥ 04,048.012c tatraiva yotsye vairāṭe nāsti yuddhaṃ nirāmiṣam 04,048.012e taṃ jitvā vinivartiṣye gāḥ samādāya vai punaḥ 04,048.012f*0885_001 (9c) siṃhaḥ kṣudramṛgasyeva patiṣye tasya mūrdhani 04,048.012f*0885_002 haniṣyāmi tam evāśu śarair gāṇḍīvaniḥsṛtaiḥ 04,048.012f*0885_003 (9d) tasmin hate bhaviṣyanti sarva eva parājitāḥ 04,048.012f*0885_004 śaraiḥ samarpayiṣyāmi dhārtarāṣṭraṃ sasaubalam 04,048.012f*0885_005 asabhyānāṃ ca vaktāraṃ kurūṇāṃ kila kilbiṣam 04,048.012f*0885_006 (11a,12d) rājānaṃ neha paśyāmi nirāmiṣam idaṃ balam 04,048.012f*0885_007 abhidrave ha rājānaṃ vyaktam ity atra nirbhayaḥ 04,048.012f*0885_008 (10ab) āsthito madhyamācāryo hy aśvatthāmā tv anantaram 04,048.012f*0885_009 (10cd) kṛpakarṇau purastāt tu maheṣvāsau vyavasthitau 04,048.012f*0885_010 bhūriśravāḥ somadatto bāhlīkaś ca jayadrathaḥ 04,048.012f*0885_011 (11c) dakṣiṇaṃ pakṣam āśritya sthitā yuddhaviśāradāḥ 04,048.012f*0885_012 sālvarājo dyumatseno vṛṣasenaś ca saubalaḥ 04,048.012f*0885_013 daśārṇaś caiva kāliṅgo vāmaṃ pakṣaṃ samāśritāḥ 04,048.012f*0885_014 pṛṣṭhataḥ kurumukhyas tu bhīṣmas tiṣṭhati daṃsitaḥ 04,048.012f*0885_015 ardhasainyena balavān sarveṣāṃ naḥ pitāmahaḥ 04,048.012f*0885_016 (11ab) duryodhanaṃ na paśyāmi kva nu rājā sa gacchati 04,048.012f*0885_017 (12ab) utsṛjaitad rathānīkaṃ yāhi yatra suyodhanaḥ 04,048.012f*0885_018 (12ef) taṃ hatvā vinivartiṣye gāḥ sa ādāya gacchati 04,048.012f*0885_019 gavāgram abhito yāhi yatra rājā bhaviṣyati 04,048.012f*0886_001 ity uktvā samare pārtho vairāṭim aparājitaḥ 04,048.012f*0886_002 saṃspṛśāno dhanur divyaṃ tvaramāṇo 'gamat tadā 04,048.012f*0886_003 tato bhīṣmo 'bravīd vākyaṃ kurumadhye paraṃtapaḥ 04,048.012f*0886_004 ciradṛṣṭo 'yam asmābhir dharmajño bāndhavapriyaḥ 04,048.012f*0886_005 atīva jvalate lakṣmyā pākaśāsanir acyutaḥ 04,048.012f*0886_006 eṣa duryodhanaṃ pārtho mārgate vikṛtiṃ smaran 04,048.012f*0886_007 senām atyartham ālokya tvarate grahaṇe kṛtam 04,048.012f*0886_008 mṛgaṃ siṃha ivādātum īkṣate pākaśāsaniḥ 04,048.012f*0887_001 paścād ete pradātavyā iti me vartate matiḥ 04,048.013 vaiśaṃpāyana uvāca 04,048.013a evam uktaḥ sa vairāṭir hayān saṃyamya yatnataḥ 04,048.013c niyamya ca tato raśmīn yatra te kurupuṃgavāḥ 04,048.013e acodayat tato vāhān yato duryodhanas tataḥ 04,048.014a utsṛjya rathavaṃśaṃ tu prayāte śvetavāhane 04,048.014c abhiprāyaṃ viditvāsya droṇo vacanam abravīt 04,048.015a naiṣo 'ntareṇa rājānaṃ bībhatsuḥ sthātum icchati 04,048.015c tasya pārṣṇiṃ grahīṣyāmo javenābhiprayāsyataḥ 04,048.016a na hy enam abhisaṃkruddham eko yudhyeta saṃyuge 04,048.016c anyo devāt sahasrākṣāt kṛṣṇād vā devakīsutāt 04,048.016d*0888_001 ācāryapravarād vāpi bhāradvājān mahārathāt 04,048.017a kiṃ no gāvaḥ kariṣyanti dhanaṃ vā vipulaṃ tathā 04,048.017c duryodhanaḥ pārthajale purā naur iva majjati 04,048.017d*0889_001 ity uktvā samare bhīṣmaḥ senayā saha kauravaḥ 04,048.017d*0889_002 vaiśaṃpāyanaḥ 04,048.017d*0889_002 anvadhāvat tadā pārthaṃ dhārtarāṣṭrasya rakṣaṇe 04,048.017d*0889_003 trikośamātraṃ gatvā tu pārtho vairāṭim abravīt 04,048.017d*0889_004 iṣupātena senāyāḥ sthāpayāśvān ariṃdama 04,048.017d*0889_005 etad agraṃ gavāṃ dṛṣṭaṃ mandaṃ vāhaya sārathe 04,048.017d*0889_006 yāhy uttareṇa senāyā gāś caiva pravibhajya ca 04,048.017d*0889_007 parikṣipya gavāṃ yūtham atra yotsye suyodhanam 04,048.017d*0889_008 gacchanti satvaraṃ gāvaḥ sagopāḥ parimocaya 04,048.017d*0889_009 tatra gatvā paśūn vīra sagopān parimocaya 04,048.017d*0889_010 antareṇa ca senāyāḥ prāṅmukho gaccha cottara 04,048.017d*0889_011 ime tv atirathāḥ sarve mama vīryaparākramam 04,048.017d*0889_012 paśyantu kuravo yuddhe mahendrasyeva dānavāḥ 04,048.018a tathaiva gatvā bībhatsur nāma viśrāvya cātmanaḥ 04,048.018b*0890_001 niśitāgrāñ charāṃs tīkṣṇān mumocāntakasaṃnibhān 04,048.018c śalabhair iva tāṃ senāṃ śaraiḥ śīghram avākirat 04,048.018d*0891_001 nirāvakāśam abhavac charaiḥ kṣiptaiḥ kirīṭinā 04,048.018d*0892_001 sā cāpi bahulā senā pārthabāṇābhipīḍitā 04,048.019a kīryamāṇāḥ śaraughais tu yodhās te pārthacoditaiḥ 04,048.019c nāpaśyan nāvṛtāṃ bhūmim antarikṣaṃ ca patribhiḥ 04,048.019d*0893_001 gāś caiva hi na paśyanti pārthamuktair ajihmagaiḥ 04,048.019d*0893_002 arjunas tu tadā hṛṣṭo darśayan vīryam ātmanaḥ 04,048.019d*0893_003 pīḍayām āsa sainyāni gāṇḍīvaprasṛtaiḥ śaraiḥ 04,048.020a teṣāṃ nātmanino yuddhe nāpayāne 'bhavan matiḥ 04,048.020c śīghratvam eva pārthasya pūjayanti sma cetasā 04,048.020d*0894_001 candrāvadātaṃ sāmudraṃ kurusainyabhayaṃkaram 04,048.021a tataḥ śaṅkhaṃ pradadhmau sa dviṣatāṃ lomaharṣaṇam 04,048.021c visphārya ca dhanuḥśreṣṭhaṃ dhvaje bhūtāny acodayat 04,048.022a tasya śaṅkhasya śabdena rathanemisvanena ca 04,048.022b*0895_001 gāṇḍīvasya ca ghoṣeṇa pṛthivī samakampata 04,048.022c amānuṣāṇāṃ teṣāṃ ca bhūtānāṃ dhvajavāsinām 04,048.022d*0896_001 śabdena mahatā rājan saṃtrastaṃ godhanaṃ mahat 04,048.022d*0897_001 viyadgatānāṃ devānāṃ mānuṣāṇāṃ raveṇa ca 04,048.023a ūrdhvaṃ pucchān vidhunvānā rebhamāṇāḥ samantataḥ 04,048.023c gāvaḥ pratinyavartanta diśam āsthāya dakṣiṇām 04,048.023d@043_0001 tataḥ sa samare vīro bībhatsuḥ śatrupūgahā 04,048.023d@043_0002 gopālāṃś codayām āsa gāś caitāś codayeti ca 04,048.023d@043_0003 uttaraṃ cāha bībhatsur harṣayan pāṇḍunandanaḥ 04,048.023d@043_0004 gavām agraṃ samīkṣasva gāś caivāśu nivartaya 04,048.023d@043_0005 yāvad ete nivartante kuravo javam āsthitāḥ 04,048.023d@043_0006 yāhy uttareṇa gāś caitāḥ sainyānāṃ ca nṛpātmaja 04,048.023d@043_0007 paśyantu kuravaḥ sarve mama vīryaparākramam 04,048.023d@043_0008 te lābham iva manvānāḥ kuravo 'rjunam āhave 04,048.023d@043_0009 dṛṣṭvā yāntam adūrasthaṃ kṣipram abhyapatan rathaiḥ 04,048.023d@043_0010 hastyaśvaparivāreṇa mahatābhivirājatā 04,048.023d@043_0011 yodhaiḥ prāsāsihastaiś ca cāpabāṇodyatāyudhaiḥ 04,048.023d@043_0012 tāny anīkāny aśobhanta kurūṇām ātatāyinām 04,048.023d@043_0013 saṃsarpanta ivākāśe vidyutvanto balāhakāḥ 04,048.023d@043_0014 tāni dṛṣṭvā hy anīkāni nivartitarathāni ca 04,048.023d@043_0015 pārtho 'pi vāyuvad ghoraṃ sainyāgraṃ vyadhunoc charaiḥ 04,049.001 vaiśaṃpāyana uvāca 04,049.001a sa śatrusenāṃ tarasā praṇudya; gās tā vijityātha dhanurdharāgryaḥ 04,049.001c duryodhanāyābhimukhaṃ prayāto; bhūyo 'rjunaḥ priyam ājau cikīrṣan 04,049.002a goṣu prayātāsu javena matsyān; kirīṭinaṃ kṛtakāryaṃ ca matvā 04,049.002b*0898_001 paśūn samādāya tato nivṛttā 04,049.002b*0898_002 gopāgaṇāḥ svān prayayuś ca rāṣṭrān 04,049.002b*0899_000 vaiśaṃpāyanaḥ 04,049.002b*0899_001 tatas trīṇi sahasrāṇi rathānāṃ ca dhanuṣmatām 04,049.002b*0899_002 ghorāṇi kuruvīrāṇāṃ paryakīryanta bhārata 04,049.002b*0899_003 karṇo rathasahasreṇa pratyatiṣṭhad dhanaṃjayam 04,049.002b*0899_004 bhīṣmaḥ śāṃtanavo dhīmān sahasreṇa puraskṛtaḥ 04,049.002b*0899_005 tathā rathasahasreṇa bhrātṛbhiḥ parivāritaḥ 04,049.002b*0899_006 paścād duryodhano 'tiṣṭhad dhastāvāpī śriyā jvalan 04,049.002b*0899_007 atiṣṭhann avakāśeṣu pādātāḥ saha vājibhiḥ 04,049.002b*0899_008 bhīmarūpāś ca mātaṅgās tomarāṅkuśacoditāḥ 04,049.002b*0899_009 tāni dṛṣṭvā hy anīkāni vitatāni mahātmanām 04,049.002b*0899_010 vairāṭim uttaraṃ taṃ tu pratyabhāṣata pāṇḍavaḥ 04,049.002b*0900_001 varmitā vājino 'tiṣṭhan sahārūḍhaiḥ prahāribhiḥ 04,049.002b*0901_001 tatra tatrāvakāśeṣu pādātāś ca sahasraśaḥ 04,049.002c duryodhanāyābhimukhaṃ prayāntaṃ; kurupravīrāḥ sahasābhipetuḥ 04,049.002d*0902_000 uttara uvāca 04,049.002d*0902_001 puraṃ pratinivartasva pārtha praharatāṃ vara 04,049.002d*0902_002 gāvas tvayā jitāś cemāḥ kiṃ yuddheneti vai vṛthā 04,049.002d*0902_003 saṃdigdhe 'rthe na yudhyeta puṣṭe vāpi bale sati 04,049.002d*0902_004 tvayaikena bahūnāṃ hi vigraheṇa tu kiṃ vṛthā 04,049.002d*0902_005 śrutvaitad arjuno vākyaṃ vairāṭer bhītavat tadā 04,049.002d*0902_006 prahasya prāha taṃ bhūyo mā bhaiḥ paśyeha kautukam 04,049.002d*0902_007 bahūni dṛṣṭapūrvāṇi prāg yuddhāny uttara tvayā 04,049.002d*0902_008 paśyemam evaṃ saṃgrāmaṃ bahūnām ekakena yat 04,049.002d*0902_009 tato duryodhanaṃ yāntam arjunaṃ tarasā tadā 04,049.002d*0902_010 rathāgryāḥ kauravendrasya nipetuḥ sahasākhilāḥ 04,049.003a teṣām anīkāni bahūni gāḍhaṃ; vyūḍhāni dṛṣṭvā bahuladhvajāni 04,049.003c matsyasya putraṃ dviṣatāṃ nihantā; vairāṭim āmantrya tato 'bhyuvāca 04,049.003d*0903_000 arjunaḥ 04,049.003d*0903_001 susaṃgṛhītair atha raśmibhis tvaṃ 04,049.003d*0903_002 hayān niyamya prasamīkṣya yattaḥ 04,049.003d*0903_003 saṃpreṣayāśu prativīram enaṃ 04,049.003d*0903_004 vaikartanaṃ yodhayituṃ vṛṇomi 04,049.003d*0903_005 yāṃ hastikakṣyāṃ bahudhā vicitrāṃ 04,049.003d*0903_006 stambhe rathe paśyasi darśanīyām 04,049.003d*0903_007 vivartamānaṃ jvalanaprakāśaṃ 04,049.003d*0903_008 vaikartanasyaitad anīkam agryam 04,049.004a etena tūrṇaṃ pratipādayemāñ; śvetān hayān kāñcanaraśmiyoktrān 04,049.004c javena sarveṇa kuru prayatnam; āsādayaitad rathasiṃhavṛndam 04,049.005a gajo gajeneva mayā durātmā; yo yoddhum ākāṅkṣati sūtaputraḥ 04,049.005b*0904_001 tad adya yuddhaṃ kuruvīramadhye 04,049.005b*0904_002 karomi taṃ yāhi tathāpravṛttaḥ 04,049.005c tam eva māṃ prāpaya rājaputra; duryodhanāpāśrayajātadarpam 04,049.005d*0905_001 taṃ pātayiṣyāmi rathasya madhye 04,049.005d*0905_002 sahasranetro 'śanineva vṛtram 04,049.005d*0906_001 gāṇḍīvamuktair iṣubhiḥ sitāgraiḥ 04,049.005d*0907_001 śaraiḥ sutīkṣṇair hṛdayaṃ vibhidya 04,049.006a sa tair hayair vātajavair bṛhadbhiḥ; putro virāṭasya suvarṇakakṣyaiḥ 04,049.006c vidhvaṃsayaṃs tadrathinām anīkaṃ; tato 'vahat pāṇḍavam ājimadhye 04,049.006d*0908_001 tam āpatantaṃ parameṇa tejasā 04,049.006d*0908_002 samīkṣya vaikartanam abhyarakṣan 04,049.006d*0908_003 abhyadravaṃs te rathavīravṛndā 04,049.006d*0908_004 vyāghreṇa cākrāntam ivarṣabhaṃ raṇe 04,049.006d*0908_005 citrāṅgadaś citrarathaś ca vīraḥ 04,049.006d*0908_006 saṃgrāmajid duḥsahacitrasenau 04,049.006d*0908_007 viviṃśatir durjayadurmukhau ca 04,049.006d*0908_008 vikarṇaduḥśāsanasaubalāś ca 04,049.006d*0908_009 śoṇo niṣedhaś ca tam anvayus te 04,049.006d*0908_010 vaikartanaṃ śīghrataraṃ yuvānaḥ 04,049.006d*0908_011 putrā yayus te sahasodarāś ca 04,049.006d*0908_012 vaikartanaṃ pārthagataṃ samīkṣya 04,049.006d*0908_013 pragṛhya cāpāni mahābalā raṇe 04,049.006d*0908_014 dhanaṃjayaṃ paryakirañ charaughaiḥ 04,049.006d*0908_015 teṣāṃ dṛḍhajyākṛtanaikatantrīṃ 04,049.006d*0908_016 prāsopavīṇāṃ śarasaṃghakoṇām 04,049.006d*0908_017 karāgrayantrāṃ sthiracāpadaṇḍāṃ 04,049.006d*0908_018 vīṇām upāvādayad āśu pārthaḥ 04,049.007a taṃ citraseno viśikhair vipāṭhaiḥ; saṃgrāmajic chatrusaho jayaś ca 04,049.007c pratyudyayur bhāratam āpatantaṃ; mahārathāḥ karṇam abhīpsamānāḥ 04,049.008a tataḥ sa teṣāṃ puruṣapravīraḥ; śarāsanārciḥ śaravegatāpaḥ 04,049.008c vrātān rathānām adahat sa manyur; vanaṃ yathāgniḥ kurupuṃgavānām 04,049.009a tasmiṃs tu yuddhe tumule pravṛtte; pārthaṃ vikarṇo 'tirathaṃ rathena 04,049.009c vipāṭhavarṣeṇa kurupravīro; bhīmena bhīmānujam āsasāda 04,049.010a tato vikarṇasya dhanur vikṛṣya; jāmbūnadāgryopacitaṃ dṛḍhajyam 04,049.010c apātayad dhvajam asya pramathya; chinnadhvajaḥ so 'py apayāj javena 04,049.011a taṃ śātravāṇāṃ gaṇabādhitāraṃ; karmāṇi kurvāṇam amānuṣāṇi 04,049.011c śatruṃtapaḥ kopam amṛṣyamāṇaḥ; samarpayat kūrmanakhena pārtham 04,049.012a sa tena rājñātirathena viddho; vigāhamāno dhvajinīṃ kurūṇām 04,049.012c śatruṃtapaṃ pañcabhir āśu viddhvā; tato 'sya sūtaṃ daśabhir jaghāna 04,049.013a tataḥ sa viddho bharatarṣabheṇa; bāṇena gātrāvaraṇātigena 04,049.013c gatāsur ājau nipapāta bhūmau; nago nagāgrād iva vātarugṇaḥ 04,049.014a ratharṣabhās te tu ratharṣabheṇa; vīrā raṇe vīratareṇa bhagnāḥ 04,049.014c cakampire vātavaśena kāle; prakampitānīva mahāvanāni 04,049.015a hatās tu pārthena narapravīrā; bhūmau yuvānaḥ suṣupuḥ suveṣāḥ 04,049.015c vasupradā vāsavatulyavīryāḥ; parājitā vāsavajena saṃkhye 04,049.015e suvarṇakārṣṇāyasavarmanaddhā; nāgā yathā haimavatāḥ pravṛddhāḥ 04,049.016a tathā sa śatrūn samare vinighnan; gāṇḍīvadhanvā puruṣapravīraḥ 04,049.016c cacāra saṃkhye pradiśo diśaś ca; dahann ivāgnir vanam ātapānte 04,049.017a prakīrṇaparṇāni yathā vasante; viśātayitvātyanilo nudan khe 04,049.017c tathā sapatnān vikiran kirīṭī; cacāra saṃkhye 'tiratho rathena 04,049.018a śoṇāśvavāhasya hayān nihatya; vaikartanabhrātur adīnasattvaḥ 04,049.018c ekena saṃgrāmajitaḥ śareṇa; śiro jahārātha kirīṭamālī 04,049.019a tasmin hate bhrātari sūtaputro; vaikartano vīryam athādadānaḥ 04,049.019c pragṛhya dantāv iva nāgarājo; maharṣabhaṃ vyāghra ivābhyadhāvat 04,049.020a sa pāṇḍavaṃ dvādaśabhiḥ pṛṣatkair; vaikartanaḥ śīghram upājaghāna 04,049.020c vivyādha gātreṣu hayāṃś ca sarvān; virāṭaputraṃ ca śarair nijaghne 04,049.020d@044_0001 tam āpatantaṃ sahasā kirīṭī 04,049.020d@044_0002 vaikartanaṃ vai tarasābhipatya 04,049.020d@044_0003 pragṛhya vegaṃ nyapataj javena 04,049.020d@044_0004 nāgaṃ garutmān iva citrapakṣaḥ 04,049.020d@044_0005 tāv uttamau sarvadhanurdharāṇāṃ 04,049.020d@044_0006 mahābalau sarvasapatnasāhau 04,049.020d@044_0007 karṇasya pārthasya niśamya yuddhaṃ 04,049.020d@044_0008 didṛkṣamāṇāḥ kuravo 'bhitasthuḥ 04,049.020d@044_0009 sa pāṇḍavas tūrṇam udīrṇakopaḥ 04,049.020d@044_0010 kṛtāgasaṃ karṇam udīkṣya harṣāt 04,049.020d@044_0011 kṣaṇena sāśvaṃ sarathaṃ sasārathim 04,049.020d@044_0012 antardadhe ghoraśaraughavṛṣṭyā 04,049.020d@044_0013 tataḥ suviddhāḥ sarathāḥ sanāgā 04,049.020d@044_0014 yodhā vinedur bharatarṣabhāṇām 04,049.020d@044_0015 antarhitā bhīṣmamukhāḥ sahāśvāḥ 04,049.020d@044_0016 kirīṭinā kīrṇarathāḥ pṛṣatkaiḥ 04,049.020d@044_0017 sa cāpi tān arjunabāhumuktāñ 04,049.020d@044_0018 śarāñ śaraughaiḥ pratihatya karṇaḥ 04,049.020d@044_0019 tasthau mahātmā sadhanuḥ sabāṇaḥ 04,049.020d@044_0020 savisphuliṅgo 'gnir ivāśu karṇaḥ 04,049.020d@044_0021 tatas tu jajñe talatālaśabdaḥ 04,049.020d@044_0022 saśaṅkhabherīpraṇavapraṇādaḥ 04,049.020d@044_0023 prakṣveḍitajyātalanisvanaṃ taṃ 04,049.020d@044_0024 vaikartanaṃ pūjayatāṃ kurūṇām 04,049.020d@044_0025 uddhūtalāṅgūlamahāpatākaṃ 04,049.020d@044_0026 dhvajottamaṃ sākulabhīṣayantam 04,049.020d@044_0027 gāṇḍīvanirhrādakṛtapraṇādaṃ 04,049.020d@044_0028 kirīṭinaṃ prekṣya nanāda karṇaḥ 04,049.020d@044_0029 sa cāpi vaikartanam ardayitvā 04,049.020d@044_0030 sāśvaṃ sasūtaṃ sarathaṃ pṛṣatkaiḥ 04,049.020d@044_0031 tam āvavarṣa prasabhaṃ kirīṭī 04,049.020d@044_0032 pitāmahaṃ droṇakṛpau ca dṛṣṭvā 04,049.020d@044_0033 sa cāpi pārthaṃ bahubhiḥ pṛṣatkair 04,049.020d@044_0034 vaikartano megha ivābhyavarṣat 04,049.020d@044_0035 tathaiva karṇaṃ ca kirīṭamālī 04,049.020d@044_0036 saṃchādayām āsa śitaiḥ pṛṣatkaiḥ 04,049.020d@044_0037 tayoḥ sutīkṣṇān sṛjatoḥ śaraughān 04,049.020d@044_0038 mahāśaraughāstravivardhane raṇe 04,049.020d@044_0039 rathe vilagnāv iva candrasūryau 04,049.020d@044_0040 ghanāntareṇānudadarśa lokaḥ 04,049.020d@044_0041 athāśukārī caturo hayāṃś ca 04,049.020d@044_0042 vivyādha karṇo niśitaiḥ kirīṭinaḥ 04,049.020d@044_0043 tribhiś ca yantāram amṛṣyamāṇo 04,049.020d@044_0044 vivyādha tūrṇaṃ tribhir asya ketum 04,049.020d@044_0045 tenātividdhaḥ samarāvamardī 04,049.020d@044_0046 prabodhitaḥ siṃha iva prasuptaḥ 04,049.020d@044_0047 gāṇḍīvadhanvā ṛṣabhaḥ kurūṇām 04,049.020d@044_0048 ajihmagaiḥ karṇam iyāya jiṣṇuḥ 04,049.020d@044_0049 śarāstravṛṣṭyā nihato mahātmā 04,049.020d@044_0050 prāduścakārātimanuṣyakarma 04,049.020d@044_0051 prācchādayat karṇarathaṃ pṛṣatkair 04,049.020d@044_0052 lokān imān sūrya ivāṃśujālaiḥ 04,049.021a sa hastinevābhihato gajendraḥ; pragṛhya bhallān niśitān niṣaṅgāt 04,049.021c ākarṇapūrṇaṃ ca dhanur vikṛṣya; vivyādha bāṇair atha sūtaputram 04,049.022a athāsya bāhūruśirolalāṭaṃ; grīvāṃ rathāṅgāni parāvamardī 04,049.022c sthitasya bāṇair yudhi nirbibheda; gāṇḍīvamuktair aśaniprakāśaiḥ 04,049.023a sa pārthamuktair viśikhaiḥ praṇunno; gajo gajeneva jitas tarasvī 04,049.023c vihāya saṃgrāmaśiraḥ prayāto; vaikartanaḥ pāṇḍavabāṇataptaḥ 04,050.001 vaiśaṃpāyana uvāca 04,050.001a apayāte tu rādheye duryodhanapurogamāḥ 04,050.001c anīkena yathāsvena śarair ārcchanta pāṇḍavam 04,050.002a bahudhā tasya sainyasya vyūḍhasyāpatataḥ śaraiḥ 04,050.002b@045_0001 tataḥ prahasya bībhatsuḥ kaunteyaḥ śvetavāhanaḥ 04,050.002b@045_0002 divyam astraṃ prakurvāṇaḥ pratyayād rathasattamān 04,050.002b@045_0003 yathā raśmibhir ādityaḥ pracchādayati medinīm 04,050.002b@045_0004 tathā gāṇḍīvanirmuktāś chādayanti śarā diśaḥ 04,050.002b@045_0005 na rathānāṃ na cāśvānāṃ na dhvajānāṃ na varmaṇām 04,050.002b@045_0006 atividdhaiḥ śitair bāṇair āsīd dvyaṅgulam antaram 04,050.002b@045_0007 daivayogād dhi pārthasya hayānām uttarasya ca 04,050.002b@045_0008 śikṣābalopapannatvād astrāṇāṃ ca parikramāt 04,050.002b@045_0009 dhvajagāṇḍīvayoś cāpi daivī māyākṛteti ca 04,050.002b@045_0010 itas tataś ca saṃyāne dūre vāpy atha vāntike 04,050.002b@045_0011 durge viṣamajāte vā sthale nimne tathā kṣitau 04,050.002b@045_0012 na ca rudhyed gatis tasya rathasya manaso yathā 04,050.002b@045_0013 samareṣu tu vidvāṃsas tasya tāṃs tān parākramān 04,050.002b@045_0014 vīryam atyadbhutaṃ dṛṣṭvā tathā pārthasya tad balam 04,050.002b@045_0015 tresur eva pare bhītāḥ parāṅmukharathā api 04,050.002b@045_0016 kālāgnim iva bībhatsuṃ nirdahantam iva prajāḥ 04,050.002b@045_0017 nārayaḥ prekṣituṃ śekur jvalantam iva pāvakam 04,050.002b@045_0018 tāni bhinnāny anīkāni rejur arjunamārgaṇaiḥ 04,050.002b@045_0019 tigmāṃśoś ca vanāgrāṇi vyāptānīva gabhastibhiḥ 04,050.002b@045_0020 aśokānāṃ vanānīva saṃcitaiḥ kusumaiḥ śubhaiḥ 04,050.002b@045_0021 pārthaḥ saṃrañjayām āsa rudhireṇākulaṃ balam 04,050.002b@045_0022 sahasraśo 'rjunaśaraiś chinnāny uccāvacāni ca 04,050.002b@045_0023 chatrāṇi ca patākāś ca khe 'bhyuvāha sadāgatiḥ 04,050.002b@045_0024 ye hy arjunabalatrastāḥ paripetur diśo daśa 04,050.002b@045_0025 rathāṅgadeśam utsṛjya pārthacchinnayugā hayāḥ 04,050.002b@045_0026 nikṛttapūrvacaraṇās te nipetuḥ śitaiḥ śaraiḥ 04,050.002b@045_0027 śirobhiḥ prathamaṃ jagmur medinīṃ jaghanair hayāḥ 04,050.002b@045_0028 cakṣur nakhaviṣāṇeṣu dantaveṣṭeṣu ca dvipān 04,050.002b@045_0029 marmasv anyeṣu cāhatya tathā nighnan gajottamān 04,050.002b@045_0030 kauravāṇāṃ gajānāṃ tu śarīrair gatacetasām 04,050.002b@045_0031 kṣaṇena saṃvṛtā bhūmir meghair iva nabhastalam 04,050.002b@045_0032 astrair divyair mahābāhur arjunaḥ pradahann iva 04,050.002b@045_0033 vaḍavāmukhasaṃbhūtaḥ kālāgnir iva sarvataḥ 04,050.002b@045_0034 yathā yugāntasamaye sarvaṃ sthāvarajaṅgamam 04,050.002b@045_0035 kālapakvam aśeṣeṇa dhakṣyed ugraśikhaḥ śikhī 04,050.002b@045_0036 tadvat pārtho 'stratejobhir dhanuṣo nisvanena ca 04,050.002b@045_0037 daivād vīryāc ca bībhatsus tasmin dauryodhane bale 04,050.002b@045_0038 raṇaśaktim amitrāṇāṃ prāyeṇāpanināya saḥ 04,050.002b@045_0039 ceṣṭāṃ prāyeṇa bhūtānāṃ rātriḥ prāṇabhṛtām iva 04,050.002b@045_0040 so 'tīyāt sahasā śatrūn sahasā cābhipedivān 04,050.002b@045_0041 śīghraṃ dūraṃ dṛḍhāmogham astram asyātimānuṣam 04,050.002b@045_0042 khagayānābhisaṃvītaiḥ khaṃviṣṭaiḥ khagamair iva 04,050.002b@045_0043 arjunena kham āvavre lohitaprāṇapaiḥ khagaiḥ 04,050.002b@045_0044 arjunāstravinirmuktāḥ śarā gāṇḍīvadhanvanaḥ 04,050.002b@045_0045 tārkṣyavegā ivākāśe na sasarjuḥ parātmasu 04,050.002b@045_0046 varmāṇi sārathīṃś caiva haimajālāni vājinām 04,050.002b@045_0047 kirīṭaṃ sūryasaṃkāśaṃ vaiyāghram atha carma ca 04,050.002b@045_0048 tasya sarvāṇi gātrāṇi rathasya dviṣatāṃ śaraiḥ 04,050.002b@045_0049 nīhāreṇeva bhūtāni channānīva cakāśire 04,050.002b@045_0050 sakṛd eva na taṃ śekū ratham abhyasituṃ pare 04,050.002b@045_0051 anabhyastaḥ punas tair hi rathaḥ so 'tipapāta tān 04,050.002b@045_0052 taccharā dviṭśarīreṣu yathaiva na sasañjire 04,050.002b@045_0053 dviḍanīkeṣu bībhatsor na sasañja rathas tathā 04,050.002b@045_0054 sa tad vikṣobhayām āsa vigāhyāribalaṃ rathī 04,050.002b@045_0055 anantavego bhujagaḥ krīḍann iva mahārṇave 04,050.002b@045_0056 asyato nityam atyarthaṃ sarvaghoṣātigas tathā 04,050.002b@045_0057 satataṃ śrūyate bhūtair dhanuṣaś ca kirīṭinaḥ 04,050.002b@045_0058 saṃchinnās tatra mātaṅgā bāṇair alpāntarāntare 04,050.002b@045_0059 saṃsyūtās tatra dṛśyante meghā iva gabhastibhiḥ 04,050.002b@045_0060 diśo 'nubhramataḥ sarvāḥ savyaṃ dakṣiṇam asyataḥ 04,050.002b@045_0061 satataṃ dṛśyate yuddhe sāyakāsanamaṇḍalam 04,050.002b@045_0062 patanty arūpeṣu yathā cakṣūṃṣi na kadā cana 04,050.002b@045_0063 nālakṣyeṣu śarāḥ petus tathā gāṇḍīvadhanvanaḥ 04,050.002b@045_0064 mārgo gajasahasrasya yugapan mardato vanam 04,050.002b@045_0065 kaunteyarathamārgas tu raṇe ghorataro 'bhavat 04,050.002b@045_0066 nūnaṃ pārthajayaiṣitvāc chakraḥ sarvāmaraiḥ saha 04,050.002b@045_0067 hanty asmān iti manyante pārthenaivārditāḥ pare 04,050.002b@045_0068 ghnantam atyartham ahitān savyasāciṃ tu menire 04,050.002b@045_0069 kālam arjunarūpeṇa grasantam iva ca prajāḥ 04,050.002b@045_0070 kurusenāśarīrāṇi pārthenānāhatāny api 04,050.002b@045_0071 petuḥ pārthahatānīva pārthakarmānudarśanāt 04,050.002b@045_0072 oṣadhīnāṃ śirāṃsīva kālapaktisamanvayāt 04,050.002b@045_0073 avanemuḥ kurūṇāṃ hi vīryād arjunajād bhayāt 04,050.002b@045_0074 bāhvor athāsphoṭayatoḥ pradhmāte śaṅkham arjune 04,050.002b@045_0075 cakāra cārjunaḥ krodhād vimukhān ruṣitān api 04,050.002b@045_0076 arjunena vibhinnāni balāgrāṇi punaḥ kva cit 04,050.002b@045_0077 cakrur lohitadhārābhir dharaṇīṃ lohitottarām 04,050.002b@045_0078 lohitenāpi saṃpṛktaiḥ pāṃsubhiḥ pavanoddhataiḥ 04,050.002b@045_0079 tenaiva ca samuddhūtaiḥ sūkṣmair lohitabindubhiḥ 04,050.002b@045_0080 lohitārdraiḥ praharaṇair nimagnā lohitokṣitāḥ 04,050.002b@045_0081 lohiteṣu nimagnās te nihatāś ca kirīṭinā 04,050.002b@045_0082 babhūvur lohitās tatra bhṛśam ādityaraśmayaḥ 04,050.002b@045_0083 sārkaṃ tat tatkṣaṇenāsīt saṃdhyābhram iva lohitam 04,050.002b@045_0084 apyastaṃ prāpya cādityo nivarteta na pāṇḍavaḥ 04,050.002b@045_0085 nivarteta na jitvārīn ity ajalpan vicakṣaṇāḥ 04,050.002b@045_0086 tān sarvān samare śūrān pauruṣe paryavasthitān 04,050.002b@045_0087 divyair astrair ameyātmā sarvān ārcchad dhanurdharān 04,050.002b@045_0088 sa tu droṇaṃ trisaptatyā kṣudrakāṇāṃ samarpayat 04,050.002b@045_0089 aśītyā śakuniṃ caiva drauṇim apy āśu saptabhiḥ 04,050.002b@045_0090 duḥṣahaṃ daśabhir bāṇair arjunaḥ samavidhyata 04,050.002b@045_0091 duḥśāsanaṃ dvādaśabhiḥ kṛpaṃ śāradvataṃ tribhiḥ 04,050.002b@045_0092 bhīṣmaṃ śāṃtanavaṃ ṣaṣṭyā pratyavidhyat stanāntare 04,050.002b@045_0093 sa karṇaṃ karṇināvidhyat pītena niśitena ca 04,050.002b@045_0094 vāsavir dviṣatāṃ madhye vivyādha parameṣu ca 04,050.002b@045_0095 sa karṇaṃ satanutrāṇaṃ nirbhidya niśitaiḥ śaraiḥ 04,050.002b@045_0096 agacchad dārayan bhūmiṃ codito dṛḍhadhanvanā 04,050.002b@045_0097 tato 'sya vāhān vyahanac caturbhiś ca kṣureṇa tu 04,050.002b@045_0098 sāratheś ca śiraḥ kāyād apāharad ariṃdamaḥ 04,050.002b@045_0099 ardhacandreṇa ciccheda cāpaṃ tasya kare sthitam 04,050.002b@045_0100 tasmin viddhe mahābhāge karṇe sarvāstrapārage 04,050.002b@045_0101 vaiśaṃpāyanaḥ 04,050.002b@045_0101 hatāśvasūte virathe tato 'nīkam abhajyata 04,050.002b@045_0102 tat prabhagnaṃ balaṃ sarvaṃ vipulaughabalaṃ tathā 04,050.002b@045_0103 bhīṣmam āsādya saṃtasthau velām iva mahodadhiḥ 04,050.002b@045_0104 tāni sarvāṇi gāṅgeyaḥ samāśvāsya paraṃtapaḥ 04,050.002b@045_0105 tato vyūhaṃ mahābāhuḥ samareṣv aparājitaḥ 04,050.002b@045_0106 rathanāgāśvakalilaṃ yuyudhe yuddhakovidaḥ 04,050.002b@045_0107 abhedyaṃ parasainyānāṃ śūrair atha samīkṣitam 04,050.002b@045_0108 ācāryaduryodhanasūtaputraiḥ 04,050.002b@045_0109 kṛpeṇa bhīṣmeṇa ca pālitāni 04,050.002b@045_0110 avadhyakalpāni durāsadāni 04,050.002b@045_0111 narāśvamātaṅgasamākulāni 04,050.002c abhiyānīyam ājñāya vairāṭir idam abravīt 04,050.003a āsthāya ruciraṃ jiṣṇo rathaṃ sārathinā mayā 04,050.003c katamad yāsyase 'nīkam ukto yāsyāmy ahaṃ tvayā 04,050.004 arjuna uvāca 04,050.004a lohitākṣam ariṣṭaṃ yaṃ vaiyāghram anupaśyasi 04,050.004c nīlāṃ patākām āśritya rathe tiṣṭhantam uttara 04,050.005a kṛpasyaitad rathānīkaṃ prāpayasvaitad eva mām 04,050.005c etasya darśayiṣyāmi śīghrāstraṃ dṛḍhadhanvinaḥ 04,050.006a kamaṇḍalur dhvaje yasya śātakumbhamayaḥ śubhaḥ 04,050.006c ācārya eṣa vai droṇaḥ sarvaśastrabhṛtāṃ varaḥ 04,050.007a suprasannamanā vīra kuruṣvainaṃ pradakṣiṇam 04,050.007c atraiva cāvirodhena eṣa dharmaḥ sanātanaḥ 04,050.008a yadi me prathamaṃ droṇaḥ śarīre prahariṣyati 04,050.008c tato 'sya prahariṣyāmi nāsya kopo bhaviṣyati 04,050.009a asyāvidūre tu dhanur dhvajāgre yasya dṛśyate 04,050.009c ācāryasyaiṣa putro vai aśvatthāmā mahārathaḥ 04,050.010a sadā mamaiṣa mānyaś ca sarvaśastrabhṛtām api 04,050.010c etasya tvaṃ rathaṃ prāpya nivartethāḥ punaḥ punaḥ 04,050.011a ya eṣa tu rathānīke suvarṇakavacāvṛtaḥ 04,050.011c senāgryeṇa tṛtīyena vyavahāryeṇa tiṣṭhati 04,050.012a yasya nāgo dhvajāgre vai hemaketanasaṃśritaḥ 04,050.012c dhṛtarāṣṭrātmajaḥ śrīmān eṣa rājā suyodhanaḥ 04,050.013a etasyābhimukhaṃ vīra rathaṃ pararathārujaḥ 04,050.013c prāpayasvaiṣa tejobhipramāthī yuddhadurmadaḥ 04,050.014a eṣa droṇasya śiṣyāṇāṃ śīghrāstraḥ prathamo mataḥ 04,050.014c etasya darśayiṣyāmi śīghrāstraṃ vipulaṃ śaraiḥ 04,050.015a nāgakakṣyā tu rucirā dhvajāgre yasya tiṣṭhati 04,050.015c eṣa vaikartanaḥ karṇo viditaḥ pūrvam eva te 04,050.016a etasya ratham āsthāya rādheyasya durātmanaḥ 04,050.016c yatto bhavethāḥ saṃgrāme spardhaty eṣa mayā sadā 04,050.017a yas tu nīlānusāreṇa pañcatāreṇa ketunā 04,050.017c hastāvāpī bṛhaddhanvā rathe tiṣṭhati vīryavān 04,050.018a yasya tārārkacitro 'sau rathe dhvajavaraḥ sthitaḥ 04,050.018c yasyaitat pāṇḍuraṃ chatraṃ vimalaṃ mūrdhni tiṣṭhati 04,050.019a mahato rathavaṃśasya nānādhvajapatākinaḥ 04,050.019c balāhakāgre sūryo vā ya eṣa pramukhe sthitaḥ 04,050.020a haimaṃ candrārkasaṃkāśaṃ kavacaṃ yasya dṛśyate 04,050.020c jātarūpaśirastrāṇas trāsayann iva me manaḥ 04,050.021a eṣa śāṃtanavo bhīṣmaḥ sarveṣāṃ naḥ pitāmahaḥ 04,050.021c rājaśriyāvabaddhas tu duryodhanavaśānugaḥ 04,050.022a paścād eṣa prayātavyo na me vighnakaro bhavet 04,050.022c etena yudhyamānasya yattaḥ saṃyaccha me hayān 04,050.022d*0909_001 evam uktas tadā tena pārthenāmitrakarśinā 04,050.022d*0910_000 arjunaḥ 04,050.022d*0910_001 jāmbūnadamayī vedī dhvajāgre yasya dṛśyate 04,050.022d*0910_002 śoṇāś cāśvā rathe yuktā droṇa eṣa prakāśate 04,050.022d*0910_003 ācāryo nipuṇo dhīmān brahmavic chūrasattamaḥ 04,050.022d*0910_004 lāghave cāpratidvandvo dūrapātī mahārathaḥ 04,050.022d*0910_005 (7ab) suprasannamanā vīraḥ kuruṣvainaṃ pradakṣiṇam 04,050.022d*0910_006 (7cd) atraiva cāvirodhena eṣa dharmaḥ sanātanaḥ 04,050.022d*0910_007 (8ab) yadi me prahared droṇaḥ śarīre prahariṣyataḥ 04,050.022d*0910_008 (8cd) tato 'smin prahariṣyāmi nānyathā yuddham asti me 04,050.022d*0910_009 bhāratācāryamukhyena brāhmaṇena mahātmanā 04,050.022d*0910_010 tena me yudhyamānasya mandaṃ vāhaya sārathe 04,050.022d*0910_011 dhvajāgre siṃhalāṅgūlo dikṣu sarvāsu bhāsate 04,050.022d*0910_012 (9cd) bhāratācāryaputras tu so 'śvatthāmā virājate 04,050.022d*0910_013 dhvajāgre dṛśyate yasya bālasūryasamaprabhaḥ 04,050.022d*0910_014 durjayaḥ sarvasainyānāṃ devair api savāsavaiḥ 04,050.022d*0910_015 tena me yudhyamānasya mandaṃ vāhaya sārathe 04,050.022d*0910_016 dhvajāgre vṛṣabho yasya dikṣu sarvāsu śobhate 04,050.022d*0910_017 ācāryavaramukhyas tu kṛpa eṣa mahārathaḥ 04,050.022d*0910_018 droṇena ca samo vīrye pitur me paramaḥ sakhā 04,050.022d*0910_019 tena me yudhyamānasya mandaṃ vāhaya sārathe 04,050.022d*0910_020 (15a) yasya kāñcanakambūbhir hastikakṣyāpariṣkṛtaḥ 04,050.022d*0910_021 dhvajaḥ prakāśate dūrād rathe vidyudguṇopamaḥ 04,050.022d*0910_022 (15c) eṣa vaikartanaḥ karṇaḥ pratimānaṃ dhanuṣmatām 04,050.022d*0910_023 (16d) eṣa vai spardhate nityaṃ mayā saha sudurjayaḥ 04,050.022d*0910_024 jāmadagnyasya rāmasya śiṣyo hy eṣa mahārathaḥ 04,050.022d*0910_025 sarvāstrakuśalaḥ karṇaḥ sarvaśastrabhṛtāṃ varaḥ 04,050.022d*0910_026 yuddhe 'pratimavīryaś ca dṛḍhavedhī parākramī 04,050.022d*0910_027 adyāhaṃ yuddham etena kariṣye sūtabandhunā 04,050.022d*0910_028 yuddham etat tu draṣṭāsi balivāsavayor iva 04,050.022d*0910_029 mahārathena śūreṇa sūtaputreṇa dhanvinā 04,050.022d*0910_030 tena me yudhyamānasya mandaṃ vāhaya sārathe 04,050.022d*0910_031 (12ab) yasya caiva rathopasthe nāgo maṇimayo dhvajaḥ 04,050.022d*0910_032 (12cd) eṣa duryodhanas tatra kauravo yaśasāvṛtaḥ 04,050.022d*0910_033 labdhalakṣo dṛḍhaṃ vedhī laghuhastaḥ pratāpavān 04,050.022d*0910_034 tena me yudhyamānasya mandaṃ vāhaya sārathe 04,050.022d*0910_035 (17ab) yas tu śvetāvadātena pañcatālena ketunā 04,050.022d*0910_036 vaiḍūryadaṇḍena tathā tālavṛkṣeṇa rājate 04,050.022d*0910_037 (17cd) hastāvāpī bṛhaddhanvā senāṃ tiṣṭhati harṣayan 04,050.022d*0910_038 rāmeṇa jāmadagnyena dvairathe na jitaḥ purā 04,050.022d*0910_039 śīghraś ca laghuvedhī ca laghuhastaḥ pratāpavān 04,050.022d*0910_040 (21ab) eṣa śāṃtanavo bhīṣmaḥ sarveṣāṃ naḥ pitāmahaḥ 04,050.022d*0910_041 kakudaḥ sarvayodhānāṃ sarvaśastrabhṛtāṃ varaḥ 04,050.022d*0910_042 (21cd) rājaśriyāvabaddhas tu suyodhanavaśānugaḥ 04,050.022d*0910_043 (22ab) paścād eṣa prayātavyo na me vighnakaro bhavet 04,050.022d*0910_044 (22cd) etena yudhyamānasya yatnāt saṃyaccha me hayān 04,050.022d*0910_045 ity etāṃs tvaritaḥ pārthaḥ kathayitvā tu cottare 04,050.022d*0910_046 rūpataś cihnataś caiva yuddhāya tvarate punaḥ 04,050.022d*0911_001 dṛḍhavairī sadāsmākaṃ nityaṃ kaṭukabhāṣaṇaḥ 04,050.022d*0911_002 yasyāśrayabalād eva dhārtarāṣṭraḥ sasaubalaḥ 04,050.022d*0911_003 asmān nirasya rājyāc ca punar adyāpi yotsyati 04,050.023a tato 'bhyavahad avyagro vairāṭiḥ savyasācinam 04,050.023c yatrātiṣṭhat kṛpo rājan yotsyamāno dhanaṃjayam 04,050.023d@046_0000 vaiśaṃpāyanaḥ 04,050.023d@046_0001 aśvatthāmā tataḥ karṇaṃ tatra saṃprekṣya vīryavān 04,050.023d@046_0002 uvāca smayamāno vai sūtaputram ariṃdamam 04,050.023d@046_0003 karṇa yat tat sabhāmadhye bahvabaddhaṃ vikatthase 04,050.023d@046_0004 na me yudhi samo 'stīti tad idaṃ pratyupasthitam 04,050.023d@046_0005 eṣo 'ntaka iva kruddhaḥ sarvabhūtāvamardanaḥ 04,050.023d@046_0006 saṃgrāmaśiraso madhye jṛmbhate kesarī yathā 04,050.023d@046_0007 śūro 'si yadi saṃgrāme darśayasva sabhāṃ vinā 04,050.023d@046_0008 yady aśaktosi vīreṇa pārthenādbhutakarmaṇā 04,050.023d@046_0009 punar eva sabhāṃ gatvā dhārtarāṣṭreṇa dhīmatā 04,050.023d@046_0010 mātulaṃ pratigṛhyāśu mantrayasva yathāsukham 04,050.023d@046_0011 evam uktas tadā karṇaḥ krodhād udvṛtya locane 04,050.023d@046_0012 droṇaputram idaṃ vākyam uvāca kurusaṃnidhau 04,050.023d@046_0013 nāhaṃ bibhemi bībhatsor na kṛṣṇād devakīsutāt 04,050.023d@046_0014 pāṇḍavebhyo 'pi sarvebhyaḥ kṣatradharmam anuvrataḥ 04,050.023d@046_0015 sattvādhikānāṃ puṃsāṃ hi dhanurvedopajīvinām 04,050.023d@046_0016 garjatāṃ jāyate darpaḥ svaraś ca na viṣīdati 04,050.023d@046_0017 paśyatv ācāryaputro mām arjunena ciraṃ saha 04,050.023d@046_0018 yudhyamānaṃ susaṃyattaṃ jayo vai mayy avasthitaḥ 04,050.023d@046_0019 tataḥ prahasya bībhatsuḥ kaunteyaḥ śvetavāhanaḥ 04,050.023d@046_0020 divyam astraṃ vikurvāṇaḥ pratyayād rathasattamān 04,050.023d@046_0021 mahāmanā mandabuddhir niḥśvasan dhṛtarāṣṭrajaḥ 04,050.023d@046_0022 uvāca sa mahārāja rājā duryodhanas tadā 04,050.023d@046_0023 na vidma hy arjunaṃ tatra vasantaṃ mātsyaveśmani 04,050.023d@046_0024 tenedaṃ karṇa mātsyānām agrahīṣma dhanaṃ bahu 04,050.023d@046_0025 etac cet tarhi gacchāmo visṛjanto dhanaṃ bahu 04,050.023d@046_0026 ayaśo nātivarteta lokayor ubhayor api 04,050.023d@046_0027 na ca yuddhāt paraṃ nāsti kṣatriyāṇāṃ sukhāvaham 04,050.023d@046_0028 tasmāt pārthena saṃgrāmaṃ kurmahe na palāyanam 04,050.023d@046_0029 etāvad uktvā rājā vai abhiyānam iyeṣa saḥ 04,050.023d@046_0030 tāni pañca sahasrāṇi vīrāṇāṃ hi dhanuṣmatām 04,050.023d@046_0031 abhyadravaṃs tadā pārthaṃ śalabhā iva pāvakam 04,050.023d@046_0032 varmitā vājinas tatra saṃbhṛtāś ca padātibhiḥ 04,050.023d@046_0033 bhīmarūpāś ca mātaṅgās tomarāṅkuśapāṇibhiḥ 04,050.023d@046_0034 adhiṣṭhitāḥ susaṃyattair hastiśikṣāviśāradaiḥ 04,050.023d@046_0035 abhyadravanta saṃkruddhāś cāpahastodyatāyudhaiḥ 04,050.023d@046_0036 pañca cainaṃ rathodagrās tvaritāḥ paryavārayan 04,050.023d@046_0037 droṇo bhīṣmaś ca karṇaś ca kururājaś ca vīryavān 04,050.023d@046_0038 aśvatthāmā mahābāhur dhanurvedaparāyaṇaḥ 04,050.023d@046_0039 iṣūn vai samyag asyanto jīmūtā iva vārṣikāḥ 04,050.023d@046_0040 te lābham iva manvānāḥ pratyagṛhṇan dhanaṃjayam 04,050.023d@046_0041 śaraughān abhivarṣanto nādayanto diśo daśa 04,051.001 vaiśaṃpāyana uvāca 04,051.001a tāny anīkāny adṛśyanta kurūṇām ugradhanvinām 04,051.001c saṃsarpanto yathā meghā gharmānte mandamārutāḥ 04,051.002a abhyāśe vājinas tasthuḥ samārūḍhāḥ prahāribhiḥ 04,051.002c bhīmarūpāś ca mātaṅgās tomarāṅkuśacoditāḥ 04,051.002d*0912_001 mahāmātraiḥ samārūḍhā vicitrakavacojjvalāḥ 04,051.002d*0912a_001 ārūḍhā yuddhakuśalaiḥ śikṣitair gajasādibhiḥ 04,051.003a tataḥ śakraḥ suragaṇaiḥ samāruhya sudarśanam 04,051.003b*0913_001 sarvān devān samāropya vaiḍūryakavacāvṛtam 04,051.003c sahopāyāt tadā rājan viśvāśvimarutāṃ gaṇaiḥ 04,051.004a tad devayakṣagandharvamahoragasamākulam 04,051.004c śuśubhe 'bhravinirmuktaṃ grahair iva nabhastalam 04,051.004d*0914_001 darśanārthaṃ tadā sarve sametā vāsavādayaḥ 04,051.005a astrāṇāṃ ca balaṃ teṣāṃ mānuṣeṣu prayujyatām 04,051.005c tac ca ghoraṃ mahad yuddhaṃ bhīṣmārjunasamāgame 04,051.005d*0915_001 draṣṭum abhyāgatā devāḥ svavimānaiḥ pṛthak pṛthak 04,051.006a śataṃ śatasahasrāṇāṃ yatra sthūṇā hiraṇmayāḥ 04,051.006c maṇiratnamayāś cānyāḥ prāsādam upadhārayan 04,051.007a tatra kāmagamaṃ divyaṃ sarvaratnavibhūṣitam 04,051.007c vimānaṃ devarājasya śuśubhe khecaraṃ tadā 04,051.008a tatra devās trayastriṃśat tiṣṭhanti sahavāsavāḥ 04,051.008c gandharvā rākṣasāḥ sarpāḥ pitaraś ca maharṣibhiḥ 04,051.009a tathā rājā vasumanā balākṣaḥ supratardanaḥ 04,051.009c aṣṭakaś ca śibiś caiva yayātir nahuṣo gayaḥ 04,051.010a manuḥ kṣupo raghur bhānuḥ kṛśāśvaḥ sagaraḥ śalaḥ 04,051.010c vimāne devarājasya samadṛśyanta suprabhāḥ 04,051.011a agner īśasya somasya varuṇasya prajāpateḥ 04,051.011c tathā dhātur vidhātuś ca kuberasya yamasya ca 04,051.012a alambusograsenasya gandharvasya ca tumburoḥ 04,051.012c yathābhāgaṃ yathoddeśaṃ vimānāni cakāśire 04,051.013a sarvadevanikāyāś ca siddhāś ca paramarṣayaḥ 04,051.013c arjunasya kurūṇāṃ ca draṣṭuṃ yuddham upāgatāḥ 04,051.014a divyānāṃ tatra mālyānāṃ gandhaḥ puṇyo 'tha sarvaśaḥ 04,051.014c prasasāra vasantāgre vanānām iva puṣpitām 04,051.015a raktāraktāni devānāṃ samadṛśyanta tiṣṭhatām 04,051.015c ātapatrāṇi vāsāṃsi srajaś ca vyajanāni ca 04,051.016a upaśāmyad rajo bhaumaṃ sarvaṃ vyāptaṃ marīcibhiḥ 04,051.016c divyān gandhān upādāya vāyur yodhān asevata 04,051.017a prabhāsitam ivākāśaṃ citrarūpam alaṃkṛtam 04,051.017c saṃpatadbhiḥ sthitaiś caiva nānāratnāvabhāsitaiḥ 04,051.017e vimānair vividhaiś citrair upānītaiḥ surottamaiḥ 04,051.017f*0916_001 vajrabhṛc chuśubhe tatra vimānasthaḥ surair vṛtaḥ 04,051.017f*0916_002 bibhran mālāṃ mahātejāḥ padmotpalasamāyutām 04,051.017f*0916_003 viprekṣyamāṇo balabhin nātṛpyat sumahāhavam 04,051.017f*0917_000 vaiśaṃpāyanaḥ 04,051.017f*0917_001 tataḥ sudarśanaṃ nāma prāsādaṃ harivāhanaḥ 04,051.017f*0917_002 sarvān devān samāropya prayayau yatra pāṇḍavaḥ 04,051.017f*0917_003 sthūṇārājisahasraṃ tu yasya madhye pratiṣṭhitam 04,051.017f*0917_004 tatra sūryapathe 'tiṣṭhad vimalā vāsavī sabhā 04,051.017f*0917_005 ādityā vasavo rudrā aśvinau ca marudgaṇāḥ 04,051.017f*0917_006 tatra śvetāni chatrāṇi kāñcanasphāṭikāni ca 04,051.017f*0917_007 maṇiratnavicitrāṇi nānārūpāṇi bhāgaśaḥ 04,051.017f*0917_008 ākāśe samadṛśyanta bhānumanti śubhāni ca 04,051.017f*0917_009 (11ab) agner indrasya somasya yamasya varuṇasya ca 04,051.017f*0917_010 (11cd) tathā dhātur vidhātuś ca mitrasya dhanadasya ca 04,051.017f*0917_011 rudrasya viṣṇoḥ savitus tridaśānāṃ tathaiva ca 04,051.017f*0917_012 kāñcanāni ca dāmāni vividhāś cottamasrajaḥ 04,051.017f*0917_013 divyapuṣpābhisaṃvītās tatra chatrāṇi bhejire 04,051.017f*0917_014 (6cd) tasmiṃś ca rājan prāsāde divyaratnavibhūṣite 04,051.017f*0917_015 divyagandhasamāviṣṭāḥ srajo divyāś cakāśire 04,051.017f*0917_016 (14ab) divyaś ca vāyuḥ pravavau gandham ādāya sarvaśaḥ 04,051.017f*0917_017 ṛtavaḥ puṣpam ādāya samatiṣṭhanta bhārata 04,051.017f*0917_018 prajānāṃ patayaś caiva sapta caiva maharṣayaḥ 04,051.017f*0917_019 tatra devarṣayaś caiva te ca rājan divaukasaḥ 04,051.017f*0917_020 indreṇa sahitāḥ sarve tridaśāś ca vyavasthitāḥ 04,051.017f*0917_021 na paṅko na rajas tatra praviveśa kathaṃ cana 04,051.017f*0917_022 ādityaś cāpi rūkṣo 'tra nātivelam ivātapat 04,051.017f*0917_023 (16cd) divyaṃ gandhaṃ samādāya vāyus tatrābhigacchati 04,051.017f*0917_024 ākāśaṃ ca diśaḥ sarvā darśanīyam adṛśyata 04,051.017f*0917_025 tatra devāḥ samāruhya taṃ divyaṃ sarvataḥprabham 04,051.017f*0917_026 ambare vimale 'gacchan prāsādaṃ kāmagāminam 04,051.017f*0917_027 tatra rājarṣayaś caiva samārūḍhā divaukasaḥ 04,051.017f*0917_028 (9ab) śveto rājā vasumanās tathā bhadraḥ pratardanaḥ 04,051.017f*0917_029 nṛgo yayātir nahuṣo māndhātā bharataḥ kuruḥ 04,051.017f*0917_030 aṣṭakaś ca śibiḥ pūruḥ sa ca rājā purūravāḥ 04,051.017f*0917_031 ḍambhodbhavaḥ kārtavīryo hy arjunaḥ sagaras tathā 04,051.017f*0917_032 dilīpo bharataḥ pūruḥ śayyātiḥ somakas tathā 04,051.017f*0917_033 hariścandraś ca tejasvī raghur daśarathas tathā 04,051.017f*0917_034 bhagīrathaś ca rājarṣiḥ sarve ca janamejaya 04,051.017f*0917_035 pāṇḍuś caiva mahābāhuś cāmaravyajanāyutaḥ 04,051.017f*0917_036 chatreṇa dhriyamāṇena rājasūyaśriyā vṛtaḥ 04,051.017f*0917_037 ete cānye ca bahavaḥ puṇyaśīlāḥ śucivratāḥ 04,051.017f*0917_038 kīrtimanto mahāvīryās tatraivāsan divi sthitāḥ 04,051.017f*0917_039 gaṇāś cāpsarasāṃ sarve gandharvāś cāpi sarvaśaḥ 04,051.017f*0917_040 daityarākṣasayakṣāś ca suparṇāḥ pannagās tathā 04,051.017f*0917_041 vāsavapramukhāḥ sarve devāś ca sagaṇeśvarāḥ 04,051.017f*0917_042 āsaṃs tatra samārūḍhāḥ saṃgrāmaṃ taṃ didṛkṣavaḥ 04,051.017f*0917_043 ity ambare vyavasthāya prāsādasthā divaukasaḥ 04,051.017f*0917_044 (13cd) ekasya ca bahūnāṃ ca draṣṭuṃ yuddhaṃ vyavasthitāḥ 04,051.017f*0918_001 tathā citrāṇi chatrāṇi divyarūpāṇi bhārata 04,052.001 vaiśaṃpāyana uvāca 04,052.001@047_0001 dṛṣṭvā vyūḍhāny anīkāni kurūṇāṃ kurunandanaḥ 04,052.001@047_0002 tatra vairāṭim ābhāṣya pāṇḍavo 'thābravīd idam 04,052.001@047_0003 jāmbūnadamayī vedī dhvaje yasya prakāśate 04,052.001@047_0004 tasya dakṣiṇato yāhi kṛpaḥ śāradvato yataḥ 04,052.001@047_0005 dhanaṃjayavacaḥ śrutvā vairāṭis tvaritas tadā 04,052.001@047_0006 hayān rajatasaṃkāśān hemabhāṇḍān acodayat 04,052.001@047_0007 ānupūrvyā nudañ śūra āsthāya javam uttamam 04,052.001@047_0008 prāhiṇoc candrasaṃkāśān kupitān iva tān hayān 04,052.001@047_0009 sa gatvā kurusenāyāḥ samīpaṃ hayakovidaḥ 04,052.001@047_0010 punar āvartayām āsa tān hayān vātaraṃhasaḥ 04,052.001@047_0011 pradakṣiṇam upāvṛtya maṇḍalaṃ savyam eva ca 04,052.001@047_0012 kurūn saṃmohayām āsa matsyo yānena tattvavit 04,052.001@047_0013 kṛpasya ratham āsthāya vairāṭir akutobhayaḥ 04,052.001@047_0014 pradakṣiṇam upāvṛtya tasthau tasyāgrato balī 04,052.001@047_0015 tato 'rjunaḥ śaṅkhavaraṃ devadattaṃ mahāravam 04,052.001@047_0016 pradadhmau ratham āsthāya nāma viśrāvya cātmanaḥ 04,052.001@047_0017 tasya śabdo mahān āsīd dhamyamānasya jiṣṇunā 04,052.001@047_0018 tathā vīryavatā saṃkhye parvatasyeva dīryataḥ 04,052.001@047_0019 pūjayāṃ cakrire śaṅkhaṃ kuravas te sasainikāḥ 04,052.001@047_0020 arjunena tathā dhmātaḥ śatadhā yan na dīryate 04,052.001@047_0021 divam āvṛtya śabdas tu nivṛttaḥ śuśruve punaḥ 04,052.001@047_0022 sṛṣṭo maghavatā vajraḥ prapatann iva parvate 04,052.001a etasminn antare tatra mahāvīryaparākramaḥ 04,052.001b*0919_001 arjunaṃ prati saṃrabdhaḥ kṛpaḥ paramadurjayaḥ 04,052.001c ājagāma mahāsattvaḥ kṛpaḥ śastrabhṛtāṃ varaḥ 04,052.001e arjunaṃ prati saṃyoddhuṃ yuddhārthī sa mahārathaḥ 04,052.001f*0920_001 mahodadhijam ādāya dadhmau vegena vīryavān 04,052.001f*0920_002 sa tu śabdena lokāṃs trīn āvṛtya rathināṃ varaḥ 04,052.001f*0920_003 dhanur ādāya sumahaj jyāśabdam akarot tadā 04,052.001f*0921_001 atha drauṇe rathaṃ tyaktvā kṛpasya ratham uttamam 04,052.001f*0921_002 ājagāmārjunas tūrṇaṃ sūryavaiśvānaraprabham 04,052.002a tau rathau sūryasaṃkāśau yotsyamānau mahābalau 04,052.002c śāradāv iva jīmūtau vyarocetāṃ vyavasthitau 04,052.002d*0922_001 tataḥ śāradvatas tūrṇaṃ pārthaṃ daśabhir āśugaiḥ 04,052.002d*0922_002 vivyādha paravīraghnaṃ niśitair marmabhedibhiḥ 04,052.003a pārtho 'pi viśrutaṃ loke gāṇḍīvaṃ paramāyudham 04,052.003c vikṛṣya cikṣepa bahūn nārācān marmabhedinaḥ 04,052.003d*0923_001 kṛpaś ca dhanur ādāya tathaivārjunam abhyayāt 04,052.004a tān aprāptāñ śitair bāṇair nārācān raktabhojanān 04,052.004c kṛpaś ciccheda pārthasya śataśo 'tha sahasraśaḥ 04,052.004d*0924_001 jīmūta iva gharmānte śaravarṣaṃ vimuñcati 04,052.004d*0924_002 nandayan suhṛdaḥ sarvān pratyayudhyata phalgunam 04,052.004d*0924_003 vikṛṣya balavac cāpaṃ pāṇḍavo bhīmavikramaḥ 04,052.005a tataḥ pārthaś ca saṃkruddhaś citrān mārgān pradarśayan 04,052.005c diśaḥ saṃchādayan bāṇaiḥ pradiśaś ca mahārathaḥ 04,052.006a ekacchāyam ivākāśaṃ prakurvan sarvataḥ prabhuḥ 04,052.006c pracchādayad ameyātmā pārthaḥ śaraśataiḥ kṛpam 04,052.006d*0925_001 udgataḥ samaye megho dhārābhir iva parvatam 04,052.007a sa śarair arpitaḥ kruddhaḥ śitair agniśikhopamaiḥ 04,052.007b*0926_001 kṛpo babhūva samare vidhūmo 'gnir iva jvalan 04,052.007c tūrṇaṃ śarasahasreṇa pārtham apratimaujasam 04,052.007e arpayitvā mahātmānaṃ nanāda samare kṛpaḥ 04,052.008a tataḥ kanakapuṅkhāgrair vīraḥ saṃnataparvabhiḥ 04,052.008b*0927_001 dhanur ādāya vivyādha pārthaṃ daśabhir āśugaiḥ 04,052.008b*0928_001 bibheda samare pārthaḥ kṛpasya dhvajam uttamam 04,052.008b*0928_002 tataḥ paścān mahātejā nārācān sūryasaṃnibhān 04,052.008b*0928_003 jagrāha samare pārtho bhūyo bahuśilīmukhān 04,052.008b*0928_004 tais tadānīṃ mahābāhuḥ kṛpasya ratharakṣiṇaḥ 04,052.008b*0928_005 jaghāna kṣatriyaśreṣṭhān yudhyamānān mahābalān 04,052.008b*0928_006 candraketuḥ suketuś ca citrāśvo maṇimāṃs tathā 04,052.008b*0928_007 muñjamaulī ca vikrānto hemavarmā bhayāvahaḥ 04,052.008b*0928_008 suratho 'tirathaś caiva suṣeṇo 'riṣṭa eva ca 04,052.008b*0928_009 nṛketuś ca sahānīkās te nipetur gatāsavaḥ 04,052.008c tvaran gāṇḍīvanirmuktair arjunas tasya vājinaḥ 04,052.008e caturbhiś caturas tīkṣṇair avidhyat parameṣubhiḥ 04,052.009a te hayā niśitair viddhā jvaladbhir iva pannagaiḥ 04,052.009c utpetuḥ sahasā sarve kṛpaḥ sthānād athācyavat 04,052.010a cyutaṃ tu gautamaṃ sthānāt samīkṣya kurunandanaḥ 04,052.010c nāvidhyat paravīraghno rakṣamāṇo 'sya gauravam 04,052.011a sa tu labdhvā punaḥ sthānaṃ gautamaḥ savyasācinam 04,052.011c vivyādha daśabhir bāṇais tvaritaḥ kaṅkapatribhiḥ 04,052.012a tataḥ pārtho dhanus tasya bhallena niśitena ca 04,052.012c cicchedaikena bhūyaś ca hastāc cāpam athāharat 04,052.013a athāsya kavacaṃ bāṇair niśitair marmabhedibhiḥ 04,052.013c vyadhaman na ca pārtho 'sya śarīram avapīḍayat 04,052.014a tasya nirmucyamānasya kavacāt kāya ābabhau 04,052.014c samaye mucyamānasya sarpasyeva tanur yathā 04,052.015a chinne dhanuṣi pārthena so 'nyad ādāya kārmukam 04,052.015c cakāra gautamaḥ sajyaṃ tad adbhutam ivābhavat 04,052.016a sa tad apy asya kaunteyaś ciccheda nataparvaṇā 04,052.016c evam anyāni cāpāni bahūni kṛtahastavat 04,052.016e śāradvatasya ciccheda pāṇḍavaḥ paravīrahā 04,052.017a sa chinnadhanur ādāya atha śaktiṃ pratāpavān 04,052.017c prāhiṇot pāṇḍuputrāya pradīptām aśanīm iva 04,052.017d*0929_001 atha śaktiṃ parāmṛśya sūryavaiśvānaraprabhām 04,052.017d*0929_002 cikṣepa sahasā kruddhaḥ pārthāyādbhutakarmaṇe 04,052.018a tām arjunas tadāyāntīṃ śaktiṃ hemavibhūṣitām 04,052.018c viyadgatāṃ maholkābhāṃ ciccheda daśabhiḥ śaraiḥ 04,052.018e sāpatad daśadhā chinnā bhūmau pārthena dhīmatā 04,052.018f*0930_001 śaktyāṃ tu vinikṛttāyāṃ virathaḥ śarapīḍitaḥ 04,052.019a yugamadhye tu bhallais tu tataḥ sa sadhanuḥ kṛpaḥ 04,052.019b*0931_001 pragṛhītvā rathas tūrṇaṃ rathād anyan mahādhanuḥ 04,052.019c tam āśu niśitaiḥ pārthaṃ bibheda daśabhiḥ śaraiḥ 04,052.020a tataḥ pārtho mahātejā viśikhān agnitejasaḥ 04,052.020c cikṣepa samare kruddhas trayodaśa śilāśitān 04,052.020d*0932_001 tān nihatya tataḥ pārtho nimeṣād iva bhārata 04,052.020d*0932_002 punar anyān samādatta trayodaśa śilīmukhān 04,052.021a athāsya yugam ekena caturbhiś caturo hayān 04,052.021c ṣaṣṭhena ca śiraḥ kāyāc chareṇa rathasāratheḥ 04,052.022a tribhis triveṇuṃ samare dvābhyām akṣau mahābalaḥ 04,052.022c dvādaśena tu bhallena cakartāsya dhvajaṃ tathā 04,052.023a tato vajranikāśena phalgunaḥ prahasann iva 04,052.023c trayodaśenendrasamaḥ kṛpaṃ vakṣasy atāḍayat 04,052.024a sa chinnadhanvā viratho hatāśvo hatasārathiḥ 04,052.024c gadāpāṇir avaplutya tūrṇaṃ cikṣepa tāṃ gadām 04,052.024c*0933_001 **** **** rathāt tūrṇam amitrahā 04,052.024c*0933_002 gadāṃ cikṣepa sahasā pārthāyāmitatejase 04,052.025a sā tu muktā gadā gurvī kṛpeṇa supariṣkṛtā 04,052.025c arjunena śarair nunnā pratimārgam athāgamat 04,052.025d*0934_001 atha khaḍgaṃ samuddhṛtya śatacandraṃ ca bhānumat 04,052.025d*0934_002 iyeṣa pāṇḍavaṃ hantuṃ kṛpo 'laghuparākramaḥ 04,052.025d*0934_003 sa śaradvatsutas tūrṇaṃ mahācāryaḥ suśikṣitaḥ 04,052.025d*0934_004 khecaro vicacāraikaḥ kramāc carmāsidhṛg vibhuḥ 04,052.025d*0934_005 tataḥ kṣurāgraiḥ kaunteyo daśabhiḥ khaḍgacarmaṇī 04,052.025d*0934_006 nimeṣād iva ciccheda tad adbhutam ivābhavat 04,052.025d*0934_007 viṣaṇṇavadanas tatra yuddhād apagatodyamaḥ 04,052.025d*0934_008 aśvatthāmnas tu sa rathaṃ kṛpaḥ samabhipupluve 04,052.025d*0934_009 svasrīyasya mahātejā jagrāha ca dhanuḥ punaḥ 04,052.025d*0935_001 tadā gāṇḍīvanirmuktaiḥ khaḍgaṃ tasya nyavārayat 04,052.025d*0936_001 vināśāt khaḍgacarmaṇoḥ 04,052.025d*0936_002 dantair dantacchadān daṣṭvā cukopa hṛdi dīrghavat 04,052.025d*0936_003 bhavatv iti punaś coktvā 04,052.026a tato yodhāḥ parīpsantaḥ śāradvatam amarṣaṇam 04,052.026c sarvataḥ samare pārthaṃ śaravarṣair avākiran 04,052.027a tato virāṭasya sutaḥ savyam āvṛtya vājinaḥ 04,052.027c yamakaṃ maṇḍalaṃ kṛtvā tān yodhān pratyavārayat 04,052.028a tataḥ kṛpam upādāya virathaṃ te nararṣabhāḥ 04,052.028c apājahrur mahāvegāḥ kuntīputrād dhanaṃjayāt 04,053.000*0937_000 vaiśaṃpāyana uvāca 04,053.000*0937_001 kṛpe 'panīte droṇas tu pragṛhya sumahad dhanuḥ 04,053.000*0937_002 abhyadravad anādhṛṣyaḥ śoṇāśvaḥ śvetavāhanam 04,053.000*0937_003 sa tu rukmarathaṃ dṛṣṭvā gurum āyāntam antikāt 04,053.000*0937_004 arjuno rathināṃ śreṣṭha uttaraṃ vākyam abravīt 04,053.001 arjuna uvāca 04,053.001a yatraiṣā kāñcanī vedī pradīptāgniśikhopamā 04,053.001c ucchritā kāñcane daṇḍe patākābhir alaṃkṛtā 04,053.001e tatra māṃ vaha bhadraṃ te droṇānīkāya māriṣa 04,053.001f*0938_001 bhāradvājena yotsye 'ham ācāryeṇa mahātmanā 04,053.001f@048_0000 vaiśaṃpāyanaḥ 04,053.001f@048_0001 jitaṃ vaikartanaṃ dṛṣṭvā pārtho vairāṭim abravīt 04,053.001f@048_0002 sthiro bhava tvaṃ saṃgrāme jayo 'smākaṃ nṛpātmaja 04,053.001f@048_0003 yāvac chaṅkham upādhmāsye dviṣatāṃ romaharṣaṇam 04,053.001f@048_0004 aviklavam asaṃbhrāntam avyagrahṛdayekṣaṇam 04,053.001f@048_0005 yāhi śīghraṃ yato droṇo mamācāryo mahārathaḥ 04,053.001f@048_0006 tathā saṃkrīḍamānasya arjunasya raṇājire 04,053.001f@048_0007 balaṃ sattvaṃ ca tejaś ca lāghavaṃ cāpy avardhata 04,053.001f@048_0008 uttaraḥ 04,053.001f@048_0008 tac cādbhutam abhiprekṣya bhayam uttaram āviśat 04,053.001f@048_0009 astrāṇāṃ tava divyānāṃ śaraughān kṣipataś ca te 04,053.001f@048_0010 mano me muhyate 'tyarthaṃ tava dṛṣṭvā parākramam 04,053.001f@048_0011 dvaidhībhūtaṃ mano mahyaṃ bhayād bharatasattama 04,053.001f@048_0012 adṛṣṭapūrvaṃ paśyāmi tava gāṇḍīvanisvanam 04,053.001f@048_0013 tava bāhubalaṃ caiva dhanuḥ prākarṣato bahu 04,053.001f@048_0014 vaiśaṃpāyanaḥ 04,053.001f@048_0014 tava tejo durādharṣaṃ yathā viṣṇos trivikrame 04,053.001f@048_0015 tam uttaraś citram avekṣya gāṇḍivaṃ 04,053.001f@048_0016 śarāṃś ca muktān sahasā kirīṭinā 04,053.001f@048_0017 bhīto 'bravīd arjunam ājimadhye 04,053.001f@048_0018 nāhaṃ tavāśvān viṣahe niyantum 04,053.001f@048_0019 tam abravīd īṣad iva prahasya 04,053.001f@048_0020 gāṇḍīvadhanvā dviṣatāṃ nihantā 04,053.001f@048_0021 mayā sahāyena kuto 'sti te bhayaṃ 04,053.001f@048_0022 praihy uttarāśvān upamantrya vāhaya 04,053.001f@048_0023 āśvāsitas tena dhanaṃjayena 04,053.001f@048_0024 vairāṭir aśvān pratutoda śīghram 04,053.001f@048_0025 dhanaṃjayaś cāpi nikṛṣya cāpaṃ 04,053.001f@048_0026 viṣphārayām āsa mahendrakalpaḥ 04,053.001f@048_0027 uttaraṃ caiva bībhatsur abravīt punar arjunaḥ 04,053.001f@048_0028 na bhetavyaṃ mayā sārdhaṃ tāta saṃgrāmamūrdhani 04,053.001f@048_0029 rājaputro 'si bhadraṃ te kule mahati mātsyake 04,053.001f@048_0030 jātas tvaṃ kṣatriyakule na viṣīditum arhasi 04,053.001f@048_0031 dhṛtiṃ kṛtvā suvipulāṃ rājaputra rathaṃ mama 04,053.001f@048_0032 yudhyamānasya samare śatrubhiḥ saha vāhaya 04,053.001f@048_0033 uktvā tam evaṃ bībhatsur arjunaḥ punar abravīt 04,053.001f@048_0034 pāṇḍavo rathināṃ śreṣṭho bhāradvājaṃ samīkṣya tu 04,053.002a aśvāḥ śoṇāḥ prakāśante bṛhantaś cāruvāhinaḥ 04,053.002c snigdhavidrumasaṃkāśās tāmrāsyāḥ priyadarśanāḥ 04,053.002e yuktā rathavare yasya sarvaśikṣāviśāradāḥ 04,053.002f*0939_001 yatto rathavare śūraḥ sarvaśastrabhṛtāṃ varaḥ 04,053.003a dīrghabāhur mahātejā balarūpasamanvitaḥ 04,053.003c sarvalokeṣu vikhyāto bhāradvājaḥ pratāpavān 04,053.004a buddhyā tulyo hy uśanasā bṛhaspatisamo naye 04,053.004c vedās tathaiva catvāro brahmacaryaṃ tathaiva ca 04,053.005a sasaṃhārāṇi divyāni sarvāṇy astrāṇi māriṣa 04,053.005c dhanurvedaś ca kārtsnyena yasmin nityaṃ pratiṣṭhitaḥ 04,053.005d*0940_001 purāṇam itihāsaṃ ca arthavidyā ca mānavī 04,053.006a kṣamā damaś ca satyaṃ ca ānṛśaṃsyam athārjavam 04,053.006c ete cānye ca bahavo guṇā yasmin dvijottame 04,053.006d*0941_001 yasyāham iṣṭaḥ satataṃ mama ceṣṭaḥ sadā ca yaḥ 04,053.007a tenāhaṃ yoddhum icchāmi mahābhāgena saṃyuge 04,053.007c tasmāt tvaṃ prāpayācāryaṃ kṣipram uttara vāhaya 04,053.007d*0942_001 aparaṃ paśya saṃgrāmam adbhutaṃ mama tasya ca 04,053.008 vaiśaṃpāyana uvāca 04,053.008a arjunenaivam uktas tu vairāṭir hemabhūṣitān 04,053.008c codayām āsa tān aśvān bhāradvājarathaṃ prati 04,053.009a tam āpatantaṃ vegena pāṇḍavaṃ rathināṃ varam 04,053.009c droṇaḥ pratyudyayau pārthaṃ matto mattam iva dvipam 04,053.009d*0943_001 sa tu rukmarathaṃ dṛṣṭvā kaunteyaṃ samabhidrutam 04,053.009d*0943_002 ācāryaṃ taṃ mahābāhuḥ prāñjalir vākyam abravīt 04,053.010a tataḥ prādhmāpayac chaṅkhaṃ bherīśatanināditam 04,053.010c pracukṣubhe balaṃ sarvam uddhūta iva sāgaraḥ 04,053.011a atha śoṇān sadaśvāṃs tān haṃsavarṇair manojavaiḥ 04,053.011c miśritān samare dṛṣṭvā vyasmayanta raṇe janāḥ 04,053.012a tau rathau vīryasaṃpannau dṛṣṭvā saṃgrāmamūrdhani 04,053.012c ācāryaśiṣyāv ajitau kṛtavidyau manasvinau 04,053.013a samāśliṣṭau tadānyonyaṃ droṇapārthau mahābalau 04,053.013c dṛṣṭvā prākampata muhur bharatānāṃ mahad balam 04,053.014a harṣayuktas tathā pārthaḥ prahasann iva vīryavān 04,053.014c rathaṃ rathena droṇasya samāsādya mahārathaḥ 04,053.015a abhivādya mahābāhuḥ sāntvapūrvam idaṃ vacaḥ 04,053.015c uvāca ślakṣṇayā vācā kaunteyaḥ paravīrahā 04,053.016a uṣitāḥ sma vane vāsaṃ pratikarma cikīrṣavaḥ 04,053.016c kopaṃ nārhasi naḥ kartuṃ sadā samaradurjaya 04,053.017a ahaṃ tu prahṛte pūrvaṃ prahariṣyāmi te 'nagha 04,053.017c iti me vartate buddhis tad bhavān kartum arhati 04,053.018a tato 'smai prāhiṇod droṇaḥ śarān adhikaviṃśatim 04,053.018c aprāptāṃś caiva tān pārthaś ciccheda kṛtahastavat 04,053.019a tataḥ śarasahasreṇa rathaṃ pārthasya vīryavān 04,053.019c avākirat tato droṇaḥ śīghram astraṃ vidarśayan 04,053.019d*0944_001 hayāṃś ca rajataprakhyān kaṅkapatraiḥ śilāśitaiḥ 04,053.019d*0944_002 avākirad ameyātmā pārthaṃ saṃkopayann iva 04,053.020a evaṃ pravavṛte yuddhaṃ bhāradvājakirīṭinoḥ 04,053.020c samaṃ vimuñcatoḥ saṃkhye viśikhān dīptatejasaḥ 04,053.021a tāv ubhau khyātakarmāṇāv ubhau vāyusamau jave 04,053.021c ubhau divyāstraviduṣāv ubhāv uttamatejasau 04,053.021e kṣipantau śarajālāni mohayām āsatur nṛpān 04,053.021f*0945_001 arjunaṃ vā vinā droṇāt ko 'nyo yoddhuṃ raṇe 'rhati 04,053.022a vyasmayanta tato yodhāḥ sarve tatra samāgatāḥ 04,053.022c śarān visṛjatos tūrṇaṃ sādhu sādhv iti pūjayan 04,053.023a droṇaṃ hi samare ko 'nyo yoddhum arhati phalgunāt 04,053.023c raudraḥ kṣatriyadharmo 'yaṃ guruṇā yad ayudhyata 04,053.023e ity abruvañ janās tatra saṃgrāmaśirasi sthitāḥ 04,053.024a vīrau tāv api saṃrabdhau saṃnikṛṣṭau mahārathau 04,053.024c chādayetāṃ śaravrātair anyonyam aparājitau 04,053.024d*0946_001 saṃyuge saṃcakāśetāṃ kālasūryāv ivoditau 04,053.025a visphārya sumahac cāpaṃ hemapṛṣṭhaṃ durāsadam 04,053.025c saṃrabdho 'tha bharadvājaḥ phalgunaṃ pratyayudhyata 04,053.026a sa sāyakamayair jālair arjunasya rathaṃ prati 04,053.026c bhānumadbhiḥ śilādhautair bhānoḥ pracchādayat prabhām 04,053.027a pārthaṃ ca sa mahābāhur mahāvegair mahārathaḥ 04,053.027c vivyādha niśitair bāṇair megho vṛṣṭyeva parvatam 04,053.027d*0947_001 kālamegha ivoṣṇānte phalgunaḥ samavākirat 04,053.027d*0947_002 tasya jāmbūnadamayaiḥ śitaiś cāpacyutaiḥ śaraiḥ 04,053.027d*0947_003 pracchādayad rathaśreṣṭhaṃ bhāradvājo 'rjunasya vai 04,053.028a tathaiva divyaṃ gāṇḍīvaṃ dhanur ādāya pāṇḍavaḥ 04,053.028c śatrughnaṃ vegavad dhṛṣṭo bhārasādhanam uttamam 04,053.028d*0948_001 śobhate sma mahābāhur gāṇḍīvaṃ vikṣipan dhanuḥ 04,053.028e visasarja śarāṃś citrān suvarṇavikṛtān bahūn 04,053.029a nāśayañ śaravarṣāṇi bhāradvājasya vīryavān 04,053.029c tūrṇaṃ cāpavinirmuktais tad adbhutam ivābhavat 04,053.030a sa rathena caran pārthaḥ prekṣaṇīyo dhanaṃjayaḥ 04,053.030c yugapad dikṣu sarvāsu sarvaśastrāṇy adarśayat 04,053.030d*0949_001 ādadānaṃ śarān ghorān saṃdadhānaṃ ca pāṇḍavam 04,053.030d*0949_002 visṛjantaṃ ca kaunteyaṃ na sma paśyanti lāghavāt 04,053.031a ekacchāyam ivākāśaṃ bāṇaiś cakre samantataḥ 04,053.031c nādṛśyata tadā droṇo nīhāreṇeva saṃvṛtaḥ 04,053.031d*0950_001 marīcivikacasyeva rājan bhānumato vapuḥ 04,053.031d*0950_002 āsīt pārthasya sumahad vapuḥ śaraśatārciṣaḥ 04,053.031d*0950_003 kṣipataḥ śarajālāni kaunteyasya mahātmanaḥ 04,053.032a tasyābhavat tadā rūpaṃ saṃvṛtasya śarottamaiḥ 04,053.032c jājvalyamānasya yathā parvatasyeva sarvataḥ 04,053.033a dṛṣṭvā tu pārthasya raṇe śaraiḥ svaratham āvṛtam 04,053.033c sa visphārya dhanuś citraṃ meghastanitanisvanam 04,053.033d*0951_001 asakṛn muñcato bāṇān dadṛśuḥ kuravo yudhi 04,053.033d*0951_002 dikṣu sarvāsu vipulaḥ śuśruve caratas tadā 04,053.033d*0951_003 droṇasyāpi dhanur ghoṣo vidyutstanitanisvanaḥ 04,053.033d*0951_004 abhavad vismayakaraḥ sainyānāṃ bharatarṣabha 04,053.034a agnicakropamaṃ ghoraṃ vikarṣan paramāyudham 04,053.034c vyaśātayac charāṃs tāṃs tu droṇaḥ samitiśobhanaḥ 04,053.034d*0952_001 babhāse timiraṃ vyomni vidhūya savitā yathā 04,053.034e mahān abhūt tataḥ śabdo vaṃśānām iva dahyatām 04,053.035a jāmbūnadamayaiḥ puṅkhaiś citracāpavarātigaiḥ 04,053.035c prācchādayad ameyātmā diśaḥ sūryasya ca prabhām 04,053.036a tataḥ kanakapuṅkhānāṃ śarāṇāṃ nataparvaṇām 04,053.036c viyaccarāṇāṃ viyati dṛśyante bahuśaḥ prajāḥ 04,053.037a droṇasya puṅkhasaktāś ca prabhavantaḥ śarāsanāt 04,053.037c eko dīrgha ivādṛśyad ākāśe saṃhataḥ śaraḥ 04,053.037d*0953_001 ākāśe samadṛśyanta haṃsānām iva paṅktayaḥ 04,053.038a evaṃ tau svarṇavikṛtān vimuñcantau mahāśarān 04,053.038c ākāśaṃ saṃvṛtaṃ vīrāv ulkābhir iva cakratuḥ 04,053.039a śarās tayoś ca vibabhuḥ kaṅkabarhiṇavāsasaḥ 04,053.039c paṅktyaḥ śaradi khasthānāṃ haṃsānāṃ caratām iva 04,053.040a yuddhaṃ samabhavat tatra susaṃrabdhaṃ mahātmanoḥ 04,053.040c droṇapāṇḍavayor ghoraṃ vṛtravāsavayor iva 04,053.041a tau gajāv iva cāsādya viṣāṇāgraiḥ parasparam 04,053.041c śaraiḥ pūrṇāyatotsṛṣṭair anyonyam abhijaghnatuḥ 04,053.042a tau vyavāharatāṃ śūrau saṃrabdhau raṇaśobhinau 04,053.042c udīrayantau samare divyāny astrāṇi bhāgaśaḥ 04,053.042d*0954_001 pārthas tu samare śūro darśayan vīryam ātmanaḥ 04,053.042d*0954_002 sa mahāstrair mahātmānaṃ droṇaṃ prācchādayac charaiḥ 04,053.043a atha tv ācāryamukhyena śarān sṛṣṭāñ śilāśitān 04,053.043c nyavārayac chitair bāṇair arjuno jayatāṃ varaḥ 04,053.044a darśayann aindrir ātmānam ugram ugraparākramaḥ 04,053.044c iṣubhis tūrṇam ākāśaṃ bahubhiś ca samāvṛṇot 04,053.045a jighāṃsantaṃ naravyāghram arjunaṃ tigmatejasam 04,053.045b*0955_001 vivyādha niśitair droṇaḥ śaraiḥ saṃnataparvabhiḥ 04,053.045b*0955_002 hṛṣṭaḥ samabhavad droṇo raṇaśauṇḍaḥ pratāpavān 04,053.045c ācāryamukhyaḥ samare droṇaḥ śastrabhṛtāṃ varaḥ 04,053.045e arjunena sahākrīḍac charaiḥ saṃnataparvabhiḥ 04,053.046a divyāny astrāṇi muñcantaṃ bhāradvājaṃ mahāraṇe 04,053.046c astrair astrāṇi saṃvārya phalgunaḥ samayodhayat 04,053.047a tayor āsīt saṃprahāraḥ kruddhayor narasiṃhayoḥ 04,053.047c amarṣiṇos tadānyonyaṃ devadānavayor iva 04,053.047d*0956_001 darśayetāṃ mahāstrāṇi bhāradvājārjunau raṇe 04,053.048a aindraṃ vāyavyam āgneyam astram astreṇa pāṇḍavaḥ 04,053.048c droṇena muktaṃ muktaṃ tu grasate sma punaḥ punaḥ 04,053.049a evaṃ śūrau maheṣvāsau visṛjantau śitāñ śarān 04,053.049c ekacchāyaṃ cakratus tāv ākāśaṃ śaravṛṣṭibhiḥ 04,053.050a tato 'rjunena muktānāṃ patatāṃ ca śarīriṣu 04,053.050c parvateṣv iva vajrāṇāṃ śarāṇāṃ śrūyate svanaḥ 04,053.051a tato nāgā rathāś caiva sādinaś ca viśāṃ pate 04,053.051c śoṇitāktā vyadṛśyanta puṣpitā iva kiṃśukāḥ 04,053.051d*0957_001 aśokānāṃ vanānīva channāni kusumair navaiḥ 04,053.051d*0957_002 rejuḥ pārthaśarais tatra tadā sainyāni bhārata 04,053.052a bāhubhiś ca sakeyūrair vicitraiś ca mahārathaiḥ 04,053.052c suvarṇacitraiḥ kavacair dhvajaiś ca vinipātitaiḥ 04,053.053a yodhaiś ca nihatais tatra pārthabāṇaprapīḍitaiḥ 04,053.053c balam āsīt samudbhrāntaṃ droṇārjunasamāgame 04,053.054a vidhunvānau tu tau vīrau dhanuṣī bhārasādhane 04,053.054c ācchādayetām anyonyaṃ titakṣantau raṇeṣubhiḥ 04,053.054d*0958_001 tayoḥ samabhavad yuddhaṃ tumulaṃ bharatarṣabha 04,053.054d*0958_002 droṇakaunteyayos tatra balivāsavayor iva 04,053.054d*0958_003 atha pūrṇāyatotsṛṣṭaiḥ śaraiḥ saṃnataparvabhiḥ 04,053.054d*0958_004 vyadārayetām anyonyaṃ prāṇadyūte pravartite 04,053.055a athāntarikṣe nādo 'bhūd droṇaṃ tatra praśaṃsatām 04,053.055c duṣkaraṃ kṛtavān droṇo yad arjunam ayodhayat 04,053.056a pramāthinaṃ mahāvīryaṃ dṛḍhamuṣṭiṃ durāsadam 04,053.056c jetāraṃ devadaityānāṃ sarpāṇāṃ ca mahāratham 04,053.057a aviśramaṃ ca śikṣāṃ ca lāghavaṃ dūrapātitām 04,053.057c pārthasya samare dṛṣṭvā droṇasyābhūc ca vismayaḥ 04,053.057d*0959_001 tatpravṛttaṃ ciraṃ ghoraṃ tayor yuddhaṃ mahātmanoḥ 04,053.057d*0959_002 avartata mahāraudraṃ lokasaṃkṣobhakārakam 04,053.058a atha gāṇḍīvam udyamya divyaṃ dhanur amarṣaṇaḥ 04,053.058c vicakarṣa raṇe pārtho bāhubhyāṃ bharatarṣabha 04,053.059a tasya bāṇamayaṃ varṣaṃ śalabhānām ivāyatam 04,053.059b*0960_001 dṛṣṭvā te vismitāḥ sarve sādhu sādhv ity apūjayan 04,053.059c na ca bāṇāntare vāyur asya śaknoti sarpitum 04,053.060a aniśaṃ saṃdadhānasya śarān utsṛjatas tadā 04,053.060c dadṛśe nāntaraṃ kiṃ cit pārthasyādadato 'pi ca 04,053.061a tathā śīghrāstrayuddhe tu vartamāne sudāruṇe 04,053.061c śīghrāc chīghrataraṃ pārthaḥ śarān anyān udīrayat 04,053.062a tataḥ śatasahasrāṇi śarāṇāṃ nataparvaṇām 04,053.062c yugapat prāpataṃs tatra droṇasya ratham antikāt 04,053.063a avakīryamāṇe droṇe tu śarair gāṇḍīvadhanvanā 04,053.063c hāhākāro mahān āsīt sainyānāṃ bharatarṣabha 04,053.064a pāṇḍavasya tu śīghrāstraṃ maghavān samapūjayat 04,053.064c gandharvāpsarasaś caiva ye ca tatra samāgatāḥ 04,053.064d*0961_001 droṇaṃ yuddhārṇave magnaṃ dṛṣṭvā putraḥ pratāpavān 04,053.065a tato vṛndena mahatā rathānāṃ rathayūthapaḥ 04,053.065c ācāryaputraḥ sahasā pāṇḍavaṃ pratyavārayat 04,053.066a aśvatthāmā tu tat karma hṛdayena mahātmanaḥ 04,053.066c pūjayām āsa pārthasya kopaṃ cāsyākarod bhṛśam 04,053.067a sa manyuvaśam āpannaḥ pārtham abhyadravad raṇe 04,053.067c kirañ śarasahasrāṇi parjanya iva vṛṣṭimān 04,053.068a āvṛtya tu mahābāhur yato drauṇis tato hayān 04,053.068c antaraṃ pradadau pārtho droṇasya vyapasarpitum 04,053.069a sa tu labdhvāntaraṃ tūrṇam apāyāj javanair hayaiḥ 04,053.069c chinnavarmadhvajaḥ śūro nikṛttaḥ parameṣubhiḥ 04,053.069d*0962_001 parājite raṇe droṇe droṇaputraḥ samāgataḥ 04,053.069d*0962_002 sadaṇḍa iva raktākṣaḥ kṛtāntaḥ samare sthitaḥ 04,054.001 vaiśaṃpāyana uvāca 04,054.001*0963_001 tato drauṇir mahāvīryaḥ prayayāv arjunaṃ prati 04,054.001a taṃ pārthaḥ pratijagrāha vāyuvegam ivoddhatam 04,054.001c śarajālena mahatā varṣamāṇam ivāmbudam 04,054.002a tayor devāsurasamaḥ saṃnipāto mahān abhūt 04,054.002c kiratoḥ śarajālāni vṛtravāsavayor iva 04,054.003a na sma sūryas tadā bhāti na ca vāti samīraṇaḥ 04,054.003c śaragāḍhe kṛte vyomni chāyābhūte samantataḥ 04,054.004a mahāṃś caṭacaṭāśabdo yodhayor hanyamānayoḥ 04,054.004c dahyatām iva veṇūnām āsīt parapuraṃjaya 04,054.005a hayān asyārjunaḥ sarvān kṛtavān alpajīvitān 04,054.005c sa rājan na prajānāti diśaṃ kāṃ cana mohitaḥ 04,054.006a tato drauṇir mahāvīryaḥ pārthasya vicariṣyataḥ 04,054.006c vivaraṃ sūkṣmam ālokya jyāṃ ciccheda kṣureṇa ha 04,054.006e tad asyāpūjayan devāḥ karma dṛṣṭvātimānuṣam 04,054.006f*0964_001 na śakto 'nyaḥ pumān sthātum ṛte pārthaṃ dhanaṃjayam 04,054.006f*0965_001 droṇo bhīṣmaś ca karṇaś ca kṛpaś caiva mahārathaḥ 04,054.006f*0966_001 sādhu sādhv iti bhāṣanto pūjayan karma tasya tat 04,054.007a tato drauṇir dhanūṃṣy aṣṭau vyapakramya nararṣabham 04,054.007c punar abhyāhanat pārthaṃ hṛdaye kaṅkapatribhiḥ 04,054.008a tataḥ pārtho mahābāhuḥ prahasya svanavat tadā 04,054.008c yojayām āsa navayā maurvyā gāṇḍīvam ojasā 04,054.008d*0967_001 taṃ dṛṣṭvā kruddham āyāntaṃ prabhinnam iva kuñjaram 04,054.008d*0967_002 kruddhaḥ samāhvayām āsa drauṇir yuddhāya bhārata 04,054.009a tato 'rdhacandram āvṛtya tena pārthaḥ samāgamat 04,054.009b*0968_001 ciccheda tasya cāpaṃ ca sūtaṃ cāśvān rathasya vai 04,054.009b*0968_002 vivyādha niśitaiś cāpi śarair āśīviṣopamaiḥ 04,054.009b*0968_003 so 'nyaṃ rathaṃ samāsthāya pratyayād rathipuṃgavaḥ 04,054.009c vāraṇeneva mattena matto vāraṇayūthapaḥ 04,054.010a tataḥ pravavṛte yuddhaṃ pṛthivyām ekavīrayoḥ 04,054.010c raṇamadhye dvayor eva sumahal lomaharṣaṇam 04,054.011a tau vīrau kuravaḥ sarve dadṛśur vismayānvitāḥ 04,054.011c yudhyamānau mahātmānau yūthapāv iva saṃgatau 04,054.012a tau samājaghnatur vīrāv anyonyaṃ puruṣarṣabhau 04,054.012c śarair āśīviṣākārair jvaladbhir iva pannagaiḥ 04,054.013a akṣayyāv iṣudhī divyau pāṇḍavasya mahātmanaḥ 04,054.013c tena pārtho raṇe śūras tasthau girir ivācalaḥ 04,054.014a aśvatthāmnaḥ punar bāṇāḥ kṣipram abhyasyato raṇe 04,054.014c jagmuḥ parikṣayaṃ śīghram abhūt tenādhiko 'rjunaḥ 04,054.015a tataḥ karṇo mahac cāpaṃ vikṛṣyābhyadhikaṃ ruṣā 04,054.015c avākṣipat tataḥ śabdo hāhākāro mahān abhūt 04,054.016a tatra cakṣur dadhe pārtho yatra visphāryate dhanuḥ 04,054.016c dadarśa tatra rādheyaṃ tasya kopo 'tyavīvṛdhat 04,054.017a sa roṣavaśam āpannaḥ karṇam eva jighāṃsayā 04,054.017c avaikṣata vivṛttābhyāṃ netrābhyāṃ kurupuṃgavaḥ 04,054.018a tathā tu vimukhe pārthe droṇaputrasya sāyakān 04,054.018c tvaritāḥ puruṣā rājann upājahruḥ sahasraśaḥ 04,054.019a utsṛjya ca mahābāhur droṇaputraṃ dhanaṃjayaḥ 04,054.019c abhidudrāva sahasā karṇam eva sapatnajit 04,054.020a tam abhidrutya kaunteyaḥ krodhasaṃraktalocanaḥ 04,054.020c kāmayan dvairathe yuddham idaṃ vacanam abravīt 04,055.001 arjuna uvāca 04,055.001a karṇa yat te sabhāmadhye bahu vācā vikatthitam 04,055.001c na me yudhi samo 'stīti tad idaṃ pratyupasthitam 04,055.001d*0969_001 so 'dya karṇa mayā sārdhaṃ vyavahṛtya mahāmṛdhe 04,055.001d*0969_002 jñāsyasy avaram ātmānaṃ na cānyān avamanyase 04,055.002a avocaḥ paruṣā vāco dharmam utsṛjya kevalam 04,055.002c idaṃ tu duṣkaraṃ manye yad idaṃ te cikīrṣitam 04,055.003a yat tvayā kathitaṃ pūrvaṃ mām anāsādya kiṃ cana 04,055.003c tad adya kuru rādheya kurumadhye mayā saha 04,055.004a yat sabhāyāṃ sma pāñcālīṃ kliśyamānāṃ durātmabhiḥ 04,055.004c dṛṣṭavān asi tasyādya phalam āpnuhi kevalam 04,055.005a dharmapāśanibaddhena yan mayā marṣitaṃ purā 04,055.005c tasya rādheya kopasya vijayaṃ paśya me mṛdhe 04,055.005d*0970_001 vane dvādaśa varṣāṇi yāni soḍhāni durmate 04,055.005d*0970_002 tasyādya pratikopasya phalaṃ prāpnuhi saṃprati 04,055.006a ehi karṇa mayā sārdhaṃ pratipadyasva saṃgaram 04,055.006c prekṣakāḥ kuravaḥ sarve bhavantu sahasainikāḥ 04,055.007 karṇa uvāca 04,055.007a bravīṣi vācā yat pārtha karmaṇā tat samācara 04,055.007c atiśete hi vai vācaṃ karmeti prathitaṃ bhuvi 04,055.008a yat tvayā marṣitaṃ pūrvaṃ tad aśaktena marṣitam 04,055.008c iti gṛhṇāmi tat pārtha tava dṛṣṭvāparākramam 04,055.009a dharmapāśanibaddhena yadi te marṣitaṃ purā 04,055.009c tathaiva baddham ātmānam abaddham iva manyase 04,055.010a yadi tāvad vane vāso yathoktaś caritas tvayā 04,055.010c tat tvaṃ dharmārthavit kliṣṭaḥ samayaṃ bhettum icchasi 04,055.011a yadi śakraḥ svayaṃ pārtha yudhyate tava kāraṇāt 04,055.011c tathāpi na vyathā kā cin mama syād vikramiṣyataḥ 04,055.012a ayaṃ kaunteya kāmas te nacirāt samupasthitaḥ 04,055.012c yotsyase tvaṃ mayā sārdham adya drakṣyasi me balam 04,055.013 arjuna uvāca 04,055.013a idānīm eva tāvat tvam apayāto raṇān mama 04,055.013c tena jīvasi rādheya nihatas tv anujas tava 04,055.013d*0971_001 khadyoto dyotate tāvad yāvan nodayate śaśī 04,055.013d*0971_002 udite ca sahasrāṃśau na khadyoto na candramāḥ 04,055.013d*0971_003 prākṛtān puruṣāñ jitvā vṛthā te karṇa garjitam 04,055.014a bhrātaraṃ ghātayitvā ca tyaktvā raṇaśiraś ca kaḥ 04,055.014c tvad anyaḥ puruṣaḥ satsu brūyād evaṃ vyavasthitaḥ 04,055.015 vaiśaṃpāyana uvāca 04,055.015a iti karṇaṃ bruvann eva bībhatsur aparājitaḥ 04,055.015c abhyayād visṛjan bāṇān kāyāvaraṇabhedinaḥ 04,055.016a pratijagrāha tān karṇaḥ śarān agniśikhopamān 04,055.016c śaravarṣeṇa mahatā varṣamāṇa ivāmbudaḥ 04,055.016d*0972_001 abhiyāya hi bībhatsur gāṇḍīvaṃ vikṣipan dhanuḥ 04,055.016d*0972_002 jighāṃsuḥ samare karṇaṃ visasarja śarān bahūn 04,055.016d*0972_003 (cf. 16a) taṃ karṇaḥ pratijagrāha vāyuvegam ivācalaḥ 04,055.016d*0972_004 (cf. 16cd) śarajālena mahatā varṣamāṇam ivāmbudam 04,055.016d*0972_005 tayor devāsurasamaḥ saṃnipāto 'bhavan mahān 04,055.016d*0972_006 kiratoḥ śarajālāni nirākāśam anantaram 04,055.017a utpetuḥ śarajālāni ghorarūpāṇi sarvaśaḥ 04,055.017b*0973_001 vavarṣa ca rajo bhaumaṃ karṇapārthasamāgame 04,055.017b*0973_002 na sma sūryaḥ pratapati na ca vāti samīraṇaḥ 04,055.017b*0973_003 śarapracchāditaṃ vyoma chāyābhūtam ivābhavat 04,055.017b*0973_004 gāṇḍīvasya ca nirghoṣaḥ karṇasya dhanuṣas tathā 04,055.017b*0973_005 dahyatām iva veṇūnām āsīt paramadāruṇaḥ 04,055.017b*0973_006 arjunas tu hayān nāgān rathāṃś ca vinipātayan 04,055.017b*0973_007 kṣobhayām āsa tat sainyaṃ karṇaṃ vivyādha cāsakṛt 04,055.017c avidhyad aśvān bāhvoś ca hastāvāpaṃ pṛthak pṛthak 04,055.018a so 'mṛṣyamāṇaḥ karṇasya niṣaṅgasyāvalambanam 04,055.018c ciccheda niśitāgreṇa śareṇa nataparvaṇā 04,055.019a upāsaṅgād upādāya karṇo bāṇān athāparān 04,055.019c vivyādha pāṇḍavaṃ haste tasya muṣṭir aśīryata 04,055.020a tataḥ pārtho mahābāhuḥ karṇasya dhanur acchinat 04,055.020c sa śaktiṃ prāhiṇot tasmai tāṃ pārtho vyadhamac charaiḥ 04,055.020d*0974_001 chinnadhanvā tataḥ karṇaḥ śaktiṃ cikṣepa vegavān 04,055.020d*0974_002 tāṃ śaktiṃ samare pārthaś ciccheda niśitaiḥ śaraiḥ 04,055.021a tato 'bhipetur bahavo rādheyasya padānugāḥ 04,055.021c tāṃś ca gāṇḍīvanirmuktaiḥ prāhiṇod yamasādanam 04,055.021d*0975_001 aśeratāvṛtya mahīṃ samagrāṃ 04,055.021d*0975_002 pārtheṣumārgeṣu mahādvipendrāḥ 04,055.021d*0975_003 hiraṇyakakṣyāḥ śarajālacitrā 04,055.021d*0975_004 yathā nagāḥ pāvakajālanaddhāḥ 04,055.021d*0975_005 taṃ śatrusenāṅganibarhaṇāni 04,055.021d*0975_006 karmāṇi kurvantam amānuṣāṇi 04,055.021d*0975_007 vaikartanaḥ pūrvam amṛṣyamāṇaḥ 04,055.021d*0975_008 samarpayal lakṣam ivāśu dūrāt 04,055.022a tato 'syāśvāñ śarais tīkṣṇair bībhatsur bhārasādhanaiḥ 04,055.022c ākarṇamuktair abhyaghnaṃs te hatāḥ prāpatan bhuvi 04,055.023a athāpareṇa bāṇena jvalitena mahābhujaḥ 04,055.023c vivyādha karṇaṃ kaunteyas tīkṣṇenorasi vīryavān 04,055.024a tasya bhittvā tanutrāṇaṃ kāyam abhyapatac charaḥ 04,055.024c tataḥ sa tamasāviṣṭo na sma kiṃ cit prajajñivān 04,055.025a sa gāḍhavedano hitvā raṇaṃ prāyād udaṅmukhaḥ 04,055.025c tato 'rjuna upākrośad uttaraś ca mahārathaḥ 04,055.025d*0976_001 dṛṣṭvā karṇaṃ tadā rājann apayāntaṃ raṇājirāt 04,056.001 vaiśaṃpāyana uvāca 04,056.001a tato vaikartanaṃ jitvā pārtho vairāṭim abravīt 04,056.001c etan māṃ prāpayānīkaṃ yatra tālo hiraṇmayaḥ 04,056.002a atra śāṃtanavo bhīṣmo rathe 'smākaṃ pitāmahaḥ 04,056.002c kāṅkṣamāṇo mayā yuddhaṃ tiṣṭhaty amaradarśanaḥ 04,056.002d*0977_001 tālo 'sau kāñcano yatra vajravaiḍūryabhūṣitaḥ 04,056.002d*0977_002 atīva samare bhāti mātariśvaprakampitaḥ 04,056.002d*0977_003 dāruṇaṃ prahariṣyāmi rathavṛndāni dārayan 04,056.002e ādāsyāmy aham etasya dhanurjyām api cāhave 04,056.002f@049_0001 atha sainyaṃ mahad dṛṣṭvā rathanāgahayākulam 04,056.002f@049_0002 abravīd uttaraḥ pārthaṃ pratividdhaḥ śarair bhṛśam 04,056.002f@049_0003 nāhaṃ śakṣyāmi vīreha niyantuṃ te hayottamān 04,056.002f@049_0004 viṣīdanti mama prāṇā mano vihvalatīva me 04,056.002f@049_0005 astrāṇām iha divyānāṃ prabhāvāt saṃprayujyatām 04,056.002f@049_0006 tvayā ca kurubhiś caiva bhramantīva diśo daśa 04,056.002f@049_0007 gandhena mūrcchitaś cāsmi vasārudhiramedasām 04,056.002f@049_0008 dvaidhībhūtaṃ mano me 'dya trāsaṃ caiva prapaśyataḥ 04,056.002f@049_0009 adṛṣṭapūrvaḥ śūrāṇāṃ mahāsaṃkhye samāgamaḥ 04,056.002f@049_0010 godhāghātena mahatā śaṅkhānāṃ ninadena ca 04,056.002f@049_0011 siṃhanādaiś ca śūrāṇāṃ gajānāṃ bṛṃhitais tathā 04,056.002f@049_0012 gāṇḍīvaśabdena bhṛśam aśanipratimena ca 04,056.002f@049_0013 śrutiḥ smṛtiś ca me vīra pranaṣṭā mūḍhacetasaḥ 04,056.002f@049_0014 alātacakrapratimaṃ maṇḍalaṃ satataṃ tvayā 04,056.002f@049_0015 vyākṣipyamāṇaṃ samare gāṇḍīvaṃ ca prapaśyataḥ 04,056.002f@049_0016 dṛṣṭir vicalitā vīra hṛdayaṃ dīryatīva me 04,056.002f@049_0017 vapuś cograṃ tava raṇe kruddhasyeva pinākinaḥ 04,056.002f@049_0018 vyāyacchatas tava bhujaṃ dṛṣṭvā bhīr me bhavaty api 04,056.002f@049_0019 nādadānaṃ na saṃdhānaṃ na muñcantaṃ śarottamān 04,056.002f@049_0020 tvām ahaṃ saṃprapaśyāmi paśyann api vicetanaḥ 04,056.002f@049_0021 avasīdanti me prāṇā bhūr iyaṃ calatīva me 04,056.002f@049_0022 arjuna uvāca 04,056.002f@049_0022 na ca pratodaṃ nābhīṣūn saṃyantuṃ śaktir asti me 04,056.002f@049_0023 mā bhaiṣīḥ stambhayātmānaṃ tvayāpi narapuṃgava 04,056.002f@049_0024 atyadbhutāni karmāṇi kṛtāni raṇamūrdhani 04,056.002f@049_0025 rājaputro 'si bhadraṃ te kule matsyasya viśrute 04,056.002f@049_0026 jātas tvaṃ śatrudamane na viṣīditum arhasi 04,056.002f@049_0027 dhṛtiṃ kṛtvā suvipulāṃ rājaputra rathe mama 04,056.002f@049_0028 yudhyamānasya samare hayān saṃyaccha śatruhan 04,056.002f@049_0028 vaiśaṃpāyana uvāca 04,056.002f@049_0029 evam uktvā mahābāhur vairāṭiṃ rathasattamaḥ 04,056.002f@049_0030 arjuno rathināṃ śreṣṭhaḥ punar evedam abravīt 04,056.002f@049_0031 senāgram āśu bhīṣmasya prāpayasvaitad eva mām 04,056.003a asyantaṃ divyam astraṃ māṃ citram adya niśāmaya 04,056.003c śatahradām ivāyāntīṃ stanayitnor ivāmbare 04,056.004a suvarṇapṛṣṭhaṃ gāṇḍīvaṃ drakṣyanti kuravo mama 04,056.004c dakṣiṇenātha vāmena katareṇa svid asyati 04,056.004e iti māṃ saṃgatāḥ sarve tarkayiṣyanti śatravaḥ 04,056.005a śoṇitodāṃ rathāvartāṃ nāganakrāṃ duratyayām 04,056.005c nadīṃ prasyandayiṣyāmi paralokapravāhinīm 04,056.006a pāṇipādaśiraḥpṛṣṭhabāhuśākhānirantaram 04,056.006c vanaṃ kurūṇāṃ chetsyāmi bhallaiḥ saṃnataparvabhiḥ 04,056.006d*0978_001 tūṇīśayāḥ supuṅkhāgrā niśitā dundubhisvanāḥ 04,056.006d*0978_002 mayā pramuktāḥ saṃgrāme kurūn dhakṣyanti sāyakāḥ 04,056.007a jayataḥ kauravīṃ senām ekasya mama dhanvinaḥ 04,056.007c śataṃ mārgā bhaviṣyanti pāvakasyeva kānane 04,056.007e mayā cakram ivāviddhaṃ sainyaṃ drakṣyasi kevalam 04,056.007f*0979_001 iṣvastre śikṣitaṃ citram ahaṃ darśayitāsmi te 04,056.008a asaṃbhrānto rathe tiṣṭha sameṣu viṣameṣu ca 04,056.008c divam āvṛtya tiṣṭhantaṃ giriṃ bhetsyāmi dhāribhiḥ 04,056.009a aham indrasya vacanāt saṃgrāme 'bhyahanaṃ purā 04,056.009b*0980_001 mātaliṃ sārathiṃ kṛtvā nivātakavacān raṇe 04,056.009b*0980_002 hatavān sarvataḥ sarvān dhāvato yudhyatas tadā 04,056.009b*0980_003 nivātakavacān hatvā gāṇḍīvāstraiḥ sahasraśaḥ 04,056.009c paulomān kālakhañjāṃś ca sahasrāṇi śatāni ca 04,056.009d*0981_001 asurān ahanaṃ raudrān raudreṇāstreṇa sārathe 04,056.010a aham indrād dṛḍhāṃ muṣṭiṃ brahmaṇaḥ kṛtahastatām 04,056.010c pragāḍhaṃ tumulaṃ citram atividdhaṃ prajāpateḥ 04,056.011a ahaṃ pāre samudrasya hiraṇyapuram ārujam 04,056.011c jitvā ṣaṣṭisahasrāṇi rathinām ugradhanvinām 04,056.011d*0982_001 śīryamāṇāni tūlāni pravṛddheneva vāyunā 04,056.011d*0982_002 mayā kurūṇāṃ vṛndāni pātyamānāni paśya vai 04,056.012a dhvajavṛkṣaṃ pattitṛṇaṃ rathasiṃhagaṇāyutam 04,056.012b*0983_001 rathasiṃhagaṇair yuktaṃ dhanur vallīsamākulam 04,056.012c vanam ādīpayiṣyāmi kurūṇām astratejasā 04,056.013a tān ahaṃ rathanīḍebhyaḥ śaraiḥ saṃnataparvabhiḥ 04,056.013b*0984_001 yat tān sarvān atibalān yotsyamānān avasthitān 04,056.013c ekaḥ saṃkālayiṣyāmi vajrapāṇir ivāsurān 04,056.014a raudraṃ rudrād ahaṃ hy astraṃ vāruṇaṃ varuṇād api 04,056.014b*0985_001 sauryaṃ sūryād ahaṃ vedmi yāmyaṃ daṇḍadharād api 04,056.014c astram āgneyam agneś ca vāyavyaṃ mātariśvanaḥ 04,056.014d*0986_001 gāruḍaṃ garuḍāt pāśupataṃ paśupater aham 04,056.014d*0986_002 nāgāstraṃ vāsukeś cāpi sarpebhyaḥ sārpabandhanam 04,056.014d*0986_003 gandharvaguhyakebhyaś ca gāndharvaṃ gauhyakaṃ tathā 04,056.014d*0986_004 mahāmāyāṃ prasādyāhaṃ māyāstraṃ cāpy aśikṣayam 04,056.014d*0986_005 śrīsūryāc cākṣuṣīṃ vidyāṃ brahmāstraṃ brahmaṇo mukhāt 04,056.014d*0986_006 grahāstrāṇi grahebhyo 'haṃ mokṣaṃ tattadguror api 04,056.014d*0986_007 ādānasaṃdhānavikarṣaṇādi 04,056.014d*0986_008 mokṣopasaṃhāramukhās tu pañca 04,056.014d*0986_009 divyāstrayoge khalu ye prakārās 04,056.014d*0986_010 tattadguromukhataḥ śikṣitā me 04,056.014d*0986_011 prasthāpanaṃ yad divyāstraṃ tathā saṃmohanaṃ param 04,056.014d*0986_012 vaikalyakaraṇādīni divyāny astrāṇy anekaśaḥ 04,056.014d*0986_013 paśya māṃ śatrusainyeṣu prayuñjantaṃ prayogataḥ 04,056.014d*0986_014 prāpte tv avasare teṣāṃ yad yad yogeṣu yuñjatām 04,056.014d*0987_001 anyair devair ahaṃ prāptaḥ ko māṃ viṣahate pumān 04,056.014d*0987_002 adya gāṇḍīvanirmuktaiḥ śaraughai romaharṣaṇaiḥ 04,056.014d*0987_003 kurūṇāṃ pātayiṣyāmi rathavṛndāni dhanvinām 04,056.014e vajrādīni tathāstrāṇi śakrād aham avāptavān 04,056.014f*0988_001 dikpālalokapālādīn prasādyārcanasevayā 04,056.014f*0988_002 tapobhiś cograrūpaiś ca cirakālaṃ jitendriyaḥ 04,056.014f*0988_003 tan niṣṭhaś ca nirāhāraḥ sthāṇubhūto nirāśrayaḥ 04,056.014f*0988_004 varṣaśītātapasahaḥ prāptavān astrasaṃcayam 04,056.015a dhārtarāṣṭravanaṃ ghoraṃ narasiṃhābhirakṣitam 04,056.015c aham utpāṭayiṣyāmi vairāṭe vyetu te bhayam 04,056.016a evam āśvāsitas tena vairāṭiḥ savyasācinā 04,056.016c vyagāhata rathānīkaṃ bhīmaṃ bhīṣmasya dhīmataḥ 04,056.017a tam āyāntaṃ mahābāhuṃ jigīṣantaṃ raṇe parān 04,056.017c abhyavārayad avyagraḥ krūrakarmā dhanaṃjayam 04,056.017d*0989_001 tasya jiṣṇurupāvṛtya dhvajaṃ mūle nyapātayat 04,056.017d*0989_002 vikṛṣya kaladhautāgraiḥ sa viddhaḥ prāpatad rathāt 04,056.017d*0990_001 duḥśāsano 'bhyayāt tūrṇam arjunaṃ bharatarṣabha 04,056.017d*0990_002 anye 'pi citrābharaṇā yuvāno mṛṣṭakuṇḍalāḥ 04,056.018a taṃ citramālyābharaṇāḥ kṛtavidyā manasvinaḥ 04,056.018c āgacchan bhīmadhanvānaṃ maurvīṃ paryasya bāhubhiḥ 04,056.019a duḥśāsano vikarṇaś ca duḥsaho 'tha viviṃśatiḥ 04,056.019c āgatya bhīmadhanvānaṃ bībhatsuṃ paryavārayan 04,056.019d*0991_001 tasya duḥśāsanaḥ ṣaṣṭiṃ vāme pārśve samarpayat 04,056.019d*0991_002 asyataḥ pratisaṃdhāya kuntīputrasya dhīmataḥ 04,056.020a duḥśāsanas tu bhallena viddhvā vairāṭim uttaram 04,056.020c dvitīyenārjunaṃ vīraḥ pratyavidhyat stanāntare 04,056.021a tasya jiṣṇur upāvṛtya pṛthudhāreṇa kārmukam 04,056.021c cakarta gārdhrapatreṇa jātarūpapariṣkṛtam 04,056.022a athainaṃ pañcabhiḥ paścāt pratyavidhyat stanāntare 04,056.022c so 'payāto raṇaṃ hitvā pārthabāṇaprapīḍitaḥ 04,056.023a taṃ vikarṇaḥ śarais tīkṣṇair gārdhrapatrair ajihmagaiḥ 04,056.023c vivyādha paravīraghnam arjunaṃ dhṛtarāṣṭrajaḥ 04,056.024a tatas tam api kaunteyaḥ śareṇānataparvaṇā 04,056.024c lalāṭe 'bhyahanat tūrṇaṃ sa viddhaḥ prāpatad rathāt 04,056.025a tataḥ pārtham abhidrutya duḥsahaḥ saviviṃśatiḥ 04,056.025c avākirac charais tīkṣṇaiḥ parīpsan bhrātaraṃ raṇe 04,056.026a tāv ubhau gārdhrapatrābhyāṃ niśitābhyāṃ dhanaṃjayaḥ 04,056.026c viddhvā yugapad avyagras tayor vāhān asūdayat 04,056.027a tau hatāśvau vividdhāṅgau dhṛtarāṣṭrātmajāv ubhau 04,056.027c abhipatya rathair anyair apanītau padānugaiḥ 04,056.027d*0992_001 tathaiva kruddhaḥ subalasya putro 04,056.027d*0992_002 bāṇaiś ca pītair niśitair dhanurdharam 04,056.027d*0992_003 tribhiś ca vivyādha nanāda śūraḥ 04,056.027d*0992_004 punaś ca vivyādha tribhiḥ pṛṣatkaiḥ 04,056.027d*0992_005 sa taṃ dṛṣṭvā samāyāntaṃ nadantaṃ raṇamūrdhani 04,056.027d*0992_006 jagrāha śūro niśitāṃs trayodaśa śilīmukhān 04,056.027d*0992_007 ekena cāpaṃ hastāc ca caturbhiś caturo hayān 04,056.027d*0992_008 dvābhyāṃ ca mukuṭaṃ tasya śiras tv ekena sārathiḥ 04,056.027d*0992_009 rathaṃ ca dvābhyāṃ tilaśaḥ kṛtavān arjuno raṇe 04,056.027d*0992_010 tathā tadainaṃ hṛdaye tribhir bāṇair ajihmagaiḥ 04,056.027d*0992_011 so 'tividdho balavatā arjunena mahātmanā 04,056.027d*0992_012 hatāśvaṃ ratham utsṛjya gato yatra suyodhanaḥ 04,056.027d*0992_013 nanāda tatra bībhatsur jitvā rājño 'nujān raṇe 04,056.027d*0993_001 vyadrāvayat sa śeṣāṃś ca dhṛtarāṣṭrātmajāṃs tadā 04,056.027d*0993_002 vidrāvya ca raṇe pārtho raṇabhūmiṃ vyarājayat 04,056.028a sarvā diśaś cābhyapatad bībhatsur aparājitaḥ 04,056.028c kirīṭamālī kaunteyo labdhalakṣo mahābalaḥ 04,056.028d*0994_001 pātayann uttamāṅgāni bāhūṃś ca parighopamān 04,056.028d*0994_002 aśobhata mahātejāḥ śataśo rukmamālinaḥ 04,056.028d*0994_003 kamaladinakarendusaṃnibhaiḥ 04,056.028d*0994_004 sitadaśanaiḥ sumukhākṣināsikaiḥ 04,056.028d*0994_005 ruciramukuṭakuṇḍalair mahī 04,056.028d*0994_006 puruṣaśirobhir avāstṛtā babhau 04,056.028d*0994_007 sunasaṃ cāru dīptākṣaṃ klṛptaśmaśru svalaṃkṛtam 04,056.028d*0994_008 adṛśyata śiraś chinnam anīkaṃ hemakuṇḍalam 04,056.028d*0994_009 evaṃ tat prahataṃ sainyaṃ samantāt pradrutaṃ bhayāt 04,056.028d*0995_001 sarvā diśaś cānudiśaḥ kaunteyasyābhito ratham 04,056.028d*0996_001 arjunasya śarās tīkṣṇā gāṇḍīvāt tasya niḥsṛtāḥ 04,056.028d*0997_001 dhāvanta iva pārthasya niramitraṃ cikīrṣavaḥ 04,056.028d*0997_002 yayuḥ puṅkhāgrapātena phalgunasya patatriṇaḥ 04,056.028d*0997_003 ādadānā rathebhyaś ca prāṇān bāhūñ śirāṃsi ca 04,056.028d*0997_004 ākāśe samadṛśyanta haṃsānām iva paṅktayaḥ 04,056.028d*0997_005 kṣipato laghu citraṃ ca savyaṃ dakṣiṇam asyataḥ 04,056.028d*0997_006 pārthasya viśikhā jagmuḥ śataśo 'tha sahasraśaḥ 04,056.028d*0997_007 pramathann uttamāṅgāni sotsedhāni dhanuṣmatām 04,056.028d*0997_008 prāhiṇot triśataṃ yodhān kurūṇām ātatāyinām 04,056.028d*0997_009 pravṛttān rathanīḍebhyaḥ kṣatriyān kṣatriyarṣabhaḥ 04,056.028d*0997_010 pragāḍhadhanvā kaunteyo labdhalakṣaḥ pratāpavān 04,057.001 vaiśaṃpāyana uvāca 04,057.001a atha saṃgamya sarve tu kauravāṇāṃ mahārathāḥ 04,057.001c arjunaṃ sahitā yattāḥ pratyayudhyanta bhārata 04,057.001d*0998_001 etasminn antare kruddho bhīṣmo droṇam athābravīt 04,057.001d*0998_002 dṛṣṭvā kṛpaṃ phalgunena pīḍitaṃ ca jitaṃ raṇe 04,057.001d*0998_003 ekaikam asmān saṃgrāme parājayati phalgunaḥ 04,057.001d*0998_004 ahaṃ droṇaś ca karṇaś ca drauṇir gautama eva ca 04,057.001d*0998_005 anye ca bahavaḥ śūrā vayaṃ jeṣyāma vāsavim 04,057.002a sa sāyakamayair jālaiḥ sarvatas tān mahārathān 04,057.002c prācchādayad ameyātmā nīhāra iva parvatān 04,057.003a nadadbhiś ca mahānāgair heṣamāṇaiś ca vājibhiḥ 04,057.003c bherīśaṅkhaninādaiś ca sa śabdas tumulo 'bhavat 04,057.004a narāśvakāyān nirbhidya lohāni kavacāni ca 04,057.004c pārthasya śarajālāni viniṣpetuḥ sahasraśaḥ 04,057.005a tvaramāṇaḥ śarān asyan pāṇḍavaḥ sa babhau raṇe 04,057.005c madhyaṃdinagato 'rciṣmāñ śaradīva divākaraḥ 04,057.005d*0999_001 aviṣahya śarān sarve pārthacāpacyutān raṇe 04,057.006a upaplavanta vitrastā rathebhyo rathinas tadā 04,057.006c sādinaś cāśvapṛṣṭhebhyo bhūmau cāpi padātayaḥ 04,057.007a śaraiḥ saṃtāḍyamānānāṃ kavacānāṃ mahātmanām 04,057.007c tāmrarājatalohānāṃ prādurāsīn mahāsvanaḥ 04,057.008a channam āyodhanaṃ sarvaṃ śarīrair gatacetasām 04,057.008c gajāśvasādibhis tatra śitabāṇāttajīvitaiḥ 04,057.008d*1000_001 śrāntyā galitaśastrāṇāṃ patatām aśvasādinām 04,057.009a rathopasthābhipatitair āstṛtā mānavair mahī 04,057.009c pranṛtyad iva saṃgrāme cāpahasto dhanaṃjayaḥ 04,057.009d*1001_001 śirāṃsy apātayat saṃkhye kṣatriyāṇāṃ nararṣabhaḥ 04,057.010a śrutvā gāṇḍīvanirghoṣaṃ visphūrjitam ivāśaneḥ 04,057.010c trastāni sarvabhūtāni vyagacchanta mahāhavāt 04,057.011a kuṇḍaloṣṇīṣadhārīṇi jātarūpasrajāni ca 04,057.011c patitāni sma dṛśyante śirāṃsi raṇamūrdhani 04,057.012a viśikhonmathitair gātrair bāhubhiś ca sakārmukaiḥ 04,057.012c sahastābharaṇaiś cānyaiḥ pracchannā bhāti medinī 04,057.013a śirasāṃ pātyamānānām antarā niśitaiḥ śaraiḥ 04,057.013c aśmavṛṣṭir ivākāśād abhavad bharatarṣabha 04,057.014a darśayitvā tathātmānaṃ raudraṃ rudraparākramaḥ 04,057.014b*1002_001 jaghāna samare yodhāñ śataśo 'tha sahasraśaḥ 04,057.014c avaruddhaś caran pārtho daśavarṣāṇi trīṇi ca 04,057.014e krodhāgnim utsṛjad ghoraṃ dhārtarāṣṭreṣu pāṇḍavaḥ 04,057.015a tasya tad dahataḥ sainyaṃ dṛṣṭvā caiva parākramam 04,057.015c sarve śāntiparā yodhā dhārtarāṣṭrasya paśyataḥ 04,057.015d*1003_001 yathā nalavanaṃ nāgaḥ prabhinnaḥ ṣaṣṭihāyanaḥ 04,057.015d*1003_002 paraṃ sarvān apāmṛdnād arjunaḥ śastratejasā 04,057.016a vitrāsayitvā tat sainyaṃ drāvayitvā mahārathān 04,057.016c arjuno jayatāṃ śreṣṭhaḥ paryavartata bhārata 04,057.016d*1004_001 tasya mārgān vicarato nighnataś ca raṇājire 04,057.017a prāvartayan nadīṃ ghorāṃ śoṇitaughataraṅgiṇīm 04,057.017c asthiśaivalasaṃbādhāṃ yugānte kālanirmitām 04,057.018a śaracāpaplavāṃ ghorāṃ māṃsaśoṇitakardamām 04,057.018b*1005_001 tanutroṣṇīṣasaṃbādhāṃ nāgakūrmamahādvipām 04,057.018b*1005_002 medovasāsṛk pravahāṃ mahābhayavivardhinīm 04,057.018b*1005_003 raudrarūpāṃ mahābhīmāṃ śvāpadair abhināditām 04,057.018b*1005_004 tīkṣṇaśastramahāgrāhāṃ kravyādagaṇasevitām 04,057.018b*1005_005 muktāhārormikalilāṃ citrālaṃkārabhūṣitām 04,057.018b*1005_006 śarasaṃghamahāvartāṃ nāganakrāṃ duratyayām 04,057.018b*1006_001 raudrarūpāṃ mahābhīmāṃ śaradundubhiniḥsvanām 04,057.018b*1007_001 prāvartayan nadīṃ ghorāṃ piśācagaṇasevitām 04,057.018b*1007_002 karavālāsipāṭhīnāṃ cāmaroṣṇīṣaphenilām 04,057.018b*1007_003 aśvagrīvamahāvartāṃ kabandhajalamānuṣām 04,057.018b*1007_004 kākakaṅkarutāṃ tīvrāṃ sārasakrauñcanāditām 04,057.018c mahārathamahādvīpāṃ śaṅkhadundubhinisvanām 04,057.018d*1008_001 siṃhanādamahānādāṃ śaṅkhakambukasaṃkulām 04,057.018d*1009_001 vīrottamāṅgapadmāḍhyāṃ śaracāpamahānalām 04,057.018d*1009_002 padātimatsyakalilāṃ gajaśīrṣakakacchapām 04,057.018d*1009_003 gomāyumṛgasaṃghuṣṭāṃ māṃsaśoṇitakardamām 04,057.018d*1009_004 prāvartayan nadīṃ ghorāṃ piśācagaṇasevitām 04,057.018d*1009_005 apārām anapārāṃ ca raktodāṃ sarvato vṛtām 04,057.018e cakāra mahatīṃ pārtho nadīm uttaraśoṇitām 04,057.018f*1010_001 gajavarṣmamahādvīpām aśvadehamahāśilām 04,057.018f*1010_002 padātidehasaṃghāṭāṃ rathāvalimahātarum 04,057.018f*1010_003 keśaśāḍvalasaṃcchannāṃ sutarāṃ bhītidāṃ nṛṇām 04,057.018f*1010_004 agādharaktodavahāṃ yamasāgaragāminīm 04,057.018f*1010_005 dustarāṃ bhīrumartyānāṃ śūrāṇāṃ sutarāṃ nṛpa 04,057.018f*1010_006 prāvartayan nadīm evaṃ bhīṣaṇāṃ pākaśāsaniḥ 04,057.019a ādadānasya hi śarān saṃdhāya ca vimuñcataḥ 04,057.019c vikarṣataś ca gāṇḍīvaṃ na kiṃ cid dṛśyate 'ntaram 04,058.001 vaiśaṃpāyana uvāca 04,058.001a atha duryodhanaḥ karṇo duḥśāsanaviviṃśatī 04,058.001c droṇaś ca saha putreṇa kṛpaś cātiratho raṇe 04,058.002a punar īyuḥ susaṃrabdhā dhanaṃjayajighāṃsayā 04,058.002c visphārayantaś cāpāni balavanti dṛḍhāni ca 04,058.003a tān prakīrṇapatākena rathenādityavarcasā 04,058.003c pratyudyayau mahārāja samastān vānaradhvajaḥ 04,058.004a tataḥ kṛpaś ca karṇaś ca droṇaś ca rathināṃ varaḥ 04,058.004c taṃ mahāstrair mahāvīryaṃ parivārya dhanaṃjayam 04,058.004d*1011_001 abhyavarṣan susaṃkruddhā mahāmeghā ivācalam 04,058.005a śaraughān samyag asyanto jīmūtā iva vārṣikāḥ 04,058.005c vavarṣuḥ śaravarṣāṇi prapatantaṃ kirīṭinam 04,058.006a iṣubhir bahubhis tūrṇaṃ samare lomavāhibhiḥ 04,058.006c adūrāt paryavasthāya pūrayām āsur ādṛtāḥ 04,058.006d*1012_001 nottarasya ca gātrāṇāṃ cakrayor na ca vājinām 04,058.007a tathāvakīrṇasya hi tair divyair astraiḥ samantataḥ 04,058.007c na tasya dvyaṅgulam api vivṛtaṃ samadṛśyata 04,058.008a tataḥ prahasya bībhatsur divyam aindraṃ mahārathaḥ 04,058.008c astram ādityasaṃkāśaṃ gāṇḍīve samayojayat 04,058.008d*1013_001 mohayitvā tu tān sarvān sa tatra hy astratejasā 04,058.008d*1013_002 ardayām āsa vai bāṇair arjunaḥ samitiṃjayaḥ 04,058.008d*1013_003 duryodhanaṃ trisaptatyā śakuniṃ pañcabhiḥ śaraiḥ 04,058.008d*1013_004 droṇam ekena bāṇena kṛpaṃ dvābhyāṃ mahābalaḥ 04,058.008d*1013_005 aśītyā sūtaputraṃ tu ṣaṣṭyā drauṇiṃ tathaiva ca 04,058.008d*1013_006 duḥśāsanamukhān sarvān sa tatra hy astratejasā 04,058.008d*1013_007 ardayām āsa tair bāṇaiḥ pāṇḍavo 'strabhṛtāṃ varaḥ 04,058.008d*1014_001 nākṣāṇāṃ na ca cakrāṇāṃ na rathānāṃ na vājinām 04,058.009a sa raśmibhir ivādityaḥ pratapan samare balī 04,058.009c kirīṭamālī kaunteyaḥ sarvān prācchādayat kurūn 04,058.010a yathā balāhake vidyut pāvako vā śiloccaye 04,058.010c tathā gāṇḍīvam abhavad indrāyudham ivātatam 04,058.011a yathā varṣati parjanye vidyud vibhrājate divi 04,058.011b*1015_001 dyotayantī diśaḥ sarvāḥ pṛthivīṃ ca samantataḥ 04,058.011c tathā daśa diśaḥ sarvāḥ patad gāṇḍīvam āvṛṇot 04,058.012a trastāś ca rathinaḥ sarve babhūvus tatra sarvaśaḥ 04,058.012c sarve śāntiparā bhūtvā svacittāni na lebhire 04,058.012d*1016_001 evaṃ te sainikās tatra dhārtarāṣṭrasya paśyataḥ 04,058.012e saṃgrāmavimukhāḥ sarve yodhās te hatacetasaḥ 04,058.013a evaṃ sarvāṇi sainyāni bhagnāni bharatarṣabha 04,058.013c prādravanta diśaḥ sarvā nirāśāni svajīvite 04,059.001 vaiśaṃpāyana uvāca 04,059.001a tataḥ śāṃtanavo bhīṣmo durādharṣaḥ pratāpavān 04,059.001c vadhyamāneṣu yodheṣu dhanaṃjayam upādravat 04,059.001d@050_0000 vaiśaṃpāyanaḥ 04,059.001d@050_0001 evaṃ vidrāvya tat sainyaṃ pārtho bhīṣmam upādravat 04,059.001d@050_0002 trasteṣu sarvasainyeṣu kauravyasya mahātmanaḥ 04,059.001d@050_0003 narasiṃham upāyāntaṃ jigīṣantaṃ parān raṇe 04,059.001d@050_0004 vṛṣaseno 'bhyayāt tūrṇaṃ yoddhukāmo dhanaṃjayam 04,059.001d@050_0005 tasya pārthas tadā kṣipraṃ kṣuradhāreṇa kārmukam 04,059.001d@050_0006 nyakṛntad gṛdhrapatreṇa jāmbūnadapariṣkṛtam 04,059.001d@050_0007 athainaṃ pañcabhir bhūyaḥ pratyavidhyat stanāntare 04,059.001d@050_0008 sa pārthabāṇābhihato rathāt praskandya prādravat 04,059.001d@050_0009 duḥśāsano vikarṇaś ca śakuniś ca viviṃśatiḥ 04,059.001d@050_0010 āyāntaṃ bhīmadhanvānaṃ paryakīryanta pāṇḍavam 04,059.001d@050_0011 teṣāṃ pārtho raṇe kruddhaḥ śaraiḥ saṃnataparvabhiḥ 04,059.001d@050_0012 yugaṃ dhvajam atheṣāṃ ca ciccheda tarasā raṇe 04,059.001d@050_0013 te nikṛttadhvajāḥ sarve chinnakārmukaveṣṭanāḥ 04,059.001d@050_0014 raṇamadhyād apayayuḥ pārthabāṇābhipīḍitāḥ 04,059.001d@050_0015 tataḥ prahasya bībhatsur vairāṭim idam abravīt 04,059.001d@050_0016 etaṃ me prāpayedānīṃ tālaṃ sauvarṇam ucchritam 04,059.001d@050_0017 meghamadhye yathā vidyud uccarantī punaḥ punaḥ 04,059.001d@050_0018 asau śāṃtanavo bhīṣmas tatra yāhi paraṃtapa 04,059.001d@050_0019 astrāṇi tasya divyāni darśayiṣyāmi saṃyuge 04,059.001d@050_0020 ghorarūpāṇi citrāṇi laghūni ca gurūṇi ca 04,059.001d@050_0021 tasya tad vacanaṃ śrutvā vairāṭiḥ pārthasārathiḥ 04,059.001d@050_0022 vāhayac coditas tena rathaṃ bhīṣmarathaṃ prati 04,059.001d@050_0023 atha taṃ coditaṃ dṛṣṭvā phalgunasya rathottamam 04,059.001d@050_0024 vāyuneva mahāmeghaṃ sahasābhisamīritam 04,059.001d@050_0025 taṃ pratyayāc ca gāṅgeyo rathenādityavarcasā 04,059.001d@050_0026 āyāntam arjunaṃ dṛṣṭvā bhīṣmaḥ parapuraṃjayaḥ 04,059.001d@050_0027 pratyujjagāma yuddhārthī maharṣabha ivarṣabham 04,059.002a pragṛhya kārmukaśreṣṭhaṃ jātarūpapariṣkṛtam 04,059.002c śarān ādāya tīkṣṇāgrān marmabhedapramāthinaḥ 04,059.003a pāṇḍureṇātapatreṇa dhriyamāṇena mūrdhani 04,059.003c śuśubhe sa naravyāghro giriḥ sūryodaye yathā 04,059.004a pradhmāya śaṅkhaṃ gāṅgeyo dhārtarāṣṭrān praharṣayan 04,059.004c pradakṣiṇam upāvṛtya bībhatsuṃ samavārayat 04,059.005a tam udvīkṣya tathāyāntaṃ kaunteyaḥ paravīrahā 04,059.005b*1017_001 devadattaṃ mahāśaṅkhaṃ pradadhmau yudhi vīryavān 04,059.005b*1017_002 tau śaṅkhanādāvatyarthaṃ bhīṣmapāṇḍavayos tadā 04,059.005b*1017_003 nādayām āsatur dyāṃ ca khaṃ ca bhūmiṃ ca sarvaśaḥ 04,059.005c pratyagṛhṇāt prahṛṣṭātmā dhārādharam ivācalaḥ 04,059.005d@051_0001 antarikṣe prajalpanti sarve devāḥ savāsavāḥ 04,059.005d@051_0002 yad arjunaḥ kurūn sarvān prākṛntac chastratejasā 04,059.005d@051_0003 kuruśreṣṭhāv imau vīrau raṇe bhīṣmadhanaṃjayau 04,059.005d@051_0004 sarvāstrakuśalau loke etāv atirathāv ubhau 04,059.005d@051_0005 ubhau devamanuṣyeṣu viśrutau svaparākramaiḥ 04,059.005d@051_0006 ubhau paramasaṃrabdhāv ubhau dīptadhanurdharau 04,059.005d@051_0007 samāgatau naravyāghrau vyāghrāv iva tarasvinau 04,059.005d@051_0008 ubhau sadṛśakarmāṇau sūryasyāgneś ca bhārata 04,059.005d@051_0009 vāsudevasya sadṛśau kārtavīryasamāv ubhau 04,059.005d@051_0010 ubhau viśrutakarmāṇāv ubhau śūrau mahābalau 04,059.005d@051_0011 sarvāstraviduṣāṃ śreṣṭhau sarvaśastrabhṛtāṃ varau 04,059.005d@051_0012 agner indrasya somasya yamasya dhanadasya ca 04,059.005d@051_0013 anayoḥ sadṛśaṃ vīryaṃ mitrasya varuṇasya ca 04,059.005d@051_0014 ko vā kuntīsutaṃ yuddhe dvairathenopayāsyati 04,059.005d@051_0015 ṛte śāṃtanavād anyaḥ kṣatriyo bhuvi vidyate 04,059.005d@051_0016 iti saṃpūjayām āsur bhīṣmaṃ dṛṣṭvārjunaṃ gatam 04,059.005d@051_0017 raṇe saṃprahariṣyantaṃ dṛṣṭvā devāḥ savāsavāḥ 04,059.005d@051_0018 atha bahuvidhaśaṅkhatūryaghoṣair 04,059.005d@051_0019 vividharavaiḥ saha siṃhanādamiśraiḥ 04,059.005d@051_0020 kuruvṛṣabham apūjayat kurūṇāṃ 04,059.005d@051_0021 balam amarādhiapasainyasaprabhaṃ tat 04,059.006a tato bhīṣmaḥ śarān aṣṭau dhvaje pārthasya vīryavān 04,059.006c samaparyan mahāvegāñ śvasamānān ivoragān 04,059.007a te dhvajaṃ pāṇḍuputrasya samāsādya patatriṇaḥ 04,059.007c jvalantaḥ kapim ājaghnur dhvajāgranilayāṃś ca tān 04,059.007d*1018_001 sārathiṃ ca hayāṃś cāsya vivyādha daśabhiḥ śaraiḥ 04,059.007d*1018_002 urasy atāḍayat pārthaṃ tribhir evāyasaiḥ śaraiḥ 04,059.007d*1018_003 tato 'rjunaḥ śarais tīkṣṇair viddhvā kurupitāmaham 04,059.008a tato bhallena mahatā pṛthudhāreṇa pāṇḍavaḥ 04,059.008c chatraṃ ciccheda bhīṣmasya tūrṇaṃ tad apatad bhuvi 04,059.009a dhvajaṃ caivāsya kaunteyaḥ śarair abhyahanad dṛḍham 04,059.009c śīghrakṛd rathavāhāṃś ca tathobhau pārṣṇisārathī 04,059.009d*1019_001 amṛṣyamāṇas tad bhīṣmo jānann api ca pāṇḍavam 04,059.009d*1019_002 divyenāstreṇa mahatā dhanaṃjayam avākirat 04,059.009d*1019_003 tathaiva pāṇḍavo bhīṣmaṃ divyam astram udīrayan 04,059.009d*1019_004 pratyagṛhṇād adīnātmā mahāmegham ivācalaḥ 04,059.010a tayos tad abhavad yuddhaṃ tumulaṃ lomaharṣaṇam 04,059.010c bhīṣmasya saha pārthena balivāsavayor iva 04,059.010d*1020_001 praikṣanta kuravaḥ sarve yodhāś ca sahasainikāḥ 04,059.010d*1021_001 saṃtataṃ śaramālābhir ākāśaṃ samapadyata 04,059.010d*1021_002 ambudair iva dhārābhis tayoḥ kārmukaniḥsṛtaiḥ 04,059.011a bhallair bhallāḥ samāgamya bhīṣmapāṇḍavayor yudhi 04,059.011c antarikṣe vyarājanta khadyotāḥ prāvṛṣīva hi 04,059.012a agnicakram ivāviddhaṃ savyadakṣiṇam asyataḥ 04,059.012c gāṇḍīvam abhavad rājan pārthasya sṛjataḥ śarān 04,059.013a sa taiḥ saṃchādayām āsa bhīṣmaṃ śaraśataiḥ śitaiḥ 04,059.013c parvataṃ vāridhārābhiś chādayann iva toyadaḥ 04,059.014a tāṃ sa velām ivoddhūtāṃ śaravṛṣṭiṃ samutthitām 04,059.014c vyadhamat sāyakair bhīṣmo arjunaṃ saṃnivārayat 04,059.015a tatas tāni nikṛttāni śarajālāni bhāgaśaḥ 04,059.015c samare 'bhivyaśīryanta phalgunasya rathaṃ prati 04,059.016a tataḥ kanakapuṅkhānāṃ śaravṛṣṭiṃ samutthitām 04,059.016c pāṇḍavasya rathāt tūrṇaṃ śalabhānām ivāyatim 04,059.016e vyadhamat tāṃ punas tasya bhīṣmaḥ śaraśataiḥ śitaiḥ 04,059.016f*1022_001 patadbhiḥ khagavājaiś ca dyaur āsīt saṃvṛtā śaraiḥ 04,059.016f*1022_002 tataḥ prāsṛjad ugrāṇi śarajālāni pāṇḍavaḥ 04,059.016f*1022_003 tāvanti śarajālāni bhīṣmaḥ pārthāya prāhiṇot 04,059.016f*1023_001 sāśvaṃ sasūtaṃ sarathaṃ ca pārthaṃ 04,059.016f*1023_002 samācinod bhārata vatsadantaiḥ 04,059.016f*1023_003 pracchādayām āsa diśaś ca sarvā 04,059.016f*1023_004 nabhaś ca bāṇais tapanīyapuṅkhaiḥ 04,059.017a tatas te kuravaḥ sarve sādhu sādhv iti cābruvan 04,059.017c duṣkaraṃ kṛtavān bhīṣmo yad arjunam ayodhayat 04,059.018a balavāṃs taruṇo dakṣaḥ kṣiprakārī ca pāṇḍavaḥ 04,059.018c ko 'nyaḥ samarthaḥ pārthasya vegaṃ dhārayituṃ raṇe 04,059.019a ṛte śāṃtanavād bhīṣmāt kṛṣṇād vā devakīsutāt 04,059.019c ācāryapravarād vāpi bhāradvājān mahābalāt 04,059.020a astrair astrāṇi saṃvārya krīḍataḥ puruṣarṣabhau 04,059.020c cakṣūṃṣi sarvabhūtānāṃ mohayantau mahābalau 04,059.021a prājāpatyaṃ tathaivaindram āgneyaṃ ca sudāruṇam 04,059.021c kauberaṃ vāruṇaṃ caiva yāmyaṃ vāyavyam eva ca 04,059.021e prayuñjānau mahātmānau samare tau viceratuḥ 04,059.022a vismitāny atha bhūtāni tau dṛṣṭvā saṃyuge tadā 04,059.022c sādhu pārtha mahābāho sādhu bhīṣmeti cābruvan 04,059.023a nedaṃ yuktaṃ manuṣyeṣu yo 'yaṃ saṃdṛśyate mahān 04,059.023c mahāstrāṇāṃ saṃprayogaḥ samare bhīṣmapārthayoḥ 04,059.024a evaṃ sarvāstraviduṣor astrayuddham avartata 04,059.024b*1024_001 astrayuddhe tu nirvṛtte śarayuddham avartata 04,059.024c atha jiṣṇur upāvṛtya pṛthudhāreṇa kārmukam 04,059.024e cakarta bhīṣmasya tadā jātarūpapariṣkṛtam 04,059.025a nimeṣāntaramātreṇa bhīṣmo 'nyat kārmukaṃ raṇe 04,059.025c samādāya mahābāhuḥ sajyaṃ cakre mahābalaḥ 04,059.025e śarāṃś ca subahūn kruddho mumocāśu dhanaṃjaye 04,059.026a arjuno 'pi śarāṃś citrān bhīṣmāya niśitān bahūn 04,059.026c cikṣepa sumahātejās tathā bhīṣmaś ca pāṇḍave 04,059.027a tayor divyāstraviduṣor asyator aniśaṃ śarān 04,059.027c na viśeṣas tadā rājaṃl lakṣyate sma mahātmanoḥ 04,059.028a athāvṛṇod daśa diśaḥ śarair atirathas tadā 04,059.028c kirīṭamālī kaunteyaḥ śūraḥ śāṃtanavas tathā 04,059.029a atīva pāṇḍavo bhīṣmaṃ bhīṣmaś cātīva pāṇḍavam 04,059.029c babhūva tasmin saṃgrāme rājaṃl loke tad adbhutam 04,059.030a pāṇḍavena hatāḥ śūrā bhīṣmasya ratharakṣiṇaḥ 04,059.030c śerate sma tadā rājan kaunteyasyābhito ratham 04,059.031a tato gāṇḍīvanirmuktā niramitraṃ cikīrṣavaḥ 04,059.031c āgacchan puṅkhasaṃśliṣṭāḥ śvetavāhanapatriṇaḥ 04,059.032a niṣpatanto rathāt tasya dhautā hairaṇyavāsasaḥ 04,059.032c ākāśe samadṛśyanta haṃsānām iva paṅktayaḥ 04,059.033a tasya tad divyam astraṃ hi pragāḍhaṃ citram asyataḥ 04,059.033c prekṣante smāntarikṣasthāḥ sarve devāḥ savāsavāḥ 04,059.034a tad dṛṣṭvā paramaprīto gandharvaś citram adbhutam 04,059.034c śaśaṃsa devarājāya citrasenaḥ pratāpavān 04,059.035a paśyemān arinirdārān saṃsaktān iva gacchataḥ 04,059.035c citrarūpam idaṃ jiṣṇor divyam astram udīryataḥ 04,059.036a nedaṃ manuṣyāḥ śraddadhyur na hīdaṃ teṣu vidyate 04,059.036c paurāṇānāṃ mahāstrāṇāṃ vicitro 'yaṃ samāgamaḥ 04,059.036d*1025_001 ādadānasya hi śarān saṃdhāya ca vimuñcataḥ 04,059.036d*1025_002 vikarṣataś ca gāṇḍīvaṃ nāntaraṃ samadṛśyata 04,059.037a madhyaṃdinagataṃ sūryaṃ pratapantam ivāmbare 04,059.037c na śaknuvanti sainyāni pāṇḍavaṃ prativīkṣitum 04,059.037d*1026_001 tathaiva bhīṣmaṃ gāṅgeyaṃ draṣṭuṃ notsahate janaḥ 04,059.038a ubhau viśrutakarmāṇāv ubhau yuddhaviśāradau 04,059.038c ubhau sadṛśakarmāṇāv ubhau yudhi durāsadau 04,059.039a ity ukto devarājas tu pārthabhīṣmasamāgamam 04,059.039c pūjayām āsa divyena puṣpavarṣeṇa bhārata 04,059.039d*1027_001 aśvatthāmā 04,059.039d*1027_001 aśvatthāmā tato 'bhyetya drutaṃ karṇam abhāṣata 04,059.039d*1027_002 aham eko haniṣyāmi sametān sarvapāṇḍavān 04,059.039d*1027_003 iti karṇa samakṣaṃ naḥ sabhāmadhye tvayoditam 04,059.039d*1027_004 na tu tat kṛtam ekasmād bhīto dhāvasi sūtaja 04,059.039d*1027_005 vaicitravīryajāḥ sarve tvām āśritya pṛthāsutān 04,059.039d*1027_006 vaiśaṃpāyanaḥ 04,059.039d*1027_006 jetum icchanti saṃgrāme bhavān yudhyasva phalgunam 04,059.039d*1027_007 aśvatthāmoditaṃ vākyaṃ śrutvā duryodhanas tadā 04,059.039d*1027_008 pratyuvāca ruṣā drauṇiṃ karṇapriyacikīrṣayā 04,059.039d*1027_009 mā mānabhaṅgaṃ viprendra kuru viśrutakarmaṇaḥ 04,059.039d*1027_010 mānabhaṅgena rājñāṃ tu balahānir bhaviṣyati 04,059.039d*1027_011 śūrā vadanti saṃgrāme vācā karmāṇi kurvate 04,059.039d*1027_012 parākramanti saṃgrāme svasvavīryānusārataḥ 04,059.039d*1027_013 tasmāt taṃ nārhasi bhavān garhituṃ śūrasaṃmatam 04,059.039d*1027_014 rājñaivam uktaḥ sa drauṇir gataroṣo 'bhavat tadā 04,059.040a tato bhīṣmaḥ śāṃtanavo vāme pārśve samarpayat 04,059.040c asyataḥ pratisaṃdhāya vivṛtaṃ savyasācinaḥ 04,059.041a tataḥ prahasya bībhatsuḥ pṛthudhāreṇa kārmukam 04,059.041c nyakṛntad gārdhrapatreṇa bhīṣmasyāmitatejasaḥ 04,059.042a athainaṃ daśabhir bāṇaiḥ pratyavidhyat stanāntare 04,059.042c yatamānaṃ parākrāntaṃ kuntīputro dhanaṃjayaḥ 04,059.043a sa pīḍito mahābāhur gṛhītvā rathakūbaram 04,059.043c gāṅgeyo yudhi durdharṣas tasthau dīrgham ivāturaḥ 04,059.043d*1028_001 tataḥ pārtho 'gnisaṃkāśaṃ jvalamānam ivoragam 04,059.043d*1028_002 nicakhāna lalāṭāgre bhīṣmasya śaram uttamam 04,059.043d*1028_003 vyāmuhyata tadā bhīṣmas tasthau dīrgham ivāntaram 04,059.043d*1029_001 dīrghasvareṇa covāca bībhatsuḥ kauravān prati 04,059.043d*1029_002 vṛddhāryasya prapaśyantu sutārthe śṛṅgam adbhutam 04,059.043d*1029_003 mānaṃ yathā jñānino 'sya cāpatyaṃ pratiyudhyataḥ 04,059.043d*1030_001 pārtho 'pi kṣātradharmajño visaṃjñaḥ prāharat tataḥ 04,059.044a taṃ visaṃjñam apovāha saṃyantā rathavājinām 04,059.044c upadeśam anusmṛtya rakṣamāṇo mahāratham 04,059.044d@052_0000 vaiśaṃpāyanaḥ 04,059.044d@052_0001 gās tā vijitya saṃgrāme kurūṇāṃ miṣatāṃ vane 04,059.044d@052_0002 tato yoddhumanāḥ pārthaḥ prāyāt pañca rathān prati 04,059.044d@052_0003 ādadānaś ca nārācān vyāmṛśann iṣudhī api 04,059.044d@052_0004 aśvatthāmā 04,059.044d@052_0004 saṃspṛśānaś ca gāṇḍīvaṃ bhūyaḥ karṇaṃ samabhyayāt 04,059.044d@052_0005 karṇa yat tat sabhāmadhye bahv abaddhaṃ prabhāṣase 04,059.044d@052_0006 na me yudhi samo 'stīti tad idaṃ pratyupasthitam 04,059.044d@052_0007 eṣo 'ntaka iva kruddhaḥ sarvabhūtāvamardanaḥ 04,059.044d@052_0008 karṇaḥ 04,059.044d@052_0008 adūrāt pratyupasthāya jṛmbhate kesarī yathā 04,059.044d@052_0009 nāhaṃ bibhemi bībhatsoḥ kṛṣṇād vā devakīsutāt 04,059.044d@052_0010 pāṇḍavebhyo 'pi sarvebhyaḥ kṣatradharmam anuvrataḥ 04,059.044d@052_0011 sattvādhikānāṃ puṃsāṃ tu dhanurvedopajīvinām 04,059.044d@052_0012 darśanāj jāyate darpaḥ svaraś ca na viṣīdati 04,059.044d@052_0013 paśyatv ācāryaputro mām arjunena raṇe saha 04,059.044d@052_0014 vaiśaṃpāyanaḥ 04,059.044d@052_0014 yudhyamānaṃ susaṃyattaṃ daivaṃ tu duratikramam 04,059.044d@052_0015 taṃ samantād rathāḥ pañca parivārya dhanaṃjayam 04,059.044d@052_0016 ta iṣūn samyag asyanto mumukṣanto 'pi jīvitam 04,059.044d@052_0017 te lābham iva manvānāḥ kṣipram ārchan dhanaṃjayam 04,059.044d@052_0018 śaraughān samyag asyanto jīmūtā iva vārṣikāḥ 04,059.044d@052_0019 bahubhir vividhair bāṇair niśitair lomavāpibhiḥ 04,059.044d@052_0020 ādravan pratyavasthāya pratyavidhyan dhanaṃjayam 04,059.044d@052_0021 tataḥ prahasya bībhatsuḥ sarvaśastrabhṛtāṃ varaḥ 04,059.044d@052_0022 divyam astraṃ vikurvāṇaḥ pratyayād rathasattamān 04,059.044d@052_0023 yathā raśmibhir ādityaḥ pracchādayati medinīm 04,059.044d@052_0024 evaṃ gāṇḍīvanirmuktaiḥ śaraiḥ prācchādayad diśaḥ 04,059.044d@052_0025 na rathānāṃ na nāgānāṃ na dhvajānāṃ na vājinām 04,059.044d@052_0026 aviddhaṃ niśitair bāṇair āsīd dvyaṅgulam antaram 04,059.044d@052_0027 sarve śāntiparā yodhāḥ svacittaṃ nābhijajñire 04,059.044d@052_0028 hastino 'śvāś ca vitrastā vyavalīyanta sarvaśaḥ 04,059.044d@052_0029 yathā nalavanaṃ nāgaḥ prabhinnaḥ ṣāṣṭihāyanaḥ 04,059.044d@052_0030 evaṃ sarvān apāmṛdnād arjunaḥ śastratejasā 04,059.044d@052_0031 gāṇḍīvasya tu ghoṣeṇa pṛthivī samakampata 04,059.044d@052_0032 manāṃsi dhārtarāṣṭrāṇām abhyakṛntad dhanaṃjayaḥ 04,059.044d@052_0033 tato vigāhya sainyānāṃ madhyaṃ śastrabhṛtāṃ varaḥ 04,059.044d@052_0034 sārathiṃ samare śūram abhyabhāṣata vīryavān 04,059.044d@052_0035 saṃniyamya hayān etān mandaṃ vāhaya sārathe 04,059.044d@052_0036 ācāryaputraṃ samare yodhayiṣye 'parājitam 04,059.044d@052_0037 purā hy eṣa mayā muktaḥ sa me bhavati pṛṣṭhataḥ 04,059.044d@052_0038 evam ukto 'rjunenājāv aśvatthāmarathaṃ prati 04,059.044d@052_0039 karṇaḥ 04,059.044d@052_0039 virāṭaputro javanān bhṛśam aśvān acodayat 04,059.044d@052_0040 eṣopayāti bībhatsur vyathito gāḍhavedanaḥ 04,059.044d@052_0041 taṃ tu tatraiva yāsyāmi nāyaṃ mucyeta jīvitāt 04,059.044d@052_0041 droṇaḥ 04,059.044d@052_0042 naiṣo bhayena niryāto mahātmā pākaśāsaniḥ 04,059.044d@052_0043 evaṃ bhītā nivartante na punar gāḍhavedanāḥ 04,059.044d@052_0044 yady enam abhisaṃrabdhaṃ punar evābhiyāsyasi 04,059.044d@052_0045 bahūny astrāṇi jānīte na punar mokṣyate bhavān 04,059.044d@052_0046 diṣṭyā duryodhano mukto diṣṭyā gāvaḥ palāyitāḥ 04,059.044d@052_0047 muktamuṣṭiṣu saṃgrāme kiṃ raṇena kariṣyasi 04,059.044d@052_0048 krośamātram atikramya balam anvānayāmahe 04,059.044d@052_0049 anvāgatabalāḥ pārthaṃ punar evābhiyāsyatha 04,059.044d*1031_001 parākrame ca śaurye ca vīrye sattve mahāraṇe 04,059.044d*1031_002 śastrāstreṣu ca sarveṣu lāghave dūrapātane 04,059.044d*1031_003 yasya nāsti samo loke pitṛdattavaraś ca yaḥ 04,059.044d*1031_004 jitaśramo jitārātir nistandriḥ khedavarjitaḥ 04,059.044d*1031_005 yaḥ svecchāmaraṇo jātaḥ pitṛśuśrūṣaṇe rataḥ 04,059.044d*1031_006 duryodhanahitārthāya yuddhvā pārthena saṃgare 04,059.044d*1031_007 pṛthāsutahitārthāya parājita ivābhavat 04,059.044d@053_0000 arjunaḥ 04,059.044d@053_0001 dakṣiṇām eva tu diśaṃ hayān uttara vāhaya 04,059.044d@053_0002 purā sārthībhavaty eṣām ayaṃ śabdo 'tra tiṣṭhatām 04,059.044d@053_0003 aśvatthāmnaḥ pratirathaṃ prācīm udyāhi sārathe 04,059.044d@053_0004 acirād draṣṭum icchāmi guruputraṃ yaśasvinam 04,059.044d@053_0004 vaiśaṃpāyanaḥ 04,059.044d@053_0005 mohayitvā tu tān sarvān dhanurghoṣeṇa pāṇḍavaḥ 04,059.044d@053_0006 prasavyaṃ caivam āvṛtya krośārdhaṃ prādravat tataḥ 04,059.044d@053_0007 yathā susaṃskṛto bāṇaḥ suparṇaś cāpi śīghragaḥ 04,059.044d@053_0008 tathā pārtharathaḥ śīghram ākāśe paryavartata 04,059.044d@053_0009 muhūrtoparate śabde pratiyāte dhanaṃjaye 04,059.044d@053_0010 hastyaśvarathapādātaṃ puraskṛtya mahārathāḥ 04,059.044d@053_0011 droṇabhīṣmamukhāḥ sarve sainyānāṃ jaghane yayuḥ 04,059.044d@053_0012 sainikāḥ 04,059.044d@053_0012 yattāḥ pārtham apaśyantaḥ sahitāḥ śaravikṣatāḥ 04,059.044d@053_0013 diṣṭyā duryodhano muktaḥ sainyaṃ bhūyiṣṭham āgatam 04,059.044d@053_0014 krośamātram atikramya balam anvānayāmahe 04,059.044d@053_0015 vaiśaṃpāyanaḥ 04,059.044d@053_0015 yāma yatra vanaṃ gulmaṃ nadīm anvaśmakāṃ prati 04,059.044d@053_0016 atha duryodhano dṛṣṭvā bhagnaṃ svabalam āhave 04,059.044d@053_0017 amṛṣyamāṇaḥ kopena parimārgan dhanaṃjayam 04,059.044d@053_0018 nyavartata kuruśreṣṭhaḥ svenānīkena saṃvṛtaḥ 04,059.044d@053_0019 vāryamāṇo durādharṣair bhīṣmadroṇakṛpair bhṛśam 04,059.044d@053_0020 tato 'rjunaś citram udāravegaṃ 04,059.044d@053_0021 samīkṣya gāṇḍīvam uvāca vākyam 04,059.044d@053_0022 idaṃ tv idānīm anayaṃ kurūṇāṃ 04,059.044d@053_0023 śivaṃ dhanuḥ śatrunibarhaṇaṃ ca 04,059.044d@053_0024 atyāśugaṃ vegavad āśukartṛ 04,059.044d@053_0025 avāraṇīyaṃ mahate raṇāya 04,059.044d@053_0026 pradāraṇaṃ śatruvarūthinīnām 04,059.044d@053_0027 anīkabhit saṃyati vajrakalpam 04,059.044d@053_0028 prayāhi yatraiṣa suyodhano hi 04,059.044d@053_0029 taṃ pātayiṣyāmi śaraiḥ sutīkṣṇaiḥ 04,059.044d@053_0030 ācāryaputraṃ ca pitāmahaṃ ca 04,059.044d@053_0031 suyodhanaṃ sūtasutaṃ ca saṃkhye 04,059.044d@053_0032 droṇaṃ kṛpaṃ caiva nivārya yuddhe 04,059.044d@053_0033 śiro hariṣyāmi suyodhanasya 04,059.044d@053_0034 tam uttaraś citram udāravegaṃ 04,059.044d@053_0035 dhanuś ca dṛṣṭvā niśitāñ śarāṃś ca 04,059.044d@053_0036 bhīto 'bravīd arjunam ājimadhye 04,059.044d@053_0037 nāhaṃ tavāśvān viṣahe niyantum 04,059.044d@053_0038 tam abravīn mātsyasutaṃ prahasya 04,059.044d@053_0039 gāṇḍīvadhanvā dviṣatāṃ nihantā 04,059.044d@053_0040 mayā sahāyena kuto 'sti te bhayaṃ 04,059.044d@053_0041 praihy uttarāśvān upamantrayasva 04,059.044d@053_0042 āśvāsitas tena dhanaṃjayena 04,059.044d@053_0043 vairāṭir aśvān pratutoda śīghram 04,059.044d@053_0044 viṣphārayaṃs tad dhanur ugravegaṃ 04,059.044d@053_0045 yuyutsamānaḥ punar eva jiṣṇuḥ 04,059.044d@053_0046 gāṇḍīvaśabdena tu tatra yodhā 04,059.044d@053_0047 bhūmau nipetur bahavo 'tivelam 04,059.044d@053_0048 śaṅkhasya śabdena tu vānarasya 04,059.044d@053_0049 arjunaḥ 04,059.044d@053_0049 śabdena te yodhavarāḥ samantāt 04,059.044d@053_0050 eṣo 'timānī dhṛtarāṣṭrasūnuḥ 04,059.044d@053_0051 senāmukhe sarvasamṛddhatejāḥ 04,059.044d@053_0052 parājayaṃ nityam amṛṣyamāṇo 04,059.044d@053_0053 nivartate yuddhamanāḥ purastāt 04,059.044d@053_0054 tam eva yāhi prasamīkṣya yattaḥ 04,059.044d@053_0055 suyodhanaṃ tatra sahānujaṃ ca 04,059.044d@053_0055 vaiśaṃpāyanaḥ 04,059.044d@053_0056 tam āpatantaṃ prasamīkṣya sarve 04,059.044d@053_0057 kurupravīrāḥ sahasābhyagacchan 04,059.044d@053_0058 prahasya vīraḥ sa tu tān atītya 04,059.044d@053_0059 duryodhane dvau nicakhāna bāṇau 04,059.044d@053_0060 tenārdito nāga iva prabhinnaḥ 04,059.044d@053_0061 pārthena viddho dhṛtarāṣṭrasūnuḥ 04,059.044d@053_0062 yuyutsamāno 'tirathena saṃkhye 04,059.044d@053_0063 svayaṃ nigṛhyārjunam āsasāda 04,060.001 vaiśaṃpāyana uvāca 04,060.001a bhīṣme tu saṃgrāmaśiro vihāya; palāyamāne dhṛtarāṣṭraputraḥ 04,060.001c ucchritya ketuṃ vinadan mahātmā; svayaṃ vigṛhyārjunam āsasāda 04,060.002a sa bhīmadhanvānam udagravīryaṃ; dhanaṃjayaṃ śatrugaṇe carantam 04,060.002c ākarṇapūrṇāyatacoditena; bhallena vivyādha lalāṭamadhye 04,060.003a sa tena bāṇena samarpitena; jāmbūnadābhena susaṃśitena 04,060.003c rarāja rājan mahanīyakarmā; yathaikaparvā ruciraikaśṛṅgaḥ 04,060.004a athāsya bāṇena vidāritasya; prādurbabhūvāsṛg ajasram uṣṇam 04,060.004c sā tasya jāmbūnadapuṣpacitrā; māleva citrābhivirājate sma 04,060.005a sa tena bāṇābhihatas tarasvī; duryodhanenoddhatamanyuvegaḥ 04,060.005c śarān upādāya viṣāgnikalpān; vivyādha rājānam adīnasattvaḥ 04,060.006a duryodhanaś cāpi tam ugratejāḥ; pārthaś ca duryodhanam ekavīraḥ 04,060.006c anyonyam ājau puruṣapravīrau; samaṃ samājaghnatur ājamīḍhau 04,060.007a tataḥ prabhinnena mahāgajena; mahīdharābhena punar vikarṇaḥ 04,060.007c rathaiś caturbhir gajapādarakṣaiḥ; kuntīsutaṃ jiṣṇum athābhyadhāvat 04,060.008a tam āpatantaṃ tvaritaṃ gajendraṃ; dhanaṃjayaḥ kumbhavibhāgamadhye 04,060.008c ākarṇapūrṇena dṛḍhāyasena; bāṇena vivyādha mahājavena 04,060.009a pārthena sṛṣṭaḥ sa tu gārdhrapatra; ā puṅkhadeśāt praviveśa nāgam 04,060.009c vidārya śailapravaraprakāśaṃ; yathāśaniḥ parvatam indrasṛṣṭaḥ 04,060.010a śaraprataptaḥ sa tu nāgarājaḥ; pravepitāṅgo vyathitāntarātmā 04,060.010c saṃsīdamāno nipapāta mahyāṃ; vajrāhataṃ śṛṅgam ivācalasya 04,060.011a nipātite dantivare pṛthivyāṃ; trāsād vikarṇaḥ sahasāvatīrya 04,060.011c tūrṇaṃ padāny aṣṭaśatāni gatvā; viviṃśateḥ syandanam āruroha 04,060.012a nihatya nāgaṃ tu śareṇa tena; vajropamenādrivarāmbudābham 04,060.012c tathāvidhenaiva śareṇa pārtho; duryodhanaṃ vakṣasi nirbibheda 04,060.013a tato gaje rājani caiva bhinne; bhagne vikarṇe ca sapādarakṣe 04,060.013c gāṇḍīvamuktair viśikhaiḥ praṇunnās; te yodhamukhyāḥ sahasāpajagmuḥ 04,060.014a dṛṣṭvaiva bāṇena hataṃ tu nāgaṃ; yodhāṃś ca sarvān dravato niśamya 04,060.014c rathaṃ samāvṛtya kurupravīro; raṇāt pradudrāva yato na pārthaḥ 04,060.015a taṃ bhīmarūpaṃ tvaritaṃ dravantaṃ; duryodhanaṃ śatrusaho niṣaṅgī 04,060.015c prākṣveḍayad yoddhumanāḥ kirīṭī; bāṇena viddhaṃ rudhiraṃ vamantam 04,060.015d@054_0001 tasmin maheṣvāsavare 'tividdhe 04,060.015d@054_0002 dhanaṃjayenāpratimena yuddhe 04,060.015d@054_0003 sarvāṇi sainyāni bhayārditāni 04,060.015d@054_0004 trāsaṃ yayuḥ pārtham udīkṣya tāni 04,060.015d@054_0005 tatas tu te śāntiparāś ca sarve 04,060.015d@054_0006 dṛṣṭvārjunaṃ nāgam iva prabhinnam 04,060.015d@054_0007 uccair nadantaṃ balavantam ājau 04,060.015d@054_0008 madhye sthitaṃ siṃham ivarṣabhāṇām 04,060.015d@054_0009 gāṇḍīvaśabdena tu pāṇḍavasya 04,060.015d@054_0010 yodhā nipetuḥ sahasā rathebhyaḥ 04,060.015d@054_0011 bhayārditāḥ pārthaśarābhitaptāḥ 04,060.015d@054_0012 siṃhābhipannā iva vāraṇendrāḥ 04,060.015d@054_0013 saṃraktanetraḥ punar indrakarmā 04,060.015d@054_0014 vaikartanaṃ dvādaśabhiḥ pṛṣatkaiḥ 04,060.015d@054_0015 vidrāvya teṣāṃ dravatāṃ samīkṣya 04,060.015d@054_0016 duḥśāsanaṃ caikarathena pārthaḥ 04,060.015d@054_0017 karṇo 'bravīt pārthaśarābhitapto 04,060.015d@054_0018 duryodhanaṃ duṣprasahaṃ ca dṛṣṭvā 04,060.015d@054_0019 dṛṣṭo 'rjuno 'yaṃ pratiyāma śīghraṃ 04,060.015d@054_0020 śreyo vidhāsyāma ito gatena 04,060.015d@054_0021 manye tvayā tāta kṛtaṃ ca kāryaṃ 04,060.015d@054_0022 yad arjuno 'smābhir ihādya dṛṣṭaḥ 04,060.015d@054_0023 bhūyo vanaṃ gacchatu savyasācī 04,060.015d@054_0024 paśyāmi pūrṇaṃ samayaṃ na teṣām 04,060.015d@054_0025 śarārditās te yudhi pāṇḍavena 04,060.015d@054_0026 prasasrur anyonyam athāhvayantaḥ 04,060.015d@054_0027 karṇo 'bravīd āpataty eṣa jiṣṇur 04,060.015d@054_0028 duryodhanaṃ saṃparivārya yāmaḥ 04,060.015d@054_0029 sarvāstravid vāraṇayūthapābhaḥ 04,060.015d@054_0030 kāle prahartā yudhi śātravāṇām 04,060.015d@054_0031 ayaṃ ca pārthaḥ punarāgato no 04,060.015d@054_0032 mūlaṃ ca rakṣyaṃ bharatarṣabhāṇām 04,060.015d@054_0033 samīkṣya pārthaṃ tarasāpatantaṃ 04,060.015d@054_0034 duryodhanaḥ kālam ivāttaśastram 04,060.015d@054_0035 bhayārtarūpaḥ śaraṇaṃ prapede 04,060.015d@054_0036 droṇaṃ ca karṇaṃ ca kṛpaṃ ca bhīṣmam 04,060.015d@054_0037 taṃ bhītarūpaṃ śaraṇaṃ vrajantaṃ 04,060.015d@054_0038 duryodhanaṃ śatrusaho niṣaṅgī 04,060.015d@054_0039 ity abravīt prītamanāḥ kirīṭī 04,060.015d@054_0040 bāṇena viddhaṃ rudhiraṃ vamantam 04,060.016 arjuna uvāca 04,060.016a vihāya kīrtiṃ vipulaṃ yaśaś ca; yuddhāt parāvṛtya palāyase kim 04,060.016c na te 'dya tūryāṇi samāhatāni; yathāvad udyānti gatasya yuddhe 04,060.016d*1032_001 na bhokṣyase so 'dya mahīṃ samagrāṃ 04,060.016d*1032_002 yānāni vastrāṇy atha bhojanāni 04,060.016d*1032_003 kalyāṇagandhīni ca candanāni 04,060.016d*1032_004 yuddhāt parājitya tu bhokṣyase kim 04,060.016d*1032_005 suvarṇamālyāni ca kuṇḍalāni 04,060.016d*1032_006 hārāṃś ca vaiḍūryakṛtopadhānān 04,060.016d*1032_007 cyutasya yuddhān na tu śaṅkhaśabdās 04,060.016d*1032_008 tathā bhaviṣyanti tavādya pāpa 04,060.016d*1032_009 na bhogahetor varacandanaṃ ca 04,060.016d*1032_010 striyaś ca mukhyā madhurapralāpāḥ 04,060.016d*1032_011 yuddhāt prayātasya narendrasūnoḥ 04,060.016d*1032_012 pare ca loke phalatā na ceha 04,060.017a yudhiṣṭhirasyāsmi nideśakārī; pārthas tṛtīyo yudhi ca sthiro 'smi 04,060.017c tadartham āvṛtya mukhaṃ prayaccha; narendravṛttaṃ smara dhārtarāṣṭra 04,060.018a moghaṃ tavedaṃ bhuvi nāmadheyaṃ; duryodhanetīha kṛtaṃ purastāt 04,060.018b*1033_001 duryodhanas tvaṃ prathito 'si nāmnā 04,060.018b*1033_002 suyodhanas tvaṃ nikṛtipradhānaḥ 04,060.018c na hīha duryodhanatā tavāsti; palāyamānasya raṇaṃ vihāya 04,060.019a na te purastād atha pṛṣṭhato vā; paśyāmi duryodhana rakṣitāram 04,060.019c paraihi yuddhena kurupravīra; prāṇān priyān pāṇḍavato 'dya rakṣa 04,060.019d@055_0001 bhītaṃ vivastraṃ virathaṃ yato 'haṃ 04,060.019d@055_0002 visaṃjñam ājau vikalaṃ vivastram 04,060.019d@055_0003 vimuktakeśaṃ ca palāyamānaṃ 04,060.019d@055_0004 prāptaṃ tavāhaṃ śaraṇaṃ vadantam 04,060.019d@055_0005 tavāsmi ceti pralapantam evaṃ 04,060.019d@055_0006 rakṣeti māṃ vādinam eva vādīn 04,060.019d@055_0007 parāṅmukhān nāham aho nihanmi 04,060.019d@055_0008 yatas tato jīva suyodhana tvam 04,060.019d@055_0009 vacāṃsi cet tvaṃ smarasi svakīyāny 04,060.019d@055_0010 uktāny aho dyūtajaye sabhāyām 04,060.019d@055_0011 ūruṃ svakaṃ darśayatā samakṣam 04,060.019d@055_0012 asmān samākṣipya jagāda kṛṣṇām 04,060.019d@055_0013 mṛtā yathaite kila pāṇḍuputrā 04,060.019d@055_0014 vyāghrā yathā carmamayāś ca sarpāḥ 04,060.019d@055_0015 prabhagnadaṃṣṭrāś ca sakūrcaṣaṇḍhās 04,060.019d@055_0016 tilā yathāraṇyabhavās tathaite 04,060.019d@055_0017 jano yathā kākayavāñ jagāda 04,060.019d@055_0018 pāṇḍūṃs tathā nāmadharāṃs tu viddhi 04,060.019d@055_0019 samāviśas tv aṅkam imaṃ mameti 04,060.019d@055_0020 rājyasya me 'laṃkaraṇaṃ bhava tvam 04,060.019d@055_0021 droṇasya bhīṣmasya kṛpasya caiva 04,060.019d@055_0022 yac chṛṇvatas tvaṃ bahudhālapad bhoḥ 04,060.019d@055_0023 tad ehi bho na tv akajasva sainyaiḥ 04,060.019d@055_0024 sahāpi mām ekarathaṃ rathaiḥ svaiḥ 04,060.019d@055_0025 sarvaiḥ svayodhair bahubhiḥ samaṃ tvaṃ 04,060.019d@055_0026 yudhyasva mām ekam apīha vīram 04,060.019d@055_0027 jīvan vimokṣe na palāyamāno 04,060.019d@055_0028 manda svayuktaṃ smara tatsabhāyām 04,060.019d@055_0029 parīpsa yuddhena kurūn samakṣaṃ 04,060.019d@055_0030 prāṇān mayā bāhubalābhisṛṣṭān 04,061.001 vaiśaṃpāyana uvāca 04,061.001a āhūyamānas tu sa tena saṃkhye; mahāmanā dhṛtarāṣṭrasya putraḥ 04,061.001c nivartitas tasya girāṅkuśena; gajo yathā matta ivāṅkuśena 04,061.002a so 'mṛṣyamāṇo vacasābhimṛṣṭo; mahārathenātirathas tarasvī 04,061.002b*1034_001 tato duryodhanaḥ kruddho vikṣipan dhanur uttamam 04,061.002b*1034_002 duryodhanaḥ 04,061.002b*1034_002 dhṛtiṃ kṛtvā suvipulāṃ pratyuvāca dhanaṃjayam 04,061.002b*1034_003 nāham indrād api kruddhād bibhemi bharatarṣabha 04,061.002b*1034_004 bhuktvā suvipulaṃ rājyaṃ vittāni ca sukhāni ca 04,061.002b*1034_005 vaiśaṃpāyanaḥ 04,061.002b*1034_005 kimarthaṃ yuddhasamaye palāyiṣye narottama 04,061.002b*1034_006 evam uktvā mahārājaḥ pratyayudhyata phalgunam 04,061.002b*1034_007 saṃnipatya tu śīghrāśvas totrārdita iva dvipaḥ 04,061.002b*1034_008 ākrāntabhogas tejasvī dhanur vakra ivoragaḥ 04,061.002b*1034_009 rathaṃ rathena saṃgamya yodhayām āsa pāṇḍavam 04,061.002c paryāvavartātha rathena vīro; bhogī yathā pādatalābhimṛṣṭaḥ 04,061.003a taṃ prekṣya karṇaḥ parivartamānaṃ; nivartya saṃstabhya ca viddhagātraḥ 04,061.003c duryodhanaṃ dakṣiṇato 'bhyagacchat; pārthaṃ nṛvīro yudhi hemamālī 04,061.004a bhīṣmas tataḥ śāṃtanavo nivṛtya; hiraṇyakakṣyāṃs tvarayaṃs turaṃgān 04,061.004c duryodhanaṃ paścimato 'bhyarakṣat; pārthān mahābāhur adhijyadhanvā 04,061.005a droṇaḥ kṛpaś caiva viviṃśatiś ca; duḥśāsanaś caiva nivṛtya śīghram 04,061.005c sarve purastād vitateṣucāpā; duryodhanārthaṃ tvaritābhyupeyuḥ 04,061.006a sa tāny anīkāni nivartamānāny; ālokya pūrṇaughanibhāni pārthaḥ 04,061.006c haṃso yathā megham ivāpatantaṃ; dhanaṃjayaḥ pratyapatat tarasvī 04,061.007a te sarvataḥ saṃparivārya pārtham; astrāṇi divyāni samādadānāḥ 04,061.007c vavarṣur abhyetya śaraiḥ samantān; meghā yathā bhūdharam ambuvegaiḥ 04,061.008a tato 'stram astreṇa nivārya teṣāṃ; gāṇḍīvadhanvā kurupuṃgavānām 04,061.008c saṃmohanaṃ śatrusaho 'nyad astraṃ; prāduścakāraindrir apāraṇīyam 04,061.009a tato diśaś cānudiśo vivṛtya; śaraiḥ sudhārair niśitaiḥ supuṅkhaiḥ 04,061.009c gāṇḍīvaghoṣeṇa manāṃsi teṣāṃ; mahābalaḥ pravyathayāṃ cakāra 04,061.010a tataḥ punar bhīmaravaṃ pragṛhya; dorbhyāṃ mahāśaṅkham udāraghoṣam 04,061.010c vyanādayat sa pradiśo diśaḥ khaṃ; bhuvaṃ ca pārtho dviṣatāṃ nihantā 04,061.011a te śaṅkhanādena kurupravīrāḥ; saṃmohitāḥ pārthasamīritena 04,061.011c utsṛjya cāpāni durāsadāni; sarve tadā śāntiparā babhūvuḥ 04,061.012a tathā visaṃjñeṣu pareṣu pārthaḥ; smṛtvā tu vākyāni tathottarāyāḥ 04,061.012c niryāhi madhyād iti matsyaputram; uvāca yāvat kuravo visaṃjñāḥ 04,061.013a ācārya śāradvatayoḥ suśukle; karṇasya pītaṃ ruciraṃ ca vastram 04,061.013c drauṇeś ca rājñaś ca tathaiva nīle; vastre samādatsva narapravīra 04,061.014a bhīṣmasya saṃjñāṃ tu tathaiva manye; jānāti me 'strapratighātam eṣaḥ 04,061.014c etasya vāhān kuru savyatas tvam; evaṃ hi yātavyam amūḍhasaṃjñaiḥ 04,061.015a raśmīn samutsṛjya tato mahātmā; rathād avaplutya virāṭaputraḥ 04,061.015b*1035_001 nānāvidhāny adbhutavarṇakāni 04,061.015b*1035_002 mahānti cīnāṃśudukūlakāni 04,061.015b*1035_003 paṭṭāṃśukāni vividhāni manojñakāni 04,061.015b*1035_004 hārāṃś ca rājñāṃ maṇibhūṣaṇāni 04,061.015b*1035_005 suvarṇaniṣkābharaṇāni māriṣa 04,061.015b*1035_006 māṇikyabāhvaṅgadakaṅkaṇāni 04,061.015b*1035_007 anyāni rājñāṃ maṇibhūṣaṇāni 04,061.015c vastrāṇy upādāya mahārathānāṃ; tūrṇaṃ punaḥ svaṃ ratham āruroha 04,061.015d*1036_001 rājñaś ca sarvān mṛtasaṃnikāśān 04,061.015d*1036_002 saṃmohanāstreṇa visaṃjñakalpān 04,061.015d*1036_003 nāsāgravinyastakarāṅgulīkaḥ 04,061.015d*1036_004 pārtho jahāsa smayamānacetāḥ 04,061.015d@056_0001 tato 'rjuno svāpanam astram ugraṃ 04,061.015d@056_0002 kodaṇḍam āropya kurūn pratīha 04,061.015d@056_0003 bhīṣmaṃ guruṃ putrayutaṃ kṛpaṃ ca 04,061.015d@056_0004 muktvā mumocānyaśirasy amarṣī 04,061.015d@056_0005 śirāṃsi teṣām atha tat prapadya 04,061.015d@056_0006 prasvāpanāstraṃ kurupuṃgavānām 04,061.015d@056_0007 ekaikaśaḥ kūrcaśiro 'rdham ardhaṃ 04,061.015d@056_0008 pṛthak pṛthag vā lunad anyam anyam 04,061.015d@056_0009 bhāgaṃ śiraḥ kūrcabhavaṃ vimuṇḍya 04,061.015d@056_0010 pratyāyayau pārthakaraṃ tad astram 04,061.015d@056_0011 tataḥ prahṛṣṭaḥ puruṣapravīro 04,061.015d@056_0012 gurūn namaskṛtya jagāda coccaiḥ 04,061.015d@056_0013 prayāntu bho 'ntaḥpuram āśu vīrāḥ 04,061.015d@056_0014 svaṃ svaṃ priyāṇāṃ pratidarśayantu 04,061.015d@056_0015 prāṇān upādāya mayādya muktā 04,061.015d@056_0016 mokṣyāmi roṣaṃ punar apy aho svam 04,061.016a tato 'nvaśāsac caturaḥ sadaśvān; putro virāṭasya hiraṇyakakṣyān 04,061.016c te tad vyatīyur dhvajinām anīkaṃ; śvetā vahanto 'rjunam ājimadhyāt 04,061.017a tathā tu yāntaṃ puruṣapravīraṃ; bhīṣmaḥ śarair abhyahanat tarasvī 04,061.017c sa cāpi bhīṣmasya hayān nihatya; vivyādha pārśve daśabhiḥ pṛṣatkaiḥ 04,061.018a tato 'rjuno bhīṣmam apāsya yuddhe; viddhvāsya yantāram ariṣṭadhanvā 04,061.018c tasthau vimukto rathavṛndamadhyād; rāhuṃ vidāryeva sahasraraśmiḥ 04,061.019a labdhvā tu saṃjñāṃ ca kurupravīraḥ; pārthaṃ samīkṣyātha mahendrakalpam 04,061.019c raṇād vimuktaṃ sthitam ekam ājau; sa dhārtarāṣṭras tvarito babhāṣe 04,061.019c*1037_001 sarvāñ jitān muṇḍitaśīrṣakūrcān 04,061.019c*1037_002 pṛthakpṛthagbhāgavirūparaudrān 04,061.020a ayaṃ kathaṃ svid bhavatāṃ vimuktas; taṃ vai prabadhnīta yathā na mucyet 04,061.020c tam abravīc chāṃtanavaḥ prahasya; kva te gatā buddhir abhūt kva vīryam 04,061.021a śāntiṃ parāśvasya yathā sthito 'bhūr; utsṛjya bāṇāṃś ca dhanuś ca citram 04,061.021c na tv eva bībhatsur alaṃ nṛśaṃsaṃ; kartuṃ na pāpe 'sya mano niviṣṭam 04,061.022a trailokyahetor na jahet svadharmaṃ; tasmān na sarve nihatā raṇe 'smin 04,061.022b*1038_001 adyāpi caitanyam aho tavātra 04,061.022b*1038_002 nāsty eva rājan gatacīrakasya 04,061.022b*1038_003 saṃbhālayātmānam amitrasāha 04,061.022b*1038_004 kva te gataṃ cīram adīnasattva 04,061.022b*1038_005 yodhāṃś ca sarvān abhivīkṣya nagnāṃs 04,061.022b*1038_006 tasmān na vācyaṃ dhṛtarāṣṭraputra 04,061.022c kṣipraṃ kurūn yāhi kurupravīra; vijitya gāś ca pratiyātu pārthaḥ 04,061.022d*1039_001 yuṣmān sametān kupito na hanyāt 04,061.022d*1039_002 tasmāt puraṃ (ja)yāma sa no 'stu lābhaḥ 04,061.022d*1040_001 mā te svako 'rtho nipateta mohāt 04,061.022d*1040_002 tat saṃvidhātavyam ariṣṭadhanvan 04,061.022d*1041_001 saṃmohanāstrapratimohitāḥ stha 04,061.022d*1041_002 yūyaṃ na jānīta dhanāpahāram 04,061.022d*1041_003 paśyātmavastrābharaṇāni rājan 04,061.022d*1041_004 virāṭaputreṇa samāhṛtāni 04,061.022d*1041_005 nṛpeṣu sarveṣu ca mohiteṣu 04,061.022d*1041_006 hantuṃ yad icchet sa haniṣyatīti 04,061.022d*1041_007 tadā tu dharmātmatayā nṛvīro 04,061.022d*1041_008 na cāhanad vo balabhit tanūjaḥ 04,061.022d*1041_009 bhāgyena yuṣmān avadhīn na pārthaḥ 04,061.022d*1041_010 saṃdhiṃ kurūṇām anumanyamānaḥ 04,061.022d*1041_011 tad yāta yūyaṃ saha sainikaiś ca 04,061.022d*1041_012 hatāvaśiṣṭair gajasāhvayaṃ puram 04,061.023a duryodhanas tasya tu tan niśamya; pitāmahasyātmahitaṃ vaco 'tha 04,061.023b*1042_001 nītāni vastrāṇi ca phālgunena 04,061.023b*1042_002 samīkṣya rājā hṛdi lajjitaś ca 04,061.023c atītakāmo yudhi so 'tyamarṣī; rājā viniḥśvasya babhūva tūṣṇīm 04,061.024a tad bhīṣmavākyaṃ hitam īkṣya sarve; dhanaṃjayāgniṃ ca vivardhamānam 04,061.024c nivartanāyaiva mano nidadhyur; duryodhanaṃ te parirakṣamāṇāḥ 04,061.025a tān prasthitān prītamanāḥ sa pārtho; dhanaṃjayaḥ prekṣya kurupravīrān 04,061.025c ābhāṣamāṇo 'nuyayau muhūrtaṃ; saṃpūjayaṃs tatra gurūn mahātmā 04,061.025c*1043_001 teṣām anīkāni nirīkṣya pārtho 04,061.025c*1043_002 viśīrṇatūryadhvajakārmukāni 04,061.025c*1043_003 gāṇḍīvadhanvā pravaraḥ kurūṇāṃ 04,061.025c*1043_004 śaṅkhaṃ pradadhmau balavān balena 04,061.025c*1043_005 te śaṅkhaśabdaṃ tumulaṃ niśamya 04,061.025c*1043_006 dhvajasya śrutvā nadato 'ntarikṣe 04,061.025c*1043_007 gāṇḍīvaśabdena muhur muhus te 04,061.025c*1043_008 bhītā yayuḥ sarvadhanaṃ vihāya 04,061.025c*1043_009 tān arjuno dūrataraṃ vibhajya 04,061.025c*1043_010 dhanaṃ ca sarvaṃ nikhilaṃ nivartya 04,061.025c*1043_011 āpṛcchya tān dūrataraṃ prayātvā 04,061.025d*1044_001 gurūṃś ca sarvān abhivādya bāṇair 04,061.025d*1044_002 nyavartatodagramanāḥ śanaiḥ saḥ 04,061.026a pitāmahaṃ śāṃtanavaṃ sa vṛddhaṃ; droṇaṃ guruṃ ca pratipūjya mūrdhnā 04,061.026c drauṇiṃ kṛpaṃ caiva gurūṃś ca sarvāñ; śarair vicitrair abhivādya caiva 04,061.027a duryodhanasyottamaratnacitraṃ; ciccheda pārtho mukuṭaṃ śareṇa 04,061.027b*1045_001 tan nāma viśrāvya tato nivṛttaḥ 04,061.027b*1046_001 dhanaṃjayaṃ siṃham ivāttavaktraṃ 04,061.027b*1046_002 gā vai vijityābhimukhaṃ prayāntam 04,061.027b*1046_003 udīkṣituṃ pārthivās te na śekur 04,061.027b*1046_004 yathaiva madhyāhnagataṃ tu sūryam 04,061.027b*1046_005 ratnāni vāsāṃsi ca tāni gṛhya 04,061.027b*1046_006 raṇotkaṭo nāga iva prabhinnaḥ 04,061.027b*1046_007 jitvā ca vairāṭim uvāca pārthaḥ 04,061.027b*1046_008 prahṛṣṭarūpo rathināṃ variṣṭhaḥ 04,061.027c āmantrya vīrāṃś ca tathaiva mānyān; gāṇḍīvaghoṣeṇa vinādya lokān 04,061.028a sa devadattaṃ sahasā vinādya; vidārya vīro dviṣatāṃ manāṃsi 04,061.028c dhvajena sarvān abhibhūya śatrūn; sa hemajālena virājamānaḥ 04,061.029a dṛṣṭvā prayātāṃs tu kurūn kirīṭī; hṛṣṭo 'bravīt tatra sa matsyaputram 04,061.029c āvartayāśvān paśavo jitās te; yātāḥ pare yāhi puraṃ prahṛṣṭaḥ 04,061.029d*1047_001 devās tu dṛṣṭvā mahad adbhutaṃ tad 04,061.029d*1047_002 yuddhaṃ kurūṇāṃ saha phālgunena 04,061.029d*1047_003 jagmur yathāsvaṃ bhavanaṃ pratītāḥ 04,061.029d*1047_004 pārthasya karmāṇi vicintayantaḥ 04,061.029d*1048_001 sa hemamālena virājamāno 04,061.029d*1048_002 rathena vīro rudhirokṣitena 04,061.029d*1049_001 uddhuṣyatāṃ te vijayo 'dya śīghraṃ 04,061.029d*1049_002 gātraṃ tu te sevatu mālyagandhān 04,061.029d*1049_003 mātā tu te nandatu bāndhavāś ca 04,061.029d*1049_004 tvām adya dṛṣṭvaivam udīrṇaharṣam 04,061.029d*1050_001 devāś ca gandharvagaṇāś ca pārthaṃ 04,061.029d*1050_002 rājarṣayaś cāpi mudaṃ pratītāḥ 04,061.029d*1050_003 saṃpūjayanto javam eva sarve 04,061.029d*1050_004 yayuḥ puraskṛtya tadā mahendram 04,062.001 vaiśaṃpāyana uvāca 04,062.001*1051_001 tato hṛṣṭamanāḥ pārtham uttaraḥ pratyabhāṣata 04,062.001*1051_002 kurūn parājitān dṛṣṭvā bhrājamānaṃ ca pāṇḍavam 04,062.001*1051_003 diṣṭyā jayasi durdharṣa mahābāho dhanaṃjaya 04,062.001*1051_004 prādurbhāvaṃ jayaṃ caiva dṛṣṭvā prīto 'smi pāṇḍava 04,062.001*1051_005 niśamya vacanaṃ tasya uttarasya mahātmanaḥ 04,062.001*1051_006 arjunaḥ paravīraghnaḥ pratyuvācottaraṃ tadā 04,062.001*1051_007 diṣṭyā tvam akṣatas tāta diṣṭyā gāvas tavānagha 04,062.001*1051_008 pratyāgatā yathānyāyaṃ śatravaś ca jitā raṇe 04,062.001*1051_009 āvartaya rathaṃ śīghraṃ sadaśvān saṃpraṇodaya 04,062.001*1051_010 apavartaya gāḥ sarvā yāhi caiva śamīṃ prati 04,062.001a tato vijitya saṃgrāme kurūn govṛṣabhekṣaṇaḥ 04,062.001c samānayām āsa tadā virāṭasya dhanaṃ mahat 04,062.002a gateṣu ca prabhagneṣu dhārtarāṣṭreṣu sarvaśaḥ 04,062.002c vanān niṣkramya gahanād bahavaḥ kurusainikāḥ 04,062.003a bhayāt saṃtrastamanasaḥ samājagmus tatas tataḥ 04,062.003c muktakeśā vyadṛśyanta sthitāḥ prāñjalayas tadā 04,062.004a kṣutpipāsāpariśrāntā videśasthā vicetasaḥ 04,062.004c ūcuḥ praṇamya saṃbhrāntāḥ pārtha kiṃ karavāma te 04,062.004d*1052_001 prāṇān antarmanoyātān prayāciṣyāmahe vayam 04,062.004d*1052_002 arjunaḥ 04,062.004d*1052_002 vayaṃ cārjuna te dāsā hy anurakṣyā hy anāthakāḥ 04,062.004d*1052_003 anāthān duḥkhitān dīnān kṛśān vṛddhān parājitān 04,062.004d*1052_004 nyastaśastrān nirāśāṃś ca nāhaṃ hanmi kṛtāñjalīn 04,062.004d*1052_005 bhavanto yāntu visrabdhā nirbhayā amṛtās tathā 04,062.004d*1052_006 mama pādarajorakṣyā jīvantu suciraṃ bhuvi 04,062.005 arjuna uvāca 04,062.005a svasti vrajata bhadraṃ vo na bhetavyaṃ kathaṃ cana 04,062.005c nāham ārtāñ jighāṃsāmi bhṛśam āśvāsayāmi vaḥ 04,062.006 vaiśaṃpāyana uvāca 04,062.006a tasya tām abhayāṃ vācaṃ śrutvā yodhāḥ samāgatāḥ 04,062.006c āyuḥkīrtiyaśodābhis tam āśirbhir anandayan 04,062.006d*1053_001 sa karma kṛtvā paramāryakarmā 04,062.006d*1053_002 nihatya śatrūn dviṣatāṃ nihantā 04,062.006d*1054_001 prayātāḥ sarvatas tatra namaskṛtya dhanaṃjayam 04,062.006d@057_0001 tato 'rjunaṃ nāgam iva prabhinnam 04,062.006d@057_0002 utsṛjya śatrūn vinivartamānam 04,062.006d@057_0003 virāṭarāṣṭrābhimukhaṃ prayāntaṃ 04,062.006d@057_0004 nāśaknuvaṃs taṃ kuravo 'bhiyātum 04,062.006d@057_0005 tataḥ sa taṃ megham ivāpatantaṃ 04,062.006d@057_0006 vidrāvya pārthaḥ kurumeghasainyam 04,062.006d@057_0007 taṃ matsyaputraṃ dviṣatāṃ nihantā 04,062.006d@057_0008 vaco 'bravīt saṃparigṛhya bhūyaḥ 04,062.006d@057_0009 pituḥ sakāśe tava tāta sarve 04,062.006d@057_0010 vasanti pārthā viditaṃ tavaiva 04,062.006d@057_0011 tān mā praśaṃser nagaraṃ praviśya 04,062.006d@057_0012 bhītaḥ praṇaśyeta sa matsyarājaḥ 04,062.006d@057_0013 mayā jitā sā dhvajinī kurūṇāṃ 04,062.006d@057_0014 mayā ca gāvo vijitā dviṣadbhyaḥ 04,062.006d@057_0015 evaṃ tu kāmaṃ nagaraṃ praviśya 04,062.006d@057_0016 uttara uvāca 04,062.006d@057_0016 tvam ātmanā karma kṛtaṃ bravīhi 04,062.006d@057_0017 yat te kṛtaṃ karma na pāraṇīyaṃ 04,062.006d@057_0018 tat karma kartuṃ mama nāsti śaktiḥ 04,062.006d@057_0019 na tvāṃ pravakṣyāmi pituḥ sakāśe 04,062.006d@057_0020 vaiśaṃpāyana uvāca 04,062.006d@057_0020 yāvan na māṃ vakṣyasi savyasācin 04,062.006d@057_0021 sa śatrusenām avajitya jiṣṇur 04,062.006d@057_0022 ācchidya sarvaṃ ca dhanaṃ kurubhyaḥ 04,062.006d@057_0023 śmaśānam āgamya punaḥ śamīṃ tām 04,062.006d@057_0024 abhyetya tasthau śaravikṣatāṅgaḥ 04,062.006d@057_0025 tataḥ sa vahnipratimo mahākapiḥ 04,062.006d@057_0026 sahaiva bhūtair divam utpapāta 04,062.006d@057_0027 tathaiva māyā vihitā babhūva 04,062.006d@057_0028 dhvajaṃ ca siṃhaṃ yuyuje rathe punaḥ 04,062.006d@057_0029 nidhāya tac cāyudham ājivardhanaṃ 04,062.006d@057_0030 kurūttamānām iṣudhīr dhvajāṃs tathā 04,062.006d@057_0031 prāyāt sa matsyo nagaraṃ prahṛṣṭaḥ 04,062.006d@057_0032 kirīṭinā sārathinā mahātmā 04,062.006d@057_0033 pārthaś ca kṛtvā param āryakarma 04,062.006d@057_0034 nihatya śatrūn dviṣatāṃ nihantā 04,062.006d@057_0035 vidhāya veṇīṃ ca tathaiva bhūyo 04,062.006d@057_0036 jagrāha raśmīn punar uttarasya 04,062.006d@057_0037 viveśa hṛṣṭo nagaraṃ mahātmā 04,062.006d@057_0038 bṛhannalārūpam upetya sārathiḥ 04,062.007a tato nivṛttāḥ kuravaḥ prabhagnā vaśam āsthitāḥ 04,062.007b*1055_001 hastināpuram uddiśya sarve dīnā yayus tadā 04,062.007c panthānam upasaṃgamya phalguno vākyam abravīt 04,062.008a rājaputra pratyavekṣa samānītāni sarvaśaḥ 04,062.008c gokulāni mahābāho vīra gopālakaiḥ saha 04,062.008d*1056_000 arjunaḥ 04,062.008d*1056_001 agre prayāntu nagaraṃ ghoṣayantu ca te jayam 04,062.009a tato 'parāhṇe yāsyāmo virāṭanagaraṃ prati 04,062.009c āśvāsya pāyayitvā ca pariplāvya ca vājinaḥ 04,062.010a gacchantu tvaritāś caiva gopālāḥ preṣitās tvayā 04,062.010c nagare priyam ākhyātuṃ ghoṣayantu ca te jayam 04,062.011 vaiśaṃpāyana uvāca 04,062.011a uttaras tvaramāṇo 'tha dūtān ājñāpayat tataḥ 04,062.011c vacanād arjunasyaiva ācakṣadhvaṃ jayaṃ mama 04,062.011d*1057_001 athottaras tvaramāṇaḥ sa dūtān 04,062.011d*1057_002 ājñāpayad vacanāt phālgunasya 04,062.011d*1057_003 ācakṣadhvaṃ vijayaṃ pārthivasya 04,062.011d*1057_004 bhagnāḥ pare vijitāś cāpi gāvaḥ 04,062.011d*1058_001 prahṛṣṭās te 'tha gopālāḥ praviśya nagaraṃ tataḥ 04,062.011d*1058_002 ūcur jayaṃ virāṭasya diṣṭyā godhanam āhṛtam 04,062.011d*1059_000 vaiśaṃpāyana uvāca 04,062.011d*1059_001 ity evaṃ tau bhāratamatsyavīrau 04,062.011d*1059_002 saṃmantrya saṃgamya tataḥ śamīṃ tām 04,062.011d*1059_003 abhyetya bhūyo vijayena tṛptāv 04,062.011d*1059_004 utsṛṣṭam āropayatāṃ svabhāṇḍam 04,062.011d*1059_005 sa śatrusenām abhibhūya sarvām 04,062.011d*1059_006 ācchidya sarvaṃ ca dhanaṃ kurubhyaḥ 04,062.011d*1059_007 vairāṭir āyān nagaraṃ pratīto 04,062.011d*1059_008 bṛhannalāsārathir ekavīraḥ 04,063.001 vaiśaṃpāyana uvāca 04,063.001a avajitya dhanaṃ cāpi virāṭo vāhinīpatiḥ 04,063.001c prāviśan nagaraṃ hṛṣṭaś caturbhiḥ saha pāṇḍavaiḥ 04,063.002a jitvā trigartān saṃgrāme gāś caivādāya kevalāḥ 04,063.002c aśobhata mahārājaḥ saha pārthaiḥ śriyā vṛtaḥ 04,063.003a tam āsanagataṃ vīraṃ suhṛdāṃ prītivardhanam 04,063.003b*1060_001 upāsāṃ cakrire sarve pāṇḍavāḥ saha sainikaiḥ 04,063.003c upatasthuḥ prakṛtayaḥ samastā brāhmaṇaiḥ saha 04,063.004a sabhājitaḥ sasainyas tu pratinandyātha matsyarāṭ 04,063.004c visarjayām āsa tadā dvijāṃś ca prakṛtīs tathā 04,063.005a tataḥ sa rājā matsyānāṃ virāṭo vāhinīpatiḥ 04,063.005b*1061_001 praviśyāntaḥpuraṃ ramyaṃ strīśatair upaśobhitam 04,063.005c uttaraṃ paripapraccha kva yāta iti cābravīt 04,063.006a ācakhyus tasya saṃhṛṣṭāḥ striyaḥ kanyāś ca veśmani 04,063.006c antaḥpuracarāś caiva kurubhir godhanaṃ hṛtam 04,063.007a vijetum abhisaṃrabdha eka evātisāhasāt 04,063.007c bṛhannaḍāsahāyaś ca niryātaḥ pṛthivīṃjayaḥ 04,063.008a upayātān atirathān droṇaṃ śāṃtanavaṃ kṛpam 04,063.008c karṇaṃ duryodhanaṃ caiva droṇaputraṃ ca ṣaḍrathān 04,063.009a rājā virāṭo 'tha bhṛśaṃ prataptaḥ; śrutvā sutaṃ hy ekarathena yātam 04,063.009c bṛhannaḍāsārathim ājivardhanaṃ; provāca sarvān atha mantrimukhyān 04,063.009d*1062_000 rājā 04,063.009d*1062_001 gavāṃ śatasahasrāṇi abhibhūya mamātmajam 04,063.009d*1062_002 kuravaḥ kālayanti sma sarve yuddhaviśāradāḥ 04,063.010a sarvathā kuravas te hi ye cānye vasudhādhipāḥ 04,063.010c trigartān nirjitāñ śrutvā na sthāsyanti kadā cana 04,063.011a tasmād gacchantu me yodhā balena mahatā vṛtāḥ 04,063.011c uttarasya parīpsārthaṃ ye trigartair avikṣatāḥ 04,063.012a hayāṃś ca nāgāṃś ca rathāṃś ca śīghraṃ; padātisaṃghāṃś ca tataḥ pravīrān 04,063.012c prasthāpayām āsa sutasya hetor; vicitraśastrābharaṇopapannān 04,063.013a evaṃ sa rājā matsyānāṃ virāṭo 'kṣauhiṇīpatiḥ 04,063.013c vyādideśātha tāṃ kṣipraṃ vāhinīṃ caturaṅgiṇīm 04,063.014a kumāram āśu jānīta yadi jīvati vā na vā 04,063.014c yasya yantā gataḥ ṣaṇḍho manye 'haṃ na sa jīvati 04,063.014d*1063_001 matsainyaṃ tvaritaṃ gatvā kurūn prāpya ca cottaram 04,063.014d*1063_002 dṛṣṭvā yadi jitā gāvo vijayenābhyanandata 04,063.015a tam abravīd dharmarājaḥ prahasya; virāṭam ārtaṃ kurubhiḥ prataptam 04,063.015c bṛhannaḍā sārathiś cen narendra; pare na neṣyanti tavādya gās tāḥ 04,063.016a sarvān mahīpān sahitān kurūṃś ca; tathaiva devāsurayakṣanāgān 04,063.016c alaṃ vijetuṃ samare sutas te; svanuṣṭhitaḥ sārathinā hi tena 04,063.017a athottareṇa prahitā dūtās te śīghragāminaḥ 04,063.017c virāṭanagaraṃ prāpya jayam āvedayaṃs tadā 04,063.018a rājñas tataḥ samācakhyau mantrī vijayam uttamam 04,063.018c parājayaṃ kurūṇāṃ cāpy upāyāntaṃ tathottaram 04,063.019a sarvā vinirjitā gāvaḥ kuravaś ca parājitāḥ 04,063.019c uttaraḥ saha sūtena kuśalī ca paraṃtapa 04,063.020 kaṅka uvāca 04,063.020a diṣṭyā te nirjitā gāvaḥ kuravaś ca parājitāḥ 04,063.020c diṣṭyā te jīvitaḥ putraḥ śrūyate pārthivarṣabha 04,063.021a nādbhutaṃ tv eva manye 'haṃ yat te putro 'jayat kurūn 04,063.021c dhruva eva jayas tasya yasya yantā bṛhannaḍā 04,063.021d*1064_001 devendrasārathiś caiva mātaliḥ khyātavikramaḥ 04,063.021d*1064_002 kṛṣṇasya sārathiś caiva na bṛhannalayā samau 04,063.022 vaiśaṃpāyana uvāca 04,063.022a tato virāṭo nṛpatiḥ saṃprahṛṣṭatanūruhaḥ 04,063.022c śrutvā tu vijayaṃ tasya kumārasyāmitaujasaḥ 04,063.022e ācchādayitvā dūtāṃs tān mantriṇaḥ so 'bhyacodayat 04,063.022f*1065_001 gate tv anubale tasmin dūtavākyaṃ niśamya tu 04,063.022f*1065_002 uttarasya jayāt prīto virāṭaḥ pratyabhāṣata 04,063.023a rājamārgāḥ kriyantāṃ me patākābhir alaṃkṛtāḥ 04,063.023c puṣpopahārair arcyantāṃ devatāś cāpi sarvaśaḥ 04,063.024a kumārā yodhamukhyāś ca gaṇikāś ca svalaṃkṛtāḥ 04,063.024c vāditrāṇi ca sarvāṇi pratyudyāntu sutaṃ mama 04,063.024d*1066_001 bhavantu te labdhajaye sute me 04,063.024d*1066_002 paurāś ca nāryaś ca pure ca martyāḥ 04,063.024d*1066_003 te śuklavastrāḥ prabhavantu mārge 04,063.024d*1066_004 sugandhamālyābharaṇāś ca nāryaḥ 04,063.024d*1066_005 bhajantu sarvā gaṇikā sutaṃ me 04,063.024d*1066_006 nāryaś ca sarvāḥ sahasainikāś ca 04,063.024d*1066_007 svalaṃkṛtās tāḥ subhagāś ca veśyāḥ 04,063.024d*1066_008 putrasya panthānam anuvrajantu 04,063.025a ghaṇṭāpaṇavakaḥ śīghraṃ mattam āruhya vāraṇam 04,063.025c śṛṅgāṭakeṣu sarveṣu ākhyātu vijayaṃ mama 04,063.026a uttarā ca kumārībhir bahvībhir abhisaṃvṛtā 04,063.026c śṛṅgāraveṣābharaṇā pratyudyātu bṛhannaḍām 04,063.027a śrutvā tu tad vacanaṃ pārthivasya; sarve punaḥ svastikapāṇayaś ca 04,063.027c bheryaś ca tūryāṇi ca vārijāś ca; veṣaiḥ parārdhyaiḥ pramadāḥ śubhāś ca 04,063.028a tathaiva sūtāḥ saha māgadhaiś ca; nandīvādyāḥ paṇavās tūryavādyāḥ 04,063.028c purād virāṭasya mahābalasya; pratyudyayuḥ putram anantavīryam 04,063.028d*1067_001 śrutvā tu vacanaṃ rājñaḥ paurāḥ svastikapāṇayaḥ 04,063.028d*1067_002 sūtāś ca sarve saha māgadhāś ca 04,063.028d*1067_003 hṛṣṭā virāṭasya pure janaughāḥ 04,063.028d*1067_004 bheryaś ca tūryāṇi ca vārijāś ca 04,063.028d*1067_005 veṣaiḥ parārdhyaiḥ pramadājanāś ca 04,063.028d*1067_006 vandipravādaiḥ paṇavānakaiś ca 04,063.028d*1067_007 tathaiva vādyāni ca śaṅkhaśabdāḥ 04,063.028d*1067_008 sakāṃsyatālaṃ madhuraṃ ca gītaṃ 04,063.028d*1067_009 ādāya nāryo nagarāt tadīyāt 04,063.028d*1067_010 pratyudyayuḥ putram anantavīryaṃ 04,063.028d*1067_011 te brāhmaṇāḥ śāntiparāḥ pradhānāḥ 04,063.028d*1067_012 svādhyāyavedādhyayanakramajñāḥ 04,063.028d*1067_013 svastikriyāgītajayapradhānāḥ 04,063.028d*1068_001 sarve suprītamanasaḥ pratijagmur yathocitam 04,063.029a prasthāpya senāṃ kanyāś ca gaṇikāś ca svalaṃkṛtāḥ 04,063.029b*1069_001 abhyabhāṣata matsyānāṃ rājā kaṅkam amitrahā 04,063.029b*1069_002 trigartāḥ kuravaḥ sarve saṃgrāme nirjitā mayā 04,063.029b*1069_003 praviśyāntaḥpuraṃ hṛṣṭau dyūtaṃ devyāmahe vayam 04,063.029c matsyarājo mahāprājñaḥ prahṛṣṭa idam abravīt 04,063.029e akṣān āhara sairandhri kaṅka dyūtaṃ pravartatām 04,063.029e*1070_001 **** **** āsanaṃ copakalpaya 04,063.029e*1070_002 ādāya vyajanaṃ tvaṃ ca pārśvato 'nantarā bhava 04,063.030a taṃ tathā vādinaṃ dṛṣṭvā pāṇḍavaḥ pratyabhāṣata 04,063.030c na devitavyaṃ hṛṣṭena kitaveneti naḥ śrutam 04,063.031a na tvām adya mudā yuktam ahaṃ devitum utsahe 04,063.031c priyaṃ tu te cikīrṣāmi vartatāṃ yadi manyase 04,063.031d*1071_001 dyūtaṃ kartuṃ na vāñchāmi narendra tava saṃsadi 04,063.032 virāṭa uvāca 04,063.032a striyo gāvo hiraṇyaṃ ca yac cānyad vasu kiṃ cana 04,063.032a*1072_001 **** **** dhānyaṃ yugyam ajāvikam 04,063.032a*1072_002 vividhāni ca ratnāni 04,063.032c na me kiṃ cit tvayā rakṣyam antareṇāpi devitum 04,063.033 kaṅka uvāca 04,063.033a kiṃ te dyūtena rājendra bahudoṣeṇa mānada 04,063.033c devane bahavo doṣās tasmāt tat parivarjayet 04,063.034a śrutas te yadi vā dṛṣṭaḥ pāṇḍavo vai yudhiṣṭhiraḥ 04,063.034c sa rājyaṃ sumahat sphītaṃ bhrātṝṃś ca tridaśopamān 04,063.034c*1073_001 **** **** paṇam ekam amanyata 04,063.034c*1073_002 kṛṣṇāṃ ca bhāryāṃ dayitāṃ 04,063.034c*1074_001 niḥsaṃśayaṃ ca kitavaḥ paścāt tapyati pāṇḍavaḥ 04,063.034c*1074_002 vividhānāṃ ca ratnānāṃ dhanānāṃ ca parājaye 04,063.034c*1074_003 abhakṣitavināśaś ca vākpāruṣyam anantaram 04,063.034c*1074_004 aviśvāsyaṃ budhair nityam ekāhnā dravyanāśanam 04,063.035a dyūte hāritavān sarvaṃ tasmād dyūtaṃ na rocaye 04,063.035c atha vā manyase rājan dīvyāva yadi rocate 04,063.035d*1075_001 evam ābhāṣya vākyais tu krīḍatus tau narottamau 04,063.036 vaiśaṃpāyana uvāca 04,063.036a pravartamāne dyūte tu matsyaḥ pāṇḍavam abravīt 04,063.036c paśya putreṇa me yuddhe tādṛśāḥ kuravo jitāḥ 04,063.036d*1076_001 kuravo 'tirathāḥ sarve devair api sudurjayāḥ 04,063.037a tato 'bravīn matsyarājaṃ dharmaputro yudhiṣṭhiraḥ 04,063.037b*1077_000 kaṅkaḥ 04,063.037b*1077_001 diṣṭyā te vijitā gāvaḥ kuravaś ca parājitāḥ 04,063.037b*1077_002 atyadbhutam ahaṃ manye uttaraś cet kurūñ jayet 04,063.037c bṛhannaḍā yasya yantā kathaṃ sa na vijeṣyati 04,063.037d*1078_001 tato virāṭaḥ kṣubhito manyunābhipariplutaḥ 04,063.037d*1078_002 uvāca vacanaṃ kruddhaḥ parivrājam anantaram 04,063.037d*1078_003 tādṛśena tu yodhena maheṣvāsena dhīmatā 04,063.037d*1078_004 kaṅkaḥ 04,063.037d*1078_004 kuravo nirjitā yuddhe tatra kiṃ brāhmaṇādbhutam 04,063.037d*1078_005 yantā tathāvidho yasya rathe tiṣṭhati vīryavān 04,063.037d*1078_006 yad etad duṣkaraṃ kuryāt tatra kiṃ nādbhutaṃ bhavet 04,063.037d*1078_006 virāṭaḥ 04,063.037d*1078_007 pumāṃso bahavo dṛṣṭāḥ sūtāś ca balino mayā 04,063.037d*1078_008 vikramya yantā yoddhā ca na me dṛṣṭaḥ kadā cana 04,063.037d*1078_009 vipriyaṃ nācared rājñām ānukūlyaṃ priyaṃ vadet 04,063.037d*1078_010 ācaran vipriyaṃ rājñāṃ na jātu sukham edhate 04,063.038a ity uktaḥ kupito rājā matsyaḥ pāṇḍavam abravīt 04,063.038c samaṃ putreṇa me ṣaṇḍhaṃ brahmabandho praśaṃsasi 04,063.039a vācyāvācyaṃ na jānīṣe nūnaṃ mām avamanyase 04,063.039c bhīṣmadroṇamukhān sarvān kasmān na sa vijeṣyati 04,063.040a vayasyatvāt tu te brahmann aparādham imaṃ kṣame 04,063.040c nedṛśaṃ te punar vācyaṃ yadi jīvitum icchasi 04,063.040d*1079_001 tato 'bravīt punaḥ kaṅkaḥ prahasya kuruvardhana 04,063.040d*1079_002 bṛhannalāyā rājendra ghuṣyatāṃ nagare jayaḥ 04,063.040d*1079_003 uttareṇa tu sārathyaṃ kṛtaṃ nūnaṃ bhaviṣyati 04,063.040d*1079_004 nimittaṃ kiṃ cid utpannaṃ tarkaś cāpi dṛḍho mama 04,063.040d*1079_005 yato jānāmi rājendra nānyathā tad bhaviṣyati 04,063.040d*1079_006 kuravo 'pi mahāvīryā devair api sudurjayāḥ 04,063.040d*1079_007 sasomavaruṇādityaiḥ sakuberahutāśanaiḥ 04,063.041 yudhiṣṭhira uvāca 04,063.041a yatra droṇas tathā bhīṣmo drauṇir vaikartanaḥ kṛpaḥ 04,063.041b*1080_001 aśvatthāmā vikarṇaś ca somadatto jayadrathaḥ 04,063.041b*1080_002 bhūriśravāḥ śalo bhūrir jalasaṃdhiś ca vīryavān 04,063.041b*1080_003 duryodhano duṣprasaho duḥśāsanaviviṃśatī 04,063.041b*1080_004 vṛṣaseno 'śvasenaś ca vātavegasuvarcasau 04,063.041b*1080_005 bāhlīko bhūrisenaś ca yuyutsuś ca paraṃtapaḥ 04,063.041b*1080_006 saubalaḥ śakuniś caiva dyumatsenaś ca sālvarāṭ 04,063.041b*1080_007 anye ca bahavaḥ śūrā nānājanapadeśvarāḥ 04,063.041b*1080_008 kṛpeṇācāryamukhyena sahitāḥ kuravo nṛpa 04,063.041b*1080_009 sajjakārmukanistriṃśā rathino rathayūthapāḥ 04,063.041c duryodhanaś ca rājendra tathānye ca mahārathāḥ 04,063.042a marudgaṇaiḥ parivṛtaḥ sākṣād api śatakratuḥ 04,063.042b*1081_001 tad balaṃ na jayet kruddho bhīṣmadroṇādibhir vṛtam 04,063.042c ko 'nyo bṛhannaḍāyās tān pratiyudhyeta saṃgatān 04,063.042d*1082_001 yasya bāhubale tulyo na bhūto na bhaviṣyati 04,063.042d*1082_002 atīva samaraṃ dṛṣṭvā harṣo yasyopajāyate 04,063.042d*1083_001 yo 'jayat sahitān sarvān surāsuramahoragān 04,063.042d*1083_002 tādṛśena sahāyena kasmāt sa na vijeṣyate 04,063.042d*1084_001 kim evaṃ puruṣo loke divi vā bhuvi vidyate 04,063.042d*1085_001 kiṃ punar mānuṣeṇeha vijitā tv iha vidyate 04,063.042d*1086_000 vaiśaṃpāyanaḥ 04,063.042d*1086_001 tena saṃkṣubhito rājā dīryamāṇena cetasā 04,063.042d*1086_002 abravīd vacanaṃ tāta ajānan vai yudhiṣṭhiram 04,063.042d*1086_003 kaṅka mā mā bravīr vākyaṃ pratikūlaṃ dvijottama 04,063.043 virāṭa uvāca 04,063.043a bahuśaḥ pratiṣiddho 'si na ca vācaṃ niyacchasi 04,063.043c niyantā cen na vidyeta na kaś cid dharmam ācaret 04,063.044 vaiśaṃpāyana uvāca 04,063.044a tataḥ prakupito rājā tam akṣeṇāhanad bhṛśam 04,063.044b*1087_001 tasya takṣakabhogābhaṃ bāhum udyamya dakṣiṇam 04,063.044b*1087_002 virāṭaḥ prāharat kruddhaḥ karṇam āśritya dakṣiṇam 04,063.044c mukhe yudhiṣṭhiraṃ kopān naivam ity eva bhartsayan 04,063.045a balavat pratividdhasya nastaḥ śoṇitam āgamat 04,063.045b*1088_001 akṣeṇābhihato rājā virāṭena mahīpatiḥ 04,063.045b*1088_002 tūṣṇīm āsīn mahābāhuḥ kṛṣṇāṃ saṃprekṣya duḥkhitaḥ 04,063.045b*1088_003 tasya raktotpalanibhaṃ śirasaḥ śoṇitaṃ tadā 04,063.045b*1088_004 prāvartata mahābāhor abhighātān mahātmanaḥ 04,063.045c tad aprāptaṃ mahīṃ pārthaḥ pāṇibhyāṃ pratyagṛhṇata 04,063.046a avaikṣata ca dharmātmā draupadīṃ pārśvataḥ sthitām 04,063.046c sā veda tam abhiprāyaṃ bhartuś cittavaśānugā 04,063.046d*1089_001 sā viṣaṇṇā ca bhītā ca kruddhā ca drupadātmajā 04,063.046d*1089_002 bāṣpaṃ niyamya duḥkhaṃ ca bhartur niḥśreyakāriṇī 04,063.046d*1089_003 uttarīyeṇa sūkṣmeṇa tūrṇaṃ jagrāha śoṇitas 04,063.046d*1089_004 nigṛhya raktaṃ vastreṇa sairandhrī duḥkhamohitā 04,063.047a pūrayitvā ca sauvarṇaṃ pātraṃ kāṃsyam aninditā 04,063.047b*1090_001 pūrayitvā ca sauvarṇaṃ pānīyasya ca bhājanam 04,063.047c tac choṇitaṃ pratyagṛhṇād yat prasusrāva pāṇḍavāt 04,063.047d*1091_001 virāṭo 'syābravīt tatra kim etat kriyatām iti 04,063.047d*1091_002 sairandhri uvāca 04,063.047d*1091_002 sairandhri brūhi tattvena mama praśnam aśeṣataḥ 04,063.047d*1091_003 yad idaṃ śoṇitaṃ rājan kaṅkasya patati kṣitau 04,063.047d*1091_004 idaṃ ca rāṣṭraṃ te kṣipraṃ vinaśyeta na saṃśayaḥ 04,063.047d*1091_005 na ca dvādaśa varṣāṇi varṣayeta puraṃdaraḥ 04,063.047d*1091_006 ītayaś ca pravartante na sasyaṃ jāyate kva cit 04,063.047d*1091_007 aśubhaṃ syāc ca rājendra nṛpasya ca purasya ca 04,063.047d@058_0000 virāṭaḥ 04,063.047d@058_0001 sairandhri kim idaṃ raktam uttarīyeṇa gṛhyate 04,063.047d@058_0002 ko 'tra hetur viśālākṣi tan mamācakṣva pṛcchataḥ 04,063.047d@058_0002 sairandhrī 04,063.047d@058_0003 raktabindūni kaṅkasya yāvanti dharaṇīm iyuḥ 04,063.047d@058_0004 tāvad varṣāṇi rāṣṭre te anāvṛṣṭir bhaviṣyati 04,063.047d@058_0005 etan nimittaṃ rājendra kaṅkasya rudhiraṃ mayā 04,063.047d@058_0006 gṛhītam uttarīyeṇa vināśo mā bhavet tava 04,063.047d@058_0006 janamejayaḥ 04,063.047d@058_0007 yuddhaṃ tv amānuṣaṃ draṣṭum āgatās tridaśāḥ punaḥ 04,063.047d@058_0008 vaiśaṃpāyanaḥ 04,063.047d@058_0008 kim akurvanta te paścāt kathayasva mamānagha 04,063.047d@058_0009 vāsavapramukhāḥ sarve devāḥ sarṣipurogamāḥ 04,063.047d@058_0010 yakṣagandharvasaṃghāś ca gaṇā hy apsarasāṃ tathā 04,063.047d@058_0011 yuddhaṃ tv amānuṣaṃ dṛṣṭvā kurūṇāṃ phalgunasya ca 04,063.047d@058_0012 ekasya ca bahūnāṃ ca raudram atyugradarśanam 04,063.047d@058_0013 astrāṇām atha divyānāṃ prayogān atha saṃgrahān 04,063.047d@058_0014 laghu suṣṭhu ca citraṃ ca kṛtīnāṃ ca prayatnataḥ 04,063.047d@058_0015 bhīṣmaṃ śāradvataṃ droṇaṃ karṇaṃ gāṇḍīvadhanvanā 04,063.047d@058_0016 jitān anyāṃś ca bhūpālān dṛṣṭvā jagmur divaukasaḥ 04,063.047d@058_0017 sarve te parituṣṭāś ca praśasya ca muhur muhuḥ 04,063.047d@058_0018 asaṅgagatinā tena vimānenāśugāminā 04,063.047d@058_0019 pratijagmur asaṅgena tridivaṃ ca divaukasaḥ 04,063.047d@058_0020 kuravo 'rjunabāṇaiś ca tāḍitāḥ śaravikṣatāḥ 04,063.047d@058_0021 kurūn abhimukhā yātāḥ samagrabalavāhanāḥ 04,063.047d@058_0022 virāṭanagarāc caiva gajāśvarathasaṃkulāḥ 04,063.047d@058_0023 yodhaiḥ kṣatriyadāyādair balavadbhir adhiṣṭhitāḥ 04,063.047d@058_0024 virāṭaprahitā senā nagarāc chīghrayāyinī 04,063.047d@058_0025 uttaraṃ saha sūtena pratyayāt tam ariṃdamam 04,063.047d@058_0026 tasmiṃs tūryaśatākīrṇe hastyaśvarathasaṃkule 04,063.047d@058_0027 arjunaḥ 04,063.047d@058_0027 praharṣaḥ strīkumārāṇāṃ tumulaḥ samapadyata 04,063.047d@058_0028 nagare tumulaḥ śabdo reṇuś cākramate nabhaḥ 04,063.047d@058_0029 kiṃ nu khalv apayātās te kuravo nagaraṃ gatāḥ 04,063.047d@058_0030 te caiva nirjitāsmābhir maheṣvāsāḥ sacetasaḥ 04,063.047d@058_0031 āmuñca kavacaṃ vīra codayasva ca vājinaḥ 04,063.047d@058_0032 javenābhiprapadyasva virāṭanagaraṃ prati 04,063.047d@058_0033 na tāvat talanirghoṣaṃ gāṇḍīvasya ca nisvanam 04,063.047d@058_0034 uttaraḥ 04,063.047d@058_0034 dhvajaṃ vā darśayiṣyāmi kadā cit svajano bhavet 04,063.047d@058_0035 senāgram etan mātsyānāṃ gaṇikāś ca svalaṃkṛtāḥ 04,063.047d@058_0036 kanyā ratheṣu dṛśyante yodhā vividhavāsasaḥ 04,063.047d@058_0037 uttarām atra paśyāmi sakhībhiḥ parivāritām 04,063.047d@058_0038 anīkāni prakāśante hastino 'śvāś ca varmitāḥ 04,063.047d@058_0039 rathinaś ca padātāś ca bahavo na ca śastriṇaḥ 04,063.047d@058_0040 virāgavasanāḥ sarve saṃhṛṣṭāḥ pratibhāti me 04,063.047d@058_0041 vaiśaṃpāyanaḥ 04,063.047d@058_0041 na ca me 'tra pratīghātaś cittasya svajane yathā 04,063.047d@058_0042 tataḥ śīghraṃ samāgamya uttaraḥ svajanaṃ bahu 04,063.047d@058_0043 parasparam amitraghnaḥ sasvaje taṃ samāgatam 04,063.047d@058_0044 prītimān puruṣavyāghro harṣayuktaḥ punaḥ punaḥ 04,063.047d@058_0045 diṣṭyā jayasi bhadraṃ te diṣṭyā sūto bṛhannalā 04,063.047d@058_0046 uttaraḥ 04,063.047d@058_0046 diṣṭyā saṃgrāmam āgamya bhayaṃ tava na kiṃ cana 04,063.047d@058_0047 ajaiṣīd eṣa tāñ jiṣṇuḥ kurūn ekaratho raṇe 04,063.047d@058_0048 etasya bāhuvīryeṇa yad gāvo vijitā mayā 04,063.047d@058_0049 kuravo nirjitā yasmāt saṃgrāme 'mitatejasaḥ 04,063.047d@058_0050 akārṣīd eṣa tat karma devaputropamo yuvā 04,063.047d@058_0051 eṣa tat puruṣavyāghro vikṣobhya kurumaṇḍalam 04,063.047d@058_0052 gāvaḥ prasahya vijitā raṇe māṃ cābhyapālayat 04,063.047d@058_0052 vaiśaṃpāyanaḥ 04,063.047d@058_0053 uttarasya vacaḥ śrutvā śaṃsamānasya cārjunam 04,063.047d@058_0054 coditā rājaputreṇa jayamaṅgalavādinaḥ 04,063.047d@058_0055 tato gandhaiś ca mālyaiś ca dhūpaiś caiva susaṃbhṛtaiḥ 04,063.047d@058_0056 kanyāḥ pārtham amitraghnaṃ kirantyaḥ samapūjayan 04,063.048a athottaraḥ śubhair gandhair mālyaiś ca vividhais tathā 04,063.048c avakīryamāṇaḥ saṃhṛṣṭo nagaraṃ svairam āgamat 04,063.048d*1092_001 bheryaś ca tūryāṇi ca veṇavaś ca 04,063.048d*1092_002 vicitraveṣaḥ pramadājanaś ca 04,063.048d*1092_003 purād virāṭasya mahābalasya 04,063.048d*1092_004 niṣkramya bhūmiṃjayam abhyanandan 04,063.048d*1092_005 praśasyamānas tu jayena tatra 04,063.048d*1092_006 putro virāṭasya na hṛṣyati sma 04,063.048d*1092_007 saṃbhāṣyamāṇas tu janena tena 04,063.048d*1092_008 so 'ntarmanāḥ pāṇḍavam īkṣamāṇaḥ 04,063.048d*1092_009 putro virāṭasya tato varāṇi 04,063.048d*1092_010 vastrāṇy ādāt pāṇḍusutaḥ sakhībhyaḥ 04,063.048d*1092_011 sabhājayaṃś cāpi samāgatās tā 04,063.048d*1092_012 diṣṭyājayantac ca balaṃ kumāryaḥ 04,063.048d*1093_001 bṛhannalāsārathinaṃ praśasya 04,063.049a sabhājyamānaḥ pauraiś ca strībhir jānapadais tathā 04,063.049c āsādya bhavanadvāraṃ pitre sa pratyahārayat 04,063.050a tato dvāḥsthaḥ praviśyaiva virāṭam idam abravīt 04,063.050a*1094_001 **** **** praṇipatya kṛtāñjaliḥ 04,063.050a*1094_002 vardhayitvā jayāśīrbhir 04,063.050b*1095_000 dvāḥsthaḥ 04,063.050b*1095_001 rājan pṛthuyaśās tubhyaṃ jitvā śatrūn samāgataḥ 04,063.050c bṛhannaḍāsahāyas te putro dvāry uttaraḥ sthitaḥ 04,063.050d*1096_001 kumāro yodhamukhyaiś ca gaṇikābhiś ca saṃvṛtaḥ 04,063.050d*1096_002 paurajānapadair yuktaḥ pūjyamāno jayāśiṣā 04,063.051a tato hṛṣṭo matsyarājaḥ kṣattāram idam abravīt 04,063.051c praveśyatām ubhau tūrṇaṃ darśanepsur ahaṃ tayoḥ 04,063.052a kṣattāraṃ kururājas tu śanaiḥ karṇa upājapat 04,063.052c uttaraḥ praviśatv eko na praveśyā bṛhannaḍā 04,063.053a etasya hi mahābāho vratam etat samāhitam 04,063.053c yo mamāṅge vraṇaṃ kuryāc choṇitaṃ vāpi darśayet 04,063.053e anyatra saṃgrāmagatān na sa jīved asaṃśayam 04,063.054a na mṛṣyād bhṛśasaṃkruddho māṃ dṛṣṭvaiva saśoṇitam 04,063.054c virāṭam iha sāmātyaṃ hanyāt sabalavāhanam 04,063.054d*1097_001 uttaras tv eka evāsmāt praveśyo na bṛhannaḍā 04,063.054d*1098_001 indraṃ vāpi kuberaṃ vā yamaṃ vā varuṇaṃ tathā 04,063.054d*1098_002 mama śoṇitakartāraṃ mṛdnīyāt kiṃ punar naram 04,063.054d*1098_003 kṣaṇamātraṃ tu tatraiva dvāri tiṣṭhatu vīryavān 04,063.054d*1098_004 iti provāca dharmātmā yudhiṣṭhira udāradhīḥ 04,063.054d*1098_005 ity uktvā kṣamayā yukto dharmarājo yudhiṣṭhiraḥ 04,063.054d*1098_006 sabhāyāṃ saha mātsyena tūṣṇīm upaviveśa ha 04,064.001 vaiśaṃpāyana uvāca 04,064.001a tato rājñaḥ suto jyeṣṭhaḥ prāviśat pṛthivīṃjayaḥ 04,064.001c so 'bhivādya pituḥ pādau dharmarājam apaśyata 04,064.001d*1099_001 paśyan yudhiṣṭhiraṃ dṛṣṭyā vakrayā caraṇau pituḥ 04,064.002a sa taṃ rudhirasaṃsiktam anekāgram anāgasam 04,064.002b*1100_001 hṛdaye 'dahyata tadā mṛtyugrasta ivottaraḥ 04,064.002b*1100_002 ko vā jigamiṣan mṛtyuṃ kena spṛṣṭaḥ padoragaḥ 04,064.002b*1100_003 śrotriyo brāhmaṇaśreṣṭha indrāsanaratikṣamaḥ 04,064.002b*1100_004 vaiśaṃpāyanaḥ 04,064.002b*1100_004 pūjanīyo 'bhivādyaś ca na prabādhyo 'yam īdṛśaḥ 04,064.002b*1100_005 sa putravacanaṃ śrutvā virāṭo rāṣṭravardhanaḥ 04,064.002b*1100_006 pratyuvācottaraṃ vākyaṃ sādhvasāddhvastamānasaḥ 04,064.002b*1100_006 virāṭaḥ 04,064.002b*1100_007 putra te vijayaṃ śrutvā prahṛṣṭo 'haṃ mahābhuja 04,064.002b*1100_008 akṣakrīḍanayānena kālakṣepam akāriṣam 04,064.002b*1100_009 tato 'jayat kurūn sarvān uttaro rāṣṭravardhanaḥ 04,064.002b*1100_010 ity uktaṃ hi mayā putra neti kaṅko bṛhannalā 04,064.002b*1100_011 ajayat sā kurūn sarvān iti mām abravīn muhuḥ 04,064.002b*1100_012 praśaṃsite mayā putra vijaye tava viśrute 04,064.002b*1100_013 bṛhannalāyā vijayaṃ kaṅkas tu vadate ruṣā 04,064.002c bhūmāv āsīnam ekānte sairandhryā samupasthitam 04,064.003a tataḥ papraccha pitaraṃ tvaramāṇa ivottaraḥ 04,064.003c kenāyaṃ tāḍito rājan kena pāpam idaṃ kṛtam 04,064.004 virāṭa uvāca 04,064.004a mayāyaṃ tāḍito jihmo na cāpy etāvad arhati 04,064.004c praśasyamāne yaḥ śūre tvayi ṣaṇḍhaṃ praśaṃsati 04,064.004d*1101_001 tāḍito 'yaṃ mayā putra durātmā śatrupakṣakṛt 04,064.004d*1101_002 bṛhannalāpraśaṃsābhir abhyasūyāmy ahaṃ tadā 04,064.004d*1102_000 vaiśaṃpāyanaḥ 04,064.004d*1102_001 śrutvā pitur bhṛśaṃ kruddhaḥ pitaraṃ vākyam abravīt 04,064.005 uttara uvāca 04,064.005a akāryaṃ te kṛtaṃ rājan kṣipram eva prasādyatām 04,064.005c mā tvā brahmaviṣaṃ ghoraṃ samūlam api nirdahet 04,064.005d*1103_001 yāvan na kṣayam āyāti kulaṃ sarvam aśeṣataḥ 04,064.005d*1103_002 sphītaṃ vṛddhaṃ ca mātsyānām ayaṃ tāvat pradhakṣyati 04,064.005d*1103_003 praṇamya pādayor asya daṇḍavat kṣitimaṇḍale 04,064.005d*1103_004 pragṛhya pādau pāṇibhyām ayaṃ tāvat prasādyatām 04,064.006 vaiśaṃpāyana uvāca 04,064.006a sa putrasya vacaḥ śrutvā virāṭo rāṣṭravardhanaḥ 04,064.006c kṣamayām āsa kaunteyaṃ bhasmacchannam ivānalam 04,064.007a kṣamayantaṃ tu rājānaṃ pāṇḍavaḥ pratyabhāṣata 04,064.007c ciraṃ kṣāntam idaṃ rājan na manyur vidyate mama 04,064.008a yadi hy etat pated bhūmau rudhiraṃ mama nastataḥ 04,064.008c sarāṣṭras tvaṃ mahārāja vinaśyethā na saṃśayaḥ 04,064.009a na dūṣayāmi te rājan yac ca hanyād adūṣakam 04,064.009c balavantaṃ mahārāja kṣipraṃ dāruṇam āpnuyāt 04,064.009d*1104_001 ity uktvā mārjayām āsa śoṇitaṃ sa narādhipaḥ 04,064.010a śoṇite tu vyatikrānte praviveśa bṛhannaḍā 04,064.010a*1105_001 **** **** putro rājānam abravīt 04,064.010a*1105_002 na yuktam iva tasyātra dvāri sthātuṃ mahātmanaḥ 04,064.010a*1105_003 anuttamabhujasyāsya ślāghyasyādbhutakarmaṇaḥ 04,064.010a*1105_004 * * * * * * * * 04,064.010c abhivādya virāṭaṃ ca kaṅkaṃ cāpy upatiṣṭhata 04,064.011a kṣamayitvā tu kauravyaṃ raṇād uttaram āgatam 04,064.011b*1106_001 pariṣvajya dṛḍhaṃ rājā praveśya bhavanottamam 04,064.011c praśaśaṃsa tato matsyaḥ śṛṇvataḥ savyasācinaḥ 04,064.012a tvayā dāyādavān asmi kaikeyīnandivardhana 04,064.012c tvayā me sadṛśaḥ putro na bhūto na bhaviṣyati 04,064.013a padaṃ padasahasreṇa yaś caran nāparādhnuyāt 04,064.013b*1107_001 śūraś ca laghuhastaś ca karṇo laghuparākramaḥ 04,064.013c tena karṇena te tāta katham āsīt samāgamaḥ 04,064.014a manuṣyaloke sakale yasya tulyo na vidyate 04,064.014c yaḥ samudra ivākṣobhyaḥ kālāgnir iva duḥsahaḥ 04,064.014e tena bhīṣmeṇa te tāta katham āsīt samāgamaḥ 04,064.014f*1108_001 yasya tad viśrutaṃ loke mahad vratam anuttamam 04,064.014f*1108_002 pituḥ kṛte kṛtaṃ ghoraṃ brahmacaryaṃ suduṣkaram 04,064.014f*1108_003 yena yuddhaṃ kṛtaṃ pūrvaṃ jāmadagnyena vai saha 04,064.014f*1108_004 bhīṣmeṇa puruṣavyāghra na ca yuddhe parājitaḥ 04,064.014f*1108_005 parākramī vai durdharṣo vidvāñ śūro jitendriyaḥ 04,064.014f*1108_006 kṣiprakārī dṛḍhaṃ vedhī viśrutaḥ sarvakarmasu 04,064.014f*1108_007 tena te saha bhīṣmeṇa kuruvṛddhena saṃyuge 04,064.014f*1108_008 yuddham āsīt kathaṃ tāta sarvam etad bravīhi me 04,064.014f*1109_001 rāmaṃ yo jitavān saṃkhye bhārgavaṃ sumahābalam 04,064.014f*1109_002 kṣatriyāntakaraṃ vīraṃ tejorāśiṃ durāsadam 04,064.014f*1109_003 akṣaśiṣyaṃ mahābāhum ajeyaṃ daivatair api 04,064.014f*1109_004 kālāgnirudrasaṃkāśaṃ katham āsīt samāgamaḥ 04,064.015a ācāryo vṛṣṇivīrāṇāṃ pāṇḍavānāṃ ca yo dvijaḥ 04,064.015c sarvakṣatrasya cācāryaḥ sarvaśastrabhṛtāṃ varaḥ 04,064.015e tena droṇena te tāta katham āsīt samāgamaḥ 04,064.016a ācāryaputro yaḥ śūraḥ sarvaśastrabhṛtām api 04,064.016c aśvatthāmeti vikhyātaḥ kathaṃ tena samāgamaḥ 04,064.016d*1110_001 sarve caiva mahāvīryā dhārtarāṣṭrā mahābalāḥ 04,064.016d*1110_002 taiś ca vīraiś ca te tāta katham āsīt samāgamaḥ 04,064.017a raṇe yaṃ prekṣya sīdanti hṛtasvā vaṇijo yathā 04,064.017c kṛpeṇa tena te tāta katham āsīt samāgamaḥ 04,064.018a parvataṃ yo 'bhividhyeta rājaputro maheṣubhiḥ 04,064.018c duryodhanena te tāta katham āsīt samāgamaḥ 04,064.018d*1111_001 avagāḍhā dviṣanto me sukho vāto 'bhivāti mām 04,064.018d*1111_002 yas tvaṃ dhanam athājaiṣīḥ kurubhir grastam āhave 04,064.018d*1111_003 teṣāṃ bhayābhibhūtānāṃ sarveṣāṃ bāhuśālinām 04,064.018d*1111_004 nūnaṃ prakālya tān sarvāṃs tvayā yuddhe nararṣabhān 04,064.018d*1111_005 ācchinnaṃ godhanaṃ sarvaṃ śārdūlānām ivāmiṣam 04,064.018d*1112_001 parigṛhya vinirmuktā labdhavān balavān punaḥ 04,064.018d*1112_002 uttara kṣatriyaśreṣṭha kenopāyena śātravān 04,064.018d*1112_003 vinirjayasi saṃgrāme * * * * * * * * 04,064.018d*1113_001 sarve caiva mahāvīryā dhārtarāṣṭrā mahābalāḥ 04,064.018d*1113_002 taiś ca vīraiś ca te tāta katham āsīt samāgamaḥ 04,064.019 uttara uvāca 04,064.019a na mayā nirjitā gāvo na mayā nirjitāḥ pare 04,064.019c kṛtaṃ tu karma tat sarvaṃ devaputreṇa kena cit 04,064.020a sa hi bhītaṃ dravantaṃ māṃ devaputro nyavārayat 04,064.020a*1114_001 **** **** bhīṣmadroṇamukhān kurūn 04,064.020a*1114_002 dṛṣṭvā viṣaṇṇaṃ saṃgrāme 04,064.020c sa cātiṣṭhad rathopasthe vajrahastanibho yuvā 04,064.021a tena tā nirjitā gāvas tena te kuravo jitāḥ 04,064.021c tasya tat karma vīrasya na mayā tāta tat kṛtam 04,064.022a sa hi śāradvataṃ droṇaṃ droṇaputraṃ ca vīryavān 04,064.022c sūtaputraṃ ca bhīṣmaṃ ca cakāra vimukhāñ śaraiḥ 04,064.023a duryodhanaṃ ca samare sanāgam iva yūthapam 04,064.023c prabhagnam abravīd bhītaṃ rājaputraṃ mahābalam 04,064.024a na hāstinapure trāṇaṃ tava paśyāmi kiṃ cana 04,064.024b*1115_001 na hāstinapure bhogā bhoktuṃ śakyāḥ palāyatā 04,064.024c vyāyāmena parīpsasva jīvitaṃ kauravātmaja 04,064.025a na mokṣyase palāyaṃs tvaṃ rājan yuddhe manaḥ kuru 04,064.025c pṛthivīṃ bhokṣyase jitvā hato vā svargam āpsyasi 04,064.026a sa nivṛtto naravyāghro muñcan vajranibhāñ śarān 04,064.026c sacivaiḥ saṃvṛto rājā rathe nāga iva śvasan 04,064.027a tatra me romaharṣo 'bhūd ūrustambhaś ca māriṣa 04,064.027c yad abhraghanasaṃkāśam anīkaṃ vyadhamac charaiḥ 04,064.028a tat praṇudya rathānīkaṃ siṃhasaṃhanano yuvā 04,064.028c kurūṃs tān prahasan rājan vāsāṃsy apaharad balī 04,064.029a ekena tena vīreṇa ṣaḍrathāḥ parivāritāḥ 04,064.029c śārdūleneva mattena mṛgās tṛṇacarā vane 04,064.029d*1116_001 hayānāṃ ca gajānāṃ ca śūrāṇāṃ ca dhanuṣmatām 04,064.029d*1116_002 nihatāni sahasrāṇi bhagnā ca kuruvāhinī 04,064.029d*1116_003 sūtaputraṃ śarair viddhvā hayān hatvā mahārathaḥ 04,064.029d*1116_004 devaputrasamaḥ saṃkhye raktaṃ vastraṃ samādade 04,064.029d*1116_005 caturbhiḥ punar ānarcchad bhīṣmaṃ śāṃtavanaṃ raṇe 04,064.029d*1116_006 taṃ viddhvātha hayāṃś cāsya śuklaṃ vastraṃ samādade 04,064.029d*1116_007 duryodhanaṃ ca balavān bāṇair vivyādha saptabhiḥ 04,064.029d*1116_008 taṃ sa viddhvā hayāṃś cāsya pītaṃ vastraṃ samādade 04,064.029d*1116_009 droṇaṃ kṛpaṃ ca balavān somadattaṃ jayadratham 04,064.029d*1116_010 bhūriśravasam indrābhaṃ śakuniṃ ca mahāratham 04,064.029d*1116_011 tribhis tribhiḥ sa viddhvā tu duḥśāsanamukhān api 04,064.029d*1116_012 vividhāni ca vastrāṇi mahārhāṇy ājahāra saḥ 04,064.029d*1116_013 dvābhyāṃ śarābhyāṃ viddhvā tu tathācāryasutaṃ raṇe 04,064.029d*1116_014 cāpaṃ chitvā vikarṇasya nīle cādatta vāsasī 04,064.030 virāṭa uvāca 04,064.030a kva sa vīro mahābāhur devaputro mahāyaśāḥ 04,064.030c yo me dhanam avājaiṣīt kurubhir grastam āhave 04,064.031a icchāmi tam ahaṃ draṣṭum arcituṃ ca mahābalam 04,064.031c yena me tvaṃ ca gāvaś ca rakṣitā devasūnunā 04,064.031d*1117_001 tasmai dāsyāmi tāṃ putrīṃ grāmāṃś caiva tu hāṭakān 04,064.031d*1117_002 sphuritaṃ kaṭisūtraṃ ca strīsahasraśatāni ca 04,064.032 uttara uvāca 04,064.032a antardhānaṃ gatas tāta devaputraḥ pratāpavān 04,064.032c sa tu śvo vā paraśvo vā manye prādurbhaviṣyati 04,064.033 vaiśaṃpāyana uvāca 04,064.033a evam ākhyāyamānaṃ tu channaṃ satreṇa pāṇḍavam 04,064.033c vasantaṃ tatra nājñāsīd virāṭaḥ pārtham arjunam 04,064.034a tataḥ pārtho 'bhyanujñāto virāṭena mahātmanā 04,064.034b*1118_001 saha putreṇa mātsyasya mantrayitvā dhanaṃjayaḥ 04,064.034b*1118_002 ity evaṃ brūhi rājānaṃ virāṭasya yudhiṣṭhiram 04,064.034b*1118_003 ity uktvā sahasā pārthaḥ praviśyāntaḥpuraṃ śubham 04,064.034b*1119_001 āmantrayitvā kaunteyam uttaro vākyam abravīt 04,064.034b*1119_002 iti rājñaḥ pravakṣyāmi dharmarājaṃ yudhiṣṭhiram 04,064.034c pradadau tāni vāsāṃsi virāṭaduhituḥ svayam 04,064.035a uttarā tu mahārhāṇi vividhāni tanūni ca 04,064.035c pratigṛhyābhavat prītā tāni vāsāṃsi bhāminī 04,064.035d@059_0000 vaiśaṃpāyanaḥ 04,064.035d@059_0001 pradāya vastrāṇi kirīṭamālī 04,064.035d@059_0002 virāṭagehe muditaḥ sakhibhyaḥ 04,064.035d@059_0003 kṛtvā mahat karma tad ājimadhye 04,064.035d@059_0004 didṛkṣayā so 'bhijagāma pārtham 04,064.035d@059_0005 taṃ prekṣamāṇas tv atha dharmarājaṃ 04,064.035d@059_0006 papraccha pārtho 'tha sa bhīmasenam 04,064.035d@059_0007 kiṃ dharmarājo hi yathāpuraṃ māṃ 04,064.035d@059_0008 mukhaṃ praticchādya na cāha kiṃ cit 04,064.035d@059_0009 tam evam uktvā pariśaṅkamānaṃ 04,064.035d@059_0010 dṛṣṭvārjunaṃ bhīmasenaṃ ca rājā 04,064.035d@059_0011 tatrābravīt tāv abhivīkṣya vīrau 04,064.035d@059_0012 yudhiṣṭhiras tat parimṛjya raktam 04,064.035d@059_0013 durātmanā tvayy abhipūjyamāne 04,064.035d@059_0014 virāṭarājñābhihato 'smi pārtha 04,064.035d@059_0015 tasmāt prahārād rudhirasya bindūn 04,064.035d@059_0016 paśyan na ceme pṛthivīṃ spṛśeyuḥ 04,064.035d@059_0017 iti praticchādya mukhaṃ tato 'haṃ 04,064.035d@059_0018 manyuṃ niyacchann upaviṣṭa āsam 04,064.035d@059_0019 kruddhe tu vīre tvayi cāpratīte 04,064.035d@059_0020 rājā virāṭo na labheta śarma 04,064.035d@059_0021 ajānatā tena tavaiva vīryaṃ 04,064.035d@059_0022 channasya satreṇa balaṃ ca pārtha 04,064.035d@059_0023 idaṃ virāṭena mayi prayuktaṃ 04,064.035d@059_0024 tvāṃ vīkṣamāṇo na gato 'smi harṣam 04,064.035d@059_0025 tenāprameyena mahābalena 04,064.035d@059_0026 tasmiṃs tathokte śamam āśritena 04,064.035d@059_0027 taṃ bhīmaseno balavān amarṣī 04,064.035d@059_0028 dhanaṃjayaṃ kruddha uvāca vākyam 04,064.035d@059_0029 na pārtha nityaṃ kṣamakālam āha 04,064.035d@059_0030 bṛhaspatir jñānavatāṃ variṣṭhaḥ 04,064.035d@059_0031 kṣamī hi sarvaiḥ paribhūyate hi 04,064.035d@059_0032 yathā bhujaṃgo viṣavīryahīnaḥ 04,064.035d@059_0033 virāṭam adyaiva nihatya śīghraṃ 04,064.035d@059_0034 saputrapautraṃ sakulaṃ sasainyam 04,064.035d@059_0035 yokṣyāmahe dharmasutaṃ tu rājye 04,064.035d@059_0036 adyaiva śīghraṃ tv arir eṣa mātsyaḥ 04,064.035d@059_0037 anena pāñcālasutātha kṛṣṇā 04,064.035d@059_0038 upekṣitā kīcakenānuyātā 04,064.035d@059_0039 tasmād ayaṃ nārhati rājaśabdaṃ 04,064.035d@059_0040 rājā bhava tvaṃ tava pārtha vīryāt 04,064.035d@059_0041 rājā kurūṇāṃ ca yudhiṣṭhiro 'yaṃ 04,064.035d@059_0042 mātsyeṣu rājā bhavatu pratītaḥ 04,064.035d@059_0043 tasyādya dehaṃ śatadhā bhinadmi 04,064.035d@059_0044 arjunaḥ 04,064.035d@059_0044 kumbhaṃ ghaneneva yathāmbupūrṇam 04,064.035d@059_0045 bhavataḥ kṣamayā rājan sarve doṣāś ca no 'bhavan 04,064.035d@059_0046 tasmād enaṃ ca hatvā vai sabalaṃ sahabāndhavam 04,064.035d@059_0047 vaiśaṃpāyanaḥ 04,064.035d@059_0047 paścāc caiva kurūn sarvān haniṣyāmo na saṃśayaḥ 04,064.035d@059_0048 bhīmasenaś ca ye cānye tathaiveti tam abruvan 04,064.035d@059_0049 tam abravīd dharmasuto mahātmā 04,064.035d@059_0050 kṣamī vadānyaḥ kupitaṃ ca bhīmam 04,064.035d@059_0051 na pratyupasthāsyati cet sadāraḥ 04,064.035d@059_0052 prasādane samyag athāstu vadhyaḥ 04,064.035d@059_0053 na hantavyo durātmāyaṃ kuravaś cāpi te 'rjuna 04,064.035d@059_0054 śvaḥ prabhāte pravekṣyāmaḥ sabhāṃ siṃhāsaneṣv iha 04,064.035d@059_0055 rājaveṣeṇa saṃyuktān yadi tatra na maṃsyate 04,064.035d@059_0056 paścād vadhyāmahe sarvān virāṭena sabāndhavān 04,064.036a mantrayitvā tu kaunteya uttareṇa rahas tadā 04,064.036c itikartavyatāṃ sarvāṃ rājany atha yudhiṣṭhire 04,064.037a tatas tathā tad vyadadhād yathāvat puruṣarṣabha 04,064.037c saha putreṇa matsyasya prahṛṣṭo bharatarṣabhaḥ 04,064.037d*1120_001 itikartavyatāṃ sarve mantrayitvā tu pāṇḍavāḥ 04,064.037d*1120_002 nyavasaṃś caiva tāṃ rātriṃ pāṇḍavā dharmavatsalāḥ 04,064.037d*1120_003 putreṇa saha mātsyas tu saṃprahṛṣṭo narādhipaḥ 04,064.037d*1120_004 tāṃ rātrim avasad dhīmān samāśvastena cetasā 04,065.001 vaiśaṃpāyana uvāca 04,065.001a tatas tṛtīye divase bhrātaraḥ pañca pāṇḍavāḥ 04,065.001b*1121_001 svamantriteti vijñāya harṣeṇotphullalocanāḥ 04,065.001b*1121_002 virāṭasya sabhāṃ jagmus te tīrṇā vratam uttamam 04,065.001b*1121_003 jagṛhuś ca tathā sarvaṃ rājño dharmasutasya ca 04,065.001b*1121_004 samaye te tu taṃ dṛṣṭvā cārjunaś chatram ādade 04,065.001b*1121_005 cāmaraṃ bhīmasenena mādreyau ca varāyudhān 04,065.001b*1121_006 varaṃ tāmbūlasaṃpūrṇaṃ draupadī ca svabhājanam 04,065.001b*1121_007 yayau tasya sutā hṛṣṭā paracaryākṛte sthitāḥ 04,065.001c snātāḥ śuklāmbaradharāḥ samaye caritavratāḥ 04,065.002a yudhiṣṭhiraṃ puraskṛtya sarvābharaṇabhūṣitāḥ 04,065.002c abhipadmā yathā nāgā bhrājamānā mahārathāḥ 04,065.003a virāṭasya sabhāṃ gatvā bhūmipālāsaneṣv atha 04,065.003c niṣeduḥ pāvakaprakhyāḥ sarve dhiṣṇyeṣv ivāgnayaḥ 04,065.004a teṣu tatropaviṣṭeṣu virāṭaḥ pṛthivīpatiḥ 04,065.004b*1122_001 tasyāṃ rātryāṃ vyatītāyāṃ prātaḥkṛtyaṃ samāpya ca 04,065.004b*1122_002 gosuvarṇādikaṃ dattvā brāhmaṇebhyo yathāvidhi 04,065.004c ājagāma sabhāṃ kartuṃ rājakāryāṇi sarvaśaḥ 04,065.004d*1123_001 acintayat katham ime sabhām āgamya bhūṣitāḥ 04,065.004d*1123_002 atiṣṭhan devasaṃkāśāḥ katham anvāviśann iha 04,065.005a śrīmataḥ pāṇḍavān dṛṣṭvā jvalataḥ pāvakān iva 04,065.005b*1124_001 rājaveṣān upādāya pārthivo vismito 'bhavat 04,065.005b*1124_002 kim idaṃ ko vidhis tv eṣa bhayārta iva pārthivaḥ 04,065.005b*1125_001 puruṣapravarān dṛṣṭvā viṣādam agaman nṛpaḥ 04,065.005b*1126_001 rājāsanagataṃ dṛṣṭvā nṛpatir vismito 'bhavat 04,065.005b*1127_001 muhūrtam iva ca dhyātvā saroṣaḥ pṛthivīpatiḥ 04,065.005c atha matsyo 'bravīt kaṅkaṃ devarūpam avasthitam 04,065.005e marudgaṇair upāsīnaṃ tridaśānām iveśvaram 04,065.006a sa kilākṣātivāpas tvaṃ sabhāstāro mayā kṛtaḥ 04,065.006c atha rājāsane kasmād upaviṣṭo 'sy alaṃkṛtaḥ 04,065.007a parihāsepsayā vākyaṃ virāṭasya niśamya tat 04,065.007c smayamāno 'rjuno rājann idaṃ vacanam abravīt 04,065.008a indrasyāpy āsanaṃ rājann ayam āroḍhum arhati 04,065.008c brahmaṇyaḥ śrutavāṃs tyāgī yajñaśīlo dṛḍhavrataḥ 04,065.008d*1128_001 eṣa vigrahavān dharma eṣa vīryavatāṃ varaḥ 04,065.008d*1128_002 eṣa buddhyādhiko loke tapasāṃ ca parāyaṇam 04,065.008d*1128_003 eṣo 'stravic ca saṃgrāme trailokye sacarācare 04,065.008d*1128_004 na caivānyaḥ pumān vetti na vetsyati kadā cana 04,065.008d*1128_005 na devā nāsurāḥ ke cin na manuṣyā na rākṣasāḥ 04,065.008d*1128_006 gandharvayakṣapravarāḥ kiṃnarāḥ samahoragāḥ 04,065.008d*1128_007 dīrghadarśī mahātejāḥ paurajānapadapriyaḥ 04,065.008d*1128_008 pāṇḍavānām atiratho yajñadharmaparo vaśī 04,065.008d*1128_009 maharṣikalpo rājarṣis triṣu lokeṣu viśrutaḥ 04,065.008d*1128_010 balavān dhṛtimān saumyaḥ satyavādī jitendriyaḥ 04,065.008d*1128_011 dhanaiś ca saṃcayaiś caiva śakravaiśravaṇopamaḥ 04,065.008d*1128_012 yathā manur mahātejā lokānāṃ parirakṣitā 04,065.008d*1128_013 evam eṣa mahātejāḥ prajānugrahakārakaḥ 04,065.009a ayaṃ kurūṇām ṛṣabhaḥ kuntīputro yudhiṣṭhiraḥ 04,065.009b*1129_001 asya prabhāvāt sarve 'pi bhrātaro 'mī vayaṃ nṛpa 04,065.009b*1129_002 mahāprabhāvasaṃyuktā mahābalaparākramāḥ 04,065.009b*1129_003 asyaiva tapasāsmākaṃ prabhāvāḥ santy anekaśaḥ 04,065.009b*1129_004 vināsya manujais tulyā vayaṃ sarve bhavāma bhoḥ 04,065.009b*1129_005 yāvad etasya cādeśaṃ tiṣṭhāmo vayam ādṛtāḥ 04,065.009b*1129_006 pālayantaḥ surais tāvad abhipūjyatamāś ca ha 04,065.009c asya kīrtiḥ sthitā loke sūryasyevodyataḥ prabhā 04,065.010a saṃsaranti diśaḥ sarvā yaśaso 'sya gabhastayaḥ 04,065.010c uditasyeva sūryasya tejaso 'nu gabhastayaḥ 04,065.011a enaṃ daśa sahasrāṇi kuñjarāṇāṃ tarasvinām 04,065.011c anvayuḥ pṛṣṭhato rājan yāvad adhyāvasat kurūn 04,065.012a triṃśad enaṃ sahasrāṇi rathāḥ kāñcanamālinaḥ 04,065.012c sadaśvair upasaṃpannāḥ pṛṣṭhato 'nuyayuḥ sadā 04,065.012d*1130_001 vājināṃ ca śataṃ rājan sahasrāṇy anvayus tadā 04,065.013a enam aṣṭaśatāḥ sūtāḥ sumṛṣṭamaṇikuṇḍalāḥ 04,065.013c astuvan māgadhaiḥ sārdhaṃ purā śakram ivarṣayaḥ 04,065.014a enaṃ nityam upāsanta kuravaḥ kiṃkarā yathā 04,065.014c sarve ca rājan rājāno dhaneśvaram ivāmarāḥ 04,065.015a eṣa sarvān mahīpālān karam āhārayat tadā 04,065.015c vaiśyān iva mahārāja vivaśān svavaśān api 04,065.016a aṣṭāśītisahasrāṇi snātakānāṃ mahātmanām 04,065.016c upajīvanti rājānam enaṃ sucaritavratam 04,065.017a eṣa vṛddhān anāthāṃś ca vyaṅgān paṅgūṃś ca mānavān 04,065.017b*1131_001 mūkamimmiṇirogyādīn dīneḍavyaddhirādikān 04,065.017c putravat pālayām āsa prajā dharmeṇa cābhibho 04,065.018a eṣa dharme dame caiva krodhe cāpi yatavrataḥ 04,065.018c mahāprasādo brahmaṇyaḥ satyavādī ca pārthivaḥ 04,065.019a śrīpratāpena caitasya tapyate sa suyodhanaḥ 04,065.019c sagaṇaḥ saha karṇena saubalenāpi vā vibhuḥ 04,065.020a na śakyante hy asya guṇāḥ prasaṃkhyātuṃ nareśvara 04,065.020c eṣa dharmaparo nityam ānṛśaṃsyaś ca pāṇḍavaḥ 04,065.021a evaṃyukto mahārājaḥ pāṇḍavaḥ pārthivarṣabhaḥ 04,065.021c kathaṃ nārhati rājārham āsanaṃ pṛthivīpatiḥ 04,065.021d*1132_001 chalena yāvad ripubhiḥ satyapāśena bandhitaḥ 04,065.021d*1132_002 abhūt tāvan manuṣyeṣu sarvasādhāraṇo hy ayam 04,065.021d*1132_003 trayodaśamavarṣasya naṣṭacaryāvrataṃ tv idam 04,065.021d*1132_004 pāritaṃ tvatsamakṣaṃ vai tan nistīrṇo 'dya pāṇḍavaḥ 04,065.021d*1132_005 yathāvad vratacīrṇo 'yaṃ meghamadhyād yathā raviḥ 04,065.021d*1132_006 bhavet pratāpāsahyas tu tadvat paśyainam apy aho 04,065.021d*1132_007 yogyas tv ayaṃ narapatir manye śakrāsanasya ca 04,065.021d*1132_008 tasmān mā vismayas te 'stu na mṛṣā prabravīmi te 04,066.001 virāṭa uvāca 04,066.001a yady eṣa rājā kauravyaḥ kuntīputro yudhiṣṭhiraḥ 04,066.001c katamo 'syārjuno bhrātā bhīmaś ca katamo balī 04,066.002a nakulaḥ sahadevo vā draupadī vā yaśasvinī 04,066.002c yadā dyūte jitāḥ pārthā na prājñāyanta te kva cit 04,066.003 arjuna uvāca 04,066.003a ya eṣa ballavo brūte sūdas tava narādhipa 04,066.003c eṣa bhīmo mahābāhur bhīmavegaparākramaḥ 04,066.004a eṣa krodhavaśān hatvā parvate gandhamādane 04,066.004c saugandhikāni divyāni kṛṣṇārthe samupāharat 04,066.005a gandharva eṣa vai hantā kīcakānāṃ durātmanām 04,066.005c vyāghrān ṛkṣān varāhāṃś ca hatavān strīpure tava 04,066.005d*1133_001 hiḍimbaṃ ca bakaṃ caiva kirmīraṃ ca jaṭāsuram 04,066.005d*1133_002 hatvā niṣkaṇṭakaṃ cakre araṇyaṃ sarvataḥ sukham 04,066.006a yaś cāsīd aśvabandhas te nakulo 'yaṃ paraṃtapaḥ 04,066.006c gosaṃkhyaḥ sahadevaś ca mādrīputrau mahārathau 04,066.007a śṛṅgāraveṣābharaṇau rūpavantau yaśasvinau 04,066.007c nānārathasahasrāṇāṃ samarthau puruṣarṣabhau 04,066.008a eṣā padmapalāśākṣī sumadhyā cāruhāsinī 04,066.008c sairandhrī draupadī rājan yatkṛte kīcakā hatāḥ 04,066.008d*1134_001 drupadasya priyā putrī dhṛṣṭadyumnasya cānujā 04,066.008d*1134_002 bhīmaḥ 04,066.008d*1134_002 agnikuṇḍāt samudbhūtā draupadīty avagamyatām 04,066.008d*1134_003 astrajño durlabhaḥ kaś cit kevalaṃ pṛthivīmanu 04,066.008d*1134_004 dhanuḥspṛśāṃ tathā śreṣṭhaḥ kaunteyo 'yaṃ dhanaṃjayaḥ 04,066.008d*1134_005 etena khāṇḍavaṃ yasya akāmasya śatakratoḥ 04,066.008d*1134_006 dagdhaṃ nāgavanaṃ caiva saha nāgair narādhipa 04,066.008d*1134_007 varṣaṃ ca śaravarṣeṇa vāritaṃ durjayena vai 04,066.008d*1134_008 karam āhāritāḥ sarve pārthivāḥ pṛthivīpate 04,066.008d*1134_009 strīveṣaṃ kṛtavān eṣa tava rājan niveśane 04,066.008d*1134_010 bṛhannaḷeti yām āhur arjunaṃ jayatāṃ varaṃ 04,066.009a arjuno 'haṃ mahārāja vyaktaṃ te śrotram āgataḥ 04,066.009c bhīmād avarajaḥ pārtho yamābhyāṃ cāpi pūrvajaḥ 04,066.010a uṣitāḥ sma mahārāja sukhaṃ tava niveśane 04,066.010c ajñātavāsam uṣitā garbhavāsa iva prajāḥ 04,066.011 vaiśaṃpāyana uvāca 04,066.011a yadārjunena te vīrāḥ kathitāḥ pañca pāṇḍavāḥ 04,066.011c tadārjunasya vairāṭiḥ kathayām āsa vikramam 04,066.011d*1135_001 mahendrakalpasya tadā saṃprahṛṣṭatanūruhaḥ 04,066.011d*1136_001 uttara uvāca 04,066.011d*1136_001 punar eva tu tān pārthān darśayām āsa cottaraḥ 04,066.011d*1136_002 ya eṣa jāmbūnadaśuddhagaura- 04,066.011d*1136_003 tanur mahāsiṃha iva pravṛddhaḥ 04,066.011d*1136_004 pracaṇḍaghoṇaḥ pṛthudīrghanetras 04,066.011d*1136_005 tāmrāyatākṣaḥ kururāja eṣaḥ 04,066.011d*1136_006 ayaṃ punar mattagajendragāmī 04,066.011d*1136_007 prataptacāmīkaraśuddhagauraḥ 04,066.011d*1136_008 pṛthvāyatāṃso gurudīrghabāhur 04,066.011d*1136_009 vṛkodaraḥ paśyata paśyatainam 04,066.011d*1136_010 yas tv eṣa pārśve 'sya mahādhanuṣmāñ 04,066.011d*1136_011 śyāmo yuvā vāraṇayūthapopamaḥ 04,066.011d*1136_012 siṃhonnatāṃso gajarājagāmī 04,066.011d*1136_013 padmāyatākṣo 'rjuna eṣa vīraḥ 04,066.011d*1136_014 rājñaḥ samīpe puruṣottamau yau 04,066.011d*1136_015 yamāvimau viṣṇumahendrakalpau 04,066.011d*1136_016 manuṣyaloke sakale samo 'sti 04,066.011d*1136_017 yayor na rūpe na bale na śīle 04,066.011d*1136_018 ābhyāṃ tu pārśve kanakottamāṅgī 04,066.011d*1136_019 yaiṣā prabhā mūrtimatīva gaurī 04,066.011d*1136_020 nīlotpalābhā suradevateva 04,066.011d*1136_021 kṛṣṇā sthitā mūrtimatīva lakṣmīḥ 04,066.011d*1137_000 vaiśaṃpāyana uvāca 04,066.011d*1137_001 evaṃ nivedya tān pārthān pāṇḍavān pañca bhūpateḥ 04,066.011d*1138_001 bhūtapūrvaṃ na kasyāpi harṣeṇotphullalocanaḥ 04,066.011d*1139_001 virāṭanṛpater agre yathādṛṣṭaṃ kurūn prati 04,066.012a ayaṃ sa dviṣatāṃ madhye mṛgāṇām iva kesarī 04,066.012c acarad rathavṛndeṣu nighnaṃs teṣāṃ varān varān 04,066.013a anena viddho mātaṅgo mahān ekeṣuṇā hataḥ 04,066.013c hiraṇyakakṣyaḥ saṃgrāme dantābhyām agaman mahīm 04,066.014a anena vijitā gāvo jitāś ca kuravo yudhi 04,066.014b*1140_001 tasya tatkarma vīrasya na mayā tāta tatkṛtam 04,066.014c asya śaṅkhapraṇādena karṇau me badhirīkṛtau 04,066.014d*1141_001 jāyate romaharṣo me saṃsmṛtyāsya dhanur dhvanim 04,066.014d*1141_002 dhvajasya vānaraṃ bhūtair ākrośantaṃ sahānugaiḥ 04,066.014d*1141_003 nādadānaṃ śarān ghorān na muñcantaṃ śarotkarān 04,066.014d*1141_004 na kārmukaṃ vikarṣantam enaṃ paśyāmi saṃyuge 04,066.014d*1141_005 etaddhanuḥpramuktāś ca śarāḥ puṅkhānupuṅkhinaḥ 04,066.014d*1141_006 nālakṣyeṣu raṇe petur nārācā raktabhojanāḥ 04,066.014d*1141_007 tīkṣṇanārācasaṃkṛttaśirobāhūruvakṣasām 04,066.014d*1141_008 kalevarāṇi dṛśyante yodhānāṃ sāśvasādinām 04,066.014d*1141_009 anena taṭinī tatra śoṇitāmbupravāhinī 04,066.014d*1141_010 pravartitā bhīmarūpā yāṃ smṛtvādyāpi me manaḥ 04,066.014d*1141_011 prakampate caṇḍavāyukampitā kadalī yathā 04,066.014d*1142_001 anena tāta vīreṇa bhīṣmadroṇamukhā rathāḥ 04,066.014d*1142_002 duryodhanena sahitā nirjitā bhīmakarmaṇā 04,066.014d*1142_003 ayaṃ dravantaṃ bhītaṃ māṃ devaputro nyavārayat 04,066.014d*1142_004 asya bāhubalenāsmi jīvan pratyāgataḥ punaḥ 04,066.015a tasya tad vacanaṃ śrutvā matsyarājaḥ pratāpavān 04,066.015c uttaraṃ pratyuvācedam abhipanno yudhiṣṭhire 04,066.016a prasādanaṃ pāṇḍavasya prāptakālaṃ hi rocaye 04,066.016c uttarāṃ ca prayacchāmi pārthāya yadi te matam 04,066.017 uttara uvāca 04,066.017a arcyāḥ pūjyāś ca mānyāś ca prāptakālaṃ ca me matam 04,066.017c pūjyantāṃ pūjanārhāś ca mahābhāgāś ca pāṇḍavāḥ 04,066.018 virāṭa uvāca 04,066.018a ahaṃ khalv api saṃgrāme śatrūṇāṃ vaśam āgataḥ 04,066.018c mokṣito bhīmasenena gāvaś ca vijitās tathā 04,066.019a eteṣāṃ bāhuvīryeṇa yad asmākaṃ jayo mṛdhe 04,066.019c vayaṃ sarve sahāmātyāḥ kuntīputraṃ yudhiṣṭhiram 04,066.019e prasādayāmo bhadraṃ te sānujaṃ pāṇḍavarṣabham 04,066.020a yad asmābhir ajānadbhiḥ kiṃ cid ukto narādhipaḥ 04,066.020c kṣantum arhati tat sarvaṃ dharmātmā hy eṣa pāṇḍavaḥ 04,066.021 vaiśaṃpāyana uvāca 04,066.021a tato virāṭaḥ paramābhituṣṭaḥ; sametya rājñā samayaṃ cakāra 04,066.021c rājyaṃ ca sarvaṃ visasarja tasmai; sadaṇḍakośaṃ sapuraṃ mahātmā 04,066.022a pāṇḍavāṃś ca tataḥ sarvān matsyarājaḥ pratāpavān 04,066.022c dhanaṃjayaṃ puraskṛtya diṣṭyā diṣṭyeti cābravīt 04,066.023a samupāghrāya mūrdhānaṃ saṃśliṣya ca punaḥ punaḥ 04,066.023c yudhiṣṭhiraṃ ca bhīmaṃ ca mādrīputrau ca pāṇḍavau 04,066.024a nātṛpyad darśane teṣāṃ virāṭo vāhinīpatiḥ 04,066.024c saṃprīyamāṇo rājānaṃ yudhiṣṭhiram athābravīt 04,066.025a diṣṭyā bhavantaḥ saṃprāptāḥ sarve kuśalino vanāt 04,066.025c diṣṭyā ca pāritaṃ kṛcchram ajñātaṃ vai durātmabhiḥ 04,066.025d*1143_001 pṛcche 'haṃ kāraṇaṃ kiṃ cid ucyatāṃ tad yathātatham 04,066.025d*1143_002 devānām api śaktir vo rūpaprāvartakāriṇī 04,066.025d*1143_003 manye 'py ahaṃ yathā pūrvaṃ rūpaṃ vo nādhunā tathā 04,066.025d*1143_004 yadā manuṣyasāmānyam abhūd etarhi devavat 04,066.025d*1143_005 rūpaṃ kāntiṃ balaṃ dhairyaṃ guṇāḥ sarve 'py anīdṛśāḥ 04,066.025d*1143_006 sūryāgnirudravaj jātā yūyaṃ devopamāḥ kṣaṇāt 04,066.025d*1143_006 yudhiṣṭhira uvāca 04,066.025d*1143_007 satyaśaucatapobhir no guṇaiḥ prītāḥ surā daduḥ 04,066.025d*1143_008 dharmadurgāprabhṛtayo rūpaprāvartakṛdguṇān 04,066.026a idaṃ ca rājyaṃ naḥ pārthā yac cānyad vasu kiṃ cana 04,066.026c pratigṛhṇantu tat sarvaṃ kaunteyā aviśaṅkayā 04,066.026d*1144_000 vaiśaṃpāyanaḥ 04,066.026d*1144_001 (15ab) tasya tad vacanaṃ śrutvā matsyarājaḥ pratāpavān 04,066.026d*1144_002 (22ca,23) dhanaṃjayaṃ pariṣvajya pāṃḍavān atha sarvaśaḥ 04,066.026d*1144_003 namaskṛtvā tu rājānaṃ rājan rājye 'bhiṣecitam 04,066.026d*1144_004 (24ab) nātṛpyad darśane teṣāṃ virāṭo vāhinīpatiḥ 04,066.026d*1144_005 (24cd) saṃprīyamāṇo rājānaṃ yudhiṣṭhiram athābravīt 04,066.026d*1144_006 (25ab) diṣṭyā bhavantaḥ saṃprāptāḥ sarve kuśalino vanāt 04,066.026d*1144_007 (25cd) diṣṭyā ca caritaṃ kṛcchram ajñātaṃ tair durātmabhiḥ 04,066.026d*1144_008 (26ab) idaṃ rājyaṃ ca vaḥ sarvaṃ yac cāsti vasu kiṃ cana 04,066.026d*1144_009 (26cd) avibhaktam etad bhavatāṃ notkaṇṭhāṃ kartum arhatha 04,066.026d*1144_009 vaiśaṃpāyanaḥ 04,066.026d*1144_010 virāṭasya vacaḥ śrutvā pārthasya ca mahātmanaḥ 04,066.026d*1144_011 (15cd) uttaraḥ pratyuvācedam abhipanno yudhiṣṭhire 04,066.026d*1144_012 (16ab) prasādanaṃ prāptakālaṃ pāṇḍavasyābhirocaye 04,066.026d*1144_013 tejasvī balavāñ śūro rājarājeśvaraḥ prabhuḥ 04,066.026d*1144_014 (16cd) { uttarāṃ ca varārohāṃ pārthasyāmitrakarśana 04,066.026d*1144_015 { praṇipatya prayacchāmas tataḥ śiṣṭā bhavāmahe 04,066.026d*1144_016 (19cd) vayaṃ ca sarve sāmātyāḥ kuntīputraṃ yudhiṣṭhiram 04,066.026d*1144_017 prasādya hy upatiṣṭhāmo rājan kiṃ karavāmahe 04,066.026d*1144_018 (18a,c) rājaṃs tvam asi saṃgrāme gṛhītas tena mokṣitaḥ 04,066.026d*1144_019 (19a,18d) eteṣāṃ bāhuvīryeṇa gāvaś ca vijitās tvayā 04,066.026d*1144_020 kuravo nirjitā yasmāt saṃgrāme 'mitatejasaḥ 04,066.026d*1144_021 eṣa tat sarvam akarot kuntīputro yudhiṣṭhiraḥ 04,066.026d*1144_022 (17a) arcyāḥ pūjyāś ca mānyāś ca pratyuttheyāś ca pāṇḍavāḥ 04,066.026d*1144_023 (17b) arghyārhāś cābhivādyāś ca prāptakālaṃ ca me matam 04,066.026d*1144_024 (17cd) pūjyantāṃ pūjanīyāś ca mahābhāgāś ca pāṇḍavāḥ 04,066.026d*1144_025 na hy ete kupitāḥ śeṣaṃ kuryur āśīviṣopamāḥ 04,066.026d*1144_026 tasmāc chīghraṃ prapadyāmaḥ kuntīputraṃ yudhiṣṭhiram 04,066.026d*1144_027 (19e) prasādayāma bhadraṃ te saha pārthair mahātmabhiḥ 04,066.026d*1144_028 uttarām agrataḥ kṛtvā śiraḥsnātām alaṃkṛtām 04,066.026d*1144_029 jānāmy aham idaṃ sarvam eṣāṃ tu balapauruṣam 04,066.026d*1144_030 kule ca janma mahati phalgunasya ca vikramam 04,066.026d*1144_031 uttarāt pāṇḍavāñ śrutvā virāṭo duḥkhamohitaḥ 04,066.026d*1144_032 uttarāṃ cāpi saṃprekṣya prāptakālam acintayat 04,066.026d*1144_033 tato virāṭaḥ sāmātyaḥ sakalatraḥ sabāndhavaḥ 04,066.026d*1144_034 uttarām agrataḥ kṛtvā śiraḥsnātāṃ kṛtāñjaliḥ 04,066.026d*1144_035 virāṭaḥ 04,066.026d*1144_035 bhūmau nipatitas tūrṇaṃ pāṇḍavasya samīpataḥ 04,066.026d*1144_036 prasīdatu mahārājo dharmaputro yudhiṣṭhiraḥ 04,066.026d*1144_037 pracchannarūpaveṣatvān nāgnir dṛṣṭas tṛṇair vṛtaḥ 04,066.026d*1144_038 śirasābhiprapanno 'smi saputraparicārakaḥ 04,066.026d*1144_039 (20ab) yad asmābhir ajānadbhir adhikṣipto mahīpatiḥ 04,066.026d*1144_040 avamatya kṛtaṃ sarvam ayuktaṃ prākṛto yathā 04,066.026d*1144_041 (20cd) kṣantum arhati tat sarvaṃ dharmajño bandhuvatsalaḥ 04,066.026d*1144_042 yad idaṃ māmakaṃ rāṣṭraṃ puraṃ rājyaṃ ca pārthiva 04,066.026d*1144_043 sadaṇḍakośaṃ visṛje tava bhṛtyo 'smi pārthiva 04,066.026d*1144_044 vaiśaṃpāyanaḥ 04,066.026d*1144_044 vayaṃ ca sarve sāmātyā bhavantaṃ śaraṇaṃ gatāḥ 04,066.026d*1144_045 taṃ dharmarājaḥ patitaṃ mahītale 04,066.026d*1144_046 sabandhuvargaṃ prasamīkṣya pārthivam 04,066.026d*1144_047 uvāca vākyaṃ paralokadarśanaḥ 04,066.026d*1144_048 pranaṣṭamanyur gataśokamatsaraḥ 04,066.026d*1144_048 yudhiṣṭhiraḥ 04,066.026d*1144_049 na te bhayaṃ pārthiva vidyate mayi 04,066.026d*1144_050 pratītarūpo 'smy anucintya mānasam 04,066.026d*1144_051 etat tvayā samyag ihopapāditaṃ 04,066.026d*1144_052 dvijair amātyaiḥ sadṛśaiś ca paṇḍitaiḥ 04,066.026d*1144_053 imāṃ ca kanyāṃ samalaṃkṛtāṃ bhṛśaṃ 04,066.026d*1144_054 samīkṣya tuṣṭo 'smi narendrasattama 04,066.026d*1144_055 kṣāntam etan mahābāho yan māṃ vadasi pārthiva 04,066.026d*1144_056 na caiva kiṃ cit paśyāmi vikṛtaṃ te narādhipa 04,066.026d*1144_056 vaiśaṃpāyanaḥ 04,066.026d*1144_057 (21a) tato virāṭaḥ paramābhituṣṭaḥ 04,066.026d*1144_058 (21b) sametya rājñā samayaṃ cakāra 04,066.026d*1144_059 (21c) rājyaṃ ca sarvaṃ visasarja tasmai 04,066.026d*1144_060 (21d) sadaṇḍakośaṃ sapuraṃ mahātmā 04,066.026d*1144_060 virāṭaḥ 04,066.026d*1144_061 yac ca vakṣyāmi te sarvaṃ mā śaṅkethā yudhiṣṭhira 04,066.026d*1144_062 idaṃ sanagaraṃ rāṣṭraṃ savanaṃ savadhūjanam 04,066.026d*1144_063 yuṣmabhyaṃ saṃpradāsyāmi bhokṣyāmy ucchiṣṭam eva ca 04,066.026d*1144_064 ahaṃ vṛddhaś ciraṃ rājan bhuktabhogaś ciraṃ sukham 04,066.026d*1144_065 rājyaṃ dattvā tu yuṣmabhyaṃ pravrajiṣyāmi kānanam 04,066.027a uttarāṃ pratigṛhṇātu savyasācī dhanaṃjayaḥ 04,066.027c ayaṃ hy aupayiko bhartā tasyāḥ puruṣasattamaḥ 04,066.028a evam ukto dharmarājaḥ pārtham aikṣad dhanaṃjayam 04,066.028c īkṣitaś cārjuno bhrātrā matsyaṃ vacanam abravīt 04,066.028d*1145_001 vayaṃ vanāntarāt prāptā na te rājyaṃ gṛhāmahe 04,066.028d*1145_002 kiṃ tu duryodhanādīnāṃ rājñāṃ rājyaṃ gṛhāmahe 04,066.029a pratigṛhṇāmy ahaṃ rājan snuṣāṃ duhitaraṃ tava 04,066.029c yuktaś cāvāṃ hi saṃbandho matsyabhāratasattamau 04,067.001 virāṭa uvāca 04,067.001a kimarthaṃ pāṇḍavaśreṣṭha bhāryāṃ duhitaraṃ mama 04,067.001c pratigrahītuṃ nemāṃ tvaṃ mayā dattām ihecchasi 04,067.002 arjuna uvāca 04,067.002a antaḥpure 'ham uṣitaḥ sadā paśyan sutāṃ tava 04,067.002c rahasyaṃ ca prakāśaṃ ca viśvastā pitṛvan mayi 04,067.003a priyo bahumataś cāhaṃ nartako gītakovidaḥ 04,067.003c ācāryavac ca māṃ nityaṃ manyate duhitā tava 04,067.004a vayaḥsthayā tayā rājan saha saṃvatsaroṣitaḥ 04,067.004c atiśaṅkā bhavet sthāne tava lokasya cābhibho 04,067.005a tasmān nimantraye tvāhaṃ duhituḥ pṛthivīpate 04,067.005c śuddho jitendriyo dāntas tasyāḥ śuddhiḥ kṛtā mayā 04,067.006a snuṣāyā duhitur vāpi putre cātmani vā punaḥ 04,067.006c atra śaṅkāṃ na paśyāmi tena śuddhir bhaviṣyati 04,067.007a abhiṣaṅgād ahaṃ bhīto mithyācārāt paraṃtapa 04,067.007c snuṣārtham uttarāṃ rājan pratigṛhṇāmi te sutām 04,067.008a svasrīyo vāsudevasya sākṣād devaśiśur yathā 04,067.008c dayitaś cakrahastasya bāla evāstrakovidaḥ 04,067.009a abhimanyur mahābāhuḥ putro mama viśāṃ pate 04,067.009c jāmātā tava yukto vai bhartā ca duhitus tava 04,067.010 virāṭa uvāca 04,067.010a upapannaṃ kuruśreṣṭhe kuntīputre dhanaṃjaye 04,067.010c ya evaṃ dharmanityaś ca jātajñānaś ca pāṇḍavaḥ 04,067.011a yatkṛtyaṃ manyase pārtha kriyatāṃ tadanantaram 04,067.011c sarve kāmāḥ samṛddhā me saṃbandhī yasya me 'rjunaḥ 04,067.012 vaiśaṃpāyana uvāca 04,067.012a evaṃ bruvati rājendre kuntīputro yudhiṣṭhiraḥ 04,067.012c anvajānāt sa saṃyogaṃ samaye matsyapārthayoḥ 04,067.013a tato mitreṣu sarveṣu vāsudeve ca bhārata 04,067.013c preṣayām āsa kaunteyo virāṭaś ca mahīpatiḥ 04,067.013d@060_0001 pratigṛhya snuṣārthaṃ vai darśayan vṛttam ātmanaḥ 04,067.013d@060_0002 śīlaśaucasamācāraṃ lokasyāvedya phalgunaḥ 04,067.013d@060_0003 loke vikhyāpya māhātmyaṃ yaśaś ca sa paraṃtapaḥ 04,067.013d@060_0004 yudhiṣṭhiraḥ 04,067.013d@060_0004 kṛtārthaḥ śucir avyagras tuṣṭimān abhavat tadā 04,067.013d@060_0005 rājan prīto 'smi bhadraṃ te sakhā me 'si paraṃtapa 04,067.013d@060_0006 vaiśaṃpāyanaḥ 04,067.013d@060_0006 sukham adhyuṣitāḥ sarve ajñātās tvayi pārthiva 04,067.013d@060_0007 virāṭanagare rājā dharmātmā saṃśitavrataḥ 04,067.013d@060_0008 pūjitaś cābhiṣiktaś ca ratnaiś ca śataśaś citaḥ 04,067.013d@060_0009 tathā bruvantaṃ prasamīkṣya rājā 04,067.013d@060_0010 paraṃ prahṛṣṭaḥ svajanena tena 04,067.013d@060_0011 snehāt pariṣvajya nṛpo bhujābhyāṃ 04,067.013d@060_0012 dadau tam arthaṃ kurupuṃgavānām 04,067.013d@060_0013 yuddhāt prayātāḥ kuravo hi mārge 04,067.013d@060_0014 sametya sarve hitam eva tatra 04,067.013d@060_0015 ācāryaputraḥ śakuniś ca rājā 04,067.013d@060_0016 duryodhanaḥ sūtaputraś ca karṇaḥ 04,067.013d@060_0017 saṃmantrya rājan sahitāḥ samarthāḥ 04,067.013d@060_0018 samādiśan dūtam atho samagrāḥ 04,067.013d@060_0019 yudhiṣṭhiraś cāpi susaṃprahṛṣṭo 04,067.013d@060_0020 duryodhanād dūtam apaśyad āgatam 04,067.013d@060_0021 sa cābravīd dharmarājaṃ sametya 04,067.013d@060_0022 yudhiṣṭhiraṃ pāṇḍavam ugravīryam 04,067.013d@060_0023 dhanaṃjayenāsi punar vanāya 04,067.013d@060_0024 pravrājitaḥ samaye tiṣṭha pārtha 04,067.013d@060_0025 trayodaśe hy eṣa kirīṭamālī 04,067.013d@060_0026 saṃvatsare pāṇḍaveyo 'dya dṛṣṭaḥ 04,067.013d@060_0027 tato 'bravīd dharmasutaḥ prahasya 04,067.013d@060_0028 kṣipraṃ gatvā brūhi suyodhanaṃ tam 04,067.013d@060_0029 pitāmahaḥ śāṃtanavo bravītu 04,067.013d@060_0030 yady atra pūrṇo 'dya trayodaśo naḥ 04,067.013d@060_0031 saṃvatsarānte tu dhanaṃjayena 04,067.013d@060_0032 viṣphāritaṃ gāṇḍivam ājimadhye 04,067.013d@060_0033 pūrṇo na pūrṇo na iti bravītu 04,067.013d@060_0034 yad asya satyaṃ mama tat pramāṇam 04,067.013d@060_0035 tenaivam uktaḥ sa nivṛtya dūto 04,067.013d@060_0036 duryodhanaṃ prāpya śaśaṃsa tattvam 04,067.013d@060_0037 sametya dūtena sa rājaputro 04,067.013d@060_0038 duryodhano mantrayām āsa tatra 04,067.013d@060_0039 bhīṣmeṇa karṇena kṛpeṇa caiva 04,067.013d@060_0040 droṇena bhūriśravasā ca sārdham 04,067.013d@060_0041 saṃmantrya rātrau bahubhiḥ suhṛdbhir 04,067.013d@060_0042 bhīṣmo 'bravīd dhārtarāṣṭraṃ mahātmā 04,067.013d@060_0043 tīrṇapratijñena dhanaṃjayena 04,067.013d@060_0044 viṣphāritaṃ gāṇḍivam ājimadhye 04,067.013d@060_0045 te dhārtarāṣṭrāḥ samayaṃ niśamya 04,067.013d@060_0046 tīrṇapratijñasya dhanaṃjayasya 04,067.013d@060_0047 saṃcintya sarve sahitāḥ suhṛdbhiḥ 04,067.013d@060_0048 sapārthivāḥ svāni gṛhāṇi jagmuḥ 04,067.014a tatas trayodaśe varṣe nivṛtte pañca pāṇḍavāḥ 04,067.014c upaplavye virāṭasya samapadyanta sarvaśaḥ 04,067.014d*1146_001 virāṭena saputreṇa pūjyamānāḥ samāvasan 04,067.014d*1147_001 dūtān mitreṣu sarveṣu jñātisaṃbandhikeṣv api 04,067.014d*1147_002 preṣayām āsa kaunteyo virāṭaś ca mahīpatiḥ 04,067.015a tasmin vasaṃś ca bībhatsur ānināya janārdanam 04,067.015c ānartebhyo 'pi dāśārhān abhimanyuṃ ca pāṇḍavaḥ 04,067.015d*1148_001 abhimanyuṃ samādāya rāmeṇa sahitas tadā 04,067.015d*1148_002 sarvayādavamukhyaiś ca saṃvṛtaḥ paravīrahā 04,067.015d*1148_003 śaṅkhadundubhinirghoṣair virāṭanagaraṃ yayau 04,067.016a kāśirājaś ca śaibyaś ca prīyamāṇau yudhiṣṭhire 04,067.016c akṣauhiṇībhyāṃ sahitāv āgatau pṛthivīpate 04,067.017a akṣauhiṇyā ca tejasvī yajñaseno mahābalaḥ 04,067.017b*1149_001 saha putrair mahāvīryair dhṛṣṭadyumnaśikhaṇḍibhiḥ 04,067.017b*1150_001 upaplāvyaṃ yayuḥ śīghraṃ pāṇḍavārthe mahābalāḥ 04,067.017b*1150_002 tataḥ śatasahasrāṇi prayutāny arbudāni ca 04,067.017b*1150_003 samīpam abhivartante yodhā yaudhiṣṭhiraṃ balam 04,067.017b*1150_004 samudram iva gharmānte srotaḥśreṣṭhāḥ pṛthak pṛthak 04,067.017c draupadyāś ca sutā vīrāḥ śikhaṇḍī cāparājitaḥ 04,067.018a dhṛṣṭadyumnaś ca durdharṣaḥ sarvaśastrabhṛtāṃ varaḥ 04,067.018c samastākṣauhiṇīpālā yajvāno bhūridakṣiṇāḥ 04,067.018e sarve śastrāstrasaṃpannāḥ sarve śūrās tanutyajaḥ 04,067.019a tān āgatān abhiprekṣya matsyo dharmabhṛtāṃ varaḥ 04,067.019b*1151_001 pūjayām āsa vidhivat sabhṛtyabalavāhanān 04,067.019c prīto 'bhavad duhitaraṃ dattvā tām abhimanyave 04,067.020a tataḥ pratyupayāteṣu pārthiveṣu tatas tataḥ 04,067.020c tatrāgamad vāsudevo vanamālī halāyudhaḥ 04,067.020d*1152_001 te dūtā dvārakām etya dṛṣṭvā vṛṣṇīn mahārathān 04,067.020d*1152_002 ūcuḥ prāñjalayas tatra pāṇḍavānāṃ mataṃ tadā 04,067.020d*1153_001 tasmin kāle niśamyātha dūtavākyaṃ janārdanaḥ 04,067.020d*1153_002 dayitaṃ svastriyaṃ putraṃ subhadrāyāḥ sumānitam 04,067.020e kṛtavarmā ca hārdikyo yuyudhānaś ca sātyakiḥ 04,067.021a anādhṛṣṭis tathākrūraḥ sāmbo niśaṭha eva ca 04,067.021b*1154_001 anye 'pi bahavaḥ śūrā nṛpāḥ prītiparāyaṇāḥ 04,067.021b*1154_002 bibhyan ke 'pi samājagmuḥ pāṇḍavebhyo hitaiṣiṇaḥ 04,067.021b*1155_001 pradyumnaś ca mahābāhur ulmukaś ca mahābalaḥ 04,067.021c abhimanyum upādāya saha mātrā paraṃtapāḥ 04,067.021d*1156_001 kṛṣṇena sahitāḥ sarve pāṇḍavān draṣṭum āgatāḥ 04,067.022a indrasenādayaś caiva rathais taiḥ susamāhitaiḥ 04,067.022c āyayuḥ sahitāḥ sarve parisaṃvatsaroṣitāḥ 04,067.023a daśa nāgasahasrāṇi hayānāṃ ca śatāyutam 04,067.023c rathānām arbudaṃ pūrṇaṃ nikharvaṃ ca padātinām 04,067.024a vṛṣṇyandhakāś ca bahavo bhojāś ca paramaujasaḥ 04,067.024c anvayur vṛṣṇiśārdūlaṃ vāsudevaṃ mahādyutim 04,067.024d@061_0001 vāsudevaṃ tathāyāntaṃ dṛṣṭvā pāṇḍusutās tadā 04,067.024d@061_0002 mātsyena sahitāḥ sarve pratyudyātā janārdanam 04,067.024d@061_0003 śaṅkhadundubhinirghoṣair maṅgalyaiś ca janārdanam 04,067.024d@061_0004 vavandur muditāḥ sarve pādayos tasya pāṇḍavāḥ 04,067.024d@061_0005 pāṇḍavāḥ 04,067.024d@061_0005 mātsyena sahitāḥ sarve ānandāśrupariplutāḥ 04,067.024d@061_0006 evaṃ tava prasādād vai varṣāṇy etāni sarvaśaḥ 04,067.024d@061_0007 trayodaśāpi dāśārha yathā sa samayaḥ kṛtaḥ 04,067.024d@061_0008 uṣitāḥ smo jagannātha tvaṃ nātho no janārdana 04,067.024d@061_0009 vaiśaṃpāyanaḥ 04,067.024d@061_0009 rakṣasva devadeveśa tvām adya śaraṇaṃ gatāḥ 04,067.024d@061_0010 tān vandamānān sahasā pariṣvajya janārdanaḥ 04,067.024d@061_0011 virāṭasya sahāyāṃs tān sarvayādavasavṛtaḥ 04,067.024d@061_0012 yathārhaṃ pūjayām āsa mudā paramayā yutaḥ 04,067.024d@061_0013 vṛṣṇivīrāṃś ca tān sarvān yathārhaṃ pratipedire 04,067.024d@061_0014 kṛṣṇā ca devakīputraṃ vavande pādayos tathā 04,067.024d@061_0015 tām udyamya sukeśāntāṃ nayane parimṛjya ca 04,067.024d@061_0016 uvāca vākyaṃ deveśaḥ sarvayādavasaṃnidhau 04,067.024d@061_0017 mā śokaṃ kuru kalyāṇi dhārtarāṣṭrān samāhitān 04,067.024d@061_0018 acirād ghātayitvāhaṃ pārthena sahitaḥ kṣitim 04,067.024d@061_0019 yudhiṣṭhirāya dāsyāmi vyetu te mānaso jvaraḥ 04,067.024d@061_0020 abhimanyunā ca pārthena raukmiṇeyena te śape 04,067.024d@061_0021 satyam etad vaco mahyam avaihi tvam anindite 04,067.024d@061_0022 ity uktvā tāṃ visṛjyātha prīyamāṇo yudhiṣṭhiram 04,067.024d@061_0023 anvāsta vṛṣṇiśārdūlaḥ saha vṛṣṇyandhakais tadā 04,067.025a pāribarhaṃ dadau kṛṣṇaḥ pāṇḍavānāṃ mahātmanām 04,067.025c striyo ratnāni vāsāṃsi pṛthak pṛthag anekaśaḥ 04,067.025d*1157_001 rājāno rājaputrāś ca nivṛtte samaye tadā 04,067.025d*1157_002 yathārhaṃ pāṇḍavaśreṣṭhe hy avartantābhipūjitāḥ 04,067.025d*1157_003 āsan prahṛṣṭamanasaḥ pāribarhaṃ dadus tadā 04,067.025d*1158_000 vaiśaṃpāyanaḥ 04,067.025d*1158_001 teṣu tatra sameteṣu rājāno vṛṣṇibhiḥ saha 04,067.025d@062_0001 anekaśaḥ samājagmur nānādigbhyo narādhipāḥ 04,067.025d@062_0002 virāṭanagaraṃ prāpya hastyaśvarathasādinaḥ 04,067.025d@062_0003 nānādeśodbhavāṃś caiva ratnāni subahūny api 04,067.025d@062_0004 vastrāṇi ca mahārhāṇi maṇīnāṃ nicayāni ca 04,067.025d@062_0005 raukmaṃ coccāvacaṃ vastraṃ ślakṣṇānīva mṛdūni ca 04,067.025d@062_0006 maṇikāñcanacitrāṇi divyāny ābharaṇāni ca 04,067.025d@062_0007 aśvāṃs tittirakalmāṣāñ śvetāśvāṃś caiva sarvaśaḥ 04,067.025d@062_0008 vivāhārtham anuprāptāḥ saubhadrasya mahātmanaḥ 04,067.025d@062_0009 maṅgalena ca saṃyuktaṃ brahmaghoṣeṇa nāditam 04,067.025d@062_0010 vedodgītaiḥ sāmabhiś ca stutibhir brahmacāriṇām 04,067.025d@062_0011 vedī viracitā tatra sarvaratnavibhūṣitā 04,067.025d@062_0012 hṛṣṭapuṣṭajanākīrṇāḥ sarvaśaḥ śuklavāsasaḥ 04,067.025d@062_0013 nānādeśodbhavāś caiva gāyanās tatra cāgatāḥ 04,067.025d@062_0014 sametāḥ sarvaśas tatra brāhmaṇā vedapāragāḥ 04,067.025e tato vivāho vidhivad vavṛte matsyapārthayoḥ 04,067.026a tataḥ śaṅkhāś ca bheryaś ca gomukhāḍambarās tathā 04,067.026c pārthaiḥ saṃyujyamānasya nedur matsyasya veśmani 04,067.027a uccāvacān mṛgāñ jaghnur medhyāṃś ca śataśaḥ paśūn 04,067.027c surāmaireyapānāni prabhūtāny abhyahārayan 04,067.028a gāyanākhyānaśīlāś ca naṭā vaitālikās tathā 04,067.028c stuvantas tān upātiṣṭhan sūtāś ca saha māgadhaiḥ 04,067.028d*1159_001 striyo vṛddhāḥ kuṭumbinya utsavajñāś ca maṅgalaiḥ 04,067.028d*1159_002 draupady antaḥpure caiva virāṭasya gṛhe striyaḥ 04,067.029a sudeṣṇāṃ ca puraskṛtya matsyānāṃ ca varastriyaḥ 04,067.029c ājagmuś cārusarvāṅgyaḥ sumṛṣṭamaṇikuṇḍalāḥ 04,067.030a varṇopapannās tā nāryo rūpavatyaḥ svalaṃkṛtāḥ 04,067.030c sarvāś cābhyabhavat kṛṣṇā rūpeṇa yaśasā śriyā 04,067.031a parivāryottarāṃ tās tu rājaputrīm alaṃkṛtām 04,067.031c sutām iva mahendrasya puraskṛtyopatasthire 04,067.031d*1160_001 dhaumyo maharṣibhis tatra samādhāya ca pāvakam 04,067.031d*1160_002 juhāva vidhivad vidvān pāṇḍavānāṃ purohitaḥ 04,067.031d*1161_001 bhṛṅgāraṃ tu samādāya sauvarṇaṃ jalapūritam 04,067.031d*1161_002 pārthasya haste sahasā satām indīvarekṣaṇām 04,067.031d*1161_003 snuṣārthaṃ prākṣipad dvāri virāṭo vāhinīpatiḥ 04,067.032a tāṃ pratyagṛhṇāt kaunteyaḥ sutasyārthe dhanaṃjayaḥ 04,067.032c saubhadrasyānavadyāṅgīṃ virāṭatanayāṃ tadā 04,067.033a tatrātiṣṭhan mahārājo rūpam indrasya dhārayan 04,067.033c snuṣāṃ tāṃ pratijagrāha kuntīputro yudhiṣṭhiraḥ 04,067.033d*1162_001 drupadaś ca virāṭaś ca śikhaṇḍī ca mahāyaśāḥ 04,067.033d*1162_002 kāśirājaś ca śaibyaś ca dhṛṣṭadyumnaś ca sātyakiḥ 04,067.033d*1162_003 saptaite 'kṣauhiṇīpālā yajvāno bhūridakṣiṇāḥ 04,067.033d*1162_004 parivārya pāṇḍavaṃ sarve niveśaṃ cakrire tadā 04,067.034a pratigṛhya ca tāṃ pārthaḥ puraskṛtya janārdanam 04,067.034c vivāhaṃ kārayām āsa saubhadrasya mahātmanaḥ 04,067.034d*1163_001 dhaumyaḥ śiṣyaiḥ parivṛto bhānumān iva raśmibhiḥ 04,067.034d*1164_001 tato vivāho vavṛdhe sphītaḥ sarvaguṇānvitaḥ 04,067.034d*1164_002 saubhadrasyādbhutaś caiva pitus tava pitus tadā 04,067.034d*1165_001 dhaumyaḥ śiṣyaiḥ parivṛto juhāvāgnau vidhānataḥ 04,067.034d*1165_002 agniṃ pradakṣiṇaṃ kurvan saubhadraḥ pāṇim agrahīt 04,067.034d*1166_001 tataḥ pārthāya saṃhṛṣṭo mātsyarājo dhanaṃ mahat 04,067.035a tasmai sapta sahasrāṇi hayānāṃ vātaraṃhasām 04,067.035c dve ca nāgaśate mukhye prādād bahu dhanaṃ tadā 04,067.035d*1167_001 prādān matsyapatir hṛṣṭaḥ kanyādhanam anuttamam 04,067.035d*1168_001 pāribarhaṃ ca pārthasya pradadau matsyapuṃgavaḥ 04,067.035d*1168_002 kṛṣṇena saha kaunteyaḥ pratyagṛhṇāt prabhūtavat 04,067.035d*1169_001 hutvā samyak samiddhāgnim arcayitvā dvijanmanaḥ 04,067.035d*1169_002 rājyaṃ balaṃ ca kośaṃ ca sarvam ātmānam eva ca 04,067.035d*1170_001 nyavedayan pāṇḍavebhyo virāṭaḥ prītimāṃs tadā 04,067.036a kṛte vivāhe tu tadā dharmaputro yudhiṣṭhiraḥ 04,067.036c brāhmaṇebhyo dadau vittaṃ yad upāharad acyutaḥ 04,067.037a gosahasrāṇi ratnāni vastrāṇi vividhāni ca 04,067.037c bhūṣaṇāni ca mukhyāni yānāni śayanāni ca 04,067.037d*1171_001 paṭṭavāsāṃsi citrāṇi dāsīdāsān bahūn dadau 04,067.037d*1172_001 nāgarān prītibhir divyais tarpayām āsa bhūpatiḥ 04,067.037d*1173_001 bhojanāni ca hṛdyāni pānāni vividhāni ca 04,067.038a tan mahotsavasaṃkāśaṃ hṛṣṭapuṣṭajanāvṛtam 04,067.038c nagaraṃ matsyarājasya śuśubhe bharatarṣabha 04,067.038d*1174_001 purohitair amātyaiś ca paurair jānapadair api 04,067.038d*1174_002 virāṭanṛpatiḥ śrīmān saubhadrāyābhimanyave 04,067.038d*1174_003 tāṃ sutām uttarāṃ dattvā mumude paramaṃ tadā 04,067.038d*1175_001 evaṃ vṛtte vivāhe tu pārthasūnoḥ paraṃtapa 04,067.038d*1175_002 purād bahir upaplāvya ūṣuḥ pāṇḍusutās tadā 04,067.038d*1176_000 janamejayaḥ 04,067.038d*1176_001 vṛtte vivāhe hṛṣṭātmā yad uvāca yudhiṣṭhiraḥ 04,067.038d*1176_002 tat sarvaṃ kathayasveha kṛtavanto yad uttaram 04,067.038d*1177_001 caturtham etad vipulaṃ vairāṭaṃ parvavarṇanam 04,067.038d*1177_002 atrāpi parisaṃkhyātā adhyāyānāṃ mahātmanā 04,067.038d*1177_003 saptaṣaṣṭir atho pūrṇā ślokānām api me śṛṇu 04,067.038d*1177_004 ślokānāṃ dve sahasre tu trīṇi ślokaśatāni ca 04,067.038d*1177_005 parvaṇy asmin samākhyātaṃ saṃkhyānaṃ paramarṣiṇā 04,067.038d*1177_006 virāṭaparve deyāni vāsāṃsi vividhāni ca 04,067.038d*1178_001 kṛtvā vivāhaṃ tu kurupravīrās 04,067.038d*1178_002 tadābhimanyor muditasya pakṣāḥ 04,067.038d*1178_003 viśramya catvāry uṣasaḥ pratītāḥ 04,067.038d*1178_004 sabhāṃ virāṭasya tato 'bhijagmuḥ