Saddhammasīri Thera: Saddatthabhedacintā
* namo tassa bhagavato arahato sammāsambuddhassa *
saddatthabhedavādīnaṃ pavaraṃ varavādinaṃ /
abhivādiya saddatthabhedacintābhidhīyate // Sad_1 //
saddo hi dubbidho cittajokārādotujodare /
saddādyatthopakārattā cittajovidha gayhate // Sad_2 //
so ca kaṇṭhādiṭhānebhibyattito tattha cittaja- /
pathavīsattiviññattibhūsaṃghaṭṭanajo mato // Sad_3 //
nābhitoccāraṇussāhabhūtapāṇoparopari /
saṃghaṭṭanorakaṇṭhādi sirajo ty apare vidū // Sad_4 //
sāsanass' upakārattā māgadho 'v' idha gayhate /
so h' ānusāvanaṃ paṭisambhidāya ca paccayo // Sad_5 //
aniṭṭhite pade vaṇṇo paramattho suniṭṭhitaṃ /
padaṃ paññattisaddo ti saddo bhavati dubbidho // Sad_6 //
nekā pi sutiyā saddā loken' eko ti vuccare /
ekatthavācakatten' eko ti saṅketabhāvato // Sad_7 //
ekakkharo py aneko p' ekatthavācakasammato /
saro taṃsahito byañjano c' ekakkharasammato // Sad_8 //
aneke 'va samāne pi padam ekam ity uccate /
chinnattā cinipātena tesaṃ c' ekatthabhāvato // Sad_9 //
ā bhusogatiyan ty ekakkharo 'tthī puriso ti ca /
'neko yaṃ kiñci 'peti ty ekattaṃ nekapadassa ca // Sad_10 //
sotālambaṇam āpanno saṅketena vavatthito /
atthassa ñāpako saddo nāsante kāraṇadvaye // Sad_11 //
bhedābhedakabhūtatthaṃ puṇṇaṃ vohāranissitaṃ /
nānāpadaṃ vibhāveti yaṃ taṃ vākyan ti vuccate // Sad_12 //
aniṭṭhite pade vaṇṇo vākkharaṃ niṭṭhite padaṃ /
vākyaṃ tassamudāyo tamaññoññāpekkhalakkhaṇaṃ // Sad_13 //
paṭiññā upamā hetu udāharaṇa nigama- /
vasen' āvayavā pañcavidhā vākye yathārahaṃ // Sad_14 //
yathā mahānase evam aggi dahanadhūmato /
manyate kattha dhammino siddhito 'calamatthake // Sad_15 //
kriyāya saha aññoññaṃ kārakānamapekkhatā
kriyākārakasambandho na chaṭṭḥīvisayo ayaṃ // Sad_16 //
nānattā sattiyā nānākriyā hoti yathārahaṃ /
ekakriyāya channan tu natthi kārakatā sadā // Sad_17 //
saddasantatiyaṃ saddo kāsādi 'vam akāriyo /
nicco ti keci tesan tu nāpasaddo kadāci pi // Sad_18 //
asatittā lasattā ca apasadde pi sādhutā /
atthe sane yathā 'mmū ti vutte py ammā 'bhimanyate // Sad_19 //
atthe sādhuttamattena niccatte 'pi karīyate /
niccena sadisā 'niccaṃ raṅgahatthādayo yathā // Sad_20 //
guḷhaṃ va gilite niggu hitaṃ siddhe 'dam uccate /
marū va marubimbamhā siddhe 'daṃ siddham uccate // Sad_21 //
anicco khaṇiko saddo ghaṭādi viya kāriyo /
icceke satthakārā te ye niccāniccavādino // Sad_22 //
niccatte pi salādīnaṃ saññā rūḷhīva manyate /
aniccavādinaṃ vāde anvatthāpi patīyate // Sad_23 //
nicco nikāraṇo 'nicco kāraṇānugato 'rito /
nāyaṃ kaṇṭhādivuttittā nicco vuḍḍhe tu vuttito // Sad_24 //
saṅketena ca vuttittā nāpy anicco ti vuccate /
tena satthan tu saṅketakaraṇatthaṃ karīyate ti // Sad_25 //
saddabhedacintā.
sakatthadabbaliṅgāni saṅkhyākammādikarakaṃ /
iti saddassa viññeyyā pañcakatthā yathārahaṃ // Sad_26 //
arīyaty atthate vā 'nenā ty attho so va sassavā /
eso sako sako va 'ttho sakattho savisesanaṃ // Sad_27 //
suti jātiguṇo dabbaṃ sambandho ca kriyā tathā /
kriyākārakasambandho ty evaṃ sattavidho 'thavā // Sad_28 //
neyyo aṭṭhavidho sādisyādinā ca sakatthako /
visesy assa viseso ti taññunā so patīyate // Sad_29 //
sadden' uccāriten' eva yaṃ vatthu patipajjate /
tassa saddassa taṃ vatthu atthanāmena manyate // Sad_30 //
dīpitā viya dīpena evaṃ saddena dīpitā /
sarūpakhyā suti saddatā saddānugatā sadā // Sad_31 //
sabalādīsu bhinnesu yāya vattanty abhinnadhī /
saddā sā jātir esā ca mālāsuttam iv' ānvitā // Sad_32 //
yā niccattā mahattā ca sattā sattagavādisu /
mahāvisesasāmaññam icc etaṃ hu yathākkamaṃ // Sad_33 //
dabbass' ito tato bhinno tabbhedañāṇahetuko /
viparāvattidhammo ca nigguṇo gamyate guṇo // Sad_34 //
sambandho kārakeh' añño kriyākārakapubbako /
sambandhibuddhijanako sambandhidvayanissito // Sad_35 //
sambandhī viya sambandho rūpato na kudācanaṃ /
daṭṭhuṃ sakkoti viññū hi puriso ti pavattati // Sad_36 //
rājā dadāti ganhāti puriso ti pavattati /
kriyaṃ nissāya sambandho aññoññāpekkhalakkhaṇo // Sad_37 //
kriyākārakato sese chaṭṭhī jāyati sā pana /
sambandham api joteti utte sā hi palujjate // Sad_38 //
visesy assa visese vā sambandhidvayajotitaṃ /
sambandhaṃ jotituṃ chaṭṭhī saddasattisabhāvato // Sad_39 //
dhātvattho va kriyā nāma kā c' īhā kā ca jeṭṭhakā /
kā ca kārakabyāpāro so kriyā ti patīyate // Sad_40 //
sā dabbaṃ va imā 'vāti sarūpenā 'py adassanā /
pādukkhepamuduttādim anumānena manyate // Sad_41 //
mantabbā 'py anumānena sutā sādhanasattiyā /
lokasammutiyā siddhā dabbaṃ nissāya manyate // Sad_42 //
adabbā kattukammaṭṭhā kārakaggām asādhiyā /
kriyā nāmāti viññeyyā taññunā ty apare vidū // Sad_43 //
yaṃ yaṃ visesyate taṃ taṃ dabbaṃ taṃ savisesanaṃ /
visesyaṃ nissayo vā 'ttho visesyosavisesano // Sad_44 //
duyhanty ettha visesā ti dabbaṃ tan tu catubbidhaṃ /
jātiguṇakriyādabbabheden' eva pabhijjate // Sad_45 //
ekākāro pumattādibuddhiyā parikappito /
vohārattho va liṅgattho pumabhāvādayo yathā // Sad_46 //
yena yaṃ sadisaṃ nāma tam eva na ca taṃ bhave /
bhinnānaṃ sadisattena tesam opamatā bhave // Sad_47 //
santāne pumabhāvādisahito parikappito /
mahantakarasaṇṭhānādy aṭṭhasāliniyā mato // Sad_48 //
visadādippabhedena tividho gamanādiko /
liṅgattho ty apare keci massukesādayo ti ca // Sad_49 //
es' es' etan ti siddhatthamattaṃ candrādisv icchitaṃ /
kalāpādīsv anipphannasaddattho taññun' icchito // Sad_50 //
saṅkhy' ekattaṃ bahuttañ ca sāsane sakkate pana /
dvittañ ca pakkhipitvāna saṅkhyā vuccati taññunā // Sad_51 //
kammādikārakaṃ nāma bhāvasattamakārakaṃ /
kattusādhanato ñeyyaṃ bhāvasādhanato pi vā // Sad_52 //
dabbaguṇakriyājātināmabhedena pañcako /
yo karoti kriyaṃ kattu kammaṭṭhan ti sakārako // Sad_53 //
lokenāvijjamāno pi vijjamāno ti sammato /
iti nyāyena bhāvo pi kattusādhanato mato // Sad_54 //
karaṇaṃ vā kriyākāro, kāro eva ca kārako /
ten' eva kārako sattikriyābhedena dubbidho // Sad_55 //
nanu vinā va dabbādiṃ sattināma na dissati /
diṭṭhaṃ vatthuṃ vihāy' ettha adiṭṭhaṃ kiṃ nu icchasi // Sad_56 //
dabbassa yaṃ karoty ekaṃ sāmatthyaṃ sattikāya tu /
kattutā yassa tass' eva bhaveyya karaṇāditā // Sad_57 //
kattādisattiyogena dabbādy ekam pi bhijjate /
yath' eko pi paṭo nīlapītādiguṇayogato // Sad_58 //
buddho carati bho buddha buddhaṃ anucarāhi tvaṃ /
buddhena desito dhammo, dhammo buddhena tiṭṭhate // Sad_59 //
dhammaṭṭho deti buddhassa dhammo buddhā viniggato /
dhammo buddhassa pasattho loko buddhe pasīdati // Sad_60 //
kārakattā kriyāy' eva sattimukkhyena kārakaṃ /
dabbaṃ ṭhānyūpacārena tadādhāraṇabhāvato // Sad_61 //
saddo 'tthaṃ vadatī ty ettha saddo dabbe 'va gayhate /
atthassa vācako saddo py atthadvārena kārako // Sad_62 //
kriyānimittam ekantaṃ kriyatthaṃ kārakīritaṃ /
kriyānimittamattaṃ pi m akriyattham akārakaṃ // Sad_63 //
sāmy ālapananiddhāraṇabhāgyādim akārakaṃ /
kriyāy' eva tadā yogābhāvato ty upalakkhaye // Sad_64 //
bhāvalakkhaṇahetvādi kriyatthassa abhāvato /
taṃyoge taṃnimitte 'pi kārakan ti na vuccati // Sad_65 //
kārako chabbidho kattu karaṇakammasampadā /
nāvadhokāsabhedena satyāvatthappabhedato // Sad_66 //
sabbabhāvāvinābhāvī karaṇādipurakkhato /
yo karoty attakammaṭṭhaṃ kriyaṃ kattā sa kārako // Sad_67 //
kattā sabbakriyābyāpī sesaṃ kammādi pañcakaṃ /
visesakriyābyāpī ti kārakaṃ duvidhaṃ mataṃ // Sad_68 //
kattā 'yaṃ tividho suddhahetukammappabhedato /
datto karoti kāreti pīyate pādiyaṃ sayaṃ // Sad_69 //
yaṃ kriyāsādhane kattu pakāraṃ ti sayena taṃ /
karaṇaṃ kattuto 'ññe samadhikan ti m udīritaṃ // Sad_70 //
bāhirajjhattato bāhyabbhantarena ca dubbidhaṃ /
vīhiṃ lunāti dattena cakkhunā candam ikkhate // Sad_71 //
yaṃ kriyāyābhigantabbaṃ taṃ kammaṃ yaṃ karīyate /
iti satti tadā kammaṃ karaṇan ti kriyā tathā // Sad_72 //
nipphatti vikati pattibhedā kammaṃ tidhā mataṃ /
kaṭaṃ karoti jhāpeti kaṭṭhādiccaṃ namassati // Sad_73 //
sammā padīyate yassa sampadānaṃ tad uccate /
vatthussa vā paṭiggāhalakkhaṇaṃ taṃ kriyāya vā // Sad_74 //
pūjānuggahakāmena dinnaṃ sammā ti manyate /
dinnassa sāmikatte pi sampadānaṃ tad uccate // Sad_75 //
rajakassa dade vatthaṃ rañño daṇḍan ti ādisu /
nabhave sampadānattaṃ pūjādīnam abhāvato // Sad_76 //
anumatyā nirākattārādhakabhedato tidhā /
sampadānaṃ dade bhikkhu no rukkhassa 'ddhikassa ca // Sad_77 //
sampadānaṃ dvidhā kāyacittasampattipubbato /
bhikkhussa cīvaraṃ deti baliṃ nārāyanassa ca // Sad_78 //
same py apagame dvinnaṃ pubbarūpā yad accutaṃ /
vuccate tad apādānam etañ cāvadhilakkhaṇaṃ // Sad_79 //
apādānaṃ dvidhā buddhikāyasampattipubbato /
calā calavasenā pi corā gāmā ti ādisu // Sad_80 //
niddiṭṭhavisayaṃ kiñci uppattivisayaṃ tathā /
anumeyyavisayañ ca apādānaṃ tidhā mataṃ // Sad_81 //
apenti munayo gāmā, kusūlā kaṇḍulaṃ pace, /
pāṭalīputtakehi ca abhirūpatarā ime // Sad_82 //
kriyānissayabhūtāni kattukammāni tiṭṭhare /
yatth' okāso ti so yeva paraṃpar' ūpacārato // Sad_83 //
laddhanāmavisesattā n' esaṃ n' okāsatā siyā /
sāmaññassa viseso va bādhako ti hi vuccare // Sad_84 //
ādhāro catudhā: byāpiko, tilopasilesiko, /
thālīvesayikokāso gaṅgāsāmīpiko ti ca // Sad_85 //
padhānaparikappānaṃ vasā 'dhāro hi dubbidho /
mukhyo 'pacārato vā pi tilagaṅgādayo yathā // Sad_86 //
mukhyāmukhyavasen' eva sabbo saddo pabhijjate /
gaṅgāyaṃ nhāyate gaṅgāyaṃ sassan ti yathākkamaṃ // Sad_87 //
bhūtam attham atikkamma yenā 'bhūtam apekkhati /
bhūtatthass' ekadesaṃ vā so 'pacāro ti vuccati // Sad_88 //
sīho gāyati sīho 'yaṃ māṇavo 'ccādi dubbidho /
abhedavivakhyā so 'yam iti sambandhato py ayaṃ // Sad_89 //
parabhāvapadāpekkhaṃ sa-amādi tu kārakaṃ /
paccayassa sadhātussa atthabhūtan tu sādhanaṃ // Sad_90 //
vākye vā kārako yo taṃ pasiddhe yañ ca sādhanaṃ. /
kārakaṃ punam etasmiṃ ayam esaṃ visesatā // Sad_91 //
paccate odano yena iti so pācakodano /
bhujjate pācakeneva mādyūdāharaṇaṃ mataṃ // Sad_92 //
dabbaguṇakriyānāmajātibhedena pañcadhā /
attho atthamukhen' eva saddo pi ty apare vidū // Sad_93 //
visāṇī dhavalo gantā citto gotica taññunā /
dabbādi dabbasaddādi paccekaṃ voharīyate // Sad_94 //
niruttipaṭisambhidā pāṭṭhiyekekamakkharaṃ /
visesuppattiyā nāma paññattīti hi vuccate // Sad_95 //
akkharāvalisaṅkhāto samūho paribyattiyā /
nāmanti keci yadyevaṃ sutyakkharasamūhato // Sad_96 //
nāmatāpatti sabbesaṃ dabbasaddādinaṃ siyā /
nāmantu lokasaṅketamekaṃ saññī nidassanaṃ // Sad_97 //
sakatthovādito buddhinappatītavisesanā /
yebhuyyena visesyeti nyāyato patipadyate // Sad_98 //
saddassevānusaṅgattā neyyattā tassarūpato /
sāmaññattāca ādova suti jātica manyate // Sad_99 //
visesānugataṃ dabbaṃ sāmaññānugatañca taṃ /
pacchuttaṃ liṅgasaṅkhyānaṃ nissayattāca ādito // Sad_100 //
dabbassevādhinattā taṃ pacchāliṅgaṃ tato paraṃ /
saṅkhyā ca tadadhīne pi parasaṅkhyā nivattito // Sad_101 //
saddo palakkhaṇādīhi patītatthe nivattitaṃ /
karoteva phalattena aññatthāpohanenavā // Sad_102 //
dabbādhīnepi bhāvassā pekkhattā sādhanaṃ tato /
dveva parādhinattā kammādisaṅkhyā catutthakā // Sad_103 //
liṅgādayo tayo dabbe dabbādhāraṇabhāvato /
dabbaṃ dabbavisesattā sakatthe saṅgahaṃ gatā // Sad_104 //
tassarūpādināyeva visesyattā chaṭṭheva tu /
jātyādayo sakatthā pi dabbesu tyāhyadabbatā // Sad_105 //
vatticchānuparodhena pubbāparavilokanaṃ /
kātabbaṃ kiṃ kamesena paccāsatyādibhāvato ti // Sad_106 //
atthabhedacintā.
abhinnena padenattho pyabhinnova patīyate /
buddhiyā bheditattāva citragossādayo yathā // Sad_107 //
citragādīsu sukkādi buddhiyā bheditaṃ yathā /
gakatippaccaye bhinne bhinnatthova patīyate // Sad_108 //
pakatiliṅgadhātveva vibhattipaccayā pana /
paccayo keci syādyantatyādyantā pakatī ti ca // Sad_109 //
bhedite taddhitākhyāta kitakādikapaccaye /
samāsesyādike dhātu liṅge cattho pabhijjate // Sad_110 //
dviko tiko catukkopi pañcakocāpi viññunā /
attho saddassa viññeyyo saddabhedatthadassinā // Sad_111 //
vācakattitthiliṅgassī kārādīnaṃ patīyate /
saddamattena saddattho dviko paṭṭhvīti ādīsu // Sad_112 //
jotakattitthiliṅgassī kārādīnaṃpatīyate /
saddamattena saddattho tiko paṭṭhvītiādisu // Sad_113 //
sakatthaṃtena gantabbaṃ dabbaṃ taṃnissitampi ca /
liṅgameso tiko bhedo niccaṃsadde patiṭṭhito // Sad_114 //
catuttho dubbidho māsa jātoccādo patīyate /
saṅkhyācatutthako sova māsikoti ca kenaci // Sad_115 //
kiṃ pamāṇo kumārassa kālotyutte visajjanā /
māso jātassa assāti aññathā tiṃsarattiyā // Sad_116 //
padadvayamapekkhitvā parimāṇaṃ visesato /
saṅkhyā pañceva dvemāsajātādo diguṇāpi vā // Sad_117 //
māsaṃjātassa assāti kkantantyatra anādare /
chaṭṭhītyeke pare māso jāto assāti paṇḍitā // Sad_118 //
sallaviddhotiādīsu neyyo kammādikāraka /
catuttho sallasaddosā pekkhato yogatopivā // Sad_119 //
liṅgatthavivare suppi kamiccādīsu pañcako /
liṅgattho pañcakatthe tu soppantyādīsu dāhaṭo // Sad_120 //
suppeneva pamāṇena kītaṃ bhaṇḍanti suppikaṃ /
visesanavisesyānaṃ vācakattātra pañcako // Sad_121 //
uttarapadalopo vā taddhitantogamopi vā /
pakatippaccayeheva caritatthakabhāvato // Sad_122 //
supanaṃ supinaṃsoppa mitibhāvoyamatra hi /
puṃnapuṃsakamekattaṃ tassa sāmaññabhāvato // Sad_123 //
kriyāpadamapekkhāya purisādīsvamādinaṃ /
jotane pakatyatthattā pañcako pajjate sadā // Sad_124 //
vācakattamapekkhāya paccayānaṃdvikādiko /
visesanaṃvisesyādi bhāvato dhātuādike // Sad_125 //
ekakotica ekacce paccayānantu jotane /
dhātvādike tikādyattho netabbo samayaññunā // Sad_126 //
padapūraṇasandhīsu ekako doṇikādisu /
saṅkhyāpamāṇabhedena chakko cātyaparevidū ti // Sad_127 //
saddatthabhedacintā.
vijjamāno pi sukkādi yathā dīpādike sati /
byattimāyāti kammādi attho evaṃvibhattiyaṃ // Sad_128 //
liṅgatthe pancake saṅkhyā catukkeca vibhattiyo /
saṅkhyākammādikānaṃ pi abattānaṃ va jotikā // Sad_129 //
duke tike ca kammādi catukkeca bibhattiyo /
saṅkhyākammādikānaṃ pi vācikātica vuccare // Sad_130 //
saddo sakatthamādova vatvā jātiguṇa kriyaṃ /
dabbaṃ taṃ nissayaṃpacchā liṅgamitthādikaṃtato // Sad_131 //
tatekattādikaṃsaṅkhyaṃ kammādisāmisattamaṃ /
tato vadeti liṅgattho pañcakotyapare vidū // Sad_132 //
liṅgatthaṃ pana jotenti saṅkhyākammādi kārakaṃ /
sambandhañca vibhattitthi paccayā ca yathārahaṃ // Sad_133 //
tesaṃ visesavuttittā tehi pākaṭabhāvato /
gosukko pācako daṇḍī gavaṃgoṇassa daṇḍinī // Sad_134 //
bahvatthānampi ekatthe samāropanato bahu /
vacanaṃdesanāso te patitattāca manyate // Sad_135 //
satthettani gurūsu ce tilakkhaṇamudāhaṭaṃ /
mayaṃ gacchāma tumheca gacchathāti yathākkamaṃ // Sad_136 //
supākaṭa sarūpattā dabbamuccārito ravo /
mukhyena braviticcāha byāḍi dabbapadattiko // Sad_137 //
niccattattā padhānena jātimuccārito ravo /
braviticcāha bājābyā yano jātipadatthiko // Sad_138 //
saddattho dabbamevāti āha dabbapadatthiko /
jātipadatthiko jāti vāti cātyapare vidū // Sad_139 //
saddotyuccārito saddā nubandhattā sarūpakaṃ /
sadā vatvāna dabbaṃ vā jātiṃ vā mukhyato vade // Sad_140 //
sādhārānugatattāva jātiṃ dabbapadatthike /
jātiyādhārakattāva dabbaṃ jātipadatthike // Sad_141 //
dabbaṃ guṇaṃ kriyaṃ nāmaṃ sambandhañca yathārahaṃ /
jātinissayadabbādhī nattānesanti saṅgaho // Sad_142 //
godaṇḍī pācako sukko ḍittoccādinidassanaṃ /
daṇḍādi nānapetassa jātiṃ daṇḍyādiko vade // Sad_143 //
yo sakatthoti vutto so nimittaṃtyapadhānato /
yo dabbantisa saddattho saddenutto padhānato // Sad_144 //
yāya jātyā visesyaṃ hi dabbaṃ dabbanti vuccate /
sā sakattho ti sutyāvā jāti sā ca gavādisu // Sad_145 //
ḍitto go gossa ḍittoti nāmamiccādike pana /
dabbaṃ nāmena nāmañca nāmajātyā yathākkamaṃ // Sad_146 //
nāmajātisarūpena dabbe saṅgahitaṃpi vā /
nāmaṃ tajjātiyā nāme na vā dabban ti cāpare // Sad_147 //
gossa sukko guṇoccādo guṇo va guṇajātiya /
sukko goccādike dabbaṃ guṇeneva patīyate // Sad_148 //
guṇajātisarūpena guṇovā guṇajātiyā /
dabbaṃ guṇena vātyeke sukko gossaguṇotica // Sad_149 //
samāse chinnahatthādo daṇḍyādotica taddhite /
dabbaṃ dabbena sambandhe na vā tassitayo gato // Sad_150 //
sarūpena hi tajjāti tajjātyā dabbakena vā /
sambandheneva vā dabbamiccevamapare vidū // Sad_151 //
pākādo ūyatādoca kriyāva kriyajātiyā /
paccate pacatādocā khyāte bhāvappadhānato // Sad_152 //
paccate pacate pāca koccādīsu kriyāya vā /
kriyākārakasambandhe na vā dabbanti cāpare // Sad_153 //
keci sutyā kriyājāti kriyājātyā kriyātathā /
kriyākārakasambandhe na vā dabbaṃ kriyāya vā // Sad_154 //
dabbaṃ dabbena sambandhe na vā yaṭṭhiṃ pavesaya /
sīhoyaṃ māṇavo bāhi gāmo gotinidassanaṃ // Sad_155 //
sahacaraṇato sūrā ditaṃ rūpakabhāvato /
dabbantaropacāroyaṃ nāmeneva nacatthateva // Sad_156 //
keci sadisabhāvo vā sambandho vā sarūpato /
dabbaṃ vā dabbasambandha sādisyasutitoti ca // Sad_157 //
padapūraṇasandhīsu sutyā padasiliṭṭhatā /
sā hi loke pasiddhattā dabbe gayhati taññunā // Sad_158 //
na tu saddāanatthāti nyāyena padapūraṇe /
padattho sutiyā tassa padattheva pavattito // Sad_159 //
bhavanti buddhisaddāsmā tibhāvo sanimittakā /
dabbaguṇakriyānāma jātisaddappavattiyā // Sad_160 //
sambandhinā hi sambandho tassitattā sarūpakaṃ /
jātyā saddassa jātittā sādisyaṃ sadisenavā // Sad_161 //
viggahāviggahatthāye nimittānāhu ṇyādayo /
tato bhāvatthavācittā tathā sādhusakatthake // Sad_162 //
saddavuttinimittānugatāte buddhivattate /
saddavuttinimittena tathā saddo ca vattate // Sad_163 //
padhānato nimittattho saddattho tyapare vidū /
nimittotvappadhānena tabbisesyo padhānato // Sad_164 //
gottaṃdabbassa gojāti jātyā vā gosarūpakaṃ /
ṭittattaṃ ṭittanāmatta miccādīsu ayaṃ nayo // Sad_165 //
jātyatthe rūḷhiyā hoti samāso taddhito kito /
jātyatthe ṇyādayo honti na ca sambandhakādike // Sad_166 //
sukkādyabhinnarūpo ca taddhitanto ca kevalo /
guṇe vā jātiyaṃvāpi pavattanti yathārahaṃ // Sad_167 //
santasaddo byabhicāri tasambandhe kriyāya vā /
vattate vattamānopi dabbe kamme guṇamhi ca // Sad_168 //
yathāssa kaṇṇattaṃ rāja purisattañca hatthittaṃ /
daṇḍīttaṃ kumbhakārattaṃ gottamicceva no mati // Sad_169 //
pācakattañca sukkattaṃ pāvārassa guṇassa vā /
sato vatthussa sattāca kammaññaṃ devatātica // Sad_170 //
yathākathañci byuppatti rūḷhiyā atthanicchayo /
iti rūḷhī pasiddhena byuppatti yena kenaci // Sad_171 //
ye yatthatthesu jāyanti bhiyyo pekkhanasattiyā /
bhāvato tehi te ñattā anuttā tadabhāvato // Sad_172 //
sabāhirattha anto tthā pekkhānuttatthadvārato /
saddosantotthabāhyatthā pekkho uttoti lakkhaṇaṃ // Sad_173 //
surūpenābhirūpo ko so narodhaññatodhana /
vā naro paccate sūde nodano pacitoti ca // Sad_174 //
payogasiddhiyā sutto padeso tena yaṃ samā /
sādisañcātidesādi tenuttaṃ sāmikārakaṃ // Sad_175 //
jātyāṇāvisayakkhettabhūtaṃ nuttaṃ yathātathā /
abhāvatoti taññūhi vuttaṃjātiniruttiyaṃ // Sad_176 //
sāsane nahutaṃjāti kkhettaṃlakkhañca koṭinaṃ /
āṇākkhettamanantañca visayakkhettamīritaṃ // Sad_177 //
yassa yattha vidhānattā saṅketeneva tena so /
ñattoti kārikāyantu vuccate kārikaññunā // Sad_178 //
samāsādīhi uttāno amādīhīti kehici /
yuttāpekkhehi vuttāno napekkhehīti no mati // Sad_179 //
uttānuttā sarūpena bhāvasattamakārakā /
sāmīca vācakāmādi samāsādi yathārahaṃ // Sad_180 //
kattari jitamāro ko so jino vābhidhammiko /
bhikkhu pacati sūdo pācako sūdodananti ca // Sad_181 //
kattādisāmimattaṃ te huttaṃ nāññaṃ tato pare /
padhānānuparodhena anuvattanti nāññathā // Sad_182 //
vācakattena uttanti keci tesaṃtu nādisu /
samāsādīsu kattādi vohāro na jinādike // Sad_183 //
teneva jotakattena vutte tatthāpi yujjati /
sāmaññatthe hi te hutte sātthakaṃva visesanaṃ // Sad_184 //
teneva jotakattena vutte tatthāpi yujjati /
sāmaññatthe hi te hutte sātthakaṃva visesanaṃ // Sad_185 //
sāmaññaṃ hi samāsādi vade syādi visesanaṃ /
tato visesanatthena sāmaññattho visesyate // Sad_186 //
samāsādīnamatthānaṃ vilakkhaṇa sabhāvato /
vākyato tena vākyena visesattho na manyate // Sad_187 //
jitamārādisāmaññaṃ bhikkhunādippayogato /
pārādiva jinādica katakiccādiyogato // Sad_188 //
vuttiyā kāmacārāpi visesanavisesyatā /
lokena manyate siddhā lokasiddhasabhāvato // Sad_189 //
attharūpaṃ pasiddhannu vādarūpanti vuccate /
visesanaṃva taṃ appasiddhakaṃ vidhirūpakaṃ // Sad_190 //
visesyameva taṃtyeva mattharūpaṃdudhā mataṃ /
yathā nīluppalaṃrāja purisoti nidassanaṃ // Sad_191 //
n ate hutte vibhattīti ce vinā tu vibhattiyā /
nātthaṃ nidassittuṃ sakkā liṅgatthaṃpana pekkhiya // Sad_192 //
paṭhamā yeva bhavati tatthā pyaññakriyādike /
bhavatyāpekkhite yeva tatiyādi yathārahaṃ // Sad_193 //
visesye dissamānāyā liṅgasaṅkhyāvibhattiyo /
tulyādhikaraṇe bhiyyo kattabbā tā visesane // Sad_194 //
saddo niyataliṅgekavacano gaṇhate padhā /
nassa vibhattimattaṃ jāyanti cittāni vīsati // Sad_195 //
nākhyātena maliṅgattā liṅgaṃ sakkānuvattituṃ /
visesyādhīnabhāvena saṅkhyāmattaṃva tassamaṃ // Sad_196 //
taddhito sattimaṃdabbaṃ saddasattisabhāvato /
kriyāmukhyepi ākhyāte bhiyyo bravītimukhyato // Sad_197 //
ekakkhaṇevanekesa mutate sattiyā pana /
abhāvato ttamekeka mākhyātena kitena ca // Sad_198 //
kriyāyeva nimittattā nissayattā ca yujjate /
uttānuttopi bhāvopaladdhihetuhi kārako // Sad_199 //
karaṇe chinnarukkho parasu paharaṇāvudhaṃ /
pāyena dutiyo khārī gottaṃjāti ca appato // Sad_200 //
kamme āgatasaṃgho ko so vihārova saṃghiko /
ghātiko odano paccatodano pacitodano // Sad_201 //
bhujjate odanotyettha mukhato paccatodano /
ityetthāmukhyato vutto phalanāmūpacārato // Sad_202 //
ekakammakriyākamme utte taṃyeva manyate /
neka kammakriyākamme utte kiṃ tesu manyate // Sad_203 //
appadhānaṃduhādīnaṃnyādīnantu padhānakaṃ /
kammaṃkammesvanekesu vuttaṃ kammanti manyate // Sad_204 //
duha yāca rudhi puccha bhikkhasāsavacādayo /
nīvaha haramādīca ubhaye te dvikammikā // Sad_205 //
duhamāno gavaṃ khīraṃ gopo duhati vāti ca /
go khīraṃduhito tena duyhate vāti cābravuṃ // Sad_206 //
nayamāno ajaṃgāmaṃjapālo nayatītica /
nīyamāno ajo gāmaṃtena nīyati vātica // Sad_207 //
kriyāyābhimataṃkammaṃpadhānanti pavuccate /
kriyānimittamattantu appadhānanti vuccate // Sad_208 //
yaṃkattuno kriyāyicchi taṃkammaṃtaṃpadhānakaṃ /
yaṃ tabbiparitaṃtantu appadhānanti vā mataṃ // Sad_209 //
padhānamappadhānañca ākhyātassa kitassa ca /
visayo dhammatāyāti vuttaṃjātiniruttiyaṃ // Sad_210 //
gatibodhannasaddattha harakarākammakānaṃ /
kattā akārite yo taṃ vuttakammanti kārite // Sad_211 //
dāso gacchati gāmantyakārite kāritepana /
dāsako sāminā gacchā pīyate gāmakanti ca // Sad_212 //
hatthī sayatyakammānaṃkārite kārite pana /
so sayāpīyate hatthā rohena kitake pyayaṃ // Sad_213 //
hetukriyāya sambandhi bhāvā kammanti manyate /
phalakriyāya kattāpi aññathānupapattito // Sad_214 //
kārito dhātutoññena suddhakattupayojane /
tathā payojakassāpi kāritantāpi kārito // Sad_215 //
so hi lokappamāṇena tikkhattuṃ paṭipajjate /
atra hi purimo lutto kārito va nipātanā // Sad_216 //
sūdena paccate sūdo sūdajeṭṭhena pāciya /
te maccena tathā raññā tathodanodanādikaṃ // Sad_217 //
sūdo pacati pāceti sūdajeṭṭhopi tena vā /
taṃ pi vā tassavā macco tathā rājā tathāti vā // Sad_218 //
hetukriyāya sambandhī kammatā paṭipajjate /
hetukriyāpadhānattā aññathānupapattito // Sad_219 //
phalakriyāya sambandhī kattutā vā vidhānato /
dutiyāya vikappena itaresu patīyate // Sad_220 //
kammānapekkhapekkhattā sabhāvena akammakā /
ekakammā dvikammā ca yathā bhūgamunyādayo // Sad_221 //
ekakammakaro dhātu sahito kārito sadhā /
topasaggo yathāyogaṃsakammākammakārako // Sad_222 //
sappaccayo pasaggesu upaṭṭhānavisesato /
te sato yeva atthassa dīpādīva pakāsakā // Sad_223 //
bhāveti kusalaṃdhammaṃ maggaṃgamayate yatiṃ /
bhogīnubhavati bhogaṃ uggacchati divākaro // Sad_224 //
dinnasuṅko dharādharo dikkhiṇeyyorahā yati /
dāniyo brāhmaṇo sampadāne niggatagāmiko // Sad_225 //
gāmako pabhavo hetu pādāneppakato pana /
gottaṃjātica okāse sampannavīhi gāmako // Sad_226 //
rukkhaṃva pavanaṃvāso nilayoguttabhāvato /
karaṇādicatukkattaṃ nevākhyātemudāhaṭaṃ // Sad_227 //
parittavisayatthākhyā tenuttaṃ kārakattayaṃ /
bahuttavisayattā kitenuttaṃ sattakārakaṃ // Sad_228 //
gottaṃgojāti sūdena ṭhīyate pacanaṃkriyā /
bhāve vidhānato yattha so samāsenudāhaṭo // Sad_229 //
dabbaguṇakriyānāma jātyatthe taddhito bhave /
bhāvokriyāyamākhyāto kitocātivisesatā // Sad_230 //
dhātvatthasaṅkhyāliṅgoti kārakantaranākulo /
ākhyātiko Saliṅgotu sasaṅkhyo kitakotica // Sad_231 //
dasabalo jino veṇiko gandhabboca sāmini /
so cākhyātakitā sambandhānuttattānudāhaṭo // Sad_232 //
jitamāro jino chinnarukkhosyāgatagāmiko /
gāmo dinnadhano yodho nikkhantagahito gaho // Sad_233 //
sampannavīhi gāmoti samāsena chakārakaṃ /
uttaṃ dasabalo nātho tyutto sāmica manyate // Sad_234 //
neyyo aññapadatthena tappayogavasenavā /
tagguṇo na tathā tagguṇoca aññapadatthako // Sad_235 //
nīyate chinnahattho yaṃ naro nīlapaṭo naro /
sambandhappamukho saṃgho puriso diṭṭhasāgaro // Sad_236 //
dvindena digunā kamma dhārayena samuccatye /
tulyatthadīpakā dassanāte vuttā na kārakā // Sad_237 //
sāmīnutto byayībhāvā mādīhutto sakārako /
taddhīpakavibhattīnaṃlopakesānumānato // Sad_238 //
samāsapadato aññasāpekkhatā samāsatā /
saddantarikasāpekkha bhāvato tyapare vidū // Sad_239 //
devadattassa kaṇhādantā rañño puriso gavo /
asso cātica sāpekkhabhāvantu manapekkhiya // Sad_240 //
tulyādhikaraṇatte ca cattatteca katena taṃ /
apekkhāyapi saṅkhāro nassatīti amādica // Sad_241 //
rājasso rūpavā lsallaviddho goti samāsatā /
sāpekkhepi padhānattā appadhānapadassa tu // Sad_242 //
sāpekkhattā samāsassā bhāvepi gamake sati /
vākye viya samāsepi bhavatyeva samāsatā // Sad_243 //
phisatvānāṅgināṅgañca tāvapacchāṅginā saha /
sambandho devadattassa gurukulanti ādisu // Sad_244 //
geyyādineva sambandhī nādisaddo punādinā /
samassate ayuttattha samāso paṭipajjate // Sad_245 //
pāyena vuttasuttattā athavādo punādiko /
pacchānādisayuttattho puna geyyāti ādisu // Sad_246 //
tadabhāvādinālakkhyo pasajjappaṭisedhano /
tassadisena lakkhyopariyudāsotidubbidho // Sad_247 //
micchāñāṇena yutto hi saddo bhāvāditulyatā /
vācī tenesa yuttattho katvānābrāhmaṇotica // Sad_248 //
samāso padasaṅkhepavasenekavidhothavā /
saddaatthasamāsena luttāluttavasena vā // Sad_249 //
niccāniccavasenāpi samāso dubbidho thavā /
ādimakkhuttarānampi padānaṃ lopato tidhā // Sad_250 //
godhano urasilomo kumbhakāro yathārahaṃ /
datto assaratho rūpamiccādica yathākkamaṃ // Sad_251 //
uttarapadalopattā kārakaññoññapekkhato /
uttattāvā samāsena nakriyāssarathādisu // Sad_252 //
catubbidho pi pubbuttarūbhayaññapadatthaka /
padhānato yathāyogaṃ samāso paṭipajjate // Sad_253 //
samāso byayībhāvovā tulyādhikaraṇo digu /
tappurisoca dvando ca bāhirattho ti chabbidho // Sad_254 //
yathopanagaraṃtassa mīpo nīluppaluppalaṃ /
tiyaṅgaṅgāni rājasso asso chinnakaro naro // Sad_255 //
savisesā imepañca atthā neyyā nayaññunā /
samaṇabrahmaṇā dvekapadatthātvavisesanā // Sad_256 //
visesanavisesyattaṃ dvandavajjesu vijjati /
na dvande tenanesante katthībhāvo nayujjati // Sad_257 //
nipāto sanipātena dvandeva paridīpitaṃ /
satthe vuttimukhenāñña matthaṃ dīpeti nāññathā // Sad_258 //
tena dvandassacekatthī bhāvo vuccati kenaci /
kriyāsambandha sāmañña bhāvato tyaparenaca // Sad_259 //
kriyā sambandhamattenā napekkhānamapekkhanaṃ /
yathā tena mabhinnatthā paratekatthatā matā // Sad_260 //
taddhituttapayogebhidhammiko bhikkhupañcamo /
akkharoghātikohāro dakkhiṇeyyo cabrāhmaṇo // Sad_261 //
gottaṃ jāti tathārukkha vā deso veṇikonaro /
iccādike visesyova utto vā ṇādiyo gato // Sad_262 //
dāsika hatthakammaṃ nāviko posobhidhammiko /
bhikkhu sovaggikaṃkammaṃ pabbateyyāca kunnadī // Sad_263 //
kāyikāvedanā vāsi ṭṭhoccā dīsu visesanaṃ /
yenavāsādiyogassa vuttattāuttamuccate // Sad_264 //
sāmaññābyayabhāvena tividhaṃ taddhitaṃidaṃ /
ṇādipaṭhamatoyeva vibhatyantā pajāyate // Sad_265 //
vāsiṭṭho sabbathā pāca kattamiccādi jjādikaṃ /
tvādikañca viahbtyatthe ekacce kārakādike // Sad_266 //
vassiṭṭhassa apaccanti chaṭṭhyantā ṇādayobhayaṃ /
jātā paṭhamato paccatekaṃ gaṇhanti nobhayaṃ // Sad_267 //
samāso padasaṅkhepo sappaccayapadaṃ pana /
taddhitanti ca nānatta mubhinnamupallakkhaye // Sad_268 //
ṇādyeva taddhitaṃnāma parikappavasādinā /
nipphādetabakammañca taddhitantyapare vidū // Sad_269 //
bhedasaṃsaṭṭhabhāvena nekatthantu sahabbaca /
nicchāvacanametassa hoti dvandekasesatā // Sad_270 //
nekatthābhihiteneka saddatthāpaṭipajjate /
dabbapadatthikeneka seso timunisatthake // Sad_271 //
candasatthe paneko dve haṃmayantyādayo yathā /
tathā saddekabahvatthā nekasesoti vuccate // Sad_272 //
evaṃpyaṭthakathādīsu munindasamayaññunā /
vuttattā ekasesassa lakkhaṇaṃ kiñcilakkhaye // Sad_273 //
liṅgekasesattaṃ keci animittakabhāvato /
vibhatyantekasesatta meke samayapālakā // Sad_274 //
sarūpasamudāyeka sesattamapare vidū /
iccevamatthabyākhyāne tayo pakkhā vavatthitā // Sad_275 //
ekakāraka tañceva abuddhiñca nidassituṃ /
byāsatthañca vibhatyantaṃ ca saddoca karīyate // Sad_276 //
[Note: byāsatthañca - katthaci]
catubhādhāraṇo gova dīpo va saṃnidassano /
vibhattiyātathekāya nekasaṅkhyā patīyate // Sad_277 //
[Note: sanidassano - katthaci]
keci apaccayattā taṃ suddhanāmapadantica /
apare parikappena paccaye vigatepica // Sad_278 //
taddhitanti ca ekacce dvandanti ca abhāvato /
taṃlakkhaṇassa taṃnāme nekasesotilakkhaye // Sad_279 //
ekasesapakappena pūrentīti kitenavā /
purisādipuriṭṭhane sentītyupapadenavā // Sad_280 //
mātaro pitaro sāri puttā puttātiādisu /
ekaseso virūpānaṃ vutto yogavibhāgato // Sad_281 //
mātaro pitaro nāma rūpaṃtyādīsu pubbakaṃ /
padaṃparampivā ekadesovā pyavasissate // Sad_282 //
pacchā pekkhatisāmañña mekasesepi niṭṭhite /
tenekavacanaṃ hoti nāmarūpanti ādisu // Sad_283 //
sarūpasseva saddattha saddatthānaṃ sabhāvato /
tibbidhattaṃyathāmāsā kuṭilāpurisātica // Sad_284 //
bhusoritepi nekatthaṃ vicchāvacanamīritaṃ /
āmeḍitaṃpanekatthaṃdvattikkhattumudīritaṃ // Sad_285 //
dvittaṃvicchāyamekassa nekatthassa nipātanā /
natthevāmeḍite dvittaṃmekatthattā bhayādinā // Sad_286 //
edisīva gate kacce dvibhāvaṃnekarūpato.
bhinnavatthūni dabbena guṇena ca kriyāyavā /
byāpituṃ vatthuno icchā vicchātyeva patīyate // Sad_287 //
gāme gāme jalaṃgāmo gāmo rammo vagamyate /
gāmo gāmo kvacisyādi lopokekanti ādisu // Sad_288 //
sāpekkhattā dvirūpattā cekasseva samāsatā /
nivicchāyaṃ tadatthoti sāpekkhena samāsatā // Sad_289 //
pacatīodanaṃsūdo paccate tena odano /
ṭhīyate devadattena khyātenuttaṃ tikārakaṃ // Sad_290 //
dhātvattho kārakāmisso suddhobhāvotimanyate /
sokriyā sāca sāmaññaṃ tassekattaṃ patīyate // Sad_291 //
tadekavacanantañca paṭhamassathavā bahu /
vacanaṃ kattubhedādyapekkhite bhavate kadā // Sad_292 //
sabbhi sambhūyate āsī yante uṭṭhāsitā yathā /
bhavante hīti saṅkhyānaṃ bhedābhedo kadācipi // Sad_293 //
pahīyissanti te rūpaṃ bhūyate ti ca kenaci /
kammakattūsu bhāveca rūpaṃvuccati taññunā // Sad_294 //
bhāvakattari paccattaṃ saddanītiyamuccate /
paccattaṃtatiyattheti daḷhaṃkatvā parenaca // Sad_295 //
kattādibhedaliṅgattha mattāpekkhena tiṭṭhate /
yokadāci sa vatticchā nuparodhena manyate // Sad_296 //
sakammā kattukammesu ākhyātapaccayā siyuṃ /
naca bhāve akammātu kattubhāve nakammani // Sad_297 //
kammassāvacanicchāyaṃ sakammākhyātapaccayā /
bhāvepi taṃyathāgehe devadattena paccate // Sad_298 //
vatticchā nab have santamapyasantaṃpi sābhave /
taṃyathānudarā kaññā samuddo kuṇḍikātica // Sad_299 //
sattākaraṇarūpā hi dhātvatthā sakalā tato /
bhāvokriyāca sāmaññaṃ sakalesveva gamyate // Sad_300 //
sāmaññasaddato tena sabbadhātvatthadīpanaṃ /
yuttaṃbhāvadisaddena rukkhavaccā dhavādiva // Sad_301 //
visesā natupākādi sabbadhātvattha dīpakā /
napalāsādayo saddā sabbarukkhappakāsakā // Sad_302 //
kriyāvisesanaṃ kattu kammatthe tiṭṭhate yatto /
siddhaṃnyāyena taṃtasmā natadatthaṃ visuṃ vidhi // Sad_303 //
muduṃ pacati iccatra pacanaṃbhavatītica /
sukhaṃ sayati iccatra karoti sayanantica // Sad_304 //
kammasaddo yathā kamme tathā bhāvepi tena vā /
kammatthe tyekasesena padīpanayatopivā // Sad_305 //
bālāvatārasambandha cintādīsu napuṃsakaṃ /
dutiyekavacanantaṃ yaṃ taṃ taggatitīritaṃ // Sad_306 //
samudāyīnamekatte pekkhite paṭhamā siyā /
bhedatte dutiyātyattha byākhyāne tamudīritaṃ // Sad_307 //
visesyatabbisesānamabhedattamapekkhati /
yadā liṅgatthamattattā tadetthapaṭhamā bhave // Sad_308 //
yadāpekkhati bhedattaṃ tadātassaṅgabhāvato /
dutiyāca tadekattā sadekavacanaṃ siyā // Sad_309 //
asambhārasabhāvattā kattuno naca kārakaṃ /
bhāveteneva taññūhi tatiyantaṃpi manyate // Sad_310 //
kriyāvisesanaṃ nāma chaṭṭḥyantyaparevidū /
ekāheneva pāyāsi pādassukkhipanantica // Sad_311 //
kriyāvisesanaṃ satthe vuttaṃdhātuvisesanaṃ /
bhāvanapuṃsakaṃtyeva sāsane samudīritaṃ // Sad_312 //
kriyāvisesanaṃnāma dubbidhaṃsamudīritaṃ /
bahiddhālapanaṃsabbamabahiddhāmudādikaṃ // Sad_313 //
yo sādhayitumāraddho na ca niṭṭhamupāgato /
vattamānoti so vutto sova vippakatotica // Sad_314 //
kriyāsantānavicchede kālotīto anāgato /
anāraddhakriyāyanti kālattayūpalakkhaṇaṃ // Sad_315 //
anādyanidhano nicco paccayānupavattito /
nidassitosadāyoso kālokālaññunāmato // Sad_316 //
yathā niccopi ākāso ghaṭādidabbasaṃyuto /
ghaṭākāsādibhedena abhinnekopi bhijjate // Sad_317 //
kriyābhedūpacārena kālekopi pabhijjate /
kattādibhedato yeva kriyekāpi pabhijjate // Sad_318 //
kriyāsāmaññabhāvena abhinnāpi pabhijjate /
desādinātimākhyāte kasesotyaparevidū // Sad_319 //
kattādibhedato yeva kriyābhedo pathīyate /
nekasesenamiccevaṃnyāsādīsu nisedhanaṃ // Sad_320 //
majjhimo tumhayogena amhayogena uttamo /
tassesanāmayogena paṭhamottenanuttake // Sad_321 //
dhātvatthavācakeneva paccayenapayogato /
nāmattaṃpajahitvāna dhāturūpena tiṭṭhate // Sad_322 //
attanā vacanīyassa kattukammehi pākaṭo /
sakattuko sakammoti dhāturūpoti vuccati // Sad_323 //
pabbatāyati saṃghoti bālaṃmuṇḍāyatītica /
gamakattāca sāpekkhā pekkhitabbo payujjate // Sad_324 //
saññāya vattumicchāya mākhyātaṃnāmikaṃbhave /
mākhaliccādisviccevaṃ saddanītiyamāhaḍaṃ // Sad_325 //
upaggaho tu kattādi sādhanantyapare vidū /
keci tassa visesoti kārake tassa saṅgaho // Sad_326 //
vuttepi dhātunā bhāve vibhattapaccayāvinā /
bhāvino dhātunatthassā khyāte pākaṭabhāvato // Sad_327 //
kriyāpadhānabhāvena kriyamācikkhate iti /
ākhyātaṃ keci dhātvattho pacārenāti cābravuṃ // Sad_328 //
byatirekena gacchāmi na gacchāmīti pākaṭā /
kiṃ karosi pacāmīti pañhatovāpyayaṃ kriyā // Sad_329 //
evaṃpi sādhyarūpattā khyātasseva kriyāpadhā /
nattaṃ kitassa dabbappadhānattaṃ siddharūpato // Sad_330 //
pācako bhatakāropaharaṇaṃsyādipaccito /
odano dāniyobhikkhu pabhavo himavādiko // Sad_331 //
āsanaṃmañcapīṭhādi ṭṭhānaṃṭhāna kriyā iti /
kitenābhihitaṃsattasādhanaṃ bhāva sattamaṃ // Sad_332 //
kattukaraṇa kammasampadānavadhiyādhika /
raṇabhāvappabhedena sādhanaṃ sattadhā mataṃ // Sad_333 //
bhāvo tu kārakāmisso dhātvattho sakriyāyadi /
dhātvattho dhātunā vutto kimatthaṃpaccayo kato // Sad_334 //
nakevalā payujjanti pakatī nacapaccayā /
iti nyāyena bhāvattha sādhanāpekkhabhāvato // Sad_335 //
sidhasādhyappabhedena dudhābhāvo yathākkamaṃ /
pāko ṭhīyati ityattha byākhyāne saddasattiyā // Sad_336 //
mātulocariyo tyeko pyevaṃbhāvopi manyate /
kriuyāca sādhanañceti pakatyā paccayenaca // Sad_337 //
bhāvoti sattimaṃdabbaṃ yaṃyadupacarīyate /
chaṭṭḥī sāmini taṃyoge dhātvatthā pekkhite pana // Sad_338 //
katvatthe tatiyā chaṭṭhī keci lākhupamātica /
kriyāvisesanaṃchaṭṭhī yantaṃ taṃyogatotica // Sad_339 //
bhedo sambandhibhedena bhāvassupacarīyate /
abhedassa abhedocā bhāvākāsādino yathā // Sad_340 //
pākā telaghatādīnaṃ honti pākoti vākite /
bhāvekhyāte ayuttattā na chaṭṭhī sāmilakkhaṇe // Sad_341 //
kriyānissayakattādi dhārentaṃ pi kaṭādikaṃ /
kriyādhāro yathā kattu dabbe tannissayepica // Sad_342 //
bhāvassāpi abhāvassa kattupaññatti vuccate /
saddanītiyametassa dabbabhedena bhedato // Sad_343 //
vohāravisayatthattā kite dabbappadhānato /
dabbassevaca neyyattā bhāvo dabbanti taññunā // Sad_344 //
saddavuttinimittena kriyājātyāvisesitā /
kriyāvuccati dabbanti sattibyatti kriyantare // Sad_345 //
kiratīti kitosissa kaṅkhaṃvikkhipatāpane /
tītyattho pāyavuttittā kitakoti pavuccati // Sad_346 //
paccayo kitake kicca kitabhedena dubbidho /
pañca tabbādayokiccā kitaññe ṇādipaccayā // Sad_347 //
paccayo tividho kicca kitakiccakitabbasā /
bhāvakammesu katvatthe tīsuvātyapare vidū // Sad_348 //
kiccadhātūhyakammehi bhāveyeva napuṃsake /
tadantāpāyato kamme sakammehi tiliṅgikā // Sad_349 //
kitā kattari viññeyyā idamevopalakkhaṇaṃ /
tena kiccakitā kattu kammabhāvādike siyuṃ // Sad_350 //
nyāse suttena yeṇādī lakkhitāte tikālikā /
vuttā alakkhitā kāla muttekadvittikālikā // Sad_351 //
sena sena aniddiṭṭha kālā aññe nalakkhitā /
te lakkhitāva niddiṭṭha kālā ye rūpasiddhiyaṃ // Sad_352 //
tesaṃ tekālikattepyatīte vopapadatthato /
yathā purindadoccādo vattamāne ti kenaci // Sad_353 //
nekabhāvena bhinnepi santānenekataṃpati /
vattamānaṃ kataṃ Buddha vaṃsaaṭṭhakathādisu // Sad_354 //
visuddhimaggaṭīkāyaṃtaṃkālāpekkhanepi vā /
jātakaṭṭḥakathāyantu itopekkhāyatītatā // Sad_355 //
dattodāni tadā luddo ahosi viharāmahaṃ /
tadā sumedhabhūtohaṃgacchāmi ambare tadā // Sad_356 //
paccuppannakhaṇāpekkhaṃyatotītamanāgataṃ /
tato ekakkhaṇe kātuṃ yuttarūpova viggaho // Sad_357 //
yato pubbāparo bhāgo tamupādāya manyate /
tekālikoti vutticchā yattabhāvena vuttito // Sad_358 //
paccuppannakriyā yeva kārakattūpacārato /
yotyattā vā atītānā gatānaṃ kattutā siyā // Sad_359 //
yathā pacaṃpi yogyattā pācakoti pavuccati /
evaṃ karaṇayogyattā kattutākaraṇepica // Sad_360 //
samāsattā vibhattīnaṃ lopevopapadekate /
dvāgamo taññunā rūpasiddhiyaṃsamudāhaṭo // Sad_361 //
kaccāyaneca nyāse ca vuttāluttasamāsatā /
samāse nvāgameneva kite luttasamāsatā // Sad_362 //
sattasādhanamuttepi tassīlādīsu paccaye /
dhātuto paccayatthatttā kattuṭṭhāneca vuttito // Sad_363 //
porāṇehi kato tassa saṅgaho kattusādhane /
tulyādhikaraṇattena sīlaṃpakatimanyate // Sad_364 //
dhātvattho ti satācāro dhammo tassādhukāritā /
bhinnādhikaraṇattena tattha sakkaccakāritā // Sad_365 //
yathā kālattaye kumbha kārodīpaṅkaro pana /
luttāluttesu tassīlā dyatthe bhikkhūtyudāhaṭaṃ // Sad_366 //
ṇvutvantassatu kammatthe chaṭṭḥī bhavati ekadā /
kite bhāvassa kammatthe katvatthe ca yathārahaṃ // Sad_367 //
tyādyantassatu katvatthe kammatthe dissate kadā /
nacākhyātena sambandhā bhāvato sāmilakkhaṇe // Sad_368 //
kammassa kārako kammaṃ satte sattānamuddhatā /
pākodanassa sūdena vāsūdassodanampivā // Sad_369 //
dhammaṃpāṭheti sissassa na rajjassa sarissasi /
moggallānetu sambandhekattādyavacanicchite // Sad_370 //
mānantā vattamānānā gatekesesakentiti /
anto kattarimānotu bhāve kammani kattari // Sad_371 //
tiṭṭhanto tiṭṭhamāno haṃkarissāmi vibhāvayaṃ /
ṭhīyamānaṃmayā bhaññamānaṃtumhe suṇissatha // Sad_372 //
tadatthe nāgatebhāve tāyetuṃtyādayotayo /
catutthiyā tadantehi moggallānamhi lopatā // Sad_373 //
kaccāyaneca nyāse ca sabbakālesu kattari /
kitsaññatā tavetuñca dve hontīti patīyare // Sad_374 //
gacchaticchati kattāye tathā kātuñca kātave /
evaṃtu sampadānattaṃ kattuttañca yathārahaṃ // Sad_375 //
pubbakāleka kattūnaṃ majjhe tunādi pāyato /
samānāparakālāne kakattūnaṃnidassanā // Sad_376 //
nānākriyāsu sattīnaṃ nānāttepi patīyate /
kattūnamekavākyeka dabbaṭṭhattekakattukā // Sad_377 //
kalāpādīsu bhāvatthe tunātyādi vidhīyate /
kaccānādīsu katvatthe kittañññāya vidhīyate // Sad_378 //
kitsaññattekakattūnamitivuttasabhāvato /
kattariyeva tunādi kathitaṃrūpasiddhiyaṃ // Sad_379 //
kriyāvisesanatthāva tvādyantātabbisesato /
kattuvisesanatthāti keci kattari vuttito // Sad_380 //
pacitvā bhuñjate sūro tamaṃ hantvādito ghataṃ /
pitvāhoti balaṃdvāra māvaritvāna nikkhami // Sad_381 //
pacitvāodano bhujja te bhuttovāti yadyapi /
kammamekaṃ va te hoti uttaṃtvāpaccayena tu // Sad_382 //
nuttaṃpadhānasambandhadvāreneva tu kāriyaṃ /
siddhaṃ pubbāparesveva parakālappadhānato // Sad_383 //
kadāci guṇasambandha dvāreneva tukāriyaṃ /
gantvā piṇḍāya sāvattiṃ caratīti nidassanaṃ // Sad_384 //
nānākriyāsu nānatte kāriyānampi manyate /
attena dutiyantādi bhāvoviya yathārahaṃ // Sad_385 //
sāsaññāya hato ratto putto jīvova pekkhite /
padhānepi na saṅkhāro apadhānepi nassate // Sad_386 //
duvidhohi adhippāyo vattunodīyatodanaṃ /
pacitvānāti sāmaññā dhippāyo bhujjatodano // Sad_387 //
pacitvāti visesādhi ppāyo nekapade ayaṃ /
kāre kiccādike nānā pade pana patīyate // Sad_388 //
bhāvalakkhaṇahetvatthā tvantādīnaṃyathārahaṃ /
sakko hutvāna nibbatti paṭhanto vasatītica // Sad_389 //
dvinnaṃpaṭicca bhāvatthaṃchaṭṭḥyatthe paṭhamāthavā /
nappadhānamapekkhāya saṅkhāro nassatekadā // Sad_390 //
saṃyogojāyate tyādo yoge jāto na jāyate /
saṃyogo jāyamānassa kattuttena na tiṭṭhate // Sad_391 //
pākaṭābhāvatoññoññā bhimukhaṃ sattirūpakaṃ /
dvinnaṃ saṅgatiyaṃbyattirūpaṃpākaṭabhāvato // Sad_392 //
lokasaṅketasiddhattā sattibyattidvayena hi /
attho natthītyabhūtampi bhūtaṃvopacarīyate // Sad_393 //
vohāravisayo saddo bhūtābhūtatthavācako /
vohāratthohi saddattho bhāvatthotena dīpito // Sad_394 //
abhūtattho khaṃpupphādi bhūtattho purisādiko /
paramattho va phassādi bhūtattho tyapare vidū // Sad_395 //
lokasaṅketasādhyattho saddo nekantabhūtiko /
sammutyattho hi saddattho buddhiyā parikappito // Sad_396 //
tambadīpavhaye raṭṭhe'rimaddanapure katā /
saddhammasirinā guḷhasārasaddatthabhedanī // Sad_397 //
saddatthabhedacintāyaṃ niṭṭhitā ganthato pana /
tisataṃ navutisattatipādacaturakkharaṃ // Sad_398 //
saddatthalakkhaṇe bhedī yo yo nicchitalakkhaṇe /
so so ñātumakicchenapahoti piṭakattaye // Sad_399 //
iminālabhitapuññena pāpuṇeyyamanuttaraṃ /
taṃpatvā sakale satte moceyyaṃ bhavabandhanā ti // Sad_400 //
saddatthabhedacintāniṭṭhitā.