Dhammasenāpati Thera's Kārikās
siddhasaddatthasambandha desakaṃ jinapuṅgavaṃ /
kappakāsitadhammañca gaṇañca guṇasāgaraṃ // DhKar_1 //
natvā kaccāna therañca tena saddānusāsanaṃ /
yamidāni kataṃ tassa kārikā vuccate mayā // DhKar_2 //
vuttassa tata saddassa kinnuce saddalakkhaṇaṃ /
ghaṭapaṭādi atthassa jotanaṃ saddalakkhaṇaṃ // DhKar_3 //
tadattha jotako saddo kuto un upajāyate /
saviññatti vikārattā citrato sopajāyate // DhKar_4 //
utusamuṭṭhako saddo kasmācettha nagayhate /
sāsanassānupakāro tasmāhi so nagayhate // DhKar_5 //
keci nābhipadesamhā pavakkhāmi idañcidaṃ /
vitakkentassa sambhūto patiyatana kenatu // DhKar_6 //
pesito pāṇako vāyu gacchanto uparūpari /
urappabhūtiṭhānānaṃ ṭhāne aññataramhi ca // DhKar_7 //
patiyatanavārito taṃtaṃṭhānaṃ vihaññati /
ṭhānābhighaṭṭanāsaddo jāyatītivadanti ca // DhKar_8 //
ākāsa vāyuppabhāvo cittajo dehanissito /
saddo urasikaṇṭheca sirasmiṃ tīsujāyati // DhKar_9 //
so patvā vaṇṇaṭhānāni vaṇṇattamupagacchati /
upagantvāna vaṇṇattaṃ taṃtaṃ atthappakāsako // DhKar_10 //
saddavinicchayo.
saddānusāsanaṃ nāma kena saddānusāsanaṃ /
saddānenānusāsante tena saddānusāsanaṃ // DhKar_11 //
lokikā c' itthipurisageharathaghaṭādikā /
sāsanikā ticīvarakathināpattiādikā // DhKar_12 //
saddānusāsanaṃ etaṃ munipuṅgavavaṇṇitaṃ /
duvidhānampi saddānaṃ kathaṃ tesānusāsanaṃ // DhKar_13 //
pakatipaccayādīnaṃ vibhāgaparikappanā /
atthavisesanavatā lakkhaṇattena sādhanaṃ // DhKar_14 //
duvidhāpi samuddiṭṭḥo saddo cittotusambhavo /
saviññāṇakasaddo va hoti cittasamuṭṭhako // DhKar_15 //
aviññāṇakasaddo yo so hetūtusamuṭṭḥako /
duvidhopi ayaṃ saddo saddārammaṇasaṅgaho // DhKar_16 //
dvīsu p' etesu saddesu katamassānusāsanaṃ /
atthavācakasambandhe yo atthappaṭipādako // DhKar_17 //
atthapaññāpakattena padīpo v' atthajotako /
saviññāṇakasaddassa etassa anusāsanaṃ // DhKar_18 //
saddānusāsanavinicchayo.
kākadantaparikkhā va na cettha nippayojanaṃ /
dasatāḷim avākyaṃ va na cettha nabhidheyyakaṃ // DhKar_19 //
jarassaharotakkhata cūlāmaṇyopadesanaṃ /
yathā asakkānuṭṭhāna upadesopi ettha na // DhKar_20 //
mātuvivāhu padeso yathānettha asammato /
lahupāyantaraṃ ettha nacettha anupānanaṃ // DhKar_21 //
pañcapakaraṇe dosā ganthakārena vajjitā /
susatthaṃ dosavigataṃ sasambandhapayojanaṃ // DhKar_22 //
satthaṃ payojanañceva sambandhassa siyuṃ ubho /
tesu antogadhotasmā bhinnonukkopayojanā // DhKar_23 //
vutte payojaneyeva sambandho vihito siyā /
payojanampi vihitaṃ sambandhe vihitetathā // DhKar_24 //
sabbasseva hi satthassa kammunovāpi kassaci /
yāva payojanaṃ nuttaṃ tāva taṃ tenagayhate // DhKar_25 //
ñātatthaṃ ñātasambandhaṃ sotāsotuṃ pavattati /
aviññātatthasambandhaṃ satthaṃ nātyūpagamyate // DhKar_26 //
satthādimhi tatovutto sambandho sappayojano /
sappayojana sambandhaṃ satthaṃutvāudīraye // DhKar_27 //
saddānusāsanassa kiṃ payojananti c evade /
rakkhohāgamalahupā yāsandehatthameva ca // DhKar_28 //
tattha rakkhot I atthassa nupāyaparihārakā /
suttantarakkhaṇatthaṃ hi sikkhitabbaṃ sudhīmatā // DhKar_29 //
evaṃ sateti ādimhi lopo sakāra ādinaṃ /
yathayidanti ādimhi yakārādīnamāgamo // DhKar_30 //
ārisyaṃ ajjavantyādi vikārakaraṇampica /
iccādisuttaganthassa ārakkhātipakāsitā // DhKar_31 //
yadi hi nagatoṭṭhāne kāyaduccaritādinā /
mantaṃ pulliṅganiddiṭṭhaṃ yadā itthī siyā tadā // DhKar_32 //
yadi hi nagato ṭhāne itthi liṅgena uhate /
manteniddiṭṭhamekattaṃ bahuttenapi uhate // DhKar_33 //
sampādehīti ādīnaṃ sampādethātiādinā /
suttantassa uhanañca saddānusāsanasādhanaṃ.metrically dubious // DhKar_34 //
naccagītassa ādīnaṃnaccagīteti ādinā /
sattamyantādiuhanaṃ uhananti pakāsitaṃ // DhKar_35 //
paramparānavacchinna upadesova āgamo /
nikkāmajinadhammo so navaṅgajinasāsanaṃ // DhKar_36 //
tadāgamajānanatthaṃ sikkhitabbaṃ hitesinā /
veyyākaraṇanāmetaṃ niruttisaddalakkhaṇaṃ // DhKar_37 //
asaddikamanajjhānaṃ milakkhavacanaṃ yadi /
anuvaditavākyattā bhikkhunā nopagamyate // DhKar_38 //
atosaddāpi ñātabbā tesaṃ ñāṇeniruttito /
natthi añño lahupāyo sikkheyya saddalakkhaṇaṃ // DhKar_39 //
daṇḍī nāmahareyyāti sandeho jāyate tadā /
daṇḍīnaṃdhanamāhara iti vutte nasaṃsayo // DhKar_40 //
yamadhītamaviññāta dupadeso navijjate /
anaggimhi va sukkhindho nataṃ jalati katthaci // DhKar_41 //
saddānusāsana payojanavinicchayo ||
pañcāvayavasambandhaṃ tantaṃ tantavido vidū /
saṅgahokārikāsuttaṃ vuttisatthānusāsanaṃ // DhKar_42 //
tesvayaṃ kārikānāma saddasatthappakāsikā /
kārikālakkhaṇaṃ etaṃ veditabbaṃ kathanti ce // DhKar_43 //
uddharitvāna gambhīraṃuttānatthappakāsikā /
vivarantā paṭicchannaṃ guyhamatthappakāsikā // DhKar_44 //
appakkharamasandehaṃ sāratthaṃ guyhaninnayaṃ 1* /
niddosaṃ hetumaṃ tathaṃ suttaṃ va pacuratthakā // DhKar_45 //
1* guyhanindiyaṃ - katthaci.
saṃkhittā vivarantāca silokamayasaṇṭhitā /
paṇḍitena samākhyātā kārikā kārikaññunā // DhKar_46 //
vuttinyāsesu nerutti mañjūsārūpasiddhisu /
atthabyākhyānasattheca kāsikāvuttiyampica 2* // DhKar_47 //
2* kārikāvuttiyam pi ca - aññattha.
tataññasaddasatthesu āgamaṭṭhakathāsu ca 3* /
vippatiṇṇassabhandassa kārikāsārasaṅgahā // DhKar_48 //
3* tathāñña - katthaci.
kārikāvinicchaya.
saddānusāsane vuttaṃ sandhināmañca kārakaṃ /
samāsataddhitākhyāta kitakañca uṇādikaṃ // DhKar_49 //
sandhimhi ekapaññāsaṃ nāmamhi dvisataṃ bhave /
aṭṭhārasādhikañceva kārake pañcatālīsaṃ // DhKar_50 //
samāse aṭṭhavīsañca dvāsaṭṭhi taddhite mataṃ /
aṭṭhārasasatākhyāte kite suttasataṃ bhave // DhKar_51 //
uṇādimhi ca paññāsaṃ suttametaṃ pakāsitaṃ. /
kaccāyanena therena tilokatilaketunā // DhKar_52 //
yametaṃ suttamuddiṭṭhaṃ anekavidhabhedato /
sabbassetassasuttassa katamaṃ lakkhaṇādikaṃ // DhKar_53 //
appakkharamasandehaṃ sāratthaṃ guyhaninnayaṃ /
niddosaṃ hetumaṃ tathaṃ suttalakkhaṇasammataṃ // DhKar_54 //
ārambho vacanaṃ pattilakkhaṇaṃ yogamevaca /
vākyaṃ suttayatanādi suttānamabhidhānakaṃ // DhKar_55 //
porāṇaṃ saraṇañceva niruttisaddavācaka /
tassanipphannanaṃ sutta miti keci vadanti ca // DhKar_56 //
suttagaṇanavinicchayo.
tatthāhaṃ sampavakkhāmi ādo sandhissa kārikaṃ /
akkharato sarato ca rassa dīghācabyañjanā // DhKar_57 //
vaggāvagga aghosehi ghosaniggahitehica /
pubbāparavasenāpi lopaāgamatopica // DhKar_58 //
saṃyogaparanayana viyojanavasena ca /
sithiladhanitenāpi garukalahukena ca // DhKar_59 //
sambandhita vavatthita vimuttaṭṭhānatopi ca /
karaṇapayatanādi bhedato sandhito kathaṃ // DhKar_60 //
ekatālīsamattāpi vaṇṇā ete pamāṇato /
patvānantamabhidheyyaṃ nakkhīyantīti akkharā // DhKar_61 //
yaṃ yaṃ pilandhanaṃkātuṃ muduttaṃ kañcanaṃ viya /
patvānantavacanatthaṃ nakkharantīti akkharā // DhKar_62 //
acañcalasabhāvena saddatthaparidīpakā /
patvānantavacanatthaṃ nacalantīti akkharā // DhKar_63 //
nicchayovacanatthassa matabhedena vuccate /
paresarūpamevāti kecijātīti vuccare // DhKar_64 //
kenaci sabbamevāti jātidabbanti kenaci /
jātiguṇakriyābhedā tidhākecipavuccare // DhKar_65 //
kecijātiguṇakriyā yadicchādicatubbidhā /
jāti kriyā guṇo dabbaṃ nāmanti pañcadhāpare // DhKar_66 //
ṭīkākāro bhidhammassā bhidhānatthābhidheyyato /
nītatthaneyyatthavasā duvidhanti pavuccate // DhKar_67 //
suttantaṭīkākārena tividhanti pakāsitaṃ /
padatthapadatthatthānaṃ atthatthānaṃ pabhedato // DhKar_68 //
visuddhimaggaṭīkāyaṃ atthabhedāpakāsitā /
pattabbañāpayitabbanibbattatthavasā tidhā // DhKar_69 //
lokuttarādi yokoci vacanatthapabhedato /
sabbo so akkhareyeva ñāyate varabuddhinā // DhKar_70 //
yasmā ce sithilādīnaṃ akkharānaṃ vipattiyaṃ /
atthassa dunnayo hoti tasmā akkharakosalaṃ // DhKar_71 //
bahūpakāraṃ buddhassa vacanesu padānipi /
akkharasannipātattā akkhareyevagayhate // DhKar_72 //
byañjane dunniruttimhi dunniddiṭṭheca kāraṇe /
te bhindanti puthubudhyā esā saddhammasaṃkhayā // DhKar_73 //
byañjane suniruttimhi suniddiṭṭheca kāraṇe /
ekibhāvo daḷho hoti esā saddhammasaṇṭhiti // DhKar_74 //
tasmā akkharakosallaṃ sampādeyya hitatthiko /
upaṭṭhahaṃ garuṃ sammā uṭṭhānādīhi pañcahi // DhKar_75 //
uṭṭhānā upaṭṭhānā ca sussūsā supariggahā /
sakkaccaṃ sippuggahaṇā garuṃ ārādhaye budho // DhKar_76 //
yo akkharehi saññāto visayo akkharassa so /
akkharassānatthabhūto abhidheyyo navijjati // DhKar_77 //
akkharavinicchayo.
yeva ādimhi niddiṭṭhā akkharā saranāmakā /
byañjanāni sarāpentā natu byañjanamanvagā // DhKar_78 //
sadduccāraṇavelāyaṃ sare hi saddasambhavā /
byañjananissayā hutvā sayaṃ rājanti mesarā // DhKar_79 //
kevalānampi etesaṃ sadduccāraṇasambhavā /
byañjanānaṃnissayato parūpatthambhakā ime // DhKar_80 //
appaṭibaddhavuttittā bhūmipālā yathā sarā /
natu senāpatīviya iti neruttikābravuṃ // DhKar_81 //
sahāca byañjanenāpi vināpi byañjanenavā /
asahāyāpi atthassa pakāsana samatthikā // DhKar_82 //
sarānāma ime vaṇṇā aṭṭhahonti sarūpato /
aāiīuū eo ime vaṇṇā sarā matā // DhKar_83 //
akkharānaṃ vinicchayo tathā saravinicchayo /
ekatālīsamattāti pamāṇavacanenahi // DhKar_84 //
ekādasa vivajjeyya piṇḍaye vaṇṇasaṅgahaṃ /
paṭikenānupakārā bāhirakkharasammatā // DhKar_85 //
saravinicchayo.
pamāṇaṃ ekamattassa nimmisummisatobravuṃ /
aṅguliphoṭakālassa pamāṇenāpi abravuṃ // DhKar_86 //
ekamattena saṃyuttā rassā iti pakāsitā /
diyaḍḍhumattikā cettha rassatteneva gayhare // DhKar_87 //
suttakārena suttamhi munivaṇṇita buddhinā /
tadūbhaya gahaṇatthaṃ lahumattā pakāsitā // DhKar_88 //
rassānāma sarā ete tayo hontisarūpato /
ādo vuttaṭṭhavaṇṇānaṃ ādi tatiyapañcamā // DhKar_89 //
diguṇenekamattassa dīghā goduhanenavā /
dīghakālena yuttattā tabbantādīghanāmakā // DhKar_90 //
dīghanāma sarā ete pañcahonti sarūpato /
dutiyacatuchaṭṭhamā sattamaṭṭhamakācime // DhKar_91 //
chande niddiṭṭhavuttīnaṃ niyameneva viññunā /
tiyaḍḍhumattikācettha dīghatteneva gayhare // DhKar_92 //
teneva aññasaddena suttevuttena dīpitā /
dvimattā dīghanāmāti niyamassa abhāvato // DhKar_93 //
dūrato avhanegīte tatheva rodanepica /
brūtātimattikā vuttā sabbe te netthagayhare // DhKar_94 //
rassadīghavinicchayo.
ṭhapitaṃandhakāramhi vatthuṃdīpova bhāsati /
nissāyeva sare atthaṃ byañjayantīti byañjanā // DhKar_95 //
missībhāvaṃ byañjanehi pakataṃ bhojanaṃ viya /
missībhāvaṃ sareheva upagacchanti byañjanā // DhKar_96 //
mahāpurisalakkhaṇā sannānubyañjanā viya /
sarassāsannabhāvena ṭhitattā byañjanā matā // DhKar_97 //
senāpatipabhūtayo rājasannissitā iva /
padhānasaranissitā byañjanā apadhānakā // DhKar_98 //
tettiṃsatividhā tesu bāttiṃsasaraādikā /
bindumattaṃ panetesu ekaṃ va sara antakaṃ // DhKar_99 //
kakārādimakārantā pañcavīsati byañjanā /
vaggāiti pavuccanti pañcapañcavibhāgato // DhKar_100 //
tato aññe avaggāti avuttasiddhi ñāyate /
vaggasaññika suttena avaggāpi kathīyare // DhKar_101 //
ettha pañcasu vaggesu vaggānaṃ paṭhamāparā /
vaggānaṃ dutiyāpañca sakāroca tathā paro // DhKar_102 //
abyattanādayuttattā aghosāiti saññitā /
vaggānaṃ tatiyā ceva catuttha pañcamā tathā // DhKar_103 //
yaralavahaḷāceva ekavīsatidhā ime /
byattinādena yuttattā ghosāiti pakāsitā // DhKar_104 //
karaṇaṃ niggahetvāna mukhenāvivaṭenaca /
yaṃbindumattakaṃ vuttaṃ niggahītanti taṃ vade // DhKar_105 //
yaṃ pubbaṃ sandhitoādi soso anto cayaṃ paraṃ /
vināso vijjamānassa lopoiti pavuccati // DhKar_106 //
avijjamānaṃ yaṃ tattha tassa uppattiāgamo /
duvinnaṃbyañjanānaṃ vā saṃyogo hoti yogatā // DhKar_107 //
assaraṃ byañjanaṃ pubbaṃ nīyate yaṃ parakkharaṃ /
tadevaparanayanaṃ saddasatthe pakāsitaṃ // DhKar_108 //
byañjanassa vinibbhogo anubandhasarassa yo /
viyogonāma so hoti sarenaca viyogato // DhKar_109 //
pañcavaggesu yaṃ vuttaṃ paṭhamaṃ tatiyaṃ tathā /
dasadhā byañjanaṃ etaṃ sithilanti pakāsitaṃ // DhKar_110 //
sithilena agāḷhena athaddheneva sabbadā /
vacīpayogamudunā vattabbakkharabhāvato // DhKar_111 //
pañcavaggesu dutiyaṃ catutthaṃdhanitavhayaṃ /
gāḷhavacī payogena vattabbakkharabhāvato // DhKar_112 //
dīghañ ca saṃyogaparaṃ vuttaṃ garukanāmakaṃ /
rassañcāsaṃyogaparaṃ bhāsitaṃ lahuka vhaya[ṃ] // DhKar_113 //
sambandhitvāna yaṃ vuttaṃ saddhiṃ parapadena taṃ /
sambandhaṃ yaṃ padacchedaṃ katvā vuttaṃ vavatthitaṃ // DhKar_114 //
vissajjetvāna karaṇaṃ vivaṭena mukhena yaṃ /
vuccate taṃ vimuttanti tathayanti vicakkhaṇā // DhKar_115 //
avaṇṇo ceva kavagga hakārākaṇṭhajā matā /
ivaṇṇo ceva cavagga yakārā tālujā matā // DhKar_116 //
ṭavaggo raḷakārāca muddhajāti pakāsitā /
tavaggo lasakārāca sattadantesu jāyare // DhKar_117 //
uvaṇṇoceva pavaggo sattaoṭṭhesu jāyare /
kaṇṭhatālu bhavekāro okāro kaṇṭhaoṭṭhajo // DhKar_118 //
danto ṭṭhajo vakāro tu siddho tesaṃ anukkamo /
niggahītaṃ pana ekaṃ nāsikāyaṃ tu jāyati // DhKar_119 //
pañcamakkharasaṃkhātā ṅañaṇanama pañcime /
sakasakaṭṭhānikā ca nāsikaṭṭhāna jātikā // DhKar_120 //
hakāraṃ pañcameheva antaṭṭhāhi ca saṃyutaṃ /
orasanti vadantettha kaṇṭhajaṃ tadasaṃyutaṃ // DhKar_121 //
byañjanādiyāvaṭhāna vinicchayo.
kaṇṭhatāluṭṭhadantā ca muddhaṭṭhānañca pañcadhā 4* /
tesu ca kaṇṭhakaṭṭhānaṃ kākalaṭṭhāna muccate 5* // DhKar_122 //
4* tāluja - katthaci.
5* kālakaṭṭhāna - katthaci.
kākalaṭṭhānakaṃnāma uṇṇataṭṭhāna muccate /
etañca uṇṇataṭṭhānaṃ yokaṇṭhamaṇi muccate // DhKar_123 //
kaṇṭhe uppanna vaṇṇānaṃ tattheva karaṇaṃ bhave /
ṭhānañca karaṇañceva naca ettha visuṃ bhave // DhKar_124 //
jivhāmūlena āsanne jivhāya uparitale /
uppajjamāna vaṇṇānaṃ majjhamhi karaṇaṃ bhave // DhKar_125 //
mukhabbhantaramuddhimhi muddhaṭṭhānaṃpakāsitaṃ /
karaṇaṃ tattha jātānaṃ jivhopagganti lakkhitaṃ // DhKar_126 //
uparidantaṭhānassa pantiyābbhantaramhica /
tattha uppanna vaṇṇānaṃ jivhaggaṃ karaṇaṃ bhave // DhKar_127 //
tālumhi muddhanidante asammissakato pi ca /
ṭhānañca karaṇañceva visuṃ tīsu pavattati // DhKar_128 //
oṭṭhaṭṭhānamhi sambhūta vaṇṇānaṃ karaṇaṃ pana /
oṭṭhaṭṭhānamanaññanti saddaññūhi pakāsitaṃ // DhKar_129 //
vivaṭamukhabbhantaraṃ paṇavacammakaṃ viya /
taṃ sambandhāca yā lekhā sā imā nāsikā matā // DhKar_130 //
yevaṇṇātattha jāyanti nāsikā ṭhānajā matā /
tadevakaraṇaṃ tesaṃ vaṇṇānamupalakkhitaṃ // DhKar_131 //
vaṇṇuccāraṇa ussāho payatanamudīritaṃ /
saṃvuṭaṃ vivaṭañcāti phusattaṃ isaṃ phuṭṭhakaṃ // DhKar_132 //
saṃvuṭattaṃ akārassa vivaṭañca tathāparaṃ /
avasesa sarānañca sahakārānamevaca // DhKar_133 //
payatanañca vaggānaṃ phusattanti pakāsitaṃ /
yaralavācasesānaṃ īsaṃphuṭṭhaṃ pakāsitaṃ // DhKar_134 //
saṃvuṭattaṃ akārassa payatana sabhāvato /
savaṇṇasaññāsiddhatthaṃ vivaṭattaṃ patīyate // DhKar_135 //
tulyapayatanaṭṭhānā dīgharassā savaṇṇakā /
dīghadvayadvirassāpi savaṇṇāva pavuccare // DhKar_136 //
padabhedo padacchedo padasandhi ca saṃhitā /
sā ayaṃ pakatināma samāhāroti ca ayaṃ // DhKar_137 //
samodhānañca saṃsaggo padapūrī siliṭṭhatā /
akkharānaṃ samavāyo padānamanupubbatā // DhKar_138 //
sahitekapade niccā niccādhātupasaggite /
samāsepi tathā niccā sā aññatthavibhāsiyā // DhKar_139 //
pubbāpara padānantu atisantika sahitā /
vaṇṇakāla byavadhānā bhāvato paridīpitā // DhKar_140 //
sarānaṃ vā saresandhi sarasandhīti vuccate /
sare ca byañjane pubbaṃ nisedho pi nisedhanaṃ // DhKar_141 //
keci nimittappadhānaṃ keci kārippadhānakaṃ /
vadanti matabhedena tehivuttaṃ vicāritaṃ // DhKar_142 //
byañjen byañjanānaṃpi sandhi byañjanasandhica /
ihāpi dassanadvayaṃ yathā pubbaṃ vicāritaṃ // DhKar_143 //
sarabyañjananimitte kārīniggahītaṃ siyā /
sandhito niggahītanti saddasatthe pakāsitā // DhKar_144 //
saññāvidhānaṃ sarasandhi sandhi /
nisedhanaṃ byañjanasandhi sandhi // DhKar_145 //
yo niggahītassa ca sandhikappe
sunicchayo so hi mayettha vutto.
sandhi pañcavidhaṃetaṃ samāsitvātidhā matā /
sarabyañjanasandhīti vuttasandhi vasena ca // DhKar_146 //
sandhikārikā samattā.
athāparaṃ pavakkhāmi nāmakappassa kārikaṃ /
atthābhimukhanamanā attanicatthanāmanā // DhKar_147 //
nāmaṃ ekavidhaṃ vuttaṃ dvidhā anvattha ruḷhiyā /
tividhā pumaliṅgitthinapuṃsakavibhāgato // DhKar_148 //
sāmaññañca guṇakriyāyadicchāti catubbidhaṃ /
jātiguṇakriyādabba nāmehi pañcadhā mataṃ // DhKar_149 //
itthiliṅgañca pulliṅgaṃ napuṃsakaṃ dviliṅgikaṃ /
tiliṅgañca aliṅgañca nāmikaṃchabbidhaṃ mataṃ // DhKar_150 //
suddhanāmaṃ dviliṅgañca tiliṅgañca aliṅgikaṃ /
samāsaṃ taddhitañceva kitanāmañca sattadhā // DhKar_151 //
avaṇṇivaṇṇuvaṇṇañca okārapakatyantato /
byañjana antapakati bhedenaṭṭhavidhaṃ mataṃ // DhKar_152 //
tattha anvatthakaṃ nāmaṃ atthassa anurūpato /
saka atthasabhāvañca paridīpentaṃ pavattati // DhKar_153 //
saddatthamanapekkhitvā nimittavirahe pana /
atthe saddassa uppatti ruḷhīnāmanti vuccati // DhKar_154 //
līnamaṅgamidaṃliṅgaṃ līnatthassa ca dīpanaṃ /
visadavisadobhaya rahitākārasādhakaṃ // DhKar_155 //
sāmaññaṃ liṅgavohāraṃ pumitthādivisesanaṃ /
rukkhomālādhanamiti liṅgattayūpalakkhaṇaṃ // DhKar_156 //
tipiṭakanaravaravacanassupakārakaṃ /
aviparītavohāraṃ sabhāvakaniruttiyā // DhKar_157 //
sā māgadhī mūlabhāsā narā yayādikappikā /
brahmānoca ssutālāpā sambuddhācāpi bhāsare // DhKar_158 //
yaṃ sāmaññāyasambhūtaṃ mahāsammataādikaṃ /
tantusāmaññanāmanti dīpetācariyāsabho // DhKar_159 //
tatheva guṇanāmampi nīlapītevamādikaṃ /
tato kriyānāmampi kārakapācakādikaṃ // DhKar_160 //
tathā yadicchanāmampi tissaphussevamādikaṃ /
catubbidhaṃ panetampi nāmabhedaṃ pakāsitaṃ // DhKar_161 //
bhinnesvabhinnadhīsaddā vattante sabalādisu /
sabalenevasājāti mālāsuttaṃ va andhitā // DhKar_162 //
jātisaddā sabhāvādi goassoevamādikā /
mahāsāmaññekadesa sāmaññāya dvidhāmatā // DhKar_163 //
kattādikārakaggāmanibbattodabbasammato /
padattho kammakattuṭṭho kriyaññūhi kriyāmato // DhKar_164 //
kriyatthavācakā saddā gantvā katvātiādikā /
vuccate kriyānāmanti anekavidhabhedato // DhKar_165 //
dabbasayo tato bhinno tassāvagamaāsayo /
viparīvattidhammoca niguṇo icchate guṇo // DhKar_166 //
guṇatthavācakāsaddā kaṇhā sukkevamādikā /
vuccate guṇanāmanti guṇatthaparidīpanā // DhKar_167 //
yaṃ yaṃ visesyate kiñci taṃ taṃ dabbanti vuccate /
jātyādino pyato tādi dabbatthamupakappate // DhKar_168 //
dabbatthavācakā saddā kulavādhanavādikā /
vuccate dabbanāmanti dabbatthaparidīpanā // DhKar_169 //
saññārūpena ñātabbā koci saññi vidhīyate /
nāmanti taṃ yathācitro nāmasaddo ca taṃdhani 6* // DhKar_170 //
6* taddhani - katthaci.
atthavācakasambandhā santiye vatthukāyadi /
saṅketenānabhibyattā natetthabyattihetukā // DhKar_171 //
yato yatthamatihoti saṅketassānusārato /
tassasaddassa so attho dvidhā vidhinisedhato // DhKar_172 //
viññātattha phlenañño yokoci avagamyate /
nasaddattho ti viññeyyo pamāṇantaragocarā 7* // DhKar_173 //
7* nasaddatoti - katthaci.
thūlodivā nabhuñje yo iti bhuttanisedhako /
saddattho rattibhuttoti sāmatthiyena gamyate // DhKar_174 //
saddatthānañca nānatthaṃ paccakkheneva gamyate /
abhedo ce virujjheyya atthavācanakasaṇṭhiti // DhKar_175 //
saddatthabhedavādīnaṃdassanaṃ matimattakaṃ /
aggiṃ gaṇha iti vutte mukhaṃ ḍayhati pāvako // DhKar_176 //
yathā bhinno pi dīpādi ghaṭādyatthaṃ pakāsati /
taṃ sattiniyameneva saddo byattaṃ pakāsati // DhKar_177 //
yaṃ vuttaṃ chabbidhaṃ nāmaṃ nāmaṃ sattavidhādikaṃ /
nayānugena taṃ ñeyyaṃ nāmalakkhaṇaviññunā // DhKar_178 //
tatthākārantanāmassa sarūpaṃ vuccate mayā /
puriso sugato nātho suddhodanaputto jino // DhKar_179 //
evaṃ surāsuranaroraganāgayakkha /
gandhabbakinnaramanussapisācapetā // DhKar_180 //
mātaṅgajaṅgamaturaṅgavarāhasīhā
byagghacchakacchapataracchamigassasoṇā.
ālokalokanilayānilacāgayoga /
vāyāmagāmanigamāgamadhammakāmā // DhKar_181 //
saṃghoghaghosapaṭighāsavakodhalobhā
sārambhathambhamadamānapamādamakkhā.
punnāgapūgapanasāsanacampakamba /
hintālatālabahulajjunakiṃsukāca // DhKar_182 //
mandārakundapucimandakarañjarukkhā
ñeyyo mayūrasakuṇaṇḍajakoñcahaṃsā.
manovaco vayotejo /
patoceto tamoyaso // DhKar_183 //
vāyopayo siro ruho
uro raho ahopica.
gacchaṃ mahaṃ caraṃ tiṭṭhaṃ dadaṃ bhuñjaṃ suṇaṃ pacaṃ /
jayaṃ jīraṃ cavaṃ mīyaṃ saraṃ kubbaṃ japaṃ vajaṃ // DhKar_184 //
bhavantasantabhaddanta brahmattasakhaātumā /
maghava yuvarājāca pumaiccevamādikā // DhKar_185 //
akārantaṃ.
akāranto tu pulliṅgo sāsaddo iti dīpito /
evaṃ paccakkhadhammāca gandhivadhanvaādikā // DhKar_186 //
ākārantaṃ.
jotipāṇi gaṇṭhimuṭṭhi kucchivatthi sāligihi /
vīhibyādhi odhibodhi accirāsikesidīpi // DhKar_187 //
isimuni maṇiyati hiriravi kavikapi /
asimasinidhividhi ahigiri patihari // DhKar_188 //
aritimikalijaladhi gahapati urudhiti /
varamati nirupadhi adhipatica sārathi // DhKar_189 //
atithiceva samādhi udadhiccevamādikaṃ /
ikārantantiniddiṭṭhaṃ pulliṅgaṃ liṅgaviññunā // DhKar_190 //
ikārantaṃ.
dhammīsaṃghī ñāṇī hatthī cakkhī pakkhī dāṭhī raṭṭhī /
chattīmālīvammīyāgī bhavagībhogīkāmīsāmī // DhKar_191 //
dhajīgaṇī sasī kuṭṭḥī jaḍīyānīsukhīsikhī /
dantīmantī karī cāgi kusalī musalī balī // DhKar_192 //
pāpakārī sattughātī malyakārī dīghajīvī /
dhammacārī sīhanādī bhūmisāyī sīghayāyī // DhKar_193 //
īkārantaṃ.
bhikkhu setu ketu rāhu bhāṇu saṅku ucchū veḷu /
manu sindhu bandhu neru marusattu kāru hetu // DhKar_194 //
jantururupaṭusatthu patumātu bhātudhītu /
gantubhattu merususu sineru evamādikā // DhKar_195 //
ukārantaṃ.
abhibhū vessabhūceva sayambhūcaparābhibhū /
sabbābhibhūca sabbaññū kālaññū vedagū vidū // DhKar_196 //
maggaññūceva dhammaññū atthaññū pāragū vibhū /
rattaññūceva mattaññū kataññū evamādikā // DhKar_197 //
ūkārantaṃ.
ekāranto tupulliṅgo appasiddho ti dīpito /
okāranto tupulliṅgo gosaddo iti dīpito // DhKar_198 //
okārantaṃ.
puriso sājāti pāṇi dhammīsaṃghī tatheva ca /
bhikkhābhibhūvessabhūca goti pulliṅgasaṅgaho // DhKar_199 //
pulliṅganiṭṭhitaṃ.
akāranto itthiliṅgo eanto cāppasiddhiko /
ākāranto itthiliṅgo kaññāsaddo tathevaca // DhKar_200 //
saddhā medhā paññā vijjā cintāmantā taṇhāvīṇā /
icchāmucchā ejāmāyā mettāmattā sikkhābhikkhā // DhKar_201 //
jaṅghāgīvājivhāvācā chāyā āsā gaṅgānāvā /
gāthā senā lekhā sālā mālā velā pūjākhiḍ[ḍ(?)]ā // DhKar_202 //
pipāsā vedanā saññā cetanā tasinā pajā /
devatā vaṭ[ṭ]akā godhā balākā parisāsabhā // DhKar_203 //
ūkā sephāḷikā laṅkā salākā vālikā sikhā /
visākhā visikhā sākhā vidhāvañjhā jaṭā ghaṭā // DhKar_204 //
tathā soṇḍā vitaṇḍā ca karuṇāvanitā latā /
niddāsudhākathā dāṭhā vāsanā siṃsapā papā // DhKar_205 //
pabhā sīmā khamādayā khittiyā sakkharā surā /
dolātulāsilālīlā lālelāmekhalākalā // DhKar_206 //
vaḷavālambusā mūsā mañjūsā sulasā disā /
nāsā juṇhā guhā īhā labhikā vasudhā dayo // DhKar_207 //
ambā annā tathā ayyā ammātātā tathāparā /
ākārantā evamādi anekavidha bhedakā // DhKar_208 //
ākārantaṃ.
patti yutti vutti titti mutti kitti khanti kanti /
santi tanti siddhi suddhi iddhi vuddhi buddhi bodhi // DhKar_209 //
bhūmigati pīti suti nandi sandhi sāṇi koṭi /
diṭṭhi vuḍḍhituṭṭhiyaṭṭhi pāḷiāḷi keḷisati // DhKar_210 //
mati kaṭi jutidhiti yuvati nikati ratti /
sucirasmi asani vasani osadhi aṅguli dhūli // DhKar_211 //
ikārantaṃ.
mahīvettaraṇī vāpī pāṭalī kadalī ghaṭī /
nārī kumārī taruṇī varuṇī brāhmaṇī sakhī // DhKar_212 //
kinnarī nāginī devī yakkhī gajī ajī migī /
vānarī sūkarī sīhī haṃsī kākīca kukkuṭī // DhKar_213 //
īkārantaṃ.
yāgu dhātu dhenu kāsu daddu kaṇḍu kacchurajju /
kareṇu piyaṅgu sassu evamādi vijāniyaṃ // DhKar_214 //
ukārantaṃ.
jambūvadhūca sarabhū sarabū sutanū camū /
vāmūrū nāganāsūrū samānikhalujambuyā // DhKar_215 //
ukārantaṃ.
okāranto itthiliṅgo gosaddo va pakāsito /
pulliṅge nitthiliṅgassa okāranto visuṃ nahi // DhKar_216 //
okārantaṃ.
kaññāpatti yutti vutti mahīvettaraṇīpica /
yāgudhātudhenukāsu jambūpotitthisaṅgaho // DhKar_217 //
itthiliṅgaṃ niṭṭhitaṃ.
napuṃsake antabhedo ñeyyo evaṃ vibhāvinā /
kanakaṃ cittarūpañca puññaṃ pāpaṃ phaluppalaṃ // DhKar_218 //
vasanamāsanaṃ chattaṃ tagaraṃ vanakañjanaṃ /
lavanaṃ pavanaṃvatthaṃ nagaraṃ nayanodakaṃ // DhKar_219 //
mukhaṃ vadanaṃkaṇṇañca mbaraṃ sīlaṃdhanaṃ tathā /
bhavanaṃ ñātamusalaṃ sukhadukkhañca yānakaṃ // DhKar_220 //
jhānārammaṇamālambaṃ padumaṃ saccakānanaṃ /
pupphaṃ gaganaṃ vassañca puḷinaṃvajjavādanaṃ // DhKar_221 //
akārantaṃ.
asaddhā mukhanāsikā ākārantappabhedakaṃ /
evamādippakārañca viññatabbaṃ napuṃsake // DhKar_222 //
ākārantaṃ.
aṭṭhisappidadhivāri akkhi accicapacchica /
evamādi ikārantaṃ viññeyyaṃ nekadhā idha // DhKar_223 //
ikārantaṃ.
sukhakārī sīghayāyī evamādianekadhā /
īkāranto ti viññeyyo antabhedo napuṃsake // DhKar_224 //
īkārantaṃ.
āyu cakkhu ca sutanu massusiṅgu dhanutigu /
hiṅgumadhu jatuvatthu ambu icceva mādikaṃ // DhKar_225 //
ukārantaṃ.
gotrabhūceva abhibhū sayambhūca athāparo /
dhammaññūcevamādiko ūkāranto tidīpito // DhKar_226 //
ūkārantaṃ.
okāranto napuṃsako cittagoti pakāsito /
bahubbīhi samāsena kulatthaparidīpanā // DhKar_227 //
okārantaṃ.
cittañca mukhanāsikā aṭṭhi ca saukhakārīca /
cakkhābhibhūcittagoca saṅgahoyaṃ napuṃsake // DhKar_228 //
napuṃsakaliṅgaṃ niṭṭhitaṃ.
idaṃ kiṃ evamādiko byañjananto pakāsito /
suddhanāmassantabhedo samattoyaṃ vinicchayo // DhKar_229 //
byañjanantaṃ.
athāparaṃ pavakkhāmi tiliṅgādissakārikaṃ /
sabbanāmādiviññeyyo tiliṅgādivinicchayo // DhKar_230 //
tiṇṇannaṃ suddhanāmānaṃ sādhāraṇasabhāvato /
sabbanāmantiyaṃ vuttaṃ tassa kiṃ lakkhaṇan ti ce // DhKar_231 //
sehirūpehi aññehi rūpehi cūpalakkhitaṃ /
sarūpañca pavakkhāmi tesaṃ dāni anekadhā // DhKar_232 //
sabbakatarakatama ubhayaṃ itarāpica /
aññatara aññatama pubba aparadakkhiṇā // DhKar_233 //
kiṃ tumha amha ekāca dvica ti catu pañca cha /
satta aṭṭha nava dasa vīsādiyāvasaṃkhayā // DhKar_234 //
niddiṭṭhasabbanāmesu pañcacha sattavajjitaṃ /
aṭṭhanava vivajjitaṃ dasasaddavivajjitaṃ // DhKar_235 //
tumhamhavajjitañceva sakalasabbanāmikaṃ /
sakalaguṇanāmañca tiliṅgikamudāhaṭaṃ // DhKar_236 //
saṅkhyāvasena niddiṭṭha sabbanāmavinicchayaṃ /
matibhedena dīpeyya saddasatthavidū idha // DhKar_237 //
ekādyaṭṭhārasantāye saddāsaṅkhyeyyavācakā /
liṅgattayena saṃyuttā ekādivacanadvayā // DhKar_238 //
vīsādiānavutyantā saṅkhyāsaṅkhyeyyavācakā /
itthiliṅgena saṃyuttā sadekavacanantakā // DhKar_239 //
satādiyāvasaṅkhyeyyā saṅkhyāsaṅkhyeyyavācakā /
napuṃsakena sayuttā sabbadāvacanadvayā // DhKar_240 //
sabbanāmamito aññaṃ viññātabbaṃ vicakkhaṇā /
pāḷippadesanānatte vijjamānaṃ yathārahaṃ // DhKar_241 //
idappaccayatādimhi idaṃ saddanidassanaṃ /
visukammādipāṭhamhi visusaddanidassanā // DhKar_242 //
tathā jātakapāthesu tyāsutyamhi nidassanā /
keci tasaddaādesa tyāsaddo ti vadanti ca // DhKar_243 //
jānantā saddasatthamhi patvā pāṭhakkamaṃ yadi /
pāḷiṃ ñātuṃ nasakkonti sabbe bāhirapaṇḍitā // DhKar_244 //
lokavohāravidurā tantiyaṃ bahukā nayā /
sikkheyyāmalasāgara taraṃ nibbānatitthagaṃ // DhKar_245 //
pañca saṅkhyā sabbanāmaṃ chasattasabbanāmikaṃ /
aṭṭhaneva sabbanāmaṃ dasaca sabbanāmikaṃ // DhKar_246 //
upasagganipātāca tumhamhadvayamevaca /
aliṅgamiti vuccanti liṅgabhedavicakkhaṇā // DhKar_247 //
aliṅgañ cekathaṃ tamhā vibhattīsambhavanti ce /
liṅgarūpantarābhāvā aliṅgaṃ liṅgameva taṃ // DhKar_248 //
natu ākhyātasaddo va aliṅgamiti jāyate /
itthipumanapuṃsakaliṅgasādhāraṇaṃ siyā // DhKar_249 //
itthiliṅgañca pulliṅgaṃ napuṃsakamathāparaṃ /
tiliṅgañca aliṅgañca nāmikaṃpañcadhā ṭhitaṃ // DhKar_250 //
bhavatisaṅgahagāthāyaṃ.
nāmakārikāsamattā.
athāparaṃ pavakkhāmi kārikaṃ kārakādinaṃ /
syādivibhatyatthabhūtā sattatekārakādayo // DhKar_251 //
kriyānimittabhāvena yaṃkiñci abhidhīyate /
kārakaṃ nāmataṃ ñeyyaṃ dhīmatā kārakaññunā // DhKar_252 //
vicittasattisambandhā attho ekopi bhijjate /
kattukammādibhedena naṭova naccabhedato // DhKar_253 //
idhāpi matabhedena kārakattaṃ vibhāvaye /
bhūtato kārakānantu sarūpaṃ kiṃ vadeti ce // DhKar_254 //
attho va kārakaṃ nāma nanu sattitadicchate /
saccaṃ attho pi taṃyogā kārakaṃ samabhiyyate // DhKar_255 //
mukhyato kārakañcattho kiṃsiyā yena icchate /
ekassānekadhābhāvo kathaṃ yujjati vatthuno // DhKar_256 //
sattibhedā abhinnepi vatthumhi taṃ nimittako /
ayaṃ kārakavohāro bhinnopi navirujjhate // DhKar_257 //
yathekopi paṭopīta sukkarattādibhedato /
yutthosukkotathāpīto rattoaññopi vuccate // DhKar_258 //
tathekamapivatthetaṃ yuttaṃ kārakasattihi /
cittāhi apadissate taṃ taṃ kārakabhāvato // DhKar_259 //
nanu dabbaṃ vihāyettha na sattināma dissati /
diṭṭhaṃ vatthuṃ vihāyettha adiṭṭhaṃ kiṃ na icchati // DhKar_260 //
vattheva kārakaṃ tasmā yuttaṃ kiṃ aññasattiyā /
teva tāva asiddhāce taṃyogā kārakaṃ kathaṃ // DhKar_261 //
nanu vattaṃ kathekassa vatthuno nekadhā siyā /
padakkhaṇaṃ tadaññañce khaṇikattekathaṃ kriyā // DhKar_262 //
upādānantaraṃdhaṃsi khaṇikaṃhi kathīyate /
desantaraṃ parippanno kathaṃ tassediso bhave // DhKar_263 //
kathaṃ siyā tadabhāve kārakaṃ nakriyaṃ tato /
kriyākārakabhāvoyaṃ khaṇikattevasīdati // DhKar_264 //
atha ciramidaṃ vatthu makriyañca patīyate /
kriyākārakabhāvoyaṃ tasmā nettāvasīdati // DhKar_265 //
yadi patīyate sāyaṃ kriyā kārakasaṇṭhiti /
sattipatīyate sāyaṃ itisāpinakiṃ matā // DhKar_266 //
tathā hisattiassāyaṃ kāriyotamhi pākaṭo /
patīti atthilokānaṃ tasmā satti nadissati // DhKar_267 //
vatthevasattinā ññāce nasattiatthisabbadā /
iti kinnakarotetaṃ kāriyaṃ icchitaṃ sadā // DhKar_268 //
satyābhāvānace evaṃ siddhāsattiayaṃ nakiṃ /
athāpetaṃ visiṭṭhañce kārakaṃ kāvisiṭṭhatā // DhKar_269 //
dabbassa yaṃ karotyetaṃ sāmatthyaṃ satti eva taṃ /
kevalaṃ sattinānattaṃ tasmā santeva sattiyo // DhKar_270 //
sappadhānākriyāsiddhe yo attho tattha vuccate /
sakattā vuccate attho karotīti padhānato // DhKar_271 //
nanu sāmaggīādinā kriyāsiddhamapekkhate /
kiṃ sappadhānamekassa katteva sabbakārakā // DhKar_272 //
tathāhi karaṇādīnamapikattuttayogato /
karaṇādīnamabhāvā kārakaṃ chabbidhaṃ kathaṃ // DhKar_273 //
yadipi atthikattuttaṃ vatthuto karaṇādisu /
kriyāsiddhe tathāpetaṃ appadhānamanaṅgataṃ // DhKar_274 //
karaṇādittamaññesu kārakesu padhānato /
lakkhaṇantaṃ tadaṅgantu kattuttamupasajjanaṃ // DhKar_275 //
tasmā sevabhave kattāyo padhānaṃ patīyate /
pākādikaṃ kriyaṃ kuppaṃ karaṇādipuressaro // DhKar_276 //
yo tassa pesakattena patītimupagacchati /
sapayojanakateti vutto tassa payojanā // DhKar_277 //
yokammamivakattāti byapadesena dīpito /
kattubhāvopi kammattho kammakattāti vuccate // DhKar_278 //
sukhābhisaṅkharattāca sijjhanto hi sayaṃviya /
byapadesena kammattho attanopadasaṃyuto // DhKar_279 //
avutte kattarijātā tatiyā yevatyādihi /
abhihiteca paṭhamā liṅgatthamattaṃ pekkhiya // DhKar_280 //
byāpīyate kriyāya kattuyaṃ kammamuccate /
nipphattivikatipatti bhedena tividhaṃ mataṃ // DhKar_281 //
abhūta tabbhāva kālā yaṃ kammamupalakkhitaṃ /
aviparītataṃ kammaṃ tadaññaṃ viparī tataṃ // DhKar_282 //
yebhuyyena nābhihite dutiyā jāyate sadā /
abhihiteca paṭhamā liṅgatthamattaṃ pekkhiya // DhKar_283 //
kammavidhaṃito aññaṃsaddasatthe pakāsitaṃ /
icchitādippabhedena kammaṃ sattavidhaṃ bhave // DhKar_284 //
nanu kriyābhisambandhā yadi kammaṃ abhicchite /
sabbametaṃ bhave kammaṃ kārakaṃbhāva yogato // DhKar_285 //
byāpitattena yaṃ kiñci kriyāya tatralakkhate /
nāññakārakabhāvena taṃ kammamiti gayhate // DhKar_286 //
kattarikārakantaññaṃ taṃ taṃ bhāvūpalakkhitaṃ /
kriyāyogepi nakammaṃ kārakantaṃ visuṃ siyā // DhKar_287 //
kattukriyā pasiddheyaṃ sādhanaṃ paramikkhate /
karaṇanti vidūtena kriyaṃ kattā karoti ca // DhKar_288 //
bāhirajjhattabhedena duvidhaṃ taṃ pabhedato /
kāya kāyapaṭibaddha bhāvena upalakkhitaṃ // DhKar_289 //
tyādīhi anabhihite pāyena tatiyā siyā /
abhihite tu tyādīhi pubbaṃ va paṭhamā siyā // DhKar_290 //
sammāpadīyate yassa diyyamānena yogato /
dinnassayadisāmittaṃ sampadānaṃ taduccate // DhKar_291 //
pūjānuggaha kāmena dinnaṃhoti yadā tadā /
dinnassa sāmikattātaṃ sampadānaṃ vijāniyaṃ // DhKar_292 //
tenavattaṃ rajakassa raññodaṇḍaṃ dadātica /
iti ādi payogesu nabhave sampadāniyaṃ // DhKar_293 //
anirākaraṇamārādha nābbhanuññavasenahi /
sampadānaṃ tidhā vuttaṃ rukkhayācaka bhikkhavo // DhKar_294 //
avuttepanatyādīhi catutthīpāyato bhave /
vuttecapanatyādīhi pubbaṃ va paṭhamā matā // DhKar_295 //
avadhibhūtato yasmā kriyāpubbaṃ kuhiñcanaṃ /
nissaratecalaṃtaññaṃ apādānaṃ taduccate // DhKar_296 //
apādānaṃ dvidhā vuttaṃ saddalakkhaṇaviññunā /
kāyasaṃyogapubbañca cittasaṃyogapubbakaṃ // DhKar_297 //
avuttepanatyādīhi pāyato pañcamī bhave /
vuttetupanatyādīhi pubbaṃ va paṭhamā matā // DhKar_298 //
yo kriyaṃ kattu kammānaṃ ādhāreti padatthako /
okāsakārakaṃ nāma taṃ ca tubbidhamevaca // DhKar_299 //
opasilesiko cevā dhārovesayikotica /
byāpikocevaādhāro tathāsāmīpi koparo // DhKar_300 //
avutte pana tyādīhi pāyato sattamī siyā /
vuttetu pana tyādīhi pubbaṃ va paṭhamā bhave // DhKar_301 //
kattādyanugato sudddho saddattho ca tthamattako /
tatovatyādivuttetu paṭhamā sampavattate // DhKar_302 //
tatiyādīhi vutteca kasmā kattādikārake /
ādinavattatesāva liṅgatthamattaṃpekkhiya // DhKar_303 //
antappavidhānamattho kattāditatiyādihi /
vuccate aññathā tasmiṃ paṭhamā kiṃnavattate // DhKar_304 //
kattādimattamuddiṭṭhaṃ tatiyādīhi vuccate /
atthamattetirobhūte navā sā tatthavattate // DhKar_305 //
patīti pathamā ruḷhe hyatthesaddo pavattati /
nasantamatthato tassa sabbadeva pasaṅgato // DhKar_306 //
iccatragatieseva dvayaṃ samupalabbhate /
tyādyantatopinovādi tassa bhāvappadhānato // DhKar_307 //
tassa bhāvappadhānattaṃ tato nibbattito bhave /
kriyānugatavākyassa vohāra upayogino // DhKar_308 //
athatyādīhi ākhyāte ekatthādippakāsato /
paṭhamāneti viññeyyaṃ bhavatisā visesato // DhKar_309 //
sāmaññagatamevāhu nekattādica tyādikā /
yato visesamālamba paṭhamā jāyate tato // DhKar_310 //
yadye[v? p?]imāya yuttiyā attho va tatiyādikaṃ /
pāpuṇeyya visesato kathaṃ kattādiāsayā // DhKar_311 //
visesagatamaññatra tyādīhi kattādi gammate /
saddasattisabhāvato tatiyādi najāyate // DhKar_312 //
kitatyādi samāsehi taddhitehi ca īrite /
kattādokiṃvibhattīnamabhāvo iti ce mataṃ // DhKar_313 //
vuttatthena vinatthattā iti ñāyo va gamyate /
atthappatītiyā saddo patīticesaddena kiṃ // DhKar_314 //
vibhattiyo pi evantā bhavanti vinayo gato /
avutte evaṃ kattādo iti byattaṃ paraṃbhave // DhKar_315 //
nanukattādi attho yaṃ vutto nāmehi vadeti /
saccaṃ vutto pi netāhi vinā byattipavindati // DhKar_316 //
abyatto tu kathaṃ vutto vutto abyattakokathaṃ /
iti viruddhamāyāti mātāvañjhāgirāyathā // DhKar_317 //
nanuvutto pi dhātvattho dhātunāmādihi vinā /
abyatto diṭṭhamiccetaṃ viruddhaṃ vuccate kathaṃ // DhKar_318 //
asiddhaṃ tadasiddhena viruddhaṃ iti ce mataṃ /
pādīnaṃnābhidheyyāyaṃ dhātvattho ti niyāmitaṃ // DhKar_319 //
ārambhādivisesoyaṃ pādinotthoyadicchate /
dhātvattho nanuccesopi tadatthābyatirekato // DhKar_320 //
anvayabyatirekehi dhātuno vābhidhīyate /
bhāvovisiṭṭho aññovā pādinetassa vācako // DhKar_321 //
vācakabhedato pesa byattaṃ nuttopi gammate /
viseso tassa byatyatthaṃ pāditvaya mapekkhate // DhKar_322 //
asiddhasādhanantena nāsiddhenetadīritaṃ /
tato vibhattipādiva kattādibyañjakā siyuṃ // DhKar_323 //
yathevarukkhasaddena gadito pidhavādiko /
viseso vinā saddehi visesehi nañāyati // DhKar_324 //
tathā nāmehi vutto pi kattādi avisesato /
tatiyādivibhattīhi byañjate bhedavibhattihi // DhKar_325 //
vijjamāno pi nīlādi yathādīpādike sati /
byattimāyātikattādi tathāsati vibhattiyā // DhKar_326 //
kattādipaṭisiddho yo attho sambandhasaññito /
sambandhidvayamādhāro chaṭṭhīkameva gāhate // DhKar_327 //
visesyaṃ katthasambandhī sambandho so visesako /
kiriyaṃkiñcinissāya sambandho sampavattate // DhKar_328 //
sambandhittetvavisese chaṭṭhiṃ icchanti bhedakā /
tathā evaca sañcātā sambandhaṃparidīpitā // DhKar_329 //
nadvayamhāvibhāvoyā sambhūtā ekatovahi /
ubhayesupiyogassa jānane vipphalattato // DhKar_330 //
ekato jāyamānāpi bhedyato natujāyate /
jāyamānāyabhedyamhā sambandhānabhidhānato // DhKar_331 //
saddasattisabhāvoyaṃ iticetthapatīyate /
aññathetaṃ kathaṃ hoti diṭṭhesambandhavatthuke // DhKar_332 //
sambandhino yato ete itibuddhi pajāyate /
sambandhino yato ete itibuddhi pajāyate // DhKar_333 //
sambandho sohi viññeyyo saṃsāmyādipabhedato.
nanuvatthudvayā añño sambandho tu nadissati /
taṃ kiṃ mesapatisiddhā nindimittā bhavatvayaṃ // DhKar_334 //
vattudvayaṃ nimittañce navattudvayamattake /
pasaṅgato visesoca visiṭṭhaṃ yogamevataṃ // DhKar_335 //
kāriyāsambhavā atthe sammatosyādisambhavo /
saddevācakatotamhā sambhūtotassadīpato // DhKar_336 //
padadvayantu yaṃkiñci sambandhamupalabbhate /
visesanavisesyañca ñeyyaṃicchānurūpato // DhKar_337 //
visesamevavatthetaṃ yadināmapavattate /
sāñammasaddato netaṃ visesameva gammate // DhKar_338 //
tato payujjate kiñci bhedakattaṃ kutocipi /
vatthuvattantarā iṭṭhaṃ visesanamanekadhā // DhKar_339 //
jātiguṇehi kriyāya dabbeneva visesyate /
padattho taṃ yathā asso sukko gantā visāṇavā // DhKar_340 //
yathā attho sanāmehi jātyādyevaṃ visesyate /
jātyādīni visesyanti jātyādīnañca āsayo // DhKar_341 //
bhedyassa kassacibhedo yo yo taṃ taṃ visesanaṃ /
atthassa bhedakattena saddo pi ca visesanaṃ // DhKar_342 //
saddenapatiyantyattha maneneti payujjate /
gotivutte pariyāyo vāccatthassavisesyate // DhKar_343 //
visesanavisesyattha syādityāditamāgamā /
nipphādeti pūraṇatthaṃ vākyaṃ voharikañcataṃ // DhKar_344 //
sambandhāye hi yekeci atthāte eva sabbathā /
avinābhāvamaññoññaṃ kiṃ papañcena tādisaṃ // DhKar_345 //
kārakasambandhavisesanavisesyavinicchayo.
kārakakārikāsamattā.
visesanavisesyānaṃ abhinnatthappadhānatā /
samāsotihaviññeyyo so ekatthasabhāvato // DhKar_346 //
ekatthaṃ iti pi hyetaṃ samāsaṃ apidissati 8* /
eko attho imasseti anvatthassapariggaho // DhKar_347 //
8* ekatthyaṃ ṭīkāyaṃdissati. so duppāṭho.
samāsetraca sabbattha dvandavajje visesanaṃ /
aññayogassa vicchedaṃ phalaṃ samadhitiṭṭhati // DhKar_348 //
pubbamatthappadhānoca tathāññatthappadhānako /
napuṃsako bhave socā vyāyībhāvo ti vuccate // DhKar_349 //
satthantarepasiddho so asaṅkhyā iti nāmato /
upakumbhatadummatta gaṅgamiccevamādiko // DhKar_350 //
uttaratthappadhānoca yattha liṅgañca taṅgataṃ /
dutiyāditappuriso anekavidha bhedato // DhKar_351 //
chaḷyantādipadekatthaṃ kesañci matasammataṃ /
yathāca rājapuriso rājaputtotiādiko // DhKar_352 //
samānatthā tadā yattha bhedyabhedakavācakā /
kammadhārayasamāso visesyatthaṃ pavattate // DhKar_353 //
visesanaṃ jahaṃsatthaṃ visesyatthaṃpavattati /
tadappadhānaṃpitaraṃ padhānaṃ satthavattakaṃ // DhKar_354 //
atoeva kriyāyogaṃ bhedyamevopajāyate /
padhānena yathā nīla sarojamupaniyyate // DhKar_355 //
visesyamhigataṃ yattha liṅgametaṃpadatthato /
visesanasamāsoti kesañcimatasammato // DhKar_356 //
padantarassa yatthattho padhānaṃ liṅgamassaca /
bahubbīhisamāsoti aññattho padasammato // DhKar_357 //
tagguṇātagguṇoceva samāsoyaṃ dvidhā mato /
taṃ yathā lambakaṇṇoti cittagudiṭṭhasāgaro // DhKar_358 //
appadhānaṃ pi yatthattho mitusāpekkhato iva /
kriyāsambandhasāmaññā vuccate dvandasaññito // DhKar_359 //
nāññamaññaṃ vibhāvanti dvande atthā padānivā /
sakattha vuttito tesaṃ padhānattaṃ patappate 9* // DhKar_360 //
9* pagammate - katthaci.
itarītarayogoyaṃ samāhārotica dvidhā /
samāso duvidho ññehi sammato catthasaññito // DhKar_361 //
itarītarayogasmiṃ atthabhedasamubbhavo /
saṃghātassatirobhāvo paraṃvaliṅgametthaca // DhKar_362 //
itarītarayogoyaṃ bhedameva apekkhate /
dhammatthakāmāiccādi udāharaṇamassa ca // DhKar_363 //
saṃghātuppattikoyasmiṃ bhedā yattha tirohitā /
samāhāro tvayaṃ dvando ekattañca napuṃsakaṃ // DhKar_364 //
saṃghātavanto saṃghāto iti bhedadvayaṃ mataṃ /
udāharaṇametassa dhammādhammanti jāniyaṃ // DhKar_365 //
kinnasiyā aññatthamhi samāso nvācayādiko /
nisedhabhāvato tassa sāmaññavacaneniha // DhKar_366 //
paraṃparamapekkhanaṃ ekatthībhāvasambhavā /
anvācayādikeceva mabhāvānassasambhavo // DhKar_367 //
atoevasamattānametassamavatiṭṭhate /
sāmyatthatohi netasmiṃ yaṃ yaṃ tādimapekkhate // DhKar_368 //
itaretarayogādi saddānaṃeva tādinaṃ /
attho cakārasaṃyogā byatti ca tthā pavuccate // DhKar_369 //
naññepevaṃvidhāsaddā jotakā eva sammatā /
saddantarānuyātena padhānavācakānate // DhKar_370 //
taddhitattho ttarapade samāhāre bhave digu /
saṅkhyāpubbo padhānoca kammadhāraya ādiko // DhKar_371 //
pañcakalāpabhojanaṃ pañcagavadhanādikaṃ /
tilokādyekādasāti udāharaṇamassaca // DhKar_372 //
samāsavinicchayo.
abrāhmaṇo ti ādimhi nakāratthe niruppite /
nassattho pariyudāso pasadyapaṭisedhanaṃ // DhKar_373 //
ñeyyo so pariyudāso natthaṃ pariyudāsati /
vatthuṃ kiñcividadhāti kārakaññaṃ kriyāyutaṃ // DhKar_374 //
ato vidhippadhāno ca vutto pariyudāsako /
nivattanena yaṃ kiñci vatthantaraṃpariggaho // DhKar_375 //
adhammo klesayatyasmiṃ dhammamattaṃ nivattate /
attho vamādiaparo bādhakattena gammate // DhKar_376 //
pasadyapaṭisedho tu sattito va nivattane /
kārakaññapanidhāya bhave bhāvassa kassaci // DhKar_377 //
nivattiparatā eva pasadya paṭisedhake /
abhāvo bhavatityatra bhāvo eva nivattate // DhKar_378 //
yesamāropanatthena kārakattaṃ nakappate /
nivattievetthasiyā naatthivatthusambhavo // DhKar_379 //
abhāvebhāvitabbaṃ hi kappitaṃnatuvatthukaṃ /
virodhātaṃ kriyāyogo bhavatīti nisedhako // DhKar_380 //
abrāhmaṇovasuttena vippavipannaṃ vattate /
iccādo paṭisedhoyaṃ vidhitena nirāsado // DhKar_381 //
evaṃ jātiya maññañca samānalakkhaṇūhataṃ /
nakāratthadvayaṃ etaṃ byattamatthaṃ patīyate // DhKar_382 //
nanisedho satoyutto desādiniyamaṃ vinā /
asatocāphalotasmā kathamabrāhmaṇotice // DhKar_383 //
nisedhattānuvādena paṭisedhavidhi kvaci /
parassamicchāñāṇassa khyāpanāyopapajjate // DhKar_384 //
pasadyapaṭisedhotu kevalaṃvatthunatthitā /
vatthuto ññatthayāvutti pariyudāsalakkhaṇaṃ // DhKar_385 //
nakāratthasamāsavinicchayo.
samāsakārikā samattā.
ṇādayo tu vibhatyantā sattadhā paṭipādikā /
sāmyatthato paṭhamato samattamhāva jāyare. // DhKar_386 //
vāsiṭṭhādiñcāpaccādiṃ ṇādayo paccayā ime /
dīpitā pubbato jātā paramhā natu dīpitā // DhKar_387 //
ṇādīnaṃpaccayānantu yuttatthesu pavattanaṃ /
apaccādīsu atthesu samāso iva jāyate // DhKar_388 //
tassetyādividhittena gahetvā tabbidhānato /
pubbato eva tabbhāvo paramhāsambhavo kuto // DhKar_389 //
avadhyavadhimattena pakatipaccayassatu /
niyamicchitasiddhatthaṃ saddasambandhayogato // DhKar_390 //
koyaṃ kamo pajahitvā yamicchitamamicchitaṃ /
payujjeyya upāyaññū nupāyesati tādise // DhKar_391 //
nacāpaccādisaddānaṃ payogosmiṃ apekkhate /
atthamattassa niddeso ṇādividhipavattiyā // DhKar_392 //
naparasmā tato tassā tisaye natthisambhavo /
tassevābhāvato tasmiṃ atthamattapariggahā // DhKar_393 //
yadyato pekkhate rūpaṃ yato evahi sambhave /
vatticchāyavasavattaṃ saddānaṃ naññathā tato // DhKar_394 //
vattukāmo yathāyogaṃ upāyaṃ navirodhate /
yathā icchāyathā icchāa virodho tathā neva samīhate // DhKar_395 //
asamattānasambhoti tato evā napekkhate /
kathañcaññaparādino padenekatthataṃ vaje // DhKar_396 //
gacchaṃ vātena ekatthaṃ tameva so apekkhate /
tato tadaññarūpassa sambhavo ettha kīdiso // DhKar_397 //
samatthatovatenāyaṃ ṇādiko avatiṭṭhate /
yathābhihitasambandhī jārajattābhidhānato // DhKar_398 //
sāmyatthe nissayogaru paṭipatti bhave ayaṃ /
iti ce lakkhaṇeneva kicce sabbatthavattanaṃ // DhKar_399 //
ñāyaṃ āsayayebhuyyaṃ sabbameva hi lakkhaṇaṃ /
pavattate yathā lakkhyaṃ garuttaṃ tadidaṃ samaṃ // DhKar_400 //
nasakkālakkhaṇatoca ñāyatoceva kevalā /
pavattetuṃ idaṃ byattaṃ idaṃ dvayamapekkhate // DhKar_401 //
paṭipattigaruttaṃpi lahuttaṃpi tathā samaṃ /
gaṇalahuttarūpantu visesosmiṃ vibhāvite // DhKar_402 //
ñāyānussaraṇaṃ kiñci bāhvappasmiṃ hi cemataṃ /
yathānurūpamatthetaṃ bahvappamapivābhave // DhKar_403 //
idaṃ naparisaṅkhātaṃ tasmiṃ netāva etthavā /
asāraganthabhārotu duppahosmiṃ navijjate // DhKar_404 //
kiñcisaddatthasaṃkāya sabbasmiṃ nevasambhavā /
sabbattha appaṭivatti aniṭṭhābhinivesino // DhKar_405 //
sāmyatthatopaṭhamato visesatthassanicchayo /
samānametaṃ sabbasmiṃ nāññatrābhinivesato // DhKar_406 //
lakkhaṇaṃ sabbamevetaṃ upadesasahāyakaṃ /
tasmātāyevarūpāya saṅkāyasambhavokuto // DhKar_407 //
ugghositedaṃsabbehi tattha tattha nasaṃsaye /
alakkhaṇaṃ nasandehā byākhyāto bhedanicchayo // DhKar_408 //
tadetaṃ sabbapamuṭṭhaṃ paradūsanābhāvato /
sadūsanamadiṭṭhehi parehi alamussuyā // DhKar_409 //
sāmaññavacanāsiddhe atthe ñāyavasaṃgatā /
nayuttetaṃpariccāgo kattabbamitilakkhaṇaṃ // DhKar_410 //
tādisaṃ lakkhaṇaṃ katvā kvaci byāpitaādito /
sāmaññalakkhaṇaṃ gāhaṃ taṃ kimīti padissate // DhKar_411 //
sāmaññalakkhaṇaṃ tasmā upadesanayositaṃ /
sabbattha vattatebyāpi papañcenedisenakiṃ // DhKar_412 //
kathaṃ lakkhaṇaṃ pidikkhaṃ ārakkhābyākulehitaṃ /
papañcatthaṃ vicikatthaṃ itiyaṃ kiñci vuccate // DhKar_413 //
bālarañjanakantidaṃ nanditaṃsāradassinā /
lahupākaṭasampuṇṇa lakkhaṇaṃ pana yuttinā // DhKar_414 //
paññā tadatthasambandhakāraṇādiabhāvato /
lahupākaṭāpākaṭaviparītanisevato // DhKar_415 //
tatha pasiddhisanneha vacanapaṭipakkhato /
uccāvacaniyāsāya vacanaṃ pariniṭṭhitaṃ // DhKar_416 //
sakalalakkhyasaṅgahaṃ sampuṇṇaṃ idamīdisaṃ /
satthadīpanato byattaṃ savitthāramapekkhate // DhKar_417 //
apaccādigaṇādyattho vuccamānoti vaḍḍhate /
bahubhedatayātasmā tasmiṃ nāyaṃpapañcito // DhKar_418 //
saṅkhepenatu saddattho pañcadhāmeva dassito /
tathā tathā visiṭṭhoyo attho ṇādīnamuccate // DhKar_419 //
tathācāpaccānatthādi visesebahvanekadhā /
ayamevābhidheyyatthaṃ ṇādīnaṃ paṭipajjate // DhKar_420 //
kitapaccayaṇādimhi ñāyotusampavattate /
tyādīsucaññathābhāvā vavatthānānadassito // DhKar_421 //
apaccādicasāmaññaṃ abyayaṃ bhāvataddhitaṃ /
ṇādikaṃativitthāra saṅgaṇhanti tidhādhare // DhKar_422 //
taddhitakārikā samattā.
yaṃ kipurisasaṃyuttaṃ kriyālakkhaṇavācakaṃ /
kālattayasamāyuttaṃ kārakattayasaṃyutaṃ // DhKar_423 //
liṅgattayavisaṃyuttaṃ vacanadvayasaṃyutaṃ /
saddatthaviññunā vuttaṃ tadākhyātanti vuccate // DhKar_424 //
tattha vuttāca purisā paṭhamamajjhimuttamā /
veyyākaraṇaporāṇasaññāya abhilakkhitā // DhKar_425 //
nāmatumhamhasaṃyogā atthabhedappakāsakā /
ajjhasayantutissānaṃ pūrenti ca puṇantica // DhKar_426 //
liṅgattayavasenavā parivattanabhāvato /
liṅgattayassa sādhāraṇasabhāvo kriyalakkhaṇaṃ // DhKar_427 //
gacchatipuriso kaññā gacchati mānasaṃ tathā /
gacchatievamādikā mudāharaṇamassaca // DhKar_428 //
kathaṃ pākādayobhedā kriyābhāvavinipphuṭā /
karotyatthokriyābhāvo bhāvatyattho hi yujjate // DhKar_429 //
karaṇaṃ hi kriyābhāvo bhavanañceti vuccate /
tatopākādyabhidheyyaṃ pākādīnaṃ kathaṃ bhave // DhKar_430 //
nahi pākādyabhidheyyo karaṇādīsu kappate /
tathābhāvādyabhidheyyo pākādīsu nayujjate // DhKar_431 //
kāriyarūpādhātvatthā sabbasattā yutāca te /
tato kriyācabhāvo ca sāmaññaṃ tesugammate // DhKar_432 //
sāmaññasaddato tena sabbadhātvatthadīpanaṃ /
yutthaṃ bhāvādisaddena rukkhavācāgavādica // DhKar_433 //
visesatonapākādi sabbadhātvatthadīpato /
napalāsādayo saddā sabbarukkhappakāsakā // DhKar_434 //
kriyānaṃ atha kammādiliṅgasaṅkhyāvidhānakiṃ /
adabbattāna ce evaṃ pākādiccādikaṃ kathaṃ // DhKar_435 //
sādhyasiddhāvasābhedā dvidhābhāvo patīyate /
kariyatekato thambho siddho dabbamapekkhate // DhKar_436 //
siddhāvatthātadavatthaṃ ṇādayo tattha jāyare /
tadantānaṃ tatosaṅkhyā liṅgammādisambhavo // DhKar_437 //
sādhyarūpopibhāvoyaṃ saddasattisabhāvato /
dabbaṃ vagammatetena tattha kammādisambhavo // DhKar_438 //
tyādyantenatubhāvoyaṃ sādhyarūpobhidhīyate /
saṅkhyādibhedato tena sambhisambhūyateyathā // DhKar_439 //
abhedekattasaṅkhyātu bhāvākhyāte sabhāvato /
ñeyyā bhāvassa sakkāyaṃ dabbadhammātu tassa na // DhKar_440 //
padhāna mappadhānañca yattha bhāvadvayaṃ bhave /
kammedabbivimaddādi kilinno kaṇḍulādike // DhKar_441 //
tatthekavacanā aññā khyātova kilagammate /
taṇḍulānaṃ ayaṃ pāko iccādimhetadikkhate // DhKar_442 //
āraddhātikilinnatthaṃ dabbisaṃghaṭṭanādino /
kammassa guṇabhūtatthaṃ kilinnassapadhānako // DhKar_443 //
pākoyaṃ taṇḍulānanti paccakkhenatu ñāyate /
sabbo kriyāsamūhoyaṃ tathā kiṃnatuicchate // DhKar_444 //
devadattakulādīhi nanuaññākriyikkhate /
nagāmapattisinādhi kathaṃ hajjūpapajjate // DhKar_445 //
devadattādito haññe niccaṃ taṃ natudikkhate /
sabbadāsanniṭṭhānattā nakadāci idaṃ bhave // DhKar_446 //
gantarūpādyabhāvā ce ete evānumīyate /
gantādikākriyāsabbā pattādiphaladassanā // DhKar_447 //
paccakkhāviya miccassā yathā dabbaṃ patītiyā /
aññathā cikkhatāmāhu dabbassāpyavisesato // DhKar_448 //
purisādikriyāvinicchayo.
pavattā niṭṭhite bhāve vattamānamadhiṭṭhitaṃ /
vattamānasamīpañca vattamānaṃ pavakkhate // DhKar_449 //
yathāgaṅgāsamīpañca gaṅgāsaddena vuccate /
gaṅgāyaṃ nhātumāgaccha gaṅgāyaṃghosa iccapi // DhKar_450 //
mukhyāmukhyappabhedena vattamānaṃ mataṃ dvidhā /
mukhyaṃ niruḷhamāpannaṃ āropena amukhyakaṃ // DhKar_451 //
saddo yaṃ samavohāro sabbo eva catabbhido /
mukhyāmukhyavaseneva dvippakāropavattate // DhKar_452 //
nanuyāvagataṃ kiñci tāvabhūtaṃ tatoparaṃ /
bhāvītaṃ vattamānanti katthataṃ parikappate // DhKar_453 //
bhūtañcatthibhavissanti kuto ñātaṃ patītito /
vattamānamapisantaṃ patītikiṃ namaññate // DhKar_454 //
kathaṃ kariyateceva karissati catittayaṃ /
ghaṭādopākaṭaṃ hoti vattamānaṃ nakiṃ mataṃ // DhKar_455 //
kataṃ vakāritaṃ bhūtaṃ bhavissaṃ bhavikaṃ mataṃ /
kubbaṃ kāritamappaññaṃ vattamānantipākaṭaṃ // DhKar_456 //
vattamānappasaṅgenā tītānāgatadassitaṃ /
tathāpibyattiyā kiñci sabbadhānābhidhiyyate // DhKar_457 //
kriyāsantānavicchedo etthabhūtaṃ patīyate /
kriyānaṃ avināsena bhūtabbuddhinajāyate // DhKar_458 //
anārambhetu bhāvassa gamyateso anāgato /
uppādābhimuhotena bhāv[o(?)] bhāvītidīpito // DhKar_459 //
vattamānādikoyoyaṃ kālonvesasarūpato /
bhedokathaṃ bhave assa nibbikārassa tādiso // DhKar_460 //
sambandhibhedato tassa bhedo upacarīyate /
kālasambandhinaṃ bhedā kammānaṃ sopi bhijjate // DhKar_461 //
yathā niccopi ākāso ghaṭādidabbasaṃyuto /
ghaṭākāsādi bhedena vino iti vidhīyate // DhKar_462 //
yathā vā phalikā vino ābātibandhukādihi /
saṃyuttehi tathekopi kālobhinno patīyate // DhKar_463 //
anādyanidhano eso paccayānupapattito /
nidassito sadā nicco kāloso kālaviññunā // DhKar_464 //
kriyārūpopivākālo paccakkhabhedanissayo /
atthusoyaṃtadaññāvā sabbathālopanīyako // DhKar_465 //
kesañci matabhedena saddasatthesu katthaci /
aññathāpi padīpeyya vattamānappabhedanaṃ // DhKar_466 //
pavattaparatoceva pavattāvirato tathā /
niccappavattisāmīpo vattamāno catubbidho // DhKar_467 //
nakhādati ayaṃmaṃ saṃ kīḷanti hakumārikā /
pabbatā iha tiṭṭhanti tathā tiṭṭhanti ninnagā // DhKar_468 //
kadā tvaṃ āgatosīti esāgacchāmahantica /
kadātuvaṃ gamissasi esa gacchāmahantica // DhKar_469 //
catudhā vattamānassudāharaṇamidaṃ kamā /
upalakkhaṇato ñeyyaṃ anekavidhabhedakaṃ // DhKar_470 //
sabbavāripajaṃ hitaṃ saddasatthamato mataṃ /
āsiyyate kvaci kiñci sabbesaṃ etthavādinaṃ // DhKar_471 //
kālavinicchayo.
kālattayañca āgamma kriyatthappakatīhidaṃ /
atthattayeva vattante yathā suttaṃ vibhattiyo // DhKar_472 //
parassa padamattano padena duvidhā matā /
kattukammañca bhāvoca atthattaya mudīritaṃ // DhKar_473 //
sakammadhātuto tata kammakattābhidhāyinaṃ /
vibhattīnattano padā siyuṃ bhāve akammato // DhKar_474 //
kammassā vattukāmattā bhāvepica sakammato /
akammā bhāvakattūsu nakamme tadabhāvato // DhKar_475 //
satopica avohāro asatopica so bhave /
taṃ yathānudarā kaññā vajjhāvaddhitakoyathā // DhKar_476 //
tametaṃ lokavohāraṃ nasakkā ativattituṃ /
so kathaṃ vipariyayo loke nevā nuyuñjate // DhKar_477 //
kriyatthatoca duvidhā kattumattā bhidhāyinaṃ /
aññepadavibhattīnaṃ atthassa niyamo mato // DhKar_478 //
viññeyyososakammako kriyattho kammapekkhate /
akammako kriyāyassa kattumattamapekkhate // DhKar_479 //
vattamānamhi kālamhi vattamānavibhattikā /
āṇatyāsiṭṭhattheca samīpattheca pañcamī // DhKar_480 //
anumati parikappe vibhattisattamī siyā /
pañcamī sattamī etā vidhyādīsu ca vattare // DhKar_481 //
vidhinimantanāmanta namajjhesanapucchanaṃ /
patthanāceva Astica imevidhyādayo matā // DhKar_482 //
ñāpanañca aññātassa vidhīti paridīpitaṃ /
kaṭaṃ karotu kareyya udāharaṇadassanaṃ // DhKar_483 //
paccayāyatu ākhyāne nimantana mudīritaṃ /
bhuñjatu iha bhuñjeyya udāharaṇadassanaṃ // DhKar_484 //
kāmacārotu ākhyāne āmantanamudīritaṃ /
ihāsatu īhāseyya udāharaṇa dassanaṃ // DhKar_485 //
sakkārapubbako byāpāro ajjhesana mudīritaṃ /
sikkhāpetu māṇavakaṃ sikkhāpeyyāti dassitaṃ // DhKar_486 //
pucchā nirūpakāraṇaṃ saṃpucchanamudīritaṃ /
kinnukho byākaraṇaṃ vā sikkhatu atha chandakaṃ // DhKar_487 //
kinnu kho khalu chandaṃvā sikkhe byākaraṇaṃ atha /
etaṃ sampucchanasseva udāharaṇa dīpanaṃ // DhKar_488 //
yācanaṃ patthanaṃ nāma saddasatthe pakāsitaṃ /
bhikkhaṃ labheyya dadeyya udāharaṇadassanaṃ // DhKar_489 //
parehyasakkuṇantassa samatthantu sattibhāvaṃ /
somaṃ vijaṭayyetyādi udāharaṇamassaca // DhKar_490 //
hiyyo pabhutiyātīte hiyyattanī vibhattikā /
ajjapabhutiyātīte vibhatyajjatanī siyā // DhKar_491 //
atītarattiyāyāmo pacchimo aḍḍamussavā /
bhāviyāpahārocādi tadaḍḍhamapivātathā // DhKar_492 //
so eso avadhimajjho kālo ajjatano mato /
tannisedhenayo añño so anajjatano mato // DhKar_493 //
dvidhānajjatano ayaṃ bhūtobhāvīti vuccate /
bhūtānajjatane kāle parokkhetu parokkhakā // DhKar_494 //
katassāsaraṇekattu accantacchādanepica /
dassanādiābhāveca tīsu ñeyyā parokkhatā // DhKar_495 //
kālo ajjatanocāyaṃ matabhedena dīpito /
atītarattiyā aḍḍhaṃ pacchimaṃ pahāradvayaṃ // DhKar_496 //
avadhirattiyā aḍḍhaṃ purimaṃ pahāradvayaṃ /
ettako avadhimajjho kāloajjatano iti // DhKar_497 //
parokkhaṃ kimidaṃ ñeyyaṃ kālotikkanta indriyo /
nicco aviparītena byattametaṃ visesanaṃ // DhKar_498 //
siyā kriyāvisesopi kālassa navirujjhate /
kriyāpina apaccakkhā niccaṃkāriyadassanā // DhKar_499 //
parokkhakārakekattaṃ tassayevaca sesato /
iti dvidhāyametissā nibbatti iti nicchate // DhKar_500 //
mukhyaṃ taṃ dvayametissā yathāvuttaṃ vicāraṇe /
ato eva kriyārūpo kālopyūbhayato bhave // DhKar_501 //
kāle anāgate hoti bhavissanti vibhattikā /
anāgatena sambandha atthassa paridīpikā // DhKar_502 //
parokkhā ca bhavissanti imādveca vibhattiyo /
patthanāvidhisampuccha natthesu parikittitā // DhKar_503 //
patthanāsīsanaṃ hoti bhaveyyaṃ ceva mādikaṃ /
vidhīnaṃyogo sakkārā sakkāra sahito dvidhā // DhKar_504 //
adhiccāti visuṃ neha gahito vidhisaṅgaho /
kimevakathavanto ti sampucchā sampadhāraṇaṃ // DhKar_505 //
kriyāti pattivisaye bhave kālāti pattikā /
sā kriyānampi nipphatti ñeyyā viruddha paccayā // DhKar_506 //
abhāvasambhavā bhāve vattamānāva tiṭṭhate /
kriyāti patyatthabalā nāgathabhūtagocarā // DhKar_507 //
bhūtakālā kathaṃ sāyaṃ bhūtassa bhāvahānito /
bhūtañca nacabhūtañca kathametaṃ nakappate // DhKar_508 //
bhūto lakkhaṇato kāci kriyāsampuṇṇakāraṇā /
kutoci paṭībandhāca nabhūtā gammate puna // DhKar_509 //
bhūtakriyāti patyassa tādise visaye yathā /
apatissāciraṃdhammo yadi tvaṃ nācarissati // DhKar_510 //
adhammabahule loke dhammo naṭṭho va ikkhate /
kiñcidhammikamāgamma na naṭṭhovetthagammate // DhKar_511 //
vatthutopāpibhūtassa bhāvassa parikappate /
abhāvo tena bhūtattha visayā sāyamuccate // DhKar_512 //
nāharissati vedehi nāgamissāvanaṃ yadi /
gamanaṃ haraṇañceva bhūtameva tathāpica // DhKar_513 //
nasiyā taṃ yadi kiñci iccābhāvo pakappate /
bhūtāyaevātipatti kriyāya kappate tato // DhKar_514 //
aññathāsākathaṃ siyā bhūtabhāvassa nissayā /
gatidvayaṃ pajahitvā ghosamattaṃ pakappate // DhKar_515 //
nanu bhūtassa bhāvassa viddhaṃsā bhāvamicchate /
bhūtakriyātipattikā īdisaṃkiṃ nagayhate // DhKar_516 //
virodhasannidhānāsā kammābhāvo kutocipi /
kriyātipattisammatā pākābhāvotu īdisaṃ // DhKar_517 //
kathaṃ viddhaṃ sarūpāssa yena bhūtā kriyā sitā /
aññathāhi virujjheyya veyyākaraṇadassanaṃ // DhKar_518 //
bhūtakālā sayatthena bhūtakammāti pattiyā /
iti ce nanuniccasā kālassa parikappate // DhKar_519 //
bhūtatthādi kriyāyogaṃ tādisaṃ iti vaṇṇitaṃ /
kammañcena tathābhūtaṃ kālassetaṃ kathaṃ bhave // DhKar_520 //
kriyārūpotha kāloyaṃ tasmiṃ nuttaṃ patidvayaṃ /
bhūtakammātipatyassa kathamiccādi pubbakaṃ // DhKar_521 //
bhūtakriyātipatyassa evarūpā patīyate /
yathātipattiyā ayaṃ sabbasaddatthasaṇṭhiti // DhKar_522 //
bhāvībhāvātu pattitu kutociliṅgadassanā /
gammateññathāpaccakkhā kathametaṃ vinicchayo // DhKar_523 //
liṅgañca kappaṭipakkhaṃ yaṃ kiñci vatthudassanaṃ /
yathā sambhavametthassa bhāvībhāvātipattisu // DhKar_524 //
kriyākālassa vohāre vattamānādikā imā /
yathāsakālaṃ uppannā saddantarasamāgamā // DhKar_525 //
pacchākālantaraṃ vuttā padasaṅkhāramissitā /
bhavatināmabhavano iccādikamidaṃ mataṃ // DhKar_526 //
padantarasamāyogā tyattarūpaṃ yamikkhate /
nataṃ bādhakamatthassa padasaṅkhāragāmino // DhKar_527 //
antaraṅgatayā pacchā bāhiraṅgamapekkhitaṃ /
yathādassanametañca payogesvanugammate // DhKar_528 //
kammakattuttametasmiṃ atoeva nalakkhaṇaṃ /
nissāyapadasaṅkhāraṃ tappayogopapattito // DhKar_529 //
yathāvohāramevāyaṃ atosaddatthasaṇṭhiti /
siddhalakkhyānusārena vohāropyanugammate. // DhKar_530 //
dhātvādikāravihitaṃtyādīnantuvibhattinaṃ /
visayepaccayāhonti duvidhātevibhāgato // DhKar_531 //
khachasāāyaīyāva ṇāpeṇāpayaṇeṇayā /
yasmāpakatito pubbaṃ jāyare paccayā ime // DhKar_532 //
dhātvatthavihitattāte dhātubhūtāva paccayā /
dhātuniddesato tehi siyuṃtyādivibhattiyo // DhKar_533 //
ṇeṇayāca uvaṇṇantā atodve pacchimāsiyuṃ /
bhāvetibhāvayatyādi hāpeti hāpayantica // DhKar_534 //
byañjanantācaturova paccayā sambhavantime /
ivaṇṇantāca edantā honti ṇāpecaṇāpayā // DhKar_535 //
kāritenatu saṃyogā akammācesakammakā /
sakammāce akammakā dvikammāce tikammakā // DhKar_536 //
gaṇesvantogadhāyeva paccayāte anekadhā /
tyādīsupana hontesu pacchāpakatitosiyuṃ // DhKar_537 //
gaṇabhedāpi viññeyyā paṇḍitena gaṇaññunā /
dhātuvaso anaññoti saddasatthe pakāsito // DhKar_538 //
bhūvādica rudhādica divādisvādayo pi ca /
kiyādica tanādica gahādicacurādica // DhKar_539 //
dhātutikena atthena dhātuca dhāraṇatthatā /
sakatthañca visesatthaṃ aññatthañcāpi dhārayu(?)ṃ // DhKar_540 //
ākhyātasāgaramathajjatanītaraṅgaṃ /
dhātujjalaṃvikaraṇāgamakālamīnaṃ // DhKar_541 //
lopānubandhariyamatthavibhāgatīraṃ
dhīrātaranti kavino puthubuddhināvā.
ākhyātakārikāsamattā.
bhāvecaṇādiākhyāto kriyatthakāritesuca /
bhāvakārakarūpañca pubbameva niveditaṃ // DhKar_542 //
kriyācedhātunā vuttā byattā tatheva nanvayaṃ /
vidhibhāvāsayo tena vināsonāvagammate // DhKar_543 //
nanvevaṃvidhinā vutto dhātvatthosokathaṃ kriyā /
saddassa sahitassattho vinā yogena gammate // DhKar_544 //
rukkhādiattho rukkhādi saddassetyāpiyaṃ mataṃ /
tathā pyūpāyoeseva no ce sāpihatā iti // DhKar_545 //
vidhimattenacāpyesā nanuneva patīyate /
kriyātthasahitā tasmā patīyatīti ce mataṃ // DhKar_546 //
ubhayattho kriyā siyā vidhinevahi kiṃ mataṃ /
tadabhāvenadiṭṭheti kriyatthepyevamicchate // DhKar_547 //
vidhyabhāveyathābhāvo dhātuyānevagammate /
dhātvabhāvepi nevāyaṃ vidhimattena ñāyate // DhKar_548 //
tena ubhinnamatthoyaṃ pakatipaccayānaca /
kriyatthattamato eva dhātuyāpyanivāritaṃ // DhKar_549 //
yajjevaṃ kevalādhātu vohāresu payujjatu /
sā labhate va sabbattha payogapathamappite // DhKar_550 //
vohārassa anādino assāvaṭṭhitiyā kathā /
kātuṃ kiṃ vipariyayo sakkuṇeyya sāmaññato // DhKar_551 //
visesasaddasaṃkete svekadesatthakappanā /
kariyatetu kevalaṃ bālaṃ ñātuṃ vinicchayo // DhKar_552 //
yajjevaṃ kārakatthopi dhātuatthaṃ papajjate /
na hi paccayamattena tassā pyatthisamanvayo // DhKar_553 //
nanuttaṃ samudāyattho sabbovohāriko iti /
ekadesappayogassa sambhavotthi najātuca // DhKar_554 //
paccayattho tu kattādi tassa tattha vidhānato /
saṅketakāleevāyaṃ vibhāgo sampavattate // DhKar_555 //
attho pakatiyā eso paccayattho itīdiso /
vidhyattho evakattādi tasmā saṃketa añjase // DhKar_556 //
anādiayamāloko saddo yassa napākaṭo /
byañjate tassasatthena ñātuṃ dīpovarohito // DhKar_557 //
siddhasaddānuvādoyaṃ tato eva nisiddhate /
itaretaratāsiddhi lakhyalakkhaṇānaṃkvaci // DhKar_558 //
na siyā tāvakattari na yāva ki kvidhīyate /
kikvidhānamapihyetaṃ kattarīti apekkhate // DhKar_559 //
evamādīsu ñātabbā itarītaraññaṭṭhito /
anenapi nayenāññaṃ iti āsayamuhate // DhKar_560 //
sāmaññenevanādino yamattho atradassito /
bhāvokārakachakkañca yaṃpageva papañcito // DhKar_561 //
yo tu saṅkhātapubbata ssīlataddhammalakkhaṇo /
so tassevavisesoyaṃ yathā lakkhaṇamikkhate // DhKar_562 //
ṇādi vitthāratotvesa sappapañcamihoccate /
sāmaññavacaneneva visesaṃ sakyamuhituṃ // DhKar_563 //
pakatyādivibhāgopi ṇādīnaṃneha vuccate /
pāyattā sugamattāca rūpanipphattirūpato // DhKar_564 //
tato aññatthaevādi papañcosmiṃ nadassito /
byuppannarūpasiddhīnaṃ asmināmikamattato // DhKar_565 //
upapadaṇādayoca tadaññeca dvidhā matā /
tabbisesotu vitthāro yathāsuttaṃ patīyate // DhKar_566 //
kitakārikā samattā.
tambadīpavhaye raṭṭhe rimaddanapure vare /
mahātherānamāvāse nandānāmavihārake // DhKar_567 //
vasatā thiracittena jinasāsananandinā /
dhammasenāpatināma therena racitā ayaṃ // DhKar_568 //
kārikā niṭṭhitā.